Heel Europa speelt spellen
en legt puzzels uitTer Apel
Civilization: de geschiedenis als gezelschapsspel
Quizt't, vragenspel van klasse
Schattenjacht met veel spannende duels
Spelen met cijfers in Triggery
MAANDAG 22 OKTOBER 1990
Sinds de doorbraak van Trivi
al Pursuit zijn er heel wat
vraag- en antwoordspellen
verschenen. In Amerika staan
de schappen er vol mee en
ook in ons land lieten de spel-
lenfabrikanten zich niet onbe
tuigd. Sommige titels zijn
geen bespreking waard, maar
van Quizt't heeft het spellen-
panel zéér genoten.
De kern van het spel bestaat
uit een kleine 400 kaarten. Op
die kaarten staat geen vraag
gedrukt, maar een twintigtal
aanwijzingen die tot het juiste
antwoord kunnen leiden. Qui
zt't (een aardige verbastering
van 'k wist *t) kan door ten
hoogste zes mensen worden
gespeeld. Per beurt is een van
hen de lezer en een ander de
rader. De laatste geeft op het
spelbord aan welke aanwij
zing hij wil horen, bijvoor
beeld nummer 12. De lezer
vertelt eerst om wat voor type
Alle op deze pagina be
sproken spellen werden
getest door een onafhan
kelijk panel onder lei
ding van spellenrecen-
sent Anthony Verhulst.
Al 10 jaar lang speelt dit
panel alle spellen die op
de Nederlandse markt
verschijnen.
raadsel het gaat, een 'iets', 'ie
mand', 'ergens' of 'ooit'. Ver
volgens leest hij de aanwij
zing voor. Als de rader op ba
sis van deze aanwijzing een
verkeerd (of geen) antwoord
geeft, mag de volgende speler
een aanwijzing vragen.
Dit gaat door totdat het juiste
antwoord wordt gegeven. Wie
het geraden heeft, gaat op het
bord net zoveel vakjes vooruit
als er ongebruikte aanwijzin
gen zijn. De lezer daarentegen
mag voor het verplaatsen van
zijn fiche het aantal gebruikte
aanwijzingen tellen. Wie als
eerste de finish haalt, is de
winnaar. Meestal duurt een
spelletje Quizt't één a ander
half uur.
Het panel vond dit een voor
treffelijk gezelschapsspel, on
danks het feit dat sommige
vragen heel moeilijk zijn. (Wij
wisten zelfs 'spel' niet te ra
den). Het aantal kaartjes is
ook ruim voldoende voor heel
wat avonden speelplezier.
Een veilige leeftijdsgrens is
ongeveer 15 jaar, maar soms
kunnen kinderen van 9 a 10
jaar ook leuk meedoen.
Naar de (advies)prijs laat fa
brikant MB niemand raden:
deze ligt rond de f 70,-.
Wereldkampioen
Cluedo
De 20-jarige Maleise student lvan
Lee heeft in de Engelse badplaats Tor
quay het eerste wereldkampioenschap
Cluedo gewonnen. De Nederlandse
kampioen. Stephen Cooke (27), bracht
het tot de laatste ronde. Cluedo dateert
uit het eind van de jaren '40. Van dit
detectivespel zijn inmiddels ruim 50
miljoen stuks verkocht (fotoerm
Slogan:
Alléén voor
reclamefanaten
Het dit jaar gelanceerde Slo
gan is een spel over reclame
kennis. Want op het over
dreven grote speelbord
gaat je pion alleen vooruit als
je de juiste naam in één keer
raadt. Lukt dit niet, dan krijg
je nog een kans: er worden
dan vier mogelijkheden ge
noemd waaruit je de goede
moet noemen. Een verkeerd
antwoord resulteert in het te
rugzetten van je pion met
twee vakjes.
De leden van het spellenpa-
nel dachten dat Slogan een
makkelijk spel zou zijn
maar het tegendeel bleek
waar. Omdat er voortdurend
foute antwoorden gegeven
werden, hadden twee van de
spelers na bijna een uur spe
len pas het vierde vakje be
reikt... Er zitten er meer dan
duizend in het spel.
Het idee achter dit spel is
aardig, maar vermoedelijk zal
het alleen met herhaald ple
zier worden gespeeld door
echte reclamefanaten. Slogan
is een spel van Selecta en
heeft een adviesprijs van
69,95.
Een dagproduktie van tienduizenden dozen
In Oost-Groningen, op
vijf kilometer van de
Duitse grens, wordt dui
delijk dat het gezel
schapsspel sterk in op
mars is. Jaarlijks produ
ceert MB hier vier a vijf
miljoen spellen, wat
ruim dubbel zoveel is als
een kleine tien jaar gele
den. De fabriek staat in
Ter Apel en levert in het
hoogseizoen aan 350
mensen werk want een
flink deel van de produk-
tie geschiedt nog met de
hand.
Toen het Amerikaanse bedrijf
Milton Bradley aan het eind
van de jaren '60 besloot om in
Europa puzzels te gaan produ
ceren, viel de keuze op het
Groningse Ter Apel. Een der
belangrijkste redenen was dat
men dicht bij de Groningse
kartonindustrie wilde zitten.
Het Nederlandse karton ge
niet wereldwijd een uitste
kende reputatie en wordt ook
door spellenfabrikanten in
Amerika zelf gebruikt. Voorts
door
Anthony Verhulst
waren de investeringspremies
hoog en kon de fabriek reke
nen op een ruim personeels-
aanbod. Sinds de opening in
1968 heeft MB nog nooit voor
personeel behoeven te adver
teren. Andere overwegingen
die een rol speelden bij het
kiezen van de locatie waren de
nabijheid van de Duitse grens
Een van de meest oorspronke
lijke spellen die dit jaar op de
markt zijn verschenen, is Civi
lization. Dit heeft niet alleen
een origineel thema - je
speelt de vroegste geschiede
nis van de mensheid na
maar bovendien een geheel ei
gen spelmechanisme. En het
is zo spannend dat de vier a
zes uur speeltijd razendsnel
voorbij lijken te gaan.
Beschavingswedloop
Als de vier delen van het
speelbord in elkaar zijn ge
legd, ziet men het oostelijke
deel van de Middellandse Zee,
vanaf Italié. Dikke lijnen ge
ven grote regio's aan en dunne
lijnen de daarbinnen liggende
gebieden. Nadat de regio's
verdeeld zijn, beginnen de
spelers (twee tot zeven) met
elk één bevolkingsfiche in één
gebied. De bedoeling is om
daaruit als eerste een welva
rend, beschaafd volk te cre
ëren. Dit gebeurt niet alleen
door de bevolking te laten
Een der aardigste denkspel
len van de laatste tijd is Trig
gery. Dit werd bedacht door
een Belg en wordt geprodu
ceerd in Israël. Het bestaat uit
twee plastic vierkanten met
elk 36 vakjes en enkele tiental
len plaatjes met getallen. Van
zowel de vierkante speelbor
den als de plaatjes bestaan
blauwe en gele versies.
Het spel begint met het wil
lekeurig plaatsen van 36 blau
we plaatjes op het blauwe
vierkant en 36 gele op het gele
vierkant. De getallen liggen
naar boven. Doel van Triggery
is om als eerste al jouw plaat
jes omgedraaid te krijgen.
Kettingreactie
Om beurten gooien de beide
spelers voor elkaar met twee
EINDREDACTIE
HENK HOUTMAN EN
HENRlETTE v d HOEVEN
dobbelstenen. Het aantal
ogen van de worp geeft het to
taal aan dat van de getalplaat
jes mag worden omgedraaid.
Daarbij is elke combinatie
toegestaan. Op zich is dit een
heel eenvoudig mechanisme.
Het aardige van Triggery zijn
echter de regels die extra wer
den toegevoegd. Zo mag de
laatste 'open' steen van een
verticale, horizontale of dia
gonale rij altijd gratis worden
omgedraaid. Met name in de
slotfase kan dit een kettingre
actie veroorzaken, zodat in
één keer bijvoorbeeld zeven
getallen achter elkaar ver
dwijnen. De kunst is om naar
zo'n situatie toe te werken.
Ook geluksfactor
In principe is Triggery be
stemd voor twee personen,
maar het kan ook met twee
teams gespeeld worden, of al
leen. Uiteraard vereist het
denkwerk, maar tegelijk
speelt ook geluk een rol. Zo is
het meestal van belang om in
de eindfase flink hoge dobbel
steenworpen te krijgen. Een
spelletje duurt ongeveer 20
minuten. De adviesprijs be
draagt 34,95 Triggery werd
uitgebracht door de firma Go
liath.
groeien en steden te bouwen,
maar ook handel te drijven. Er
zullen zich ook de nodige con
flicten met andere volkeren
voordoen om maar te zwij
gen van de soms dramatische
natuurrampen.
Handelskaarten
Voor alle spelers zijn de gebie
den waar steden mogen wor
den gebouwd van wezenlijk
belang. Want per stad mag
men een handelskaart trek
ken. Door onderling te ruilen
kunnen de spelers proberen
om zoveel mogelijk kaarten
van één bepaalde handels
waar te krijgen. Dit' levert
punten op, en daarmee kun
nen civilizationkaarten wor
den gekocht. Aanvankelijk
hebben deze betrekking op
eenvoudige (en goedkope)
ambachten als pottebakken
en weven, maar naarmate het
spel vordert, krijgen ze meer
niveau (en worden steeds
duurder). Voor een kaartje
met pottebakken moeten 45
punten worden betaald, voor
dat van democratie maar liefst
200. Om te winnen heeft men
voor 1200 a 1400 punten op ci
vilizationkaarten nodig.
Geen oorlogsspel
Alle volkeren streven ernaar
om voldoende steden te heb
ben. In de loop van het spel
wordt er daarom stëvig om
stadsgebieden geknokt. Toch
is Civilization geen oorlogs
spel, want als er gevochten
wordt, verliezen beide partij
en even veel fiches. Wie dus
voortdurend aanvalt, ver
zwakt zichzelf sterk. Door alle
spelers worden de rampen ge
vreesd: overstromingen, vul
kaanuitbarstingen, epidemie
ën en andere narigheden kun
nen voor grote problemen zor
gen.
Civilization is geen eenvou
dig, maar wel een subliem
spel waarvan het verloop
ook per keer niet te voorspel
len valt. Het is bestemd voor
spelers vanaf ongeveer 17
jaar, kost 69,50 en werd uit
gebracht door Compendium
Games, Hartenstraat 14, 1016
CB Amsterdam, 020-381579.
Spelend leren
In Amerika zijn spellen geïn
troduceerd die ouders kun
nen helpen om hun kinderen
beter te laten leren. Het be
drijf heet Intelligy en wordt
geleid door Teddy Reduxpin,
die eerder directeur was van
een speelgoedfirma en van
Atari.
Nadat de ouders voor 90
dollar een introductieset met
videoband en vragenlijst heb
ben gekocht, wordt met be
hulp van een computer be
paald welke van de spellen
het meest geschikt zijn voor
het kind. In principe kunnen
de ouders elke twee maanden
een nieuwe spelset kopen, tot
dat het kind tien jaar is.
v»k\VC**V
Met Civilization ben je zeker vier uur zoet.
en de goede naam van de Ne
derlandse grafische industrie.
In januari 1969 rolde de eerste
puzzel van de band. Vijf jaar
zou het bedrijf uitsluitend
puzzels blijven maken. Daar
na kwamen ook spellen in het
assortiment. Het vervaardi
gen daarvan is veel gecompli
ceerder. niet alleen vanwege
de diverse talen MB levert
in tien verschillende maar
ook vanwege de zeer uiteenlo
pende componenten. Onder
leiding van directeur ir. Her
man te Gussinklo Ohmann
werd de spellenfabricage ech
ter een groot succes. Na ruim
zeven jaar produceerde de fa
briek al twee miljoen spellen
per jaar en momenteel ligt de
hoeveelheid tussen de vier en
vijf miljoen.
Dr. Bibber
Elk van de ongeveer 50 spel
len uit de MB-collectie wordt
minstens vier keer per jaar ge
maakt. Vaak worden compo
nenten aangeleverd door an
dere MB-fabneken in Ierland
of Spanje en door toeleveran
ciers Alle spullen gaan naar
Ter Apel. waar ze met de hand
in ter plekke vervaardigde do
zen worden gedaan. Om het
spel Hotel compleet te maken,
zitten zo'n 25 mensen aan een
lopende band. Er wordt in
hoog tempo gewerkt, want
per uur worden 1200 spellen
afgeleverd.
Het karton voor de dozen en
al het drukwerk (inclusief pa
piergeld) komen uit Neder
land, de van metaalfolie voor
ziene gebouwen uit Zwitser
land en het plastic uit Honga
rije. Bijna alle componenten
laat MB in Europa maken,
maar Taiwan bijvoorbeeld le
vert spullen voor het spel Dr.
Bibber.
Als in november en decem
ber de verkoophausse begint,
is in Ter Apel het werk allang
gedaan. Men is dan al druk be
zig om de produktie van het
komende jaar voor te berei
den. Directeur Te Gussinklo
(48) kreeg in juni 1990 te horen
welke nieuwe en bestaande
spellen de Europese MB-ves-
tigingcn in 1991 zouden gaan
voeren. De definitieve eerste
oplage per taalgebied wordt
Op de meeste spellen zijn de
banen waarover fiches verzet
worden gewoon op het speel
bord gedrukt en dus vast. Dat
is anders bij het nieuwe spel
Jacht op de schat. In het bord
daarvan zijn een kleine 20 cir
kels uitgespaard, waarin
schijven worden geplaatst.
Op elke schijf staan delen van
drie kronkelige weggetjes. De
schijven worden zo gelegd dat
de weggetjes aansluiten op
paden die reeds op het bord
aanwezig zijn. Omdat de schij
ven elke keer anders worden
geplaatst, ontstaat dus bij elk
spelletje een geheel nieuw pa
denpatroon. Voorts kunnen
beide spelers in hun beurt
meestal minstens een schijf
draaien wat betekent dat
ook per beurt veranderingen
in de padenloop ontstaan.
Slim draaien
Via de voortdurend wisselen
de wirwar van paadjes moe
ten de spelers manschappen
ofwel fiches van de ene kant
van het speelveld (een eiland)
naar de andere kant zien te
krijgen. Het aantal zetten
wordt per beurt bepaald door
een worp met kleurdobbelste-
nen. Hoe meer punten je gooit
met je eigen kleur, des te meqr
zetten je hebt. Een fiche mag
per zet verplaatst worden tot
aan een stopstip (waarvan er
één op elke schijf aanwezig
is). Wie slim de schijven
draait, kan soms bereiken dat
een fiche in één keer het hele
parcours doorloopt.
Afwachten is bij dit spel niet aan te raden
Wennen aan systeem
Voor elk eigen fiche dat de an
dere kant bereikt, mag de spe
ler twee van zijn zes schat
kaarten in veiligheid brengen.
Maar omdat je pas wint na ze
ven kaarten te hebben overge
bracht, moet er minstens een
van de tegenstander worden
gepikt. Om schatkaarten van
elkaar te bemachtigen, vech
ten de spelers voortdurend
duels uit Wanneer beide par
tijen een fiche op dezelfde-
stop hebben staan, gooien de
spelers om beurten met de
dobbelstenen. Dubbele wor
pen beslissen het duel. Wie
verliest, raakt zowel zijn fiche
kwijt als een schatkaart Ove
rigens heeft de aanvaller een
licht voordeel; passief af
wachten is niet verstandig.
Het panel heeft Jacht op de
Successpellen
Van het dobbelspel Yaht
zee worden in Ter Apel
jaarlijks 200.000 stuks in
de gewone versie gepro
duceerd en nog eens
90.00U in de re is versie.
Van 'Spel der spellen' ko
men per jaar 209.000 do
zen van de hand. N'og suc
cesvoller is Hotel, waar
van 435.000 sets worden
verkocht. Al deze cijfers
gelden voor heel Europa.
Voor spellen en puzzels
gebruikt de fabriek 3000
ton karton per jaar, uit
Groningen.
schat met plezier gespeeld
Wij moesten even wennen aan
het ongebruikelijke spelsys
teem. maar toen wij dit onder
de knie hadden, werd het spel
steeds leuker Een spelletje
Jacht op de schat duurt onge
veer een half uur en is be
stemd voor twee personen
vanaf ongeveer acht jaar. Dc
fabrikant is Jumbo, de advies
prijs 24,95.
doorgaans pas in het vroege
voorjaar bepaald, direct na
een aantal grote beurzen,
zoals de Speelgoedbeurs in
Neurenberg. De diverse vesti
gingen hebben dan de belang
stelling bij de winkeliers kun
nen aftasten.
Miljarden puzzelstukjes
Als in het voorjaar de produk
tie op gang komt. worden per
week gemiddeld 130.000 spel
len gemaakt In de piekperio
de van augustus tot en met ok
tober stijgt dit aantal tot
230.000 stuks. Daartoe krijgen
de 200 vaste arbeidskrachten
(half/half vrouwen en man
nen) tijdelijk versterking van
150 collega's. Naast spellen
vervaardigt de Groningse fa
briek ook nog altijd puzzels.
Zo'n drie en een half miljoen
stuks komen jaarlijks van de
band. De hoeveelheid stukjes
per MB-puzzel varieert van
vijf tot 6000, met een gemid
delde van 1000.
Herman tr Gussinklo bena
drukt dat MB strenge kwali
teitsnormen hanteert. Dat be
gint bij de toeleveranciers,
terwijl in de eigen fabriek zes
inspecteurs zowel de binnen
gekomen grondstoffen con
troleren als het gerede pro-
dukt. Uiteraard wordt ook re
kening gehouden met EG-vei-
ligheidsnormen en met
milieuproblematiek. Zo heeft
mb fcrimpfbUc wvangan
door film zonder pvc. Plastic
fabrieksafval gaat weer terug
naar de producenten voor her
gebruik, Soms is het voorge
komen dat mb spellen uit ei
gen voorraad heeft moeten
vernietigen Jaren geleden
maakte een anti-oorlogsgolf
het spel Tankslag onverkoop
baar, met als gevolg dat 60.000
spellen in de container ver
dwenen.
Nederlands beleid
Bij MB vernietigt men ook lie
ver pellen dan ze tegen
ramsjprijzen uit te verkopen
"Want daarmee", aldus Te
Gussinklo, "verliezen wy het
vertrouwen van de winke
lier". MB is ook een der weini
ge grote spellenfabrikanten
die in principe elk spel en zijn
handleiding in één taal uit
voert. Dit gebeurt enerzijds
om de consument niet in ver
warring te brengen en ander
zijds om de diverse markten
te beschermen tegen parallel
import uit andere landen.
Voelt men in Ter Apel
voortdurend de hete adem
van het Amerikaanse moeder
bedrijf in de nek? Te Gussin
klo schudt van nee 'Natuur
lijk hebben wy nauwe familie
banden met de VS. maar men
heeft daar heel goed begrepen
dat wy de best denkbare Ne
derlandse fabriek alleen op
echt Nederlandse wyze kun
nen runnen" Bovendien stelt
dc directeur dat zyn fabriek
niet gebaat is by starre richt
lijnen. maar juist heel flexibel
moet kunnen opereren "MB
is immers een marketingfir-
ma Onze boterham wordt be
legd door dc consument en
die consument verschilt per
land. Elk land kent zyn eigen
cultuur en daar moeten wy re
kening mee houden. Er is niet
één saus voor iedereen"
BIOLOGISCH T-SHIRT
Zelfs by het kopen van kleren
kun je rekening houden met
het milieu. Kristal Products in
Ermelo brengt onder het
merk 'Bo Weevil' biologische
t-shirts, sweaters en kinder
K>ggingpakje* op dr markt
Dc kleding is gemaakt van ka
toen dat in Turkye zonder ge
bruik van kunstmest en che
mische bestrydingsmiddelen
is verbouwd.
