'Ik lok bewust kritiek uit'
Abram van Leeuwen: een rijk geïllustreerd open boek
'Bestseller bij
voorbaat' over
geschiedenis
Nederlands-Indië
Duet met Ronnie Tober
ZATERDAG 13 OKTOBER 1990
EXTRA
PAGINA 33
Abram van Leeuwen "Leo voor mijn vele
vrienden" - heeft het altijd ruim gezien. Als
praktische idealist heeft hij datgene wat hij na
streefde steeds weten te bereiken. Zo werd hij
oprichter en eigenaar van 23 bedrijven in ze
ven landen en toen hij die verkocht was hij in
een kiap een multi-miljonair die kon doen en
laten wat hij wilde. En dat is precies wat
Abram van Leeuwen - 'Prins van Lignac'
voor mensen uit het Franse verzet - tegen
woordig nastreeft: doen en laten wat hij wil.
Met zijn kostbare jacht verhuisde hij vorig jaar
voor een paar maanden uit thuishaven
Cannes naar de baai van Bali. Daar scheef hij
zijn boek 'Bandjir, vuurstorm over Java', een
roman over Nederlands-Indië. Hij weet nu al
dat het een omstreden werkje is; in elk exem
plaar zit dan ook een envelop waarin lezers
hun geschreven mening kunnen opsturen aan
de auteur die voor de beste tien reacties een
geheel verzorgde reis naar Bali uitlooft. Zelf
denkt hij dat de brieven binnen zullen stro
men, want hij is overtuigd van zijn kwaliteiten.
Bij het citeren uit eigen werk heeft hij moeite
om z'n ogen droog te houden. "En als je jezelf
weet te ontroeren, ben je een groot schrijver".
door Jan Preenen
'Abram van Leeuwen: 'Als je jezelf weet te ontroeren, ben je een groot schrijver".
Abram van Leeuwen is een rijk geïllu
streerd open boek dat zich in het Rotter
damse Parkhotel niet zomaar laat dicht
klappen. Als de interviewer dat na een
paar uur lezen ook in het belang van de
72-jarige schrijver zelf wil doen ("U hebt
zo meteen nog een andere afspraak"),
voorkomt "de geboren Rotterdammer en
getogen wereldburger" dat door gewoon
verder te vertellen.
Over het feit dat hij het als multi-miljo-
nair "vanzelfsprekend" vindt dat hij een
miljoen geeft aan een ziekenhuis of het
nodige geld uittrekt voor de accommo
datie van een voetbalclub-in Zuid-Frank
rijk. En over zijn titel 'Prins van Lignac'
die hij in 1962 heeft gekregen als tegen
prestatie voor de hulp die hij verzets
mensen in het Franse Lignac heeft gebo
den tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Vooral echter blijft hij voorlezen uit en
over zijn op 22 oktober verschijnende
tweede boek 'Bandjir, vuurstorm over
Java'. Door zijn uitgever aangekondigd
als een roman over Nederlands-Indië die
als een 'atoombom' zal inslaan. Alsof de
vrede niet in grote delen van de wereld is
uitgebroken. Van Leeuwen stelt het
ogenschijnlijk wat pacifistischer, maar
in feite even oorlogszuchtig: "Ik lok met
dit boek bewust veel kritiek"uit. Daarom
doe ik in elk exemplaar een envelop.
Mensen kunnen daarin een papiertje
stoppen met hun mening en naar mij op
sturen. De beste tien reacties van voor-
en tegenstanders honoreer ik met een
volledig verzorgde reis naar Bali".
'Spraakmakend'
Bij voorbaat 'verzekerd' van succes heeft
Van Leeuwen zijn uitgeverij Het Spec
trum opdracht gegeven 50.000 exempla
ren op de markt te brengen. Zijn vorige
boek, de autobiografie 'Vecht voor je ge
luk', leverde 26.000 afnemers op. "Vijf
tigduizend zal nu niet genoeg zijn. Wat ik
nu heb geschreven, is heel spraakma
kend. Ik maak duidelijk dat wij ons als
Nederlanders helemaal niet hoeven te
schamen voor wat we in het verleden in
Indonesië hebben gedaan. Lou de Jong
mocht daar van de diverse Nederlandse
regeringen niet over schrijven, omdat al
die zaken veel te gevoelig lagen. Dat zou
alleen maar ten koste zijn gegaan van de
relatie met Indonesië, zo werd gesteld.
Daar heb ik geen boodschap aan".
Van Leeuwen gaat er zonder meer
I. vanuit dat hij straks Indonesië niet meer
in mag. "Dat ligt voor de hand. Ik schrijf
over corrupte Indonesische generaals
die hun naam liever boven een vette
Zwitserse rekening zagen staan dan bo
ven een monument voor gevallenen. Als
je zoiets vermeldt, vraagje natuurlijk om
moeilijkheden, maar dat heb ik ingecal
culeerd. Dat moet de prijs dan maar zijn
voor mijn boek. Als degenen die ik een
reis naar Bali wil geven, ook niet welkom
zijn. stuur ik ze wel naar een ander land".
Zakenman
Abram van Leeuwen heeft het altijd
'ruim' gezien. Als praktische idealist
heeft hij de doelen die hij nastreefde, met
zijn "doorzettingsvermogen, visie en ta
lent" steeds weten te bereiken. Met die
instelling ("waaraan al die drugsgebrui
kers van nu een voorbeeld kunnen ne
men") werd hij oprichter en eigenaar van
het Nederlands Talen Instituut (NTI),
van het postorderbedrijf Keurkoop en
van het uitgeversbedrijf Lekturama.
"Van al die ondernemingen heb ik
dochtermaatschappijen opgericht in
België, Duitsland, Frankrijk, Zwitser
land, Oostenrijk en Suriname. Ik heb al
les zelf opgebouwd en op het juiste mo
ment weer van de hand gedaan. Ik heb
m'n bedrijven nooit opgericht om in het
harnas te sterven. Mijn ideaal was altijd
om op een gegeven moment genoeg geld
te hebben om goed te kunnen leven. Op
m'n zestigste was het zover. Toen heb ik
m'n 23 bedrijven in 7 landen zonder eni
ge wroeging verkocht. Dat is het verschil
met een van mijn vrienden, de uitgever
Robert Maxwell. Net als ik heeft ook hij
een schip, maar hij heeft geen tijd om er
gebruik van te maken. Ik wèl. Ik heb ook
tegen hem gezegd dat hij niet van het le
ven kan genieten en alleen leeft voor zijn
bedrijf. Daarin zal hij ook sterven. Zo'n
toekomstbeeld heeft me nooit aange
sproken. Als jongen van 18 heb ik me al
voorgenomen dat ik ooit van mijn geld
zou genieten. Dat heb ik toen in een ge
dicht gezet en me altijd voor ogen gehou
den. Daarom zijn de bedrijven er ook al
tijd voor my geweest".
Het schip van Van Leeuwen is het
jacht New Horizon dat acht jaar geleden
bij Van Lent in De Kaag is gebouwd en
64 miljoen gulden heeft gekost. Een wer
kelijkheid geworden droom nadat hij
zijn vorige wens, een landgoed, in het
Zuidfranse Mougins had gerealiseerd.
"Omdat het ook in Frankrijk niet altijd
mooi weer is, wilde ik een drijvend land
goed. Dat heb ik nu en dat bevalt me
wel".
Het schip heeft een belangrijke rol ge
speeld bij het totstandkomen van
'Bandjir, vuurstorm over Java'. Met zijn
twaalf stewards en zestien zeelieden ruil
de Van Leeuwen de thuishaven in
Cannes (kosten ligplaats: twee miljoen
gulden voor zes maanden) vorig jaar in
voor de baai van Bali. Daar deed de ooit
als verslaggever bij het Dagblad voor
Rotterdam begonnen schrijver de inspi
ratie op om de 'echte' geschiedenis over
Nederlands-Indie op papier te zetten.
"In mijn werkkamer op mijn jacht heb
ik een picture-window, een laag raam.
Daardoor kon ik uitkijken over de ber
gen met wuivende palmbomen tegen
een strakblauwe tropische hemel. Dat
was ook het decor waartegen opge
zweepte Indische jongens Nederlanders
vermoordden. Vreemd eigenlijk dat in
zo'n vredig en mooi landschap zulke gru
welen kunnen gebeuren. Maar goed, dat
geldt nu natuurlijk ook in Kuwayt".
Liefde
Hoofdpersoon in het boek is Oemar Ker-
to, een Javaanse jongen die in het na-oor-
logse Nederlands-Indië verliefd wordt
op een Nederlands meisje. Een onmoge
lijke liefde uiteraard in een roman die
volgens de informatie van de uitgever de
politionele acties van Indonesiërs én Ne
derlanders beschrijft. Als voorbeelden
worden genoemd het platbranden van
kampongs en het vermoorden van vrij
heidsstrijders door Nederlandse militai
ren en daarnaast de wreedheden van de
Indonesiërs, die "onze meisjes van 12 en
13 jaar verkrachtten en hen de borstjes
afsneden".
In werkelijkheid wordt het Nederland
se optreden in tegenstelling tot de Indo
nesische acties echter regelmatig ver-
goeilijkt. Zo wordt het platbranden van
de kampongs uitgelegd als de manier om
tientallen landmijnen onschadelijk te
maken. "Die zouden anders onze jonge
soldaten tot rompen-zonder-benen heb
ben gemaakt".
Van Leeuwen kiest 'anders dan vele
anderen' bewust partij voor de Nederlan
ders, die volgens hem te lang ten onrech
te in het verdomhoekje hebben gezeten
als het over Nederlands-lndie ging.
"Over de verhouding tussen Nederland
en Indonesië van 1940 tot 1950 is vrijwel
niets bekend. Dat is verkeerd. Onderwij
zers moeten die periode kennen om hun
leerlingen weer idealen te geven. Dan
hoeven ze tenminste geen drugs meer te
slikken om zich een kunstmatig ideaal te
verschaffen"
"Voor ouderen is het een belangrijke
fase in hun leven geweest. Ik wil er voor
zorgen dat kinderen en kleinkinderen
bewondering krijgen voor hun ouders en
grootouders die in Nederlands-Indië
hebben gevochten. Opeenvolgende rege
ringen hebben die periode welbewust
verdrongen. Zij hebben het Nederlandse
volk zelfs een minderwaardigheidscom
plex proberen te bezorgen. Zo van "weg
met ons, vuile kolonialisten".
"In plaats daarvan zouden ze trots
moeten zijn. Daarom staat in mijn boek
niet dat wij Indie hebben leeggeroofd. Ik
schrijf dat wij een kolonie hebben over
gedragen die welvarender was dan alle
andere gebieden die door andere landen
zijn verlaten. Dan heb ik het over Bnts-
Indië, Portugees Angola, Belgisch Kon
go, Spaans Colombia, de Amerikaanse
Filipijnen en het Franse Indo-China. Wij
hebben het beter gedaan dan alle andere
volken".
Kritiek
Om te voorkomen dat hij met zyn 'roman
met een ware achtergrond' wordt beticht
van eenzijdigheid, laat Van Leeuwen
ook wat kritiek doorklinken: "Wat de
Nederlandse kolonisten vroeger hebben
gedaan, was natuurlijk niet allemaal
even fraai. Zij hebben bijvoorbeeld in In-
die het koloniale systeem ingevoerd,
waardoor de inlanders te weinig voor
hun oogsten kregen".
Tegelijkertijd werpt Van Leeuwen
zich echter op als advocaat van die "ten
onrechte als duivels" afgeschilderde ver
over- en plunderaars: "Je moet die men
sen niet door onze twintigste eeuwse
brillen bekijken. Van die mensen mocht
je niet verwachten dat zij dezelfde demo
cratische ideeen zouden koesteren als
wy nu. Die mensen moet je beoordelen
naar de periode waarin ze leefden en dan
valt het nogal mee wat zy hebben ge
daan. We praten wel over een tijd waarin
de Amerikanen de indianen uitroeiden
en Spanjaarden en Portugezen hun ont
snapte negerslaven doodranselden".
Dat hij met deze benadering ongetwij
feld voor conservatief zal worden uitge
maakt, maakt hem weinig uit. Dat hoe
ven anderen trouwens niet eens meer te
doen, dat heeft hij zelf al gedaan "Ik ben
duidelyk rechts, ja. Als je zo rijk bent als
ik, ben je meestal niet communistisch.
Maar zie ik het daardoor verkeerd? Dat
denk ik niet. Indonesië had rustig moe
ten afwachten tot de Nederlanders de
macht vanzelf hadden overgedragen. In
1942 heeft onze koningin de bevolking al
zelfbestuur beloofd Zover was het ook
echt wel gekomen. Nederland wilde dat
Indonesië vry zou worden. Daarop wil
den Soekarno en de zijnen echter niet
wachten. Het probleem is dat Soekarno
niet echt wist wat er onder het volk leef
de. Hy heeft een tijd gevangen gezeten
en heeft daardoor het contact met de
mensen verloren. Het is net als met Man
dela in Zuid-Afnka die denkt dat ieder
een daar nog het communisme wil".
Feuilleton
Van Leeuwen heeft zijn boek veertig jaar
geleden al in feuilleton-vorm uitge
bracht. Hij beschikte toen slechts over
informatie uit dagbladen en boeken. Met
zijn eigen ervaringen, opgedaan tijdens
twintig a dertig bezoeken aan Indonesië,
heeft hy het boek aangepast. Verder
heeft hy het taalgebruik gemoderniseerd
en hier en daar "wat dyen uit elkaar laten
gaan" om te voorkomen dat het boek an
no 1990 als een 'keukenroman' zou over
komen. "Zo'n vleug seks is tegenwoor
dig onontbeerlijk".
Aan het boek is in Indonesië vier
maanden gewerkt. Het "polijsten om tot
het ideale beeld te komen" heeft daarna
aan de Middellandse Zee nog eens vier
maanden gevergd. Lang genoeg voor
Van Leeuwen om regelmatig uitgebreid
uit het boek te citeren, zonder de tekst op
te zoeken. Soms grijpen die woorden
hem zodanig aan dat hy moeite heeft om
de ogen droog te houden. "Dan ben je
toch een groot schryver. Als je niet alleen
anderen weet te ontroeren, maar ook je
zelf'.
Eens te meer maakt Van Leeuwen
daarmee duidelyk dat bescheidenheid
hem volkomen vreemd is. Hy geniet van
zijn vele miljoenen, zijn luxe en zyn titel
'Prins van Lignac' "Vooral in het zuiden
van Frankrijk maakt dat vee) indruk.
Deuren gaan automatisch voor je open.
Daardoor kom ik ook in aanraking met
het crème de la creme van de wereld"
Zyn 28 'zonen' laat hy volop meedelen
in die weelde. De stewards en zeelieden
krygen vorstelijke salarissen en by het
afscheid gouden handdrukken en 'een
mooi pensioen'. Op dit moment is ieder
een op vakantie. Het schip ligt in een
droogdek in Palma. terwijl Abram van
Leeuwen als "een banneling" in Rotter
dam verblijft.
"Aan de ene kant is het leuk om einde
lijk weer eens wat langer in Nederland te
zyn. Daardoor kan ik tenminste op 22 ok
tober in Bronbeek het eerste exemplaar
van mijn boek uitreiken aan meester Jo
seph Luns, een goede vnend van me.
Aan de andere kant mis ik de bediening
op myn boot Nergens heb ik een hotel
met twaalf personen die me bedienen".
Reïncarnatie
Terug aan boord wil Van Leeuwen over
twee maanden gaan werken aan zyn der
de boek. 'Reïncarnatie', waarin zyn vori
ge levens worden beschreven "Dat wil
zeggen de 14 856 belangrijkste Als je ge
loofwaardig wilt overkomen, moet je al
tijd een exact aantal noemen"
Midden in het gesprek haalt
Abram van Leeuwen plotseling
een walkman tevoorschijn met
een bandje waarop hij samen
roet Ronnie Tober 'Jij en ik in
een bootje' zingt. "Moet u eens
horen. Hoe vindt u dat?"
Het tweetal vaart al zingend
de hele wereld rond. "net als de
jongens van Piet Hein". Zonder
het antwoord af te wachten,
merkt Van Leeuwen op: "Ronnie
is ervan overtuigd dat het een
bestseller wordt. Twee weken
geleden hebben we het op cd op
genomen. Zaterdag wordt het in
Oud-Loosdrecbt gepresenteerd.
De opbrengst is net als bU het
boek voor het Aids-fonds".
