Overbodig door ontspanning
Vredesactiviste dreigt baan bij IKV te verliezen
PAGINA 23
ZATERDAG 20 OKTOBER 1990
BIJLAGE VAN HET LEIDSCH/ALPHENS DAGBLAD
De 'linkse' vredesbeweging de wereld uit, te beginnen
met het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV). De
tegenstanders van eenzijdige ontwapening lijken met
hun variant op de door het IKV zelf bedachte tekst
alsnog hun zin te krijgen. Met de kruisraketten dreigen
ook degenen die steeds hebben gepleit voor het
verwijderen van dat oorlogstuig te verdwijnen. Zelfs de
vroegere voorstanders van bewapening hebben nu
liever een (mens geworden) Rus in de keuken dan een
raket in de tuin. Ook tegen hen hoeft dus niet meer te
worden gedemonstreerd. Kortom, er lijkt geen werk
meer te zijn voor vredesactivisten. Lijkt, want volgens
Janneke Houdijk is er "juist nu verschrikkelijk veel te
doen. Alleen is dat heel moeilijk duidelijk te maken aan
het grote publiek". De Leiderdorpse dreigt daardoor
haar baan op het kantoor van het IKV in Den Haag kwijt
te raken.
door Jan Preenen
Janneke Houdijk heeft bepaald niet
met gemengde gevoelens naar het
vallen van de Berlijnse Muur en het
scheuren van het IJzeren Gordijn
gekeken. Hoewel die gebeurtenis
sen haar werkloos dreigen te ma
ken, is ze "alleen maar blij" met de
sanering van het Oostblok: "Ik ken
veel mensen in Oost-Europa. Die
gun ik het van harte dat zij nu einde
lijk meer vrijheid krijgen. Het is
toch fantastisch wat er allemaal ge
beurt. Neem nu 3 oktober. De dag
van de eenwording in Duitsland. Ik
heb me zitten vergapen aan de beel
den van die feestvierende mensen.
Fantastisch. Ongelooflijk wat in
Duitsland in één jaar is gebeurd".
Net als vele anderen ervaart Hou
dijk de internationale ontspanning
als een beloning voor haar inspan
ning, hoe "bescheiden" die ook
was. "Maar dat geldt voor de hele
vredesbeweging. Het is moeilijk te
meten hoe groot de bijdrage van
vredesgroepen is geweest aan de
huidige ontwikkelingen in Europa.
Allerlei factoren speelden op elkaar
in. Een daarvan was de rol van de
vredesbeweging, ook al wordt die
maar door weinigen onderkend. Bij
de eenwording van Duitsland was
Walter Momper, de burgemeester
van Berlijn, de enige die op de in
vloed van de westerse vredesbewe
ging wees".
Vrede
Met die geringe waardering kan
Houdijk echter vrede hebben. "Het
belangrijkste is toch dat Oost en
West nu vrij normaal met elkaar om
gaan". Meer moeite heeft ze er mee
dat zij en het IKV zichzelf "in zekere
zin" overbodig hebben gemaakt.
"Je hoort het wel eens van mensen:
jullie hebben je werk gedaan, be
dankt, zo is het wel genoeg. Het
blijkt dan dat het veel gemakkelij
ker is om honderdduizenden op de
been te krijgen (in 1981 en 1983,
red.) voor demonstraties tegen
kernwapens, dan dat je nu vraagt
aan mensen om zich te verdiepen in
de problemen van het Oostblok.
Destijds maakte je affiches, charter
de bussen en ging aan het demon
streren. Nu is het heel moeilijk om
anderen duidelijk te maken waar
mee je bezig bent. Het gaat immers
toch goed in Europa?"
Volgens Janneke Houdyk is dat
echter maar ten dele waar. Zij wijst
erop dat het nu 't hele jaar Kerstmis
lijkt te zijn geworden, de nieuwe
vrede wordt bedreigd door bijvoor
beeld het neo-nazisme en etnische
onlusten. "Om dan nog maar te
zwijgen (wat ze dus niet doet, red.)
over allerlei andere problemen,
zoals de ingestorte economieën en
het bedreigde milieu. Verder werkt
de wapenhandel gewoon door.
Denk maar aan alle leveringen aan
Irak. Er is dus nog genoeg te doen.
De vraag is alleen of daar straks nog
het geld en de mensen voor zijn".
Dienstweigeraar
Zes jaar geleden waren de doelstel
lingen nog heel anders. De vrede
moest nog worden bevochten. Ook
in Nederland. Die leek in de ogen
van die honderdduizenden demon
stranten ver weg, toen de regering
besloot om onderdak te bieden aan
48 kruisraketten in Woensdrecht.
Gewapend met een grote dosis idea
lisme wierp ook Janneke Houdijk
zich in de strijd.
Eerst in de rol van vrijwilliger bij
het IKV en sinds 1984 als betaalde
kracht. De eerste twee jaar was ze
'vrouwelijke dienstweigeraar', ver
volgens stafmedewerker. 'Tijdens
mijn studie politicologie heb ik sta
ge gelopen bij het IKV. Daarna ben
ik er blijven hangen, omdat het
werk me erg aansprak. Op die ma
nier kon ik wat meer inhoud geven
aan mijn streven naar een andere
wereld. Na verloop van tijd wilde ik
dat graag voor mijn beroep doen.
Het probleem was alleen dat het
IKV geen geld had. Het werk werd
meestal gedaan door dienstweige
raars en voor hen kwam het geld
binnen via Sociale Zaken".
De nu 34-jarige Leiderdorpse had
ook best wel militaire dienst willen
weigeren, maar kreeg daar als
vrouw de kans niet toe. "Mede daar
door kwamen vrouwen nauwelijks
aan bod bij het IKV. Eén stafmede
werker en een secretaresse. Op een
bestand van dertien mensen is dat
wel heel mager. Uiteindelijk kon
het IKV toch wat geld voor me krij
gen van het ministerie. De rest werd
op tafel gelegd door twee congrega
ties die me financieel adopteerden.
De Zusters Onze Lieve Vrouw en de
Zusters van Sint Jozef in Amers
foort".
Internationaal
Begonnen als administratief onder
steunend werker is Janneke Hou
dijk haar grenzen van lieverlee gaan
verleggen. Zij bouwde de contacten
uit die het IKV aan het eind van de
jaren zeventig legde met Oostduitse
organisaties en drong vervolgens
als een lange afstandswapen tegen
onrecht steeds verder door in Oost-
Europa.
"Aanvankelijk kregen we volop
medewerking van de diverse over
heden. Toen later bleek dat we niet
alleen overleg pleegden met de
Janneke Houdijk: "Het IKV heeft nog altijd een boodschap. Alleen moeten we die zien over te brengen aan het grote publiek. Lukt dat
niet, dan zal ik naar een andere baan moeten zoeken".
communistische regimes, maar
juist ook met de oppositionele groe
pen, ontstonden problemen. Vooral
in Tsjechoslowakije en de DDR. In
mindere mate in de Sovjetunie. In
de eerste twee landen werden men
sen van óns eruit gegooid".
"Wat we deden? We hebben veel
gediscussieerd en veel tips gege
ven. We hebben gepraat hoe we ver
der moesten in Europa, hoe we kon
den afkomen van die tweedeling en
op welke manier een vreedzaam Eu
ropa kon worden bereikt. We pro
beerden de Oosteuropeanen in con
tact te brengen met mensen in het
Westen, in ons geval dus in Neder
land en we zorgden ervoor dat de
nodige stedenbanden tot stand
kwamen. Die zaken zijn ons in het
Oostblok niet altijd in dank afgeno
men".
Vooral niet in Praag waar iedere
buitenlandse toerist door politie en
leger als een potentiële terrorist
werd beschouwd. Zeker als die toe
rist 'zogenaamd' vredelievende be
doelingen in de bagage had. In die
stad woont de IKV'ster nu een con
gres bij waarop wordt gesproken
over het nieuwe Europa. "Ik had
nooit gedacht dat in zo'n plaats ooit
zo'n bijeenkomst zou worden ge
houden. Het lijkt nu allemaal nor
maal, terwijl het kortgeleden als het
ware verboden gebied voor ons
was".
Aan het congres wordt deelgeno
De legendarische betoging tegen kruisraketten op het Amsterdamse Museumplein in november 1981
(Archieffoto)
men door vertegenwoordigers van
onder meer kerken, vredesbewe
gingen, politieke partijen en vrou
wengroepen. "We noemen dat de ci
viele samenleving: alles tussen
staat en privéleven. Gesproken
wordt over thema's als economie,
milieu, mensenrechten, nationali
teiten en veiligheid. Met de vraag
hoe de mensen de vrijheid kunnen
krijgen, hoeven we ons met uitzon
dering van Roemenie niet meer be
zig te houden. Nu gaat het er vooral
om hoe gebruik wordt gemaakt van
die vryheid en hoe wij daar vanuit
het Westen aan kunnen meewer
ken".
Problemen
"De problemen daér zijn gigan
tisch groot. Het is leuk om te zeggen
dat je elkaar de hand moet geven,
maar zy zeggen dan: vul die hand
maar. Daar kun je als rijke wester
ling niet omheen. Zoals je ook alle
andere problemen die nu in het
Oostblok ontstaan, niet kunt nege
ren. Door alle veranderingen zal ik
me weer moeten gaan verdiepen in
de geschiedenis van Europa".
Om haar woorden kracht bij te
zetten grijpt ze naar een pil van een
boek dat menige lezer even zal doen
slikken voor die eraan begint.
"Neem nu landen als de Sovjetunie
en Joegoslavië. Het is toch heel in
gewikkeld wat daar allemaal ge
beurt. Pas heb ik een internationaal
congres meegemaakt in Drieber
gen. In het slotdocument werd on
der meer melding gemaakt van de
akkoorden van Jalta en Trianon. Er
waren maar weinig congresgangers
die wisten wat Trianon inhield. Het
heeft te maken met een verdrag uit
1920 toen het Habsburgse rijk uit
eenviel en alle gebieden werden
verdeeld".
"Zo kwam Transsylvanie bij Roe
menie. Slowakije bij Tsjechoslowa
kije en Kroatië en Servie bij Joego
slavië. De gevolgen van die beslis
singen worden juist nu duideUjk. In
veel landen zijn onlusten ontstaan,
omdat mensen zich bij die akkoor
den niet wensen neer te leggen.
Lange tyd hadden ze niets te zeg
gen. Nu grijpen ze de kans om voor
hun mening uit te komen. Met alle
gevolgen vandien".
Korter werken
Bij het herschrijven van de Europe
se geschiedenis ziet Janneke Hou
dijk nog altyd een belangrijke rol
weggelegd voor het IKV. Het pro
bleem is echter dat de massa dat
niet ziet en dat de Leiderdorpse met
het werken aan de inmiddels ver
overde vrede in feite aan haar eigen
ontslag heeft gewerkt. "Zo ver is het
gelukkig nog niet. al begint het er
wel op te lijken. Eerder is gespro
ken over ontslag voor twee drie
mensen, maar dat is niet doorge
gaan. Door natuurlijk verloop en
door korter werken is gedwongen
ontslag nog met voorkomen, maar
de dreiging blijft wel".
Het IKV hoeft weliswaar niet te
worden omgedoopt tot Interkerke
lijke Kortverband Vrijwilligers (het
aantal donateurs, 18.000. is op peil
gebleven), maar de gemiddelde bij
drage is gedaald met 25 gulden. Op
een begroting van ruim een mihoen
scheelt dat viereneenhalve ton. De
zelfde hand die nu naar het Oost
blok wordt uitgestoken, moet daar
om ook worden opgehouden in ei
gen land. "De mensen hebben dui
delijk andere prioriteiten gesteld.
We moeten daarom elders aan geld
zien te komen, zoals bij fondsen en
congregaties. Dat bedelen is echt
wel vervelend, maar het kan niet an
ders"
"We krijgen soms geld voor af ge
ronde projecten. Het is echter niet
voldoende om het wegvallen van
andere inkomsten te compenseren
Daardoor blijft de toekomst erg on
zeker. Ook voor mij. Bij de vredes
beweging Pax Christi is men veel ri
goureuzer te werk gegaan. Daar zyn
inderdaad al ontslagen gevallen. Bij
ons nog niet Ik werk nu één dag per
week minder. Dat worden er begin
volgend jaar twee. Dat betekent dat
het werk zich opstapelt, dat je min
der vaak naar het buitenland kan en
dat je bepaalde taken in dat buiten
land zult moeten afstoten".
Bewustmaking
Om te voorkomen dat het IKV mei
de kernwapens wordt vernietigd,
pleit Janneke Houdijk voor het (op
nieuw) bewustmaken van het nog
altijd (zeker op papier) grote leger
van vredesactivisten. 'Ten opzichte
van veel andere vredesgroepen heb
ben we het voordeel dat we ons niet
alleen maar hebben beziggehouden
met de strijd tegen kernwapens.
Was dat wèl het geval geweest, dan
hadden we nu ook niet meer be
staan Ons terrein is veel breder. We
hebben ook nog altijd een bood
schap. Alleen moeten wc die zien
over te brengen aan het grote pu
bliek. Lukt dat niet. dan zal ik inder
daad straks naar een andere baan
moeten zoeken. Uiteraard betekent
dat niet het einde van de wereld,
maar het is wel vervelend. By het
IKV heb ik immer» werk genoeg"
