Bernstein een zeer veelzijdig kunstenaar
Van ballroom tot eigentijds ballet
Dresselhuys superieur in
irritant en rommelig stuk
Komrij houdt
Huizingalezdng
Dynamische 'Leaping Lenny' springt niet meer
'Waar blijven die handjes?'
Jeff Healey scoort a la Hendrix
Blauwbaard in
nonnenklooster
SLAAN DAG 15 OKTUbtK iyyu
KUNST
Harold Maude' van Collin Higgins. Mel:
flary Dresselhuys, Dirk Zeelenberg, Hen-
létte Tol, Sacco van der Made, Edmond
liassen. Jules Hamel, Anne-Mieke Ruylen
In Magali de Frêmery. Regie: Jo Dua. De-
or/kostuums: Herman van Elteren. Gezien
ip 13 oktober (landelijke première) in de
.eidse Schouwburg.
REIDEN Zoonlief komt thuis
~"»n vertelt over zijn trouwplannen.
Wa verheugt zich al, totdat ze ont-
ïekt dat haar aanstaande schoon-
iochter een tachtigjarige excen-
Irieke dame is. Hoe maak je in he
melsnaam van die moederrol een
geloofwaardig personage? Dat is
kén yan de problemen die het
overigens veel gespeelde blijspel
Harold en Maude' met zich mee
brengt.
De strekking van het stuk is
yeel aardiger dan de wat extreem
doorgevoerde inhoud. Harold is
(net zijn eenentwintig jaar al le
vensmoe,. de bejaarde Maude
daarentegen nog altijd bruisend
tritaai. Hij is een wat in zichzelf ge
keerde jongen met een macabere
liefhebberij: hij ensceneert regel
matig zijn eigen zelfmoord. Zij is
ten kwajongensachtig dametje
tiat de auto van de pastoor tijde
lijk 'steelt', een zeehond uit de
dierentuin ontvreemdt en een zie
lig boompje op het kerkhof wil
'planten. Harold raakt in de ban
'van haar positieve levensinstel
ling; zo zeer zelfs (en dan wordt
het stuk echt vervelend) dat hij
•haar ten huwelijk wil vragen. Dat
gaat overigens niet door, want
Maude heeft precies op haar tach
tigste verjaardag door het inne
men van pillen voor haar eigen
dood gezorgd.
Natuurlijk maakt Mary Dres
selhuys van deze Maude een
prachtige creatie. Ze is nog altijd
superieur en draagt met profes
sioneel gemak het gehele stuk. Ze
heeft niet alleen een enorme staat
van dienst, ze maakt het ook nog
steeds helemaal waar. Zodra zij
ten tonele verschijnt, gebeurt er
wat. Voor haar jeugdige tegen
speler moet dit een geweldige
leerschool zijn. De uitverkiezing
van Dirk Zeelenberg voor de rol
van Harold bestempelt hem bij
voorbaat al tot veelbelovend.
Echt duidelijk er uit springen als
aankomend talent doet hij in dit
stuk niet - al heeft hij al wel een
vrij sterke aanwezigheid op het
toneel.
Voor de andere spelers is er
geen eer aan dit stuk te behalen.
Dat geldt - zoals al eerder gesteld -
voor de moeder, maar evenzeer
voor de kleine bijrollen van de
dokter, de pastoor en zeer zeker
ook van de drie door de computer
geselecteerde huwelijkskandida
ten. Het toevoegen van die drie
kluchtige typetjes maakt het stuk
er niet beter op; het leidt al gauw
tot triviale lolmakerij.
Omdat 'Harold Maude' uit
vele korte tot zeer korte scènes
bestaat, maakt het geheel een
rommelige indruk. Dat wordt
hier in de regie van Jo Dua en met
het nodeloos ingewikkelde
bouwdoosdecor van Herman van
Elteren eerder versterkt dan afge
zwakt. De vele, vele changemen
ten gaan op den duur zelfs irrite
ren.
Kennelijk is mevrouw Dressel
huys toch erg op het stuk gesteld.
Ze heeft het immers zelf vertaald
en heeft het een aantal jaren gele
den al eens eerder gespeeld. Bij
'Phyrrtiiscbe dansen' (1977) van Toer van
Schayk. 'Onder mijne voelen' (1901) van
Rudi van DanUig en de première van 'Soc»al
dances' van Jan Linkene. Gezien op 12 ok
tober in bet Muziektheater van Amsterdam
alwaar nog tot en met 31 oktober. Den
Haag: 6 en 7 november.
AMSTERDAM Op bruiloften
en partijen proberen we allemaal
wel eens een walsje of een rumba
uit. Bij de tango wordt het voor de
meesten al wat lastiger en zijn
open schoenen fataal. Voor hard
nekkige tenentrappers is er nu
een lichtpuntje: ballroom-dansen
voor dames kan ook op spitzen.
Nationale Ballet-danser en cho
reograaf Jan Linkens doet in 'So
cial Dances' in elk geval een po
ging ballroom en klassiek ballet
samen te brengen. Een niet
nieuw, maar nog steeds prachtig
idee, dat in het verleden vaak een
komisch resultaat opleverde. Lin
kens doet een wat serieuzer on
derzoek, dat op een paar sterke
momenten en vondsten na, toch
tegenvalt.
Ballroom is rauw swingend,
'laag bij de grond' en aan persoon
lijke uitstraling gebonden, terwijl
een klassieke danser zo gestileerd
mogelijk de lucht in wil en unifor
miteit een vereiste is. Een voor
beeld van dat laatste zagen we in
'Phyrrische Dansen' van Toer van
Schayk uit 1977 dat ook op hql
programma stond. De corps de
balletleden hielden er ieder zo'n
eigen interpretatie van de bewe
gingen op na dat het synchrone
danswerk tot een chaotisch krioe
lend mierennest verwerd. Maar
goed, er zijn dus nog al wat ver
schillen tussen ballroom en klas
sieke dans.
Door muziek te kiezen die noch
het een noch het ander is (o.a.
Morton Gould en minimalist
John Adams), viel Linkens' com
binatie een beekje tussen wal en
schip. De ballroom-swing en
dwingende ritmes werden verla
ten om de lange melodielijnen
van de muziek te voorzien van
klassiek uitgestrekte bewegin
gen. Slechts sporadisch is er die
temperamentvolle explosie in be
weging. Er is wel veel te zien en er
wordt ook wel flink rondgedraaid
op de spitzen, maar Linkens heeft
van beide dansvormen niet de ex
tremen opgezocht.
Hetzelfde geldt voor het ge
bruik van de ruimte dat het klas
sieke ballet zo mooi kan maken.
Linkens bedient zich ook hier van
clichépatronen als een om de
beurt uit de rij stappend
danspaar. Van al die dansparen
blijft vervolgens weinig meer
over dan op spitzen tollende da
mes, geleid door keurig tilwerk
verrichtende heren. Social Dan
ces' is met andere woorden een
koe^jesreep die vaag naar cacao
smaakt maar weinig met chocola
te maken heeft.
Pas op de momenten dat er een
beroep gedaan wordt op het tech
nisch kunnen van de dansers
(even heel snel dat been gestrekt
achter je oren), zie je dat er in aan
leg ongekende mogelijkheden tot
een symbiose zijn. Dan reageert
het publiek ook verrast. Linkens'
onderzoek is helaas niet verder
gekomen dan het beginnen er
van. Al is deze choreografie een
van zijn sterkste tot nu toe. iets
van persoonlijkheid of emotie is
nog steeds ver te zoeken. En voor
braafheid en voorzichtigheid ko
pen we in de dans niet zo veeL
Dirk Zeelenberg naast Dresselhuys al bij voorbaat veelbelovend,
maar er echt uitspringen doet hij niet. (foto p»n Sok)
alle bewondering voor de unieke
spelprestatie van Mary Dressel
huys als Maude valt haar waarde
ring voor het stuk als geheel
moeilijk te delen.
WIJNAND ZEILSTRA
LEIDEN Gerrit Komrij houdt op
vrijdag 7 december in de Leidse
Pieterskerk de negentiende Hui-
zingalezing. De Huizingalezing
werd in 1972 ingesteld op initiatief
van NRC Handelsblad, de Leidse
faculteit der Letteren en de Maat
schappij der Nederlandse Letter
kunde.
Het ene jaar houdt een Nederlan
der de lezing, het andere een buiten
lander. Eerder sprekers waren on
der anderen Susan Sontag, Harry
Mulisch, Stefan Themerson, Karei
van het Reve, Renate Rubinstein en
Rudy Kousbroek.
De in Portugal woonachtige
Komrij (45) is essayist, dichter en
sinds kort romancier. Dit voorjaar
debuteerde hij met de roman 'Ach
ter de bergen'.
WASHINGTON
(GPD/ANP) Leonard
Bernstein stierf nog geen
week nadat hij door ernstige
aandoeningen van zijn lon
gen gedwongen was de diri
geerstok voorgoed neer te
leggen. Hij had nog wel wil
len doorgaan met compone
ren, maar de dood stak daar
een stokje voor. De veelzijdi
ge Bernstein heeft talloze
grammofoon-opnamen ge
maakt met bijna alle grote
orkesten in de wereld, waar
onder het Amsterdamse
Concertgebouworkest. Hij
componeerde muziek voor
orkest, musicals, opera's bal
letten en filmmuziek.
Al op 25-jarige leeftijd, in 1943,
stond hij als invaller-dirigent voor
het New York Filharmonisch Or
kest, waar hij na omzwervingen
langs het New York City Sympho-
nie Orkest en het Berkshire Music
Centre, in 1958 chef-dirigent en ar
tistiek leider werd. Bernstein was
op dat moment een ware beroemd
heid in de Verenigde Staten, sinds
de door hem gecomponeerde musi
cal West Side Story niet alleen op
Broadway maar in bijna elke bio
scoopzaal ongekende successen
had geoogst.
Het grote publiek zal zich Bern
stein dan ook vooral herinneren als
een man die als geen ander in staat
was de kloof tussen hen en de klas
sieke muziek te dichten. En dat niet
alleen omdat hij er in zijn werk
steeds weer blijk van gaf een muzi
kale alleseter te zijn, zoals bijvoor-
Leonard Bernstein: man die kloof tussen grote publiek en klassieke muziek trachtte te dichten.
elementen uit de aloude Eu-
beeld in het door hem in 1971 ge- ropese Gregoriaanse traditie naast
componeerde spektakelstuk 'Mass' 'die uit de op dat moment zeer popu
laire Amerikaanse protest-song-cul-
tuur een rol speelden.
Bernstein bracht in de jaren '50
bovendien de klassieke muziek op
de televisie met eigen programma's
als Omnibus en The Young Peop
le's Concerts waarin hij er in slaag
de een doorsnee van de Amerikaan
se bevolking te interesseren voor bij
voorbeeld Beethovens compositio-
naire problemen of de vraag wan
neer jazz jazz is.
Daarnaast speelde Bernstein ook
in kwesties buiten de muziek om
graag een publieke rol. Uitspraken
tegen de nucleaire bewapening,
voor Israël, over het gebruik van
marihuana of over seksuele toleran
tie zorgden in de Verenigde Staten
regelmatig voor voorpagina
nieuws. Ook zijn later in Amster
dam met het door hem hoog aange
slagen Concertgebouworkest geor
ganiseerde benefiet-concerten voor
Amnesty International (1978) en
Aids-slachtoffers (1987) trokken
veel aandacht.
Onder de insiders was zijn naam
vooral verbonden met zyn vertol
kingen van het werk van Gustav
Mahler waarvan hu in de jaren '60 in
New York de gehele cyclus op een
voor velen nog steeds onovertroffen
manier op de plaat zette. In 1969
kondigde hij zijn vertrek aan bü het
New York Filharmonisch Orkest
om meer tijd te vinden voor zijn
werk met de Wiener Philharmoni-
ker en het Israëlisch Filharmonisch
Orkest. Rustiger werd zijn leven
daar overigens niet van, want hij
bleef ook veel in New York werken
en was lange periodes met een van
de orkesten op tournee.
Zowel in de interpretatie van de
door hem uitgevoerde muziek als in
zijn stijl van dirigeren was Bern-
steins figuur altijd verbonden met
een notie van sterke dynamiek. Zijn
gewoonte de dirigeerstok met zicht
bare emotie en bij tijd en wijle ver
vaarlijke sprongen te hanteren
stond aan de basis voor zijn inmid
dels legendarische bijnaam 'Lea
ping Lenny'. Hij heeft het tenslotte
maar een week hoeven te laten.
Illusies soms wreed verstoord
Op tv lijkt het allemaal zo makke
lijk. Je komt op, speelt een paar
noten op je gitaar en de zaal gaat
plat. Vele illusies werden zater
dagavond wreed verstoord tij
dens de Leidse voorronde van de
Grote Prijs van Nederland. Bij
voorbeeld die van de Amsterdam
se hardrockgroep Vexation,
waarvan de zanger bij opkomst
vol bravoure uitriep: "Waar blij
ven die handjes?". Na afloop van
de vijtien minuten zuivere speel
tijd viel hem slechts een lauw ap
plausje ten deel.
Weinig beter verging het de an
dere uit de hoofdstad afkomstige
groep, The Need. Hun plichtma
tig gebrachte waveklanken de
den hopeloos gedateerd aan en
oogstten nauwelijks bijval.
Dat de lauwe publieksreactie
weinig te maken had met de
plaats van herkomst bleek bij de
Leidse groepen B.B.'s Crack De
partment en Fontello d'Avanti.
De funkrock van B.B.'s Crack De
partment deed denken aan Red
Hot Chili Peppers en Living Co-
lor maar werd te braaf gespeeld
om het publiek te kunnen over
tuigen. Ook het Leidse Fontello
d'Avanti. dat met snelle pakken
en kleurige brillen er niet in slaag
de hun algemene pop een eigen
gezicht te geven, oogstte slechts
applaus van naar voren opgeruk
te familieleden.
Dat het nog erger kon bleek uit
het boe-geroep voor het eveneens
uit de sleutelstad afkomstige Na
tive Dance Principle. Hun met
veel rook omgeven elektronische
dansmuziek, zorgde voor grote
drukte bij de bar.
Ook.de hardcoregroep Blatant
Yobs moest zaterdagavond met
een onbevredigd gevoel terug
naar Sassenheim. Hun mix van
punk en heavy metal kwam door
technische problemen niet uit de
verf, hoewel de bezieling die de
groep uitstraalde wellicht zorgt
voor clementie van de jury.
Succesvol was het Leidse
kwartet Bell, twee jongens en
twee meisjes die eerder speelden
in groepen als Lovecramps, La
Peste en TT Togs. De muziek van
Bell lijkt op die van The Sugarcu-
bes, maar dankzij de fraaie zang
van Vera van der Poel mag Bell
zich illusies maken over een
plaats in de halve finale.
Lief en vertederend waren Mi-
key The Mashed Potatoes. Vier
tieners uit Noordwijkerhout met
gelikte powerpop (The Roman
tics, The Knack, kent u ze nog?),
geheel in stijl toegejuicht door
een klasvol gillende schoolmeis
jes die speciaal voor dit doel met
bus 60 waren aangevoerd. Deze
ambience werkte aanvankelijk
op de lachspieren van de rest van
de bezoekers, maar drie fraaie,
pretentieloze popliedjes sloegen
al gauw een bres in deze scepsis.
Op dinsdag 20 november maakt
Vara's Popkrant bekend wie zich
opnieuw illusies mogen
koesteren tijdens één van de hal
ve finales die eind volgende
maand in Rotterdam en Utrecht
worden gehouden. In Noordwij
kerhout zal de spanning te snij
den zijn.
JAN VAN DER PLAS
AMSTERDAM - Minister D'Ancona (uwe) onthulde zaterdag in het Am
sterdamse begijnhof een beeldje van Charlotte van Pallandt: 'ingetogen
vrouw'.
Uoto ANP)
ROTTERDAM - Een groot televi
siescherm had gisteravond in Ahoy'
voor een zeer leerzame verwelko
ming van het publiek kunnen zor
gen. Door vanaf zeven uur de boei
ende VPRO-special over Jimi Hen
drix uit te zenden hadden de bin
nenkomende fans van (de) Jeff Hea
ley (Band) mooi geconfronteerd
kunnen worden met de enorme in
vloed van de legendarische snaren-
ridder op het jongste gitaarfeno
meen uit Canada.
Want, de overeenkomsten tussen
de twintig jaar geleden gestorven
rockpionier Hendrix en de pas 24-
jarige Jeff Healey behelsen intus
sen veel meer dan een verwant ge
luid, gebaseerd op een unieke com
binatie van fabelachtige techniek
plus dito snelheid. Sinds zijn ko
meetachtige doorbraak (nog geen
twee jaar geleden) is het blinde su
pertalent uit Toronto zich meer be
wust geworden van de waarde van
extra showelementen, zo bleek ten
overstaan van ruim 9000 fans.
Alsof zijn bijzondere speelwijze
(gitaar plat op schoot) niet voldoen
de meer was, maakte Healey uitge
breid sier met trucjes, waarmee
Hendrix altijd imponeerde: het sna
ren plukken met de tanden en het
spelen met de gitaar achter het
hoofd. Toto's Steve Lukather voer
de vorige week zondag nog op de
zelfde plek dezelfde rituelen uit, ori
ginelere zijn er kennelijk niet.
Jeff Healey, tegenwoordig ook
voorzien van een flitsend 'MTV-
rockkapsel', deelt met The Great
Late Jimi intussen ook een com
mercieel Torinstinct': het scoren
via zeer persoonlijke interpretaties
van klassiekers. Hij. als altijd gese
condeerd door bassist Joe Rock-
man en drummer Tom Stephen,
oogstte veruit de meeste bijval met
twee (ijzersterke) covers: 'Roadhou-
se Blues' van The Doors en "While
My Guitar Gently Wheeps' van Ge
orge Harrison. Laatstgenoemd
nummer (tevens de huidige single)
ontketende als tweede toegift een
oorverdovend gejuich, dat even te
voren met de eigen composities
'See The Light' en 'Life Beyond The
Sky' toch was uitgebleven. On
danks de soms ongelooflijke
krachttoeren die de bandleider met
alle tien zijn vingers uithaalde. Zo
veel verschil in respons zal hem on
getwijfeld aan het denken zetten en
hem als (modaal begaafd) liedjes
schrijver hopelijk niet frustreren.
Het voorprogramma Wildlife
kreeg van Jeff Healey ruim baan en
terecht Het Britse 'powertrio' -
rond zanger-gitarist Chester Kamen
(broer van Nick) en in de geest van
Cream - bevestigde de goede in
druk die het heeft gewekt met het
onlangs verschenen debuutalbum.
BREDA (ANP) - Het Zuidelyk To
neel speelt in november en decem
ber in een voormalig nonnenkloos
ter in Breda „La passion de Gilles"
Centraal hierin staat de historische
figuur Gilles de Rais, tijdgenoot van
Jeanne d'Arc, die ook bekend is ge
worden als Blauwbaard. Het leven
van Gilles de Rais eindigde evenals
dat van Jeanne d'Arc op de brand
stapel.
Het Zuidelijk Toneel is bij „La
passion de Gilles" niet uitgegaan
van een bestaande toneeltekst maar
van het libretto dat Pierre Mertens
in 1983 schreef voor een gelijknami
ge opera.
Mozartavond niet
geheel geslaagd
Mozarl-avond van het Chr. Gemengd Koof
"Zang en vriendschap" te Maxerewoude,
v. Eima van den Dool - sopraan Ber-
nadette Bouthoorn - alt F reden k van Oer
Kooi - tenor. Jan Heye - bas Rchard Her-
i - orgel en het Ameleróoms Begetet-
orkest. Het geheel o.t.v. Ger Hoviua.
Gehoord 13 oktober in de R.K. kerk Harers-
woude.
Aan de vooravond van het 'Mo
zart jaar' voerde zaterdagavond
het Chr. Gemengd koor 'Zang en
vriendschap' onder leiding van
Ger Hovius drie werken van Mo
zart uit. Voor de pauze de 'Kro
nungsmesse' en het motet 'Exsul-
tate, jubilate' KV 165 voor orkest
en sopraan. Terecht had het koor
voor een uitstekende sopraan ge
kozen, want zij had verreweg de
zwaarste party. Hooguit in het la
ge register had Elma van den
Dool wat moeite om klankvol te
blijven zingen, zoals in het Agnus
Dei', want in 'Exsultate, jubilate'
toonde zij een stralend heldere
stem, die expressief op de tekst
inspeelde en schitterend eindig
de in het virtuoos gezongen "I\i
virginum corona, tu nobis pacem
dona. Alleluja!'
Ook het koor zong onder leiding
■an Ger Hovius mooi, in een goed
tempo, zodat steeds de spanning
bewaard bleef. Mozart schreef de
Kronungsmesse' toen hy nog ge
zond en min of meer zorgeloos
leefde, dit is overduidelijk te mer
ken in deze vrolijke, sprirituele
mis. Jammer, dat het orkest met
name in de 'Kronungsmesse'
overheerste, waardoor het koor
zeker in de voorste helft van de
kerk lichtelijk ondergesneeuwd
werd.
Beduidend beter was de balans in
het 'Requiem' na de pauze. Even
dreigde net orkest uit de pas te lo
pen direct In het begin van de 'In-
troitus', maar Hovius ving dat
goed op. De mannen zongen het
'Kyrie eleison' evenwichtig en
licht gescandeerd; ook de snelle
overgang naar het 'Dies irae' werd
overtuigend vertolkt Dat Hovius
ook veel aan tekst-interpretatie
had gedaan, werd duidelyk in het
'Lacrimosa', waarin het 'judican-
do home reus' betekenisvol en
zuiver werd uitgesponnen. In het
'Domine Jesu' werden koor en or
kest steeds ondoorzichtiger en ik
zAg bijna de zucht van verlichting
toen dit deel 8 er op zat. Maar
'Zang en vriendschap' was weer
helemaal op dreef in het prachti
ge 'Agnus Dei', waar heel duide
lijk en muzikaal het fugati .ch ka
rakter van het 'cum Sanctis tuis'
hoorbaar werd gemaakt
Tot olot iets over de bas Jan Heye,
die het zwaar te verduren had
naast een zeer zwakke tenor, die
braaf en slecht intonerend zyn
lesje afwerkte. Maar in aommige
passages, zoals in Tuba mirum
spargens sonum, kwam de kwali
teit van Heye tóch op de voor
grond: een betrouwbare warme
klank met een zorgvuldige dictie.
LIDY VAN DER SPEK
Beckett-biograaf
voor lezing
naar Amsterdam
AMSTERDAM (ANP) James
Knowlson, biograaf en vriend van
de vorig jaar overleden Iers/F ranse
schrijver Samuel Beckett houdt op
23 oktober in theater De Balie in
Amsterdam een lezing over diens
leven en werk. Hij zal ook vertellen
over zyn biografische werkzaamhe
den. Na de pauze kan het publiek
vragen stellen.
De bijeenkomst wordt georgani
seerd door de Stichting Literaire
Activiteiten Amsterdam (SLAA).
The British Council en de onlangs
opgerichte Nederlandse Beckett
Stichting De presentatie is in han
den van dr. M Bumng, voorzitter
van deze stichting.
Knowlson is hoogleraar Frans
aan de universiteit van Reading, di
recteur van de Beckett Internatio
nal Foundation en beheerder van
het Beckett-archief Hij heeft al veel
publikaties over Beckett op zyn
naam staan en werkt nu aan een
nieuwe „kritische biografie", aldus
een bekendmaking van de SLAA.
