Israël zet zich schrap voor Armageddon
m
Een bijzonder Vrolike verzameling
GROFVUIL
Bloedbad in Jeruzalem niet meer dan weer een incident
Toen we naar Hongarije
verhuisden, hadden we de hulp van
een verhuisbedrijf en dat had veel
voordelen. Je hoeft zelf niet in te
pakken, niet te sjouwen en je hebt
geen omkijken naar de
douanefaciliteiten. Maar er ts een
nadeel: ze verhuizen alles, maar
dan ook alles en ook de spullen die je
eigenlijk wilde weggooien.
Maandenlang heeft onze garage
volgestaan met verhuisdozen vol
onnutte zaken: kopjes zonder oor,
lege jampotjes, Nederlandse
telefoongidsen, gebroken
klerehangers en vooral veel
vloeipapier, want het is
verbazingwekkend hoeveel papier
verhuizers gebruiken bij het
inpakken.
Die dozen waren een sta-in-de-weg
waar we met geen mogelijkheid van
afkwamen. De vuilnisophaal in
Budapest is strikt geregeld: ieder
flatgebouw en ieder woonblok heeft
een aantal grote zwarte
vuilnisbakken, waar mensen hun
afval in kwijt kunnen. Zijn die
bakken vol, dan heb je pech gehad,
want losse zakken of dozen worden
met meegenomen.
Wij delen twee van die bakken met
vijf gezinnen, dus echt veel ruimte
om onze troep weg te gooien was er
niet. Af en toe propten we eens wat
vloeipapier in de bakken, maar al te
vaak konden we dat niet doen. want
dan konden de buren hun schillen
niet meer kwijt.
Nu was het probleem van de dozen
nog wel te overzien, want die kun je
opstapelen. Maar dat gold niet voor
een zestal vuilniszakken, die de
opgang naar onze woning
versperden. Voor geld is alles te
regelen, zeker in Hongarije, en dus
stond ik op een goede ochtend 's
ochtend in alle vroegte (de
vuilniswagen komt altijd rond een
uur of half zeven) aan de rand van
de straat klaar met mijn
vuilniszakken en wat geld.
Of ze die zakken mee konden
nemen? De vuilnisman keek me
peinzend aan, leunde op de
vuilnisbak en mompelde dat hij
daar even over na moest denken.
Voor 200 forint werkten zijn
hersenen een stuk sneller en ons
eerste probleem werd tot beider
voldoening opgelost.
Maar dat hielp ons nog niet van de
dozen af. die domweg niet in de
vuilniswagen pasten. Het bleef ons
tijdenlang een raadsel hoe
Hongaren van hun grof vuil
afkomen, vooral toen een kennis ons
vertelde dat ze geen oplossing wist.
Zeker, Hongarije is een arm land en
er wordt minder weggegooid dan in
Nederland. Maar dat niemand ooit
een stoel afdankt, leek ons
onwaarschijnlijk.
En dat was het ook. Op een zonnige
dag verschenen grote stapels vuil in
de straat: stoelen, matrassen, oude
koelkasten, dozen, tuinafval,
natgeworden en uitgeharde zakken
cement en alles wat verder in de
loop van het jaar in schuren, op
zolders en in garages was
opgestapeld. Een uur later was onze
normaal zo rustige straat vergeven
Tientallen armzalig geklede
bejaarden, kreupelen en
zigeunerkinderen, gewapend met
boodschappenkarretjes en oude
kinderwagens, haalden alles, maar
dan ook alles overhoop.
Koperdraad uit oude electrische
apparatuur, oud serviesgoed,
verrotte planken en schimmelige
matrassen: ze bleken allemaal nog
een zekere waarde te hebben. Het
meest armzalige kopje vond een
nieuwe eigenaar. Onze stoep
veranderde in een chaos van
vloeipapieren Nederlandse
tijdschriften.
Twee dagen leefden we op een
vuilnisbelt. Pas toen er echt niets
meer van waarde te vinden was,
kwam een speciale vuilniswagen en
haalde de troep op. In zijn kielzog
trok de geur van armoede weg uit de
buurt. Onze straat werd weer wat ze
daarvoor ook was geweest: een
keurig laantje in een villawijk. Hier
en daar gooide een huisvrouw nog
een paar emmers water over de
stoep om het vuil weg te spoelen.
Van onze correspondent Ad Bloemendaal
JERUZALEM - Het begin van Succot, het Loofhuttenfeest,
in Jeruzalem verschilde in niets van dat van andere jaren.
Op vrijwel alle balkons in de joodse wijken verrezen de
planken hutten, met een dak van losgeschikte palmblade
ren, zodat de sterrenhemel zichtbaar blijft. Acht dagen lang
voelden de joden zich weer min of meer nomaden, zoals ooit
in de woestijn. En aan het eind van die acht dagen wachtte
het traditioncl hoogtepunt in Jeruzalem: de tweede avond
van Simchat Tora, de Vreugde der Wet.
Daar hield de gelijkenis met andere
jaren op. Een record-aantal van vijf
tigduizend gelovigen baande zich
door een cordon van politie en mili
tairen een weg naar de Klaagmuur.
Niet alleen de zwartgeklede ultra
orthodoxen. die meestal het beeld
bij de muur bepalen, maar -meer
nog dan anders bij Simchat Tora- de
religieuze nationalisten, herken
baar aan de gehaakte keppeltjes.
Simchat Tora was deze week dan
ook niet alleen de vreugde over de
vijf boeken van Mozes en het dan
sen met de wetsrollen, maar vooral
een demonstratieve bijeenkomst.
De ultra-orthodoxen wilden laten
zien dat geen Arabische stenenre
gen hen kan afhouden van het bid
den bij de westelijke muur van de
tweede tempel. En de religieuze
Zionisten toonden met hun aanwe
zigheid hun geloof in een groot Is
rael met Jeruzalem als hoofdstad,
ook al lijkt die "stad van de vrede'
hopelozer verdeeld dan ooit.
Terwijl het Arabische stadsdeel
rouwde en in New York de Veilig
heidsraad machteloze pogingen
deed een veroordeling van Israel op
papier te krijgen, bevestigde bij de
Klaagmuur spreker na spreker de
eeuwige rechten van de joodse staat
op de Tempelberg. Parlements
voorzitter Dov Shilansky hekelde
de kritiek van de Veiligheidsraad
op het politie-optreden van afgelo
pen maandag, waarbij 21 Palestijn
se doden vielen. "De wereld zwijgt
als er joods bloed vloeit", zei hij.
"Maar het veroordelen van Israel is
een routine-zaak geworden".
Rouw
In de nauwe straten van de Jeruza-
lems oude stad is de spanning de
laatst»; dagen bijna tastbaar aanwe
zig. In een sfeer van wraakgevoe
lens en machteloze woede verzame
len de inwoners zich bij de huizen
van de 'martelaren'. De Via Doloro
sa is wederom een weg der smarten,
want in de onmiddellijke omgeving
zijn vier gezinnen in rouw gedom
peld.
Aan de voorgevel van hun huizen
hangen in zoete kleuren geretou
cheerde portretten van de doden,
omkranst door zwart-wit geblokte
kefija's. Voorzichtigheidshalve zijn
de door Israël verboden Palestijnse
nationale vlaggen in de woonka
mers opgehangen, boven een geïm
proviseerd huisaltaar met meer por
tretten van jonge martelaren, die
volgens ii<- verhalen van hun fami
lieleden de strijd tegen de Zionis
tische vijand in hoger sferen voort
zetten.
De vrouwen huilen en weekla
gen. terwijl de mannen hun best
doen een eerbiedwaardige kalmte
te tonen. Voor buitenlandse came
raploegen laten de rouwenden zien
dat hun strijdvaardigheid niet heeft
geleden onder de gebeurtenissen
van afgelopen maandag. "De in
tifada gaat door tot de overwin
ning". zingen ze met tranen in de
ogen. want het bloed der martelaren
is het zaad van de Palestijnse revo
lutie.
Angst
Niemand twijfelt eraan dat er Pale
stijnse wraakacties op handen zijn.
in de laatste plaats de leden van de
Israëlische grenspolitie die diensl
doen in de straten van de oude stad.
Met het geweer onder de oksel en
traangasgranaten aan de koppel pa
trouilleren ze dicht langs de gevels,
verdacht op iedere samenscholing.
Van tijd tot tijd echoot een schot-in
de-lucht door de straten, gevolgd
door het geluid van honderden ren-
Israël heeft er in het verleden al
les aan gedaan om de moskeeën-
complexen op de Tempelberg in
handen te laten van de moslims. De
bewaking is er in handen van de
Wakf, de organisatie die vanuit Am
man het islamitische onroerend
goed beheert. Maar na het bloedbad
van maandag is de Tempelberg
voor het eerst sinds de oorlog van
1967 een dag lang afgesloten.
Nu worden moslims uit Oost-Je
ruzalem er weer mondjesmaat toe
gelaten. Inwoners van de Westelijke
Jordaanoever en de Gazastrook,
voor zover ze al niet aan huis zijn ge
bonden door een uitgaansverbod,
kunnen zich voorlopig een tocht
naar de islamitische heiligdommen
besparen. En hetzelfde geldt voor
jonge Palestijnen uit Jeruzalem.
Verboden
De onvermijdelijke commissie is al
hard aan het werk om na te gaan hoe
er zoveel bloed heeft kunnen vloei
en Het staat vast dat de drieduizend
Palestijnen die maandag de Tem
pelberg bevolkten daar waren om
actie te voeren tegen de joodse secte
'Gelovigen van de Tempelberg', die
op die dag de hoeksteen voor de
derde joodse tempel had willen leg
gen op de plaats van de Aksa-mos-
kee.
Maar het Hooggerechtshof had de
joodse mars verboden en de sectele-
den moesten, gestopt door de poli
tie. onverrichterzake terugkeren.
De Palestijnen uitten hun woede
Palestijnse woede na het bloedbad op de Tempelberg. "De intifada gaat door tot de overwinning"
vervolgens op biddende joden bij
de Klaagmuur en op een politiebu
reau, dat volledig uitbrandde.
Was er voor de te kleine politie
macht op de berg voldoende reden
om in het wilde weg het vuur te ope
nen, zoals volgens vele ooggetuigen
is gebeurd? En waarom heeft de po
litie de situatie onderschat? Die vra
gen vormen de kern van het onder
zoek.
Volgens het Israëlische persbu
reau Itim heeft een advocaat van de
politie op een oktober, een week
voor het bloedbad, een brief over
handigd aan de leden van het Hoog
gerechtshof, dat toen beraadslaag
de over de voorgenomen mars door
de 'Gelovigen van de Tempelberg'.
beschikte dat de Palestijnen van
plan waren geweld te gebruiken te
gen de secte en dat er voor 7 oktober
massale ongereldheden waren geor
ganiseerd.
De brief was bedoeld om het Hof
ertoe te bewegen de mars te verbie
den. Toen het verbod afkwam ver
keerde de politie kennelijk in de
veronderstelling dat de dreiging
was afgewend.
Maar in feite wacht niemand
smachtend op het resultaat van het
onderzoek. In het Midden-Oosten
zijn reacties op tragische incidenten
fel, maar kort van duur. Het ene
bloedbad is nauwelijks achter de
rug of het volgende kondigt zich
aan. Op de voorpagina's maakt het
politiegeweld op de Tempelberg
plaats voor de moord op de Egypti
sche parlementsvoorzitter en de op
handen zijnde strijd op leven en
dood in Libanon tussen de christe
lijke generaal Michel Aoun en het
Syrische leger, tegen de dreigende
achtergrond van een inferno in het
Golfgebied.
In die beklemmende sfeer, die
steeds meer begint te lijken op de
vooravond van Armageddon, ont
vangen de inwoners van Israël in de
komende week hun gasmaskers.
Beroemde anatomische collectie morgen te zien voor publiek
AMSTERDAM Duizenden
bakken met foetussen, hoofden,
armen en andere anatomische
preparaten vulden in de vorige
eeuw het kapitale grachtenpand
van de hoogleraren Gerard en
Willem Vrolik aan de Amstel 218.
Tegenwoordig is de beroemde en
unieke verzameling onderge
bracht in het Academisch Me
disch Centrum AMC) en kan ook
het gewone publiek komen kij
ken naar een "verantwoorde se
lectie". Dat laatste uit voorzorg te
gen zwakke magen, en omdat de
'zuivere wetenschap' uit vroeger
tijden tegenwoordig wel eens
struikelt over ethische bezwaren.
Vooral Willem was een 'pittige'
verzamelaar. Toen in Amsterdam
bericht kwam dat in Zandvoort
een walvis was aangespoeld,
haastte de anatoom zich met ont
leedmes naar het strand om het
zoogdier aan een inwendig onder
zoek te onderwerpen. Dr. B. Bal
jet. wetenschappelijk hoofdme
dewerker anatomie en j. ïrt-time
conservator van het museum
Vrolik. vertelt de anecdote met
een glimlach.
Het is een van die verhalen die
een blik gunnen in de ziel van die
opmerkelijk toegewijde man met
zijn even opmerkelijke liefhebbe
rij. die een in de wereld unieke
collectie aanlegde van lichaams
delen op formaline en alcohol.
van foetussen met de meest extre
me afwijkingen, schedels en
beenderen.
Vooral de 'aangeboren afwij
kingen' maken de collectie van
uitzonderlijke en onvervangbare
waarde. Een-ogige foetussen (cy
clopen), amorfe ongeboren
vruchten, de 'zeemeermin'— een
foetus met een breed uitwaaie
rend been - en siamese tweelin
gen met de grilligste vergroeiin
gen.
Het bestuur van de vakgroep
Anatomie en Embryologie heeft
echter besloten de interessante
en leerzame, maar voor het onge
trainde oog lugubere preparaten
niet ten toon te stellen. Het pu
bliek moet het doen met een be
scheiden samenvatting van een
vijfhonderd items, "we hebben
niet de bedoeling er een raritei
tenkabinet van te maken", aldus
Baljet.
De expositie is er niet minder
intrigerend om. In de glazen vitri
nes is onderdeelsgewijs te zien
hoe een knie in elkaar steekt, hoe
een stel hersenen van iemand die
een attaque gehad heeft eruit ziet,
hoe een mensenhoofd van binnen
toont, in dwarsdoorsneden. Een
inzicht in het onderhuidse dat
normaal gesproken is voorbehou
den aan medici en studenten. Ook
een aantal foetussen uit de collec
tie aangeboren afwijkingen is te
Ook in Leiden wetenschap op zicht
LEIDEN - De afdeling biologie en de sterrenwacht van de rijksuni
versiteit Leiden doen dit weekeinde mee met de nationale weten
schapsmanifestatie 'Wetenschap op zicht'.
In de oranjerie van de Hortus Botanicus is de hele dag de planten-
dokter aanwezig om advies te geven over het bestrijden van plagen op
kamerplanten. Voor kinderen is er een poppentheater, puzzeltocht en
zijn kleurplaten beschikbaar. In het Rijksherbarium aan het Rapen
burg wordt een serie lezingen (aanvang 13.00 uur) gegeven waarin de
relatie tussen biologie en milieu wordt gelegd.
Een bijzonder onderdeel van de expositie van levend materiaal is de
demonstratie van het onderzoek aan vissen in het Gorlaeus Laborato
rium aan de Einstein weg. Het lab is alleen toegankelijk tijdens de rond
leidingen om 13.00, 14.00 en 16.00 uur.
De sterrenwacht aan de Kaiserstraat is van 12.00 tot 22.00 uur open.
Er zijn onder meer (beeld)materiaal te zien van de meteoriet die in april
insloeg in Glanerbrug. Tussen 15.00 en 16.00 uur is een deskundige aan
wezig om meegebrachte meteorieten op echtheid te controleren.
zien, evenals de 'Hoviuskast', een
grote houten kast met schedels en
beenderen waaraan de meest uit
eenlopende doodsoorzaken zijn
af te lezen.
De meeste formaline-prepara
ten stammen uit de 19e eeuw.
toen vader en zoon Vrolik actief
waren. De collectie-Vrolik is door
Amsterdam gekocht in 1869 met
de opbrengst van een inzameling
onder de burgerij. Baljet: "Na het
overlijden van Willem was men
bang dat de collectie dezelfde
weg zou gaan als die van de
anatoom Frederik Ruysch, die
door tsaar Peter de Grote werd
opgekocht en verscheept naar
Rusland".
Ruysch was de man geweest
die een krachtige impuls gaf aan
het anatomisch werk in Amster
dam door van het stadsbestuur
meer misdadigers ter ontleding te
vragen en ook te krijgen. De Vro-
liks konden in de 19e eeuw vooral
scoren doordat het in zwang raak
te zijn lichaam ter beschikking
van de wetenschap te stellen.
Ontleden en prepareren van over
ledenen gebeurt nog steeds, maar
onder meer om herkenning te
voorkomen, worden geen prepa
raten van na 1950 ten toon ge
steld.
Het musrum Vrolik in het Acade
misch Medisch centrum In Amster
dam is morgen. op Nationale Weten
schapsdag. gratis toegankelijk voor
het publick van 12 tot 17 uur. Daarna
op dinsdag- en woensdagmiddagen
van 11-17 uur.
