'De WD moet niet gewond
langs de kant gaan liggen'
NG-Kerk: vrouw
mag de kansel op
REPORTAGEI
AUTOLOOS
CDA-fractieleider Brinkman verwijt Bolkestein zelfverontreini^ing
'Wij zijn net familie'
VRIJDAG 19 OKTOBER 1990
Anders dan ik ooit in een
toeristenbrochure las is Yom
Kippur, Grote Verzoendag, niet de
belangrijkste joodse 'feestdag'. Het
is ongetwijfeld het hoogtepunt van
het joodse religieuze jaar, maar een
dag van inkeer en bezinning,
waarop het joodse volk vast en bidt
om zich te verzoenen met zijn
Schepper.
Op de 'sabbat dersabbats', die
altijd in onze herfst valt, verzamelt
hel volk zich massaal in de
synagoges en zelfs de fanatiekste
Godloochenaar neemt op die dag
een paar basisregels in acht. Zo zal
hij het niet in zijn hoofd halen op
Yom Kippur zijn auto te gebruiken
of in het openbaar voedsel tot zich te
nemen. Grote Verzoendag lijkt
daardoor wat het openbare leven
betreft op de autoloze zondagen, die
wij ons nog herinneren van de
oliecrisis in jaren zeventig.
Tegen zonsondergang komt het
gemotoriseerd verkeer tot stilstand.
De diensten in de synagoges nemen
een aanvang en 25 uur lang heerst
stilte overhel land. In Jeruzalem
wordt het straatbeeld gedomineerd
door in het wit geklede wandelaars,
gebedenboeken onder de arm. Ook
hier, in het overwegend niet-
godsdienstige Tel Aviv, wordt op
Yom Kippur massaal getempeld.
Maar bij ons is het uitkijken
geblazen omdat fietsende en
rolschaatsende jeugd de straten
onveilig maakt. De transformatie
van Yom Kippur tot nationale
fietsdag ts nog altijd onderwerp
van rabbinale terechtwijzingen.
Maar buiten Jeruzalem hebben die
al even weinig uitgehaald als de
vertogen tegen het fietsen op zondag
in Calvinistische kringen in
Nederland.
Aan het begin van de middag zetten
we ons tot een wandeling, de
kinderen op de fiets vooruit. De weg
naar Haifa, waar het
gemotoriseerde verkeer op zes
banen 364 dagen per jaar dood en
verderf zaait, ligt verlaten onder de
brandende zon. Verkeerslichten
verspringen doelloos van kleur en
alles wat hoorbaar is zijn vrolijke
kinderstemmen, het gezoef van
fietsbanden op het warme asfalt en
het gebrom van een elektrische stoel,
doorzijn invalide berijder
triomfantelijk door rood gestuurd.
Opeens toch motorgeruis. Met een
slakkegang nadert een witte
Peugeot, voor- en achterruit
voorzien van een rode Davidsster.
De kinderen zenden vragende
blikken in onze richting. "Een
dokter," stelt mijn vrouw vast. "Dat
mag van God oordeelt mijn
dochter van vijf.
Aldus gerustgesteld vervolgen we
onze wandeling, die tegen het eind
van de middag eindigt op de
binnenplaats van een
buurtsynagoge. Een stoot uit de
ramshoorn en Grote Verzoendag is
ten einde. Motorgeloei en
uitlaatgassen vullen de atmosfeer
en de geestelijk op krachten
gekomen maar lichamelijk
uitgeputte Israëli's trappen het
gaspedaal diep in, om niet te laat te
komen bij moeder, waar de vasten
wordt gebroken met extra grote
porties kippesoep en runderlappen.
De volgende dag blijkt uit de
krantekoppen 'Tientallen
gewonden bij fietsongelukken'dat
zelfs een autoloze dag niet zonder
verkeersongevallen verloopt. We
lezen verder dat 37 zwangere
vrouwen gemotoriseerd, met
rabbinale goedkeuring, naar
ziekenhuizen zijn vervoerd om te
bevallen.
Een man liet het leven in een
synagoge, als gevolg van een
hartaanval. Enkele honderden
Israëli's moesten medisch worden
behandeld nadat ze tijdens het
vasten onwel waren geworden. En
om de statistiek volledig te maken:
zeven gelovigen werden via mond-
op-mond beademing bij kennis
gebracht.
Van ANP-vcrnlafcicevprs
Eric van der Mculen
en Fred Rondeel
DEN HAAG - "Een vorm
van zelfbeklag, zelfveront-
reiniging". Zo kwalificeert
CDA-fractieleider Brink
man de ontboezeming van
zijn WD-collega Bolkestein
deze week dat de liberalen
bij nader inzien ontevreden
zijn over regeringsdeelname
in de kabinetten Lubbers I
en II. Brinkman fronst de
wenkbrauwen bij Bolkes-
teins negatieve evaluatie van
zeven jaar regeren met de
christen-democraten. "Om
nou na zeven jaar te zeggen,
dat hebben we zeven jaar
verkeerd gedaan, het is alle
maal maar niks geweest. Dat
is toch een vorm van zelfbe
klag en zelfverontreiniging
waarvan ik zeg: is dat nou
geloofwaardig. Bent ook
niet in '86 en '89 met dit be
leid campagne gaan voe
ren?".
Brinkman noemt Bolkestcins uit
haal kortom "ongenuanceerd". Hij
pretendeert geenszins beter zicht te
hebben op wat er in de liberale ach
terban leeft, maar plaatst wel vraag
tekens bij het reprcsentativitcitsge-
halte van Bolkesteins opmerking
dat de WD vooralsnog de buik vol
heeft van de het CDA.
"De heer Bolkestein zal zijn eigen
achterban beter kennen dan ik,
maar ik waag te betwijfelen of zijn
mening die van de gemiddelde libe
raal is. Ik ben niet in Leeuwarden
(Wiegel, red) wezen buurten dus ik
zeg het op eigen gezag. Het op voor
hand uitsluiten van samenwerking
moet je niet doen, ik vind dat ris
kant", zegt Brinkman. Om er ver
goelijkend aan toe te voegen: "Ach
iedereen heeft wel eens een onge
lukkige uitspraak".
De CDA-fractievoorzitter noemt
het onwenselijk voor de Nederland
se politiek als de WD nu aan de zij
lijn zou blijven staan. "Ik weet met
of het goed is voor de politiek in
haar totaliteit als eén van de essen-
tiele stromingen in de Nederlandse
politiek zo gewond langs de kant
ligt, waardoor je daar geen rekening
meer mee hoeft te houden".
Voor de WD geldt dat de partij
een belangrijke stroming is met re
presentanten in een aantal belang
rijke maatschappelijke functies, al
dus Brinkman. "Die mensen horen
er ook bij. Ik durf de stelling aan dat
de Nederlandse politiek ook ge
diend is met een krachtige liberale
stroming en ik geloof dat het niet
goed zou zijn als die volstrekt in het
ongwadt nu rakan"
De Leidenaar luat er geen misver
stand over bestaan dat de^overstap
naar de CDA-Kumerfractie na ze
ven jaar ministerschap "ontzettend
wennen is geweest". Hij opereert 6
november een jaar als fractievoor
zitter en heeft net zijn eerste echte
Algemene Beschouwingen achter
de rug. Anders dan zijn voorganger
De Vries, die onlangs verkondigde
bij tijd en wijle heimwee te hebben
naar zijn vroegere functie, heeft
Brinkman zijn stek gevonden. "Ik
had niet gedacht dat ik het naar
mijn zin zou hebben", stelt hij.
Een van do charmes van het ka
merlidmaatschap noemt hij: hier is
het veel meer reageren en controle
ren en mensen ervan overtuigen dat
het zo moet. Verder "dat je samen
met een aantal mensen bezig bent
de mening van het CDA te vormen.
ADVERTENTIE
Brinkman: "Het is ontzettend wennen geweest, maar ik had niet gedacht
dat ik het als fractievoorzitter zo naar mijn zin zou hebben". (foto anpi
MS OP)
VAllfNDf KITflS)
't Regent CV-ketcls!
Want iedereen kiest tie Radst
NOX HR
Hoog Rendement,
dus Superzuinig
Milieuvriendelijk.
Overal royaal warm water
F'lus f 350.- subsidie!
Voordelig en milieubewust
genieten van bet hoogste
wamitekomfort kies Rad*""'
Raditon NOX MK
Dat is iets heel abstracts want de
CDA-er en de mening van het CDA
zijn ongrijpbare zaken en toch moet
iemand dat op gegeven moment
verwoorden. Dat vind ik een enor
me uitdaging".
Na zeven jaar CDA/WD-kabinet
wijst de CDA-fractieleider op een
niet te verontachtzamen neven
voordeel van de overstap naar de
grote PvdA voor het beleid van de
komende jaren. "In onze samenle
ving zijn een aantal zeer diepgewor-
t.'l.lr zaken, die toch zullen moeten
worden veranderd. Dan moet je re
geren met iemand die die breedte
ook representeert".
Hij geeft als voorbeeld de sfeer
van arbeidsongeschiktheid, van
ziekteverzuim, van gemeenschaps
besef. Om daar als coalitie een aan
tal dingen anders te krijgen "moet
dat een zo groot mogelijk deel van
die bevolking als het ware gevoels
matig in een keer aanspreken. Als
Kok of Wöltgens zegt dat er een ge
voel is in brede kringen van de
PvdA. dan is dat gemakkelijker dan
wanneer je met 7<» man een regering
moet dragen".
Bij getalsmatige super-coalitie
ziet hij evenwel nog wel degelijk
een rol weggelegd voor de opposi
tie. Brinkman verwijzend naar de
Algemene Beschouwingen: "Als je
een unalyse maakt van wat er afge
zien van de bejaardenproblematiek
en de benzine-acijns door de rege
ringsfracties is gezegd, blijkt dat
echt nogal wat verschillen zijn in
taxaties. Ik geloof bovendien dat
het goed is als de oppositie zeer in
houdelijk die verschillen én die nu
ances blootlegt en er bovendien een
eigen verhaal aan toevoegt".
Risico
Brinkman ziet als lastig probleem
voor de politiek dat "er een zekere
afstand aan het groeien is tussen het
publiek en het politiek bedrijf. Hij
constateert dat Nederland geluk
kig - nog steeds zeer welvarend is,
maar dat er een zeker risico bestaat
"dat mensen zich gaan afvragen
'waar de politiek zich mee bemoeit.
Keuzes vanaf het Binnenhof over
andere prioriteitsstellingen in de
huishoudportemonnee en het be
stedingspatroon onder andere. Het
NVUI DMtttt dit mensen gaan
denken 'wat maken ze zich daar op
het Binnenhof druk om. Dat rege
len we toch zelf wel'. Het lijkt me
steeds moeilijker worden dat alge
meen belang aan te geven".
De CDA-fractieleider toont zich
geen pleitbezorger van het woud
van adviescommissies waarmee de
politiek zich heden ten dage om
ringt Hij is voorstandervan het
kappen in dat woud.
"Ik heb altijd gevochten voor het
politieke primaat. Ik heb niets te
gen ambtenaren want we hebben ze
nodig. Maar binnen het politieke
systeem is de traditie gegroeid dat
politici ergens over spreken, een
compromis sluiten en daarna over
gaan tot de orde van de dag. Maar
dan begint het werk eigenlijk pas.
Je ziet dus dat wij hoe langer hoe
meer overlaten aan ambtelijke orga
nisatiecommissies, adviesraden en
zovoort".
Volgens hem krijgen politici daar
door ook iets ongrijpbaars voor
mensen. "Ik ben opgegroeid in een
milieu waarbij een burger bij een
bestuurder te rade kon en waar die
bestuurders met elkaar het pro
bleem probeerden op te lossen".
Maar er heeft intussen een enorme
anonimisering van de overheid
plaatsgehad, aldus Brinkman.
De jeugd moet er als het aan de
CDA-voorman ligt rekening mee
houden dat ook zij een bijdrage zal
moeten leveren aan de welvaart. Hij
wijst op de enorme vergrijzing die
zich in onze samenleving afspeelt.
Er zijn steeds minder jongeren die
voor steeds meer ouderen het geld
moeten gaan verdienen. "Ik durf de
stelling aan richting jongere genera
ties: je zult moeten wennen aan het
idee dat het een aantal jaren zal du
ren voordat je op een bepaald inko
mensniveau aankomt", aldus
Brinkman.
Volgens hem kan "het niet zo zijn
datje vanaf je achttiende - bij wijze
van spreken - in de watten wordt ge
legd. Ik vind dat niet fair ten opzich
te van mensen die hun leven lang
hebben geploeterd". Het zal dus aan
de jongeren zijn om het financieel
draagvlak overeind te houden. Dat
zal een enorme solidariteitsafwe-
ging tussen oud en jong zijn.
Brinkman geeft toe dat het mak
kelijk gezegd is, maar het betekent
"een moeizame discussie over bij
voorbeeld studiefinanciering en uit
keringen. Die is bepaald niet klaar,
niet als Brinkman dat in een inter
view zegt en ook niet als het in een
wetsvoorstel staat. Dat wordt nog
een enorme discussie".
Uitdagingen
Premier Lubbers meende afgelo
pen zaterdag bij de tienjarige ver
jaardag van het Christen Democra
tisch Appèl, dat het CDA is "volg
roeid". Brinkman deelt die stellig
heid niet. "Ik denk datje als politie
ke partij nooit volgroeid bent. Iede
re tijd, ieder moment heeft zijn ei
gen vragen. We staan ook nu voor
een hele serie nieuwe uitdagingen".
Brinkman gevraagd naar vraag
stellingen waar de politiek inclusief
het CDA de komende jaren voor
komt te staan: "Verwezenlijking
van nieuwe veiligheidsverhoudin
gen, daar komt nogal wat by kijken.
Slagen we er in om het hele militai
re apparaat een klein beetje om te
buigen in de richting van burgerbe
stedingen. De kwestie van de poli
tie. de marechaussee. Hoe kun je de
defensie-inspanningen op een an
dere nuttige manier invulling ge
ven".
De CDA-fractieleider kan zich de
angst van Groen Links-collega Bec
kers indenken dat het milieuvraag
stuk van de agenda lijkt af te raken.
Volgens hem zitten we wat het
milieu betreft pas aan het begin van
de maatschappelijke omvorming.
De door Lubbers aangewezen
kroonprins Brinkman laat zich niet
verleiden tot welke speculatie dan
ook over de opvolging van de CDA-
leider en premier, laat staan over
het tijdstip waarop. "Ik heb er hele
maal geen zin in om te speculeren
over mijn positie en daarnaast denk
ik dat het voor iedere opvolger van
Lubbers een duvels moeilijke klus
is". Diplomatiek: "De partij maakt
uit wat de koers is en de partij
maakt uit wie Lubbers opvolgt".
Arrogantie
Brinkman verheelt evenwel niet dat
het succes van het CDA voor een
zeer groot deel op Lubbers' conto
valt te schrijven. "Ik denk dat Lub
bers zeer sterk zijn persoonlijke
stempel heeft gedrukt op de Neder
landse politiek. Hij bemoeit zich
overal mee en is iemand die een on
gelooflijk veel kennnis van zaken
en een internationaal aanzien heeft.
Idereen die na hem komt die moet
als het ware van voren af aan begin
nen".
Over het verwijt van andere par
tijen dat het CDA zich schuldig
maakt aan arrogantie van de macht
is Brinkman duidelijk. Hij vindt dat
"we niet te ronkend moeten doen
over het CDA hier in Nederland".
"74 Zetels zou al heel mooi zijn
maar het zelfs is de vraag of je dat
zou moeten nastreven. Maar, alle
gekheid op een stokje: Voor mij
staat samenwerking met anderen
voorop. Je moet Nederland niet in
je eentje willen regeren als partij.
We hebben een baaierd aan menin
gen binnen onze club en dat is ook
de charme daarvan. De kern van de
politiek is niet datje gelijk hebt mar
datje gelijk krijgt. En dat kan alleen
als je samen met anderen een zekere
basis weet te creëren. Misschien
ben ik iets teveel compromisge-
neigd maar dat is voor mij de kern
van politiek bedrijven. Dus niet
zelfgenoegzaam: wij regeren Neder-
Zelfbevrediging
Dat laat onverlet dat het CDA wel
wil blijven meedoen. Brinkman
herhaalt wat hij vorige week nog te
berde bracht, dat het CDA in de
loop der jaren de smaak te pakken
heeft gekregen van het regeren: "en
we blijven erin geïnteresseerd".
Maar ook aan die medaille zit vol
gens Brinkman een keerzijde: "Er
wordt weieens gezegd het zijn re-
geerwellustige mensen, maar je
krijgt geweldig veel op je falie. We
moeten nou niet doen of die mensen
alleen maar vanuit een soort zelfbe
vrediging op het regeringspluche
zitten".
Een paar leden van 'Con Anima' gisteren tijdens een gezamenlijke
maaltijd in het hervormd diaconaal centrum de Bakkerij aan de Oude
Rijn. (foto Henk Bouwman)
Pools koor op bezoek bij De Regenboog
LEIDEN "Het is goed om eb
kaars cultuur te leren kennen. In
feite zitten we niet zo ver bij el
kaar vandaan", zeggen Elzbieta
Kobytecka en Kazimierz Gr-
zadkowski van het Poolse koor
'Con Anima', dat dezer dagen de
gast is van het Regenboogkoor
van de oecumenische geloofsge
meenschap in de Leidse Meren-
wijk.
Een busreis van 27 uur is een
lange zit, maar de afstand op de
wereldkaart is relatief klein, zo
vinden de twee Poolse koorleden.
"Door het IJzeren Gordijn weten
we eigenlijk ook niets van de Bal-
tische republieken. Daar willen
we als koor nu ook eens naar toe",
vertelt Grzadkowski.
Het koor bestaat voor het leeu
wendeel uit docenten uit de stad
Torun, maar is aangevuld met
enige jongeren, "want we kwa
men sopranen en mannen te
kort". In totaal zijn 45 van de vijf
tig leden te gast in de oecumeni
sche geloofsgemeenschap.
Het contact tussen de twee ko
ren is min of meer toevallig ge
legd, verhaalt Aart Boekee. Elz
bieta Kobytecka logeerde by een
eerder bezoek aan Leiden, in het
kader van het stedencontact met
Torun, bij de familie Boekee. Het
Regenboogkoor, waar Boekee lid
van is, was al gevraagd om in het
kader van de stedenband met een
koor in Torun contact te zoeken.
Toen bleek dat Elzbieta zong in
'Con Anima', was de link snel ge
legd.
Dat resulteerde vorig jaar in
een bezoek van het Regenboog
koor aan Torun. "De hartelijk
heid en gastvrijheid die we daar
ontmoetten zullen we niet snel
vergeten", zo was de reactie van
de koorleden na terugkomst in
Leiden. Boekee: "Met Elzbieta en
haar man zijn we inmiddels echte
vrienden geworden. Het klikte
meteen".
Die relaties worden dan ook als
de meerwaarde gezien van derge
lijke uitwisselingen. "Door een
van onze koorleden werd na het
bezoek aan Torun gezegd: We
kwamen als vreemden, twee da
gen later waren we vrienden en
toen we weggingen waren we fa
milie", aldus Boekee.
Voor de 'Con Anima'-leden
vormt de levensstandaard in Ne
derland volgens Elzbieta en Kazi
mierz een hele overgang. "Het is
niet zo dat wij niets hebben in Po
len. Wij hebben bijna alles wat
jullie hier hebben. En het fruit bij
voorbeeld bij ons kost net zoveel
als by jullie. Het verschil is echter
dat wij tien keer zo weinig verdie
nen".
Veel willen ze niet vertellen
over de omstandigheden in Po
len. "Het is moeilijk ja, er zal nog
veel moeten gebeuren". Liever
praten ze over hun koor dat onder
leiding staat van de jonge dirigen-
te Anna Janosz-Olszowy en dat
een breed repertoir ten gehore
brengt; van klassieke tot volks
muziek. Ook voor nieuwe compo
sities schrikt 'Con Anima', dat re
gelmatig aan concours meedoet,
niet terug.
De Regenboog heeft een vol
programma voor de Poolse gas
ten samengesteld, met diverse
korte optredens, maar ook uit
stapjes aan bijvoorbeeld Ma-
durodam, Scheveningen en 'Di-
no'. Voor de gasten, die zondag
middag weer huiswaarts keren,
en de Regenbooggemeenschap
wordt het hoogtepunt gevormd
door de zondagse viering in De
Regenboog (aanvang kwart over
elf), waaraan beide koren mee
werken.
De contacten zullen worden
voortgezet. "Waarschijnlijk gaan
wij over twee jaar weer daar
heen", aldus Boekee.
Gevolgen voor visie op apartheid
BLOEMFONTEIN (ANP) -
De blanke Nederduitse Gere
formeerde Kerk (NGK) in
Zuid-Afrika gaat vrouwen
toelaten tot het ambt van ou
derling en predikant. De 400
mannelijke afgevaardigden
van de synode hebben dit gis
teren na een uitvoerige dis
cussie besloten.
Van de synodeleden stemden er
242 voor en 137 tegen het voorstel,
dat onder leiding van oud-syno-
devoorzitter dr. J. Heyns tot stand
was gekomen. Vier jaar geleden
besloot de synode vrouwen al toe
te laten tot het ambt van diaken.
In een bewogen pleidooi wees
Heyns erop dat het een vrouw
was die aan de discipelen het
nieuws over Jezus' opstanding
kwam brengen. Dat is volgens
hem al reden genoeg om snel een
eind te maken aan de achterstel
ling van vrouwen. Tijdens de dis
cussie hadden sommige tegen
standers zich laten ontvallen dat
vrouwen het ambt niet waardig
zijn.
'Gehuwde priester
zeer uitzonderlijk'
VATICAANSTAD (DPA) - De
priesterwijding van gehuwde
mannen blyft een zeer grote uit
zondering. Dat heeft het Vaticaan
in een verklaring benadrukt.
Rome reageerde hiermee op
het tumult na het interview met
de Braziliaanse kardinaal Lor-
scheider in een Italiaans tijd
schrift. Deze meldde dat er de af
gelopen tyd twee gehuwde Brazi
lianen priester waren gewijd. Het
Vaticaan beklemtoont dat het om
oudere mannen gaat, aan wie na
drukkelijke voorwaarden zijn ge
steld. Zij mochten hun woning
niet langer met hun vrouw delen.
Bovendien moesten hun vrouw
en kinderen schriftelijk met hun
besluit instemmen.
Het besluit plaatst de kerk met
ongeveer 1,5 miljoen blanke,
doorgaans conservatieve Zuid-
afrikanen opnieuw voor het nete
lige probleem haar visie op apart
heid te herzien. Net als vrouwen
zijn immers tot nu toe zwarten en
kleurlingen nauwelijks welkom
op de preekstoel.
Onder de v/einige Zuidafri-
kaanse kerken die vrouwen tot
het ambt hebben toegelaten, be
vindt zich de Nederduitsch Her
vormde Kerk, die in politiek op
zicht conservatiever is dan de
NG-Kerk.
Managementteam. Er zijn ge
noeg hervormden met manage-
ment-ervaring die een reorganisa
tie van het provinciaal en lande
lijk apparaat van de Hervormde
Kerk kunnen voorbereiden en be
geleiden. Zo'n managementteam
is meer betrokken en aanzienlijk
goedkoper dan een extern bu
reau.
Dit voorstel doet de Friese afde
ling van de Vereniging van Kerk
voogdijen in een brief aan het sy-
nodebestuur. De Friezen voelen
enige achterdocht wanneer zo'n
team wordt samengesteld uit
functionarissen van de landelijke
en provinciale kerk die er belang
by hebben dat er zo min mogelijk
wordt bezuinigd. De afdeling
pleitte eerder dit jaar voor krach
tige bezuinigingen.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: benoemd door de
GZB tot docent aan het Seminarie te
San Felipe (Guatemala) J A.W Ver
hoeven Daarle.
Geref- Kerken vrijgemaakt: aange
nomen naar Zwijndrecht J.J. Schreu-
der, 1.1. zendingspredikant te Curasao
verbonden aan de kerk van Rijnsburg.
wonende te Bunschoten.
Gereformeerde Gemeenten: beroe
pen te Goudswaard G. J. van Aalst
Benthuizen, bedankt voor Boskoop
C.J. Meeuse Rotterdam-Z.; voor Lely
stad C.G Vreugdenhil Vlissingen.
