'Conflicten met het Vaticaan zijn voorbij'
'De Klerk weet alles van geweld'
Generaal-overste Kolvenbach van jubilerende Jezuïtenorde:
ZATERDAG 13 OKTOBER 1990
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 17
Van onze ANP-correspondent Dirk Visser
VATICAANSTAD Tussen de Jezuïetenorde en het Vati
caan bestaan volgens pater-generaal dr. Hans-Peter Kol
venbach geen problemen of conflicten meer. "Wij zijn er
niet om tegen de Kerk te vechten, maar om de Kerk te hel
pen". De linguïst Kolvenbach, in 1928 in Druten geboren uit
een Nederlandse vader en een moeder van Italiaanse af
komst, is sinds 1983 generaal-overste van de orde, die 450
jaar geleden door Ignatius van Loyola werd gesticht. Met
ruim 24.000 leden in 113 landen, onder wie ruim 17.000
priesters, is de Societas Jesu de grootste religieuze orde in
de Rooms-Katholieke Kerk.
In de jaren zeventig en tachtig wer
den de Jezuïeten, ooit het keur
korps van de paus genoemd, door
drie achtereenvolgende pausen
(Paulus VI, Johannes Paulus I en de
huidge paus) tot de orde geroepen:
het Vaticaan verwachtte van hen
meer 'discipline' en 'absolute loyali
teit aan het leergezag van de Kerk
en de paus'.
Na het Tweede Vaticaans Conci
lie had de Jezuïetenorde zich in toe
nemende mate gericht op de strijd
tegen de sociaal-economische wan
toestanden in Latijns-Amerika, een
koers die kennelijk niet helemaal
door het Vaticaan werd gesteund.
Toen de vorige generaal-overste, de
Bask Pedro Arrupe, in 1981 door
een beroerte werd getroffen, greep
paus Johannes Paulus II in. Tegen
de constitutie van de orde in be-
noemdè hij de oude pater Paolo
Dezza als zijn gedelegeerde, die alle
bevoegdheden kreeg om de Socie
tas weer op het rechte spoor te krij
gen.
Kolvenbach in 1983 door de alge
mene vergadering van de orde tot
de 28e opvolger van Ignatius geko
zen, zegt nu over die periode: "Het
herstel van de normale bestuurspa-
troon in 1983 ging gepaard met una
nieme dankbaarheid vap de orde
ten opzichte van pater Dezza".
Paus Johannes Paulus II heeft
kortgeleden in een brief aan de Je
zuïeten ter gelegenheid van het 450-
jarig jubileum en vorige week in een
persoonlijk onderhoud met Kolven
bach heel duidelijk zijn sympathie
voor de Jezuïeten en de dankbaar
heid van de Kerk voor zoveel jaren
dienstbaarheid tót uitdrukking ge
bracht. "Hij heeft ons in onze roe
ping en in ons werk bevestigd", al
dus Kolvenbach.
Vermoord
In een brief aan alle Jezuïeten heeft
hij hen opgeroepen "niet al te veel
tijd te verliezen aan de herdenking
van een groots verleden, maar sa
men met priesters, religieuzen en le
ken de ervaringen van Ignatius, be
waard in de Geestelijke Oefenin
gen, door te geven". Dit moet ge
schieden "als een levenskeuze, die
er altijd aan denkt anderen te hel
pen en te worden wat ze moeten
zijn".
Op 1 januari van dit jaar telde de
Jezuïetenorde 24.618 leden. De lan
den met de meeste Jezuïeten zijn de
Verenigde Staten, India, Spanje en
Italië. De laatste jaren komen er
jaarlijks iets meer dan 600 novicen
bij, waarvan twintig procent alleen
al in India en Sri Lanka. Vooral in
Spanje, Italië en de Verenigde Sta
ten daalt het aantal roepingen.
De Jezuïetenorde heeft sinds
1958 bijna ieder jaar leden verloren
die om hun werk werden vermoord
of ontvoerd. Op de avond van 16 no
vember 1989 drongen soldaten in
San Salvador het woongebouw van
de Universiteit van Centraal-Ameri-
ka binnen en doodden zes Jezuïe
ten. Deze zes waren in zeker opzicht
een afspiegeling van de gehele So
cietas Jesu. Ze werkten aan een uni
versiteit. Met zo'n achtduizend Je
zuïeten werkzaam aan een hoge
school of universiteit richt de orde
zich vooral op het (hoger) onder
wijs.
LEIDEN Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds De
Zeeuw Voorschoten, 11.45 oec studenten-
dienst, 7 evensong ds Alblas; Marekerk 10 ds
Smaling, 5 ds V 1 Hot Woubrugge; Mara-
nathak. (L. Morsweg) 10 ds Hemstede Leider
dorp: Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds Alblas, 11.15
ds Alblas en pastoor V Well, Bethlehemkerk
(Driftstrzie Petrakerk; Bevrijdingsk. (Mont-
gomerystr.) 10 ds Rietveld, 5 kand Vd Broeke,
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds Möring-Wilter-
dink; Waalse kerk (Breestr.) 10.30 pasteur
Ribs; 'Stevenshot' (rk kerk Haagse Schouw)
11 ds Dekker-Keiler Acad. Ziekenhuis 10ds V
Beinum en pastoor De Groot. Diakonessen-
huiselke za 10.30 rk. dienst, en 10.30 ds Hem
mes Endegeest zie Oegstgeest. Geref. Kerk
Vredeskerk zie herv. gem.; Petrak (Sunna-
mestr10 vic Stam open deurdienst; Oude
Vest zie Hoogl kerk; Maranathak zie herv
gem; Bevrijdingsk zie herv gem; verzor
gingstehuis Groenhoven 10 dr Vd Zwaan. Me-
renwi|k zie herv gemeente. Geref K Vrijg.
(Herengr.) 10 en 5. Chr Geref. K. (Steen-
schuur) 10 en 5 ds Carlier Hilversum Geref.
Gem. (zie onder Leiderdorp). Geref. Gem. in
Ned (Bethlehemkerk Driftstr.) 11,30 en 5 30.
Evang -Luth. Gem. (Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds
Mosteri Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lok
horsik Pieterskerkstr.) 10 mw V Dunne Lei
den Baptistengemeente (aula 'Nieuweroord
Riinsburgerweg 124) 10 ds Agtereek Evang.
Gemeenschap (Middelstegr. 3) 9 ev Korf,
10.30 ev Meulenberg Evangeliecentrum-Pink-
sterbew (Bethlehemskerk Lammermarkl) 10
ev Zijlstra Pinkstergem (O Vest 13) 10 ev V
Wieringen. Leger des Heils (hoek Ves-
testr -Groenesteeg) 10 en 4.30. Nieuw-Apost
Kerk (H. Ri|nd. 24): 9.30 en 4. wo 8 Zevende
dag-adventisten ('De Ontmoeting', Noordhof
land V schoten)elke za 10 tol 11 bi|belstudie,
11 tot 12 predikatie. Christelijke Wetenschap
(Steensch. 6) 10 30 Kerk van J. Chr. v.d. Heili
gen der L Dagen (Brahmsl.) 10. 11 en 12.
Christengemeenschap (Vestestraat 49) 10.15.
Oud-Kath K. (Zoeter* singel) 10. behalve 2e
weekeinde van de maand za 7 Rooms-Kath
K Haagweg za 7, zo 10 30, Herensingel za 7,
ZO 9.30 en 11Rijndijk (Stevenshof) za 7, zo
$.30, Steenschuur za 7, zo 8.30, 10, 11.30. 6
en 7 (lof), Boshuizerkade za 7, zo 10; Lammen-
Het zestal maakte deel uit van een
missionaire gemeenschap: vijf had
den hun vaderland Spanje verlaten
om in de Derde Wereld te werken.
Van de 25.000 Jezuïeten dient onge
veer de helft de kerken van Afrika,
Azië en Latijns-Amerika. En hun
gemeenschap stond open voor de
noden van het Salvadoraanse volk.
vooral van de allerarmsten. In de ge
hele wereld ondersteunen de Jezu
ïeten de bevrijdingsstrijd van de ar
men en onderdrukten.
Armoede
De Societas heeft altijd een hoge
prioriteit aan de verkondiging van
het evangelie gegeven, zegt Kolven
bach. Dat kan niet gaan zonder de
liefde voor de armen. De Jezuïeten
volgen Jezus in diens voorkeurslief
de voor de armen. Dat neemt in
deze dagen de vorm aan van verde
digen van de mensenrechten, opko
men voor de vrede etcetera.
De 'optie voor de armen' is voor
de Jezuïeten geen keuze om politie
ke of ideologische redenen. Al in de
tijd van Ignatius was het onmoge
lijk een gezel van Jezus te zijn zon
der deel te nemen in Christus voor
keursliefde voor de armen.
schansweg za 7, 10; Haarl.straat za 7, zo
10.30 en 12.15; Merenwijk zie hen/, gem.; H.
Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ABBENES: Hen/. Gem. 9.30 ds Roodenberg
ha.
AARLANDERVEEN: Hen/ Gem. 10 ds Schilt
Mmnerlsga, 7 ds Heyting Oude en Nieuwe We
tering. Geref. Kerk 10 en 6 30 ds V Wijngaar
den ha. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4 ds Den Har-
tog Veenendaal. Rk Kerk za 7, zo 10.30.
ALPHEN AAN DEN RUN Hem Gem. Ad-
ventskerk 10 dr De Kruyff. 6.30 ds Jonkman.
Kruiskerk 10 ds Ommermg; Opstandmgskerk
10 ds Jonkman, 6.30 ds Schipper Montfoorl
SoW-dienst; G. Herderkerk 10 ds Bogers. 6.30
ds Mulder; De Bron 9, 10.30 en 6.30 ds Huize
bosch, Ashram (Marsdiep) 10 ds Mulder, Dne-
hoome 7 ds 't Hooft; Oudshoomse kerk 10 ds
Ter Bals; Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 ds
Kool Utrecht, 6 30 ds Verploeg Ermelo. Geref.
Kerk Mar kerk 10 ds Nawqn Hoogland. 6.30 ds
Wilschut; Salv.kerk 10 ds Wilschut. Geref K.
Vrijg. (school Bospark, Beatrixl 4) 9.30, 3 ds
Grutter Ned. Geref Kerk (school Willemstr
9.30 hr Woensdregt, 4.30 ds Mudde Chr. Ge
ref. Kerk (Griipensteinstr.) 9.30 en 4 30 ds Vd
Meij Oud-Geref. Gem. (Hooflstr 240) 9.30 en
4 éapt gem (Moienwerfstr. 1) 10 en 6.30 ds
Koekkoek. Bapt.gem Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 ds De Jong, 6.30 ds Stnetman
Volle-evang gem ('De Ark'. Pr Hendrikstr. 54)
10 hr Vd Hoorn. Bapt.gem. Ichthus (aula mavo
H Dunantweg 1) 10 hr Bakker. 6.30 hr Smit.
Pinkstergem. 'Het Licht' (A. v Burenlaan 15)
10. Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb
'Bethel', hoek Emmalaan) 10 hr Veldhuis Bo
degraven Leger des H (Zonneweg 3) 10 en 7
(laatste zondag van de maand 5 u.). Remonstr
Gem. (Van Mandersloostr 36) geen dienst. Rk
Kerk Bonifaciusk za 7, zo 9.45 en 11.30; Pi-
usk. za 7. zo 9 en 10.30; De Bron za 7. zo 9.30
en 11
De bevrijdingstheologie staat
voor nieuwe taken, meent Kolven
bach. Enerzijds is de situatie in La-
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 ds Korevaar.
6 ds V Gomel. Geref./Herv, Gem. (geb. 'De
Hoeksteen', Schweitzerstr.-Bemhardstr10
ds Knotters. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds Vd Hei
den
BODEGRAVEN Hen/. Gem. Dorpskerk lOds
Terlouw, 6.30 ds V Eijk Gouda; Salv.kerk 10 ds
Oosterom Kampen, 6.30 ds Vd Scheur; Bethl-
kerk (Nieuwerbrug) 10 ds Wieman Zwijnd-
recht, 6 30dsTerfouw. Geref. Kerk 10ds Zout
man, 6.30 ds Elderman. Geref. K. Vrijg. (Ich-
thusk.) 9.30 en 4.30 ds Simpelaar. Geref
Gem. (Stationsweg 17) 10 en 6.30. Evang.-tu-
th. Gem. geen opgave
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds De
Leeuw Maarn, 5 ds Jansen jeugddienst; De
Stek 9.30 ds Verdoom Waddmxveen Gerei
Kerk 9.30 ds V 't Hoff, 6.30. Chr. Gerei Kerk
9.30 en 5 ds Wessels Thesinge. Geref. Gem
9.30. 3 ds Bac. Volle Evang gemeente 'Bethei
(Burg. Colijnstr. 83) geen opgave
HAZERSWOUDE Herv Gem 10.30 en 6 30
ds Alblas ha. Geref. Kerk 9 ds Huisman, 5 Rk
Kerk: dorp za 7. zo 10 en 11.30; Anker za 7, zo
11; Rijndijk zo 9.30.
HILLEGOM: Herv. Gem 10 ds Rothfusz. Ge
ref Kerk ('Hoeksteen') 10ds Hofland. Chr Ge
ref Kerk 10 en 5 ds V Langeveide Christen
Gemeente (P Breugheiiaan 36) 10 hr Verbaan
Hillegom Rk Kerk Marl. za 7. zo 9 en 11Jo-
zefk. za 7. zo 10.
HOOGMADE Herv Gem. 10 ds Pannekoek
Oegstgeest ha. Rk Kerk za 7, zo 9.15.
DE KAAG: Herv, Gem. 10 ds V Achterberg Lei
den Rk Kerk za 7. zo 9 30
KATWUK AAN DEN RUN Herv Gem
Dorpsk. 10 ds Aarents Ommen, 6 prof Vd Beek
Valkenburg. Ontm ke* 10 prof Vd Beek Val
kenburg, 6.30 ds Kattenberg Leiden Herv
Gem. 'De Rank' (P. Groen-coilege) zie Katwi|k
aan Zee Geref Kerk 9.30 ds Vd Veen Benne-
kom, 5 ds V Breevoorl Rk Kerk za 7. zo 10.
tijns-Amerika danig veranderd, an
derzijds heeft de marxistische of
communistische ideologie veel van
KATWIJK AAN ZEE: Herv Gem N. Kerk 10 ds
Hovius, 6 ds Christ O. Kerk 10 ds Ten Voorde,
6 ds Volk; Ichthusk 10 ds Christ, 6 ds Vd Berg,
Pniélk 9.30 ds Vd Berg, 6 ds Ruitenburg
Noordwijk. Maranathakerk (Rijnsoever) 10 10
ds SjOiiema. 6 ds Visser Overdum 2.15 ds
Baas Herv. Gem. 'De Rank' (Helmbergweg
10) 10 ds Zuur Lochem Geref Kerk Vr kerk 10
ds Mink, 5 hr De Ridder Sassenheim; Triumfa-
tork. 10 ds V Breevoorl, 5 ds Mink. Geref. K
Vrijg. 9.30, 5.30 ds Heide Ned. Geref. K. (aula
Bestevaer-mavo) 9.30 en 7. Chr Geref K 10
en 5 leesdienst Vrije Chr. Geief Gem. (Uni-
zaal) 10 en 5 ds Vd Belt Geref. Gem. (Rermse-
str.) 10 en 5 Geref. Gem. in Ned (Louwestr
10 en 5 Volle-evang gem (Voorstr 48) 9 45
Ona'h baptistengem (Ambachtsweg 2) 10 ds
Bonhof Groningen. Soefi (Zuidduinweg) elke
1e en 3e zondag, 4.
KOUDEKERK AAN DEN RUN: Herv Gem. 10
ds Tieikemeiier. 7 ds Bogers Alphen Geref
Kerk 10 ds Vd Lugl, 7 ds Bogers Alphen
LEIDERDORP Herv Gem en Geref Kerk
Dorpsk 10 ds Biommet, 3 ds Bovenberg,
Scheppmgsk. 10 ds Scheenstra Leythenrode
10.30 pater Poelma. Elis.-ziekenhui» 10 rector
Vi|ftigschild. Geref Gemeente Leiden eo (kerk-
geb Hoofdstr 73) 10 en 4 30 d» Boogaard
Bapt gem (wijkgeb Zijlkw 10 hr Maas Gonn-
chem Rk Kerk za 7. zo 10 en 11.30.
LEIMUIDEN: Herv Gem. 9.30 kand V Eek L».-
den, 7 zie geref kerk Geref Kerk 9.30 ds
Gesink Noordwijk, 7 hr V Walimga Leiderdorp.
Rk Kerk za 7. zo 9.30 en 11.15
LISSE Herv. Gem. Dorpskerk 10 en 7 da De
Gelder Lisse, Peuluskerk 10 ds Verdijk. Geref
Kerk 10 Sipke van der Land Wasa* aar Ge
ref K Vriig (Pnnsessestr 1) 9 en 4 30 hr Vd
Schee. Ned Geref. Kerk (Satvaton) 10 en 5 d»
Vd Veen Ede Chr. Gere' Kerk 10 en 4 30 dr»
V /Heest Geref Gem 10 en 4 Evangeliege-
meenle (Heereweg 52a) 9.30 hr Spaargaren
ha Rk Kerk Agathakerk za 7. zo 10 en 11 30.
PoelpokJer za 7, zo 10 30Manak erk za 7. zo 9
en 10.15; Engetoe* za 7. zo 10.
NIEUWKOOP Herv Gem 9.30 hr Goedhart
Nieuwkoop. 6 30 da V Doorn AJphen Geref
Kerk 9.30 ds Vd Weg. Chr Geref Kerk 9 30 en
6.30. Remonstr. Gem 10 dr Metering Oegst
geest Evang. gem. (ver.gebouw 'De Rank'.
Jezuïeten-ge
neraal Kolven
bach tijdens een
ontmoeting met
de paus, vorig
week in Rome.
Tijdens die gele
genheid betuig
de de paus zijn
sympathie voor
de Jezuïeten.
(foto ANP)
haar geloofwaardigheid verloren.
Belangrijker dan terug te kijken
naar het verleden wat de bevrij-
Regthuysplem) 12 nam. Rk Kerk za 7. zo 9 en
10.45.
NIEUWVEEN Herv Gem. 9.30 en 6 30
(jeugddienst) ds De Graaft Geref. Kerk 9.30 ds
Baane Rk Kerk za 7, zo 9 en 11
NIEUW-VENNEP Herv Gem 9 30 hr Vd
Kamp Beverwijk, 7 ds Germans Sassenheim
Geref. Kerk 9 30 ds Rang, 4 30 ds Kraan. Chr
Geref Kerk 9.30 en 4.30 da V Roekei Rk Kerk
za 7. zo 10.
NOORDEN Herv Gem. 9 30 en 7 ds Geuze
Geref Kerk (W. Verlaat) 10ds Elderman Bode
graven welkomstdienst met mmv Remata
Heemskerk. 5 ds Schouten Kockengen Rk
kerk za 7. zo 9 en 10.30
NOORDWUK Herv Gem Grote of St Jer-
oensk. (Bmnen) 10 ds Vd Lee. 5 ds Hovius Kat-
wijk, Hoofdstr. (Zee) 10 ds Keuning, 5 ds El-
gersma, De Rank (Golfbaan) 10 ds Vd Bergh
Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10ds Kuiper.
Vmkeni (Bmnen) 7 ds Vd Lee vesper Kapel
W v.d Bergh-sticht.ng 11 kand Tieman Lee
den Sole Mo' 9 ds Kuiper Evang centrum
De Ark' (pickepl. 110 hr Genets. 7hrVDuin
Ned Prot Bond (aula O Zeew geen dienst
Rk Kerk Zee za 7. zo 10.30; Bmnen za 7, zo
9.30 en 11
NOORDWUKERHOUT Dorpsk 10 ds Vd
Me-i. De Z-ik 10 ds Soret jeugdkoor Rk Kerk
Votock za 7. zo 9 en 11 Jozefk. za 7. zo 9 en
10 3b. De Zilk za 7. zo 10.30
OEGSTGEEST Herv Gem Groene of Will-
kerk 10 ds V 1 Hof, Pauiuskerk tOdsDaCos-
ta, Gemeentecentrum (L>jtw 10 30 prof Sper
na Weiland Rotterdam 7 ds Plomp Geref
Kerk 10 ds Oegema Geref. Kerk Vrqg (euta
Dr Schilderschool i 9 30, 5 ds Grutter R ,ne-
burg Ned Geref Kerk (Gem centrum) 8 45 en
4 Van W.jckersiooth 4 hr V Straaien Ende
geest 10 ds Fnederich Vofie-evangeiiegem
(Gem.centrum) 4 Rk Kerk Will kerk za 7. zo 9
en 10 30
OUD-ADE Rk Kerk za 7, zo 9
OUDE EN NIEUWE WETERING Herv Gem
9 30 ds Heirtmg Geref K 9 30 en 6 30 da Zi(l
Remonstr Gem geen dienst Rk Kerk za 7, zo
10 en 11,30
dmgstheologen wel gedaan hebben,
niet gedaan hebben of wat ze had
den moeten doen - is het naar de
toekomst van de bevrijdingstheolo
gie te kijken.
Latijns-Amerika is democrati
scher geworden (Chili, Midden-
Amerika). Daarnaast kennen Co
lombia en Peru veel geweld, dat vol
gens Kolvenbach niet zozeer door
economische problemen wordt ver
oorzaakt. Bovendien blijken veel
problemen met culturele verschil
len te maken te hebben.
De strikt sociaal-economische
problemen van de armoede z(jn
complexer dan de bevrijdingstheo
logen misschien wel hebben ge
dacht. zo concludeert Kolvenbach.
"Het gaat niet alleen meer om de ar
moede. maar ook mensenrechten,
milieu en geweld spelen hierin een
rol".
Opus Dei
De snelle groei van de fundamenta
listische en evangelische sekten in
Latijns-Amerika is een nieuwe taak
voor de bevrijdingstheologie, die
zich tot dusver niet met dit ver
schijnsel heeft bezig gehouden.
Het grote gevaar ligt niet zozeer in
de armoede, maar in deze sekten",
zegt Kolvenbach.
De bevrijdingstheologie heeft
naar zijn mening nooit bij het Vati
caan in een kwaad daglicht gestaan
omdat dit het evangelie en de theo
logie van de Kerk is. Rome aan
vaardde sommige aspecten ervan
niet, zoals het flirten met het
marxisme of het gebruik van de
sommige middelen (de haat of de
klassenstrijd) om een rechtvaardige
samenleving te bereiken. Boven
dien heeft deze paus zelf tijdens een
bijeenkomst met alle Braziliaanse
bisschoppen gezegd dat hij zichzelf
ROELOFARENDSVEEN Rk Kerk Mar Pres
za 7. zo 10 30 Petrus-B za 7. zo 10 30
RUNSATERWOUDE Herv GemlOXdsVd
Hoeven ha. 7 kand Sc Tenderling AJphen Chr
Geref K 8 45 da Vd Mei| Alphen. 2 ds Beek
huis Rotterdam
RUNSBURG Herv Gem Laurentiuskerk 9 30
ds De May Uithoorn, 5 ds V Niel, Bethelke*
9.30 ds V Niel Geref Kerk Petrakerk 9 30 ds
Snel. 5 ds Verschoor, immanueikerv 9 en
10 30 ds Verschoor. 5 ds Terpstra Maranatha
kerk 9 30 ds Terpstra. 5 ds Snel Geref Kerk
Vrijg 2 45 da Grutter. 5 15 lees/kenst Chr Ge
ref K 9 30 en 5 ds Steik Bunschoten Evang
Christengem (aula mavo) 10 hr Vork Rk Kerk
za 7. zo 9 30 en (chr tuinbouwschool) 11
RUPWETERING Rk Kerk zo 9 en 10.30
SASSENHEIM Herv Gem 9 en 10 30 ds Ger
mans. 7 z>e geref kerk Geref Kerk 10 ds De
Jong Voorhout. 7 ds V Gent Btoemendaai open
deurdfcntf Chr Geref K 10 en 5 ds Hogen-
birk Ned Prot. Bond (Jul laan 17) 10 30 ds Of-
ferhaus Haarlem Rk Kerk za 7. zo 9 30 en 11
TER AAR Herv Gem 9 30 ds V Os Wasse
naar 8 30dsBmakngLe-den Geref Kerk9 30
en 6 30 ds Den Braber Rk Kerk Aerdem za 7.
zo 9 en 12, kerk Langeraar za 7. zo 9 30 an
11 30
VALKENBURG Herv Gem 10 kand V Ou«f
venbode Katwijk. 6 30 ds Stam Katar* Gerst
Kerk 9 30 dr» Padmos. 6 30 dr» Oegema
Oegstgeest Geref K Vn,g 9 30 en 4 ds He^
VOORHOUT Herv /Geref Kerkgemeenschap
10 ds Bakker Rk Kerk za 7. zo 930 en 11
VOORSCHOTEN Herv Gem Dorpskerk 10
ds Schaap. 7 ze ger#f kerk De Ontmoeting
(Noordho'iand) lOds Blanken 7 z— geref «e*
Rehoöoth' (Van Leeuwenhoek«adei 9 30 ds
Buitelaar Rotterdam. 4 30 da V Kooten Oe*i
Hulp en He>i-kerk ('SchakanboeLeOechen-
dam) 10 ds Verheule en pater W-egmsns ha
Geref Kerk 10 ds Sm*. 7 ds Schaap Geref K
als de eerste bevrijdingstheoloog
beschouwde
De laatste jaren gaat onder Vati-
caan-kenners nogal eens het ge
rucht dat het veel conserv atiever in
gestelde Opus Dei de plaats van de
Societas Jesu heeft ingenomen als
oogappel van de paus "Als dat zo
zou zijn, maar dat kunt U beter bij
Opus Dei vragen, dan is dat een bui
tengewoon goed idee", zo reageert
Kolvenbach.
Veel nieuwe bewegingen dragen
in grote delen van de wereld het le
ven van de Kerk. Dit zijn vooral le
kenbewegingen. Leken nemen nu
taken over die vroeger alleen maar
door religieuzen werden uitge
voerd 'Over deze verschuiving in
de RK Kerk kunnen wij alleen maar
blij zijn".
Van spanningen tussen de Jezu
ïetenorde en Opus Dei is volgens
Kolvenbach geen enkele sprake. De
verhoudingen zijn hartelijk, maar
niet zo intensief omdat we groten
deels op verschillende gebieden
werken "We hebben niet dezelfde
spiritualiteit en zitten niet op dezelf
de golflengte. Maar waarom zouden
we niet kunnen samenwerken als er
verscheidenheid is? Die verschei
denheid is toch een verrijking van
de Kerk?"
Het is volgens Kolvenbach "heel
erg moeilijk vol te houden" dat de
RK Kerk de kerk van de restauratie
zou zijn. De paus kijkt in zijn toe
spraken altijd weer naar het jaar
2000, wat toch niet erg conservatief
is. Verder zijn er "zeer veel teke
nen" dat de RK Kerk wat betreft het
sociale denken en de oecumene
vooruitgaat.
"Misschien onder invloed van de
oosterse theologie die ik ontvangen
heb. geloof ik ook zelf dat de Heilige
Geest ons altijd naar voren duwt
De Geest laat de Kerk nooit naar
achteren gaan".
's middags met een lege maag zit"
Veel vrouwen en kinderen vanaf
twaalf jaar. werken voor een hon-
gerloontje bij de. grotendeels con
servatieve. blanken in de omgeving.
Lijfstraffen zijn geen uitzondering,
aldus Mzimanda.
Grapje
De predikant is erg ongelukkig met
de rol die de kerk ten opzichte van
de apartheid heeft gespeeld Ook
zijn eigen Lutherse Kerk (naar
schatting tussen de 800.000 en ecu
miljoen leden) valt in een blank en
zwart deel uiteen. "De regering
heeft enorm hard gewerkt om de
kerken te splitsen, net zo als ze heeft
geprobeerd de zwarten tegen elkaar
uit te spelen".
De dominee is dan ook blij dat de
gezamenlijke kerken niet op een
uitnodiging van Do Klerk. MB MB
trouw kerkganger, zijn ingegaan
om samen om de tafel te gaan z'tten
over de verzoenende rol die zij kun
nen spelen in de samenleving. Die
op zich unieke ontmoeting komt er
wel, maar zonder enige invloed van
de regering
Ook heeft de regering volgens
hem voortdurend geprobeerd de
kerken te knechten 'De leiders rea
liseren zich dat de kerk verandering
kan brengen. Zeker tachtig procent
van de Zuidafrikanen gaat naar de
kerk. Het is de stabiele factor in het
land. Zelfs in de meest rumoerige
gebieden, zorgt de kerk voor onder
linge samenwerking tussen allerlei
groepen".
Nevhutalu vertelt het grapje van
de zwarte die niet een blanke kerk
in mocht God troost hem dat het
niet erg is. want ook hij kan er niet
binnenkomen. "Het lijkt een grapje,
maar ik heb grote moeite om in een
God te geloven die voor een sys
teem is dat voor de ene groep een
paradijs maakt, en voor de zwarten
een hel".
Vnjg (Bachiaari) 8 30 an 2 30 Rk Kar» Laur-
KarV za 7. zo 11 30. M Goöske* xa 7, zo 10
Ke* van Engeland (British school *i Tha
Netherlands. J v Hoohaan 3) 10 15 ang1
caansa dienst Aula-Oafsgaeiaanachap (ai
Onderdak'i gaan opgava
WADDINXVEEN Harv Gam Brugh 9 30 de
Goosaan. 5 ds Kunz. Hoekstee* 9 30 ds Kunz
6 30 dr» SJuas Rotterdam Beiheik 9 30 ds
Kaars. 5 da Goosaan. Rahoboth-achooi 9 30
ds Vd Mat|dan Blaiswijk, imm ka* 10 ds V
Houwaimgan. 5 ds V Dok Aiphan Gara'
Kzutak 10 ds Da Moor. 5 ds Tariaan Alpha'
Ontm ka* 9 30 d» Bongar» Garaf K Vr.g
(Krj.ma*) 8 30 d» Zomar Spa*#nt>ura. 2 45
ds Grfttz Pam.» Chr Afgascn Gam 9 30 an 3
ds Vd Wan! Oud-Garat Gam (Marcunua«ag
29) 10 an 6.30 Ramonstr Gam gaan d*#n»t
WARMOND Harv Gam 10 dr Mu« Rk Ka*
za 7 zo 9 an 10 30
WASSENAAR Harv Gam Oorpv. gaand«n-
stan, Kiaviatk Samen op «egj 10 ds Jante
da Jonga hn Metaatk 4 30 d» V D>» Dorpa-
cantrum 9 30 d« Sloof Karwi,k Garaf Ka* Z*
laan io ds Vd Wouda 5 d» Hulman Hazers
*rc<uda Nad Prot Bond iKa*dam) 10 30 d»
Wama* Assen Rk Kan. joz»f ze 7 zo 9 30 en
11: WA za 7, zo 9 30 en 11 QHzjO.zo 1030
WOUBRUGGE Harv O am 9 30 ds Stam Kal-
m,k. 6 30 ds Koala* Knmpar Garaf Ka*
9 30, 8 30 ds Dan Haaien Hoofddorp Nad
Prof Bond (Da Wi,« Schoot»?' 20) gaan
dienst Rk Ka* zo 10 X
ZEVENHOVEN Harv Gam 9 30 en 7 de De
Haan h# Garaf Ka* 9 X fv Karstana Laoan
7 ds Rang N«u*-Vennac
ZOETERWOUDE Harv Gam lOdrsDeBoer
Rk Ka* St Jan za 7 X. zo 9 30 C*
Oanaa* zo 10 Meerfcurgke* H R*nd* za 7
zo 10 an 11 X
ZW A MME ROAM Harv Gam 10 dS Oak/k
Boem 6 30 d» Bu.*ama raugdOanst Ge">'
Ka* i0drsHa*iarWoardan. z*harvka* Ra
monstr Gam 10 straaKdansi <n N*u*fcooo
DRIEBERGEN - Van het ge
weld in Zuid-Afrika weet presi
dent De Klerk alles af. "Het is
een structureel onderdeel van
de politiek van de Nasionale
Partij", zo is de overtuiging van
de Lutherse predikant Z. C. Ne-
vhutala uit het thuisland Ven-
da. "Wilt u van mij horen dat we
De Klerk moeten vertrouwen?
Dan zou ik öf gek öf ontzettend
stom moeten zijn".
De Klerk en zijn adviseurs, aldus de
Zuidafrikaanse dominee, zijn tot de
conclusie gekomen dat ze niet in
staat zijn om met hur. veto de veran
deringen in hun land tegen te hou
den. Bovendien hebben ze te ma
ken met een enorme internationale
druk. "Daarom hebben ze besloten
om ondergronds er voor te zorgen
dat er voortdurend gewelddadighe
den zijn, zodat de onderhandelin
gen worden beïnvloed".
Nevhutalu bezocht de afgelopen
dagen, samen met maatschappelijk
werkster Nomsa Mzimanda, kerken
door heel ons land. Het tweetal is
hier op uitnodiging van de Her
vormde Kerk en Gereformeerde
Kerken. De opbrengst van hun ge
zamenlijke 'zondag van het wereld-
diakonaat', morgen, gaat voor een
deel naar de Northern Transvaal
Ecumenical Confessing Fellowship,
waarvan Nevhutalu voorzitter is.
De fellowship is vijf jaar geleden
opgericht door christenen die zich
inzetten voor vrede en gerechtig
heid in Venda, in het uiterste noord
oosten van Zuid-Afrika. Over het
thuisland hebben de twee geen op
gewekte verhalen te vertellen. "De
situatie op het platteland is on
danks de beloften van De Klerk niet
Zuidafrikaanse ds. Nevhutalu heeft geen vertrouwen in president
verbeterd. Alleen de corruptie is
toegenomen", weet Mzimanda.
Juist donderdag heeft het ANC
verklaard dat De Klerk en zijn rege
ring de pogingen om een vreedzame
oplossing tot stand te brengen on
dermijnen. Nevhutalu is blij met
deze duidelijke geluiden. Want, zo
constateert hij, velen buiten het
land horen alleen maar wat ze wil
len horen als het over de ontwikke
lingen in Zuid-Afrika gaat. "Jullie
spreken hier graag abstract, wij on
dervinden het aan den lijve".
Vredestichters
Het is bewezen dat de politie ge
wéld uitlokt, aldus de predikant.
Toen dat boven water kwam is snel
aangevoerd dat het ging om een
rechterflank, maar Nevhutalu ge
looft daar niet in. "In de nacht delen
ze bij ons wapens uit en overdag
presenteren ze zich in bijzijn van de
camera als vredestichters: als wij
niet zouden komen, dan maken die
zwarten elkaar af'.
De recente verklaring van De
Klerk dat de apartheid dood is, is
volgens hem ver bezijden de waar
heid. Tijdens zijn spreekbeurten gaf
de dominee een paar voorbeelden:
over de landwet valt volgens De
Klerk niet te onderhandelen; voor
een blanke leerling geeft de rege
ring ruim drie maal zoveel uit als
voor een zwarte; nog stees zitten ve
len om hun protest tegen de apart
heid in de cel.
Nomsa Mzimanda, die zich bezig-
Dominee Nevhutalu en Nomsa Mzimanda: "De kerk is de stabiele factor in het land" toto iimk Bouwman)
houdt met de eductie van vrouwen, naar de stad getrokken, en staan de De scholing van de kinderen ver
ziet in Venda (zo'n 350.000 inwo- vrouwen thuis alleen voor de zorg loopt ook moeizaam Niet alleen
ners) ook de apartheid nog recht van hun grote gezinnen. Onderwijs hebben de scholen erg weinig mid-
overeind staan. Dankzij dethuislan- volgen is nauwelijks mogelijk; kin- delen, het is ook lastig leren "als je
den-politiek zijn talloze mannen deropvang is er in het geheel niet. van half acht 's morgens tot half vier
