Industrie verwoest Bulgaars milieu
'Tijdens het socialisme dacht de mens dat hij God was'
Video betrapt verkeersovertreder
'Geen keuze maken
uit visies op jongere
aan het avondmaal'
STANDPLAATS:
I REPORTAGE I
VRIJDAG 12 OKTOBER 1
GEESTELIJK LEVEN
Van onze correspondent Runa Hellinga
SOFIA Het Bulgaarse dorpje Benkovski is ten dode opgeschre
ven. De dood kan morgen komen met een zware aardbeving, of
over tien jaar, als de ene na de andere inwoner aan kanker of een
andere vervelende ziekte overlijdt.En de bewoners weten het,
want ze zien hun toekomstige 'moordenaar' iedere dag. Direct ach
ter hun dorp rijst hij 150 meter omhoog: een kale, grijze aarden
dam met daar achter miljoenen kubieke meters giftig industrieel
slib. De dam sluit het uiteinde af van het dal waarin Benkovski
ligt. Het is een bizar monument van een industrieel tijdperk dat
geheel aan het dorp is voorbij gegaan.
In Benkovski zelf is de tijd stil blij
ven staan. Het is een oud dorp. nog
uit de tijd van de Turken. De stilte
op straat wordt alleen verstoord
door de ratelehde wielen van een
kar en het geklik van de ezelshoe
ven. De boerderijen zijn opgetrok
ken van vakwerk en rode baksteen.
In de ramen hangen op deze warme
herfstdag slingers rode pepers te
drogen. Oude walnotenbomen
overschaduwen kleine zitbankjes in
de tuinen. Her en der zitten wat
oude vrouwen in de zon en maken
groente schoon.
Op stukjes land tussen de huizen
kweken de dorpelingen tomaten,
paprika's, aardappels en pepers
voor eigen gebruik. Die tuintjes zijn
van levensbelang in dit dorp. waar
soms dagenlang geen brood te krij
gen is omdat de centrale distributie
het bestaan van Benkovski wel eens
vergeet.
"Ach, de dam", zegt een oudere
vrouw die water haalt bij de pomp
op het dorpsplein, het enige stro
mende water in het dorp. "Ze zeg
gen dat die gevaarlijk is, maar weet
u, de mensen die hier nog wonen,
zijn allemaal oud. De jongeren zijn
al allemaal weggetrokken en ko
men echt niet meer terug. Er wonen
helemaal geen kinderen in dit dorp.
Ik weet het, ze zeggen dat de dam
kan breken bij een aardbeving,
maar we hebben sinds de bouw acht
jaar geleden al een paar aardbevin
gen gehad en er is nog niets ge
beurd. Het zal onze tijd wel duren".
Koperfabriek
Tussen de huizen loopt een smalle
weg naar de bovenrand van de dam,
waar een paar dikke pijpen slib uit
braken. Het meer, deels water, deels
modder, strekt zich honderden me
ters ver uit. Uit een bouwvallig
keetje komt een oude man. Hij
blijkt in dienst te zijn van de koper-
fabriek in het dorp Mirkovo, die
hier haar industriële slib loost. Hij
werkt in ploegendienst, vertelt hij,
en moet in de gaten houden of er
geen problemen zijn met de stort.
De koperfabrieken in Mirkovo en
het nabijgeleden Srednogorie heb
ben een eigenaardigheid: ze zijn zo
vervuilend dat zelfs de arbeiders die
er werken voor sluiting pleiten.
Veel mensen die er werken, krijgen
binnen een paar jaar excemen of
bloedingen. Het werk is zo onge
liefd dat de regering soldaten heeft
moeten inzetten om de produktie
draaiend te houden. In Srednogorie
hebben de arbeiders zelfs gestaakt
om sluiting van hun bedrijf af te
dwingen. Deze oude man is geen
uitzondering. Hij haat zijn werk en
barst ongevraagd in een lange mo
noloog uit.
"Het slibmeer is hondervijftig
meter diep", vertelt hij, "En het zit
vol met zware metalen, cadnium en
arsenicum. In de zomer, als het lang
niet heelt geregend, komt er veel
stof van het meer en dat waait alle
maal over het dorp. De mensen be
seffen helemaal niet hoe gevaarlijk
dat is. Dat de groente die ze kweken
en eten, vergiftigd is, daar zijn ze
nooit voor gewaarschuwd. Toen de
dam gebouwd werd, hebben ze el
ders woonruimte aangeboden ge
kregen vanwege het gevaar van
aardbevingen, maar het is een oud
dorp, weet u, families wonen er al
generaties lang, en dan ga je niet zo
maar weg".
"Waar nu het meer is, daar was
vroeger bos, zover je kon kijken.
Dat hebben ze allemaal gekapt,
kijk, daarboven is het nog te zien.
De herders uit de buurt komen hier
om hun schapen te laten drinken.
Het is wel verboden, maar het is het
enige open water in de buurt, dus
waar moeten ze anders heen? In de
winter zit het vol met watervogels
die hier overnachten op de door
trek. Verder leeft er niets, alleen een
paar kikkers. Er is wel eens een fout
gemaakt, toen is water uit het meer
per ongeluk in het drinkwater van
Mirkovo terecht gekomen en moch
ten we een tijd lang geen water uit
de kraan gebruiken".
Relaties
"Ze hadden gepland dat deze op
slag voor vijfentwintig jaar vol
doende moest zijn, maar hij is pas
acht jaar oud en kijkt u eens hoe
hoog de modder nu al staat. Er be
staan plannen om uit te breiden
naar het volgende dal, daar moet
weer zo'n dam komen. Maar dat is
een slecht plan, want door dat dal
stroomt een rivier en stel je voor dat
die dam breekt. Eigenlijk zou een
ander dal hier achter veel geschik
ter zijn, daar was geen dam nodig
geweest. Maar de bewoners van het
dorp daar hadden goede relaties,
die hebben dat altijd weten tegen te
houden. Aan de andere kant, de
wind staat wel meestal die kant op,
die krijgen misschien nog wel meer
'stof dan de mensen in Benkovski".
Zijn betoog stokt, hij schudt onze
handen en sloft terug in zijn bouw
keet om de aanvoer van het slib ver
der te bewaken.
De oorzaak van alle ellende: de koper industrie.
De koperindustrie in deze streek
is een typisch produkt van de socia
listische zucht naar zware industrie.
"In het socialisme werd de mens
zelf tot God en we merken nu dat de
harmonie tussen mens en natuur
daardoor verloren is gegaan", vat
een priester in de Noordbulgaarse
plaats Ruse de problemen kernach
tig samen.
Een koperindustrie in Bulgarije
noemt hij waanzin: de ertsen die er
worden gevonden, bevatten zo'n
laag percentage metaal dat de win
ning nauwelijks de moeite waard is,
en daarnaast zo'n hoog percentage
arsenicum dat verwerking eigenlijk
onverantwoord was. Maar een ko
perindustrie moest er komen, zoals
er een goudindustrie moest komen,
een chemische industrie en urani-
umwinning. Het landbouwland
Bulgarije moest worden omge
vormd tot een industriestaat, al was
het maar omdat het proletariaat in
de leninistische theorie de voorhoe
de van het socialisme vormde.
Dat alles betekende een ecologi
sche verwoesting waarvan de volle
omvang nu pas duidelijk wordt.
Neem alleen de schade van de ko
perindustrie. Het erts wordt in dag
bouw gewonnen, waarvoor kilome
ters bergen tot op de kale rots zijn
afgegraven. Om de delfstof bruik
baar te maken, moet het erts eerst
worden verrijkt, waarbij enorme
massa's slib en arsenicumhoudend
water vrijkomen. Dat slib wordt ge
stort en het water geloosd op de To-
polnica-nvier, die op zyn beurt uit
komt op het Topolnica-stuwmeer.
Vruchtbaar
Tot een paar jaar geleden diende dat
als irrigatiewater voor de omliggen
de landbouwgebieden, die tot de
vruchtbaarste van Bulgarije beho
ren. Er wordt veel rijst verbouwd,
een plant die grote hoeveelheden
water nodig heeft. Nu is bevloeiing
met water uit het stuwmeer verbo
den vanwege het arsenicumgehalte,
maar inmiddels zijn de landerijen
feitelijk al vergiftigd. Bovendien
houden veel boeren zich niet aan
het verbod: ze hebben geen enkel
alternatief, behalve hun gewassen
te laten verdrogen. Bovendien is het
meer binnenkort vol, letterlijk, en
niemand weet hoe het moet als de
stuwen straks moeten worden
opengezet.
In het totaal is 54.000 hectare
landbouwgebied in Bulgarije ver
vuild met zware metalen en op 900
hectaren is iedere vorm van land
bouw tegenwoordig verboden. De
Bulgaarse milieubeweging
Ecoglasnost heeft de burgers ge
waarschuwd dat eigenlijk alle
groente en al het fruit vervuild zijn,
zowel via de grond als via de lucht.
Het is waarschijnlijk niet voor
niets dat juist de milieuproblema
tiek drie jaar geleden voor het eerst
tot verzet tegen de socialistische re
gering leidde. Dat was in Ruse, een
stad aan de zuidoever van de Do-
nau, de grensrivier met Roemenie.
Aan de Roemeense kant van de ri
vier werd begin jaren tachtig een
chemisch complex neergezet, dat
vooral 's nachts zulke giftige chloor-
wolken uitstoot, dat het leven in Ru-
se eigenlijk ondragelijk is gewor
den. Zeer veel kinderen in de stad
lijden aan longaandoeningen en er
zijn zelfs een aantal gevallen van
mutaties gemeld, baby's die zonder
handen of voeten werden geboren
of afwijkingen aan hun organen
hadden. De bewoners van de stad
slapen 's nachts altijd met de ramen
GPD)
dicht en dan nog klagen veel men
sen over tranende ogen, hoofdpijn
en kortademigheid. De gifwolken
zijn zo intensief dat kleine kinderen
bij lozingen overdag wel eens het
bewustzijn hebben verloren.
Kostschool
In september 1987 vond in Ruse de
eerste demonstratie plaats die Bul
garije in jaren had meegemaakt.
Zo'n tweeduizend mensen kwamen
bijeen bij de Vriendschapsbrug,
een typisch stalinistisch monster
dat Roemenië en Bulgarije met el
kaar verbindt, om te protesteren te
gen de fabriek aan de andere kant.
Ondanks alle protesten heeft zich
tot nu toe overigens geen oplossing
van de problemen aangediend. Er
hebben wel besprekingen plaatsge
vonden tussen de Bulgaarse en de
Roemeense regering, maar zonder
een enkel resultaat. De milieubewe
ging heeft daarom het initiatief ge
nomen van een 'Groene School',
een kostschool aan de Zwarte Zee
waar kinderen die erg lijden onder
de vervuiling een jaar naar toe kun
nen om op te knappen.
Maar iedereen realiseert zich, dat
dat maar een lapmiddel is. Herstel
van het leefmilieu in Bulgarije is
zo'n omvangrijke taak, dat niemand
een schatting van de kosten durft te
maken. ",Als je ziet wat de commu
nisten in dit land kapot hebben ge
maakt", zegt een vrouw, zelf ex-par-
tijlid, in Sofia, "dan kun je je alleen
maar volkomen machteloos voelen.
Bulgarije heeft zo'n rijkdom aan
landbouwgronden, aan cultuur
schatten en prachtige natuur. En nu
moeten we leven met het besef dat
het allemaal mooi oogt, maar tege
lijkertijd volkomen vervuild is".
WATER
POMP
Onder Surinamers in Nederland
wordt veel gesproken over
remigratie. De 'specialeafgezant
van bevelhebber Bouterse', Henk
Herrenberg, reisde zelfs speciaal
naar Hollandom zijn ex-
landgenoten op te roepen terug te
keren naar Suriname. "Bij de
opbouw van Suriname kan
niemand gemist worden", zei
Herrenberg in Patata, zoals we
Holland h ier noemen.
Ik ben het daar roerend mee eens. Te
beginnen meteen loodgieter die zich
bekwaamd heeft in het repareren
van eenvoudige waterpompen. In
Nederland is die kennis toch niet
nodig. Laat die tnan dus nu zijn
koffers pakken, naar Paramaribo
vl iegen en zich op m ijn adres
vervoegen.
Mijn waterpomp is namelijk voor
n'e twintigste maal dit jaar dtpKL
Buiten is het 40 graden en in het hele
huis geen druppel water.
Als ik een monteur bel. dan neemt
die hoofdschuddend mijn apparaat
mee naar zijn werkplaats.
Gemiddeld zit ik dan een volle week
zonder water. In dutijd wordt er
gewikkeld, afgesteld, doorgeblazen
en ontlucht. "Tot de volgende keer",
zeg ik dan maar als de waterpomp
weer terug is.
Dit keer heeft de waterpret vijf
dagen geduurd. Tot het ding zojuist
de geest weergaf. Naar lie!
telefoonnummer hoefde ik niet lang
Alle Surinaamse huisgezinnen
leven met een elektrische tijdbom.
De 'goede tijd', waarin voor
redelijke prijzen redelijke
koelkasten, wasma'chinesen
UKtiêrpompm ttkoopwctrtn, inn
jaar geleden geëindigd. Het affect
van déverdwenen
ontwikkelingshulp werd merkbaar.
Tegelijkertijd kelderden de
baujÉietprijzen. En ook de
wereldrecessie ging niet ongemerkt
aan Suriname voorbij. Omdat er op
den duur niets meer te koop was,
konden verouderde apparaten ook
niet vervangen worden. Maar alles
waar een stekker aan vast zit, heeft
een beperkte levensduur. In ieder
huis staaf dus wel een verroeste
vrieskist, een gammele ijskast, of
een waterpomp met
zelfmoordneig i ngen.
'Braindrain'. het wegtrekken van
vaklui en kader, is een abstract
begrip. Behalve als je een goede
monteur zoekt en hem niet kan
vinden. Dan wordt die braindrain
opeens heel zichtbaar. Dat wat
overblijft en zich voor loodgieter
uitgeeft, kan beter knopendraaier
of frommelaar genoemd worden, om
er maar eens wat Surinaams-
Nederlandse scheldwoorden
tegenaan tc gooien.
Waarom een goedfunctionerende
waterpomp in Paramaribo
onontbeerli jk is? Omdat de
waterleidingmaatschappij geen
druk op het leidingnet kan
garanderen. In de loop der jaren is
Para mariho steeds groter geworden
en zijn er veel te veel woningen op
het net aangesloten. Omdat de
capaciteit niet vergroot is, is het
eerlijk delen geworden.
Eigenlijk is er maar een paar uren
per dag water, precies op de
momtftltn dat ft hot Uier nodig hele
De oplossing is dus een flink
reservoir en de waterpomp om het
vocht door de douchekop te stuwen.
Maar voorlopig ga ik dus weer
emmers sjouwen. Of me bij vrienden
en kennissen vervoegen, in de hoop
dat hun pomp het nog wel doet. Of ik
ga eens extra zwemmen in de 'pool
van het hotel waar zoveel
Nederlandse deskundigen logeren
die het waterprobleem in
Paramaribo bestuderen. Want dat
is de tragiek van een verarmend
land met 'braindrain'.
De loodgieter verdwijnt, de
buitenlandse expert komt ervoor
terug. Hij wordt met dollars betaald
uit de ontwikkelingshulp. Maar een
waterpomp repareren kan hij niet.
AMSTERDAM - Op het gloed
nieuwe stuk ringweg rond Amster
dam, rijdt de Mazda met een 'lekker'
vaartje van 134 kilometer per uur.
De wagen wordt met een nog hoge
re snelheid ingehaald door een on
opvallende grijze Peugeot 405. Een
druk op de knop en op de hoeden-
plank gaat een lichtgevend bord
omhoog: Stop Politie. Volkomen
verrast rijdt de betrapte bestuurder
zijn auto de vluchtstrook op. "Waar
om ik zo hard rijd? Tja, haast hè. Dit
is zo'n lekker nieuw stuk weg. Vroe
ger moest je je altijd zo inhouden.
Nu kun je prima doorrijden".
De verkeersovertreding van de
man. 34 kilometer te hard gereden,
staat keurig op video vast. Mocht hij
bezwaren maken tegen het proces
verbaal, dan dient de opname als
aanvullend bewijsmateriaal. Be
zwaar heeft hij niet. Wel is de man
verrast over de aanwezige videoca
mera.
Sinds juni rijdt de Verkeersdienst
van de Rijkspolitie in Amsterdam
rond met een personenwagen, uit
gerust met zeer geavanceerde vi-
deo-apparatuur. Op de plaats waar
zich normaal de achteruitkijkspie
gel bevindt, hangt nu een minieme
videocamera. Zodra een bestuurder
op een verkeersovertreding is be
trapt. worden zijn verrichtingen
vastgelegd. De videorecorder staat
in verbinding met een 'pilot'. Dit ap
paraat registreert niet alleen de
snelheid van de eigen 'politiewa
gen'. maar ook die van de overtre
der. Inclusief de dag en het tijdstip
waarop dit gebeurt. Een klein tele
visiescherm in de wagen vertoont
de resultaten haarscherp.
Belangstelling
De Amsterdamse verkeersgroep is
in Nederland op dit moment de eni
ge die gebruik maakt van dit nieu
we systeem. In november neemt
ook de verkeersgroep Zwolle een
dergelijk uitgeruste personenwa
gen in gebruik. Volgens de leveran
cier van het videosysteem. Honac in
Apeldoorn, bestaat er ook bij ande
re politie korpsen grote belangstel
ling voor.
"Net als bij de met radar uitgerus
te wagens gaat er preventie van uit",
zegt woordvoerder A. van Diest van
de Amsterdamse verkeersgroep.
"Echte resultaten zijn moeilijk te
meten. Wel denk ik dat het minder
vaak tot rechtszaken komt. Mensen
kunnen nu niet meer ontkennen dat
ze een overtreding hebben begaan.
Bovendien bespaart het veel tijd en
geld. Bij een radarcontrole moet
De videocamera achter de voorruit,
eerst de eigenaar van het voertuig
worden opgespoord, een proces
verbaal uitgewerkt en eventueel
nog gevolgd door een rechtszaak
Het videosysteem speelt mogelijk
aardig in op het deze week gepre
senteerde beleidsplan van het
Openbaar Ministerie. Dat wil onder
meer minder aandacht geven aan
strafrechtelijke vervolging van ver-
keersovertreders. Effectief optre
den heeft volgens het OM meer suc
ces, dan strafbaarstelling alleen.
Een aardige tegenvaller voor de Al
gemene Verkeersdienst van de
Rijkspolitie. Die startte juist maan
dag met een hardere aanpak van
snelheidsmaniakken op de weg.
Volgens een ruwe schatting zijn dat
er anderhalf miljoen per jaar.
Haast
'Ik heb haast', is de meest gehoorde
verontschuldiging die de politie
van snelheidsovertreders te horen
een tv-monitor in het dashbord. (foto
GPD)
krijgt. Zoals de Belgische zaken
man, die bij Schiphol met zijn Mer
cedes aangehouden wordt.
Enigszins lacherig reageert hij: "Dit
systeem kende ik nog niet". Waar
om hij 163 rijdt in plaats van hoog
uit 120? "Ik moest wel, want over
vijf minuten heb ik een afspraak.
Meer tijd uittrekken voor zo'n rit?
Kon niet, want hiervoor had ik ook
al een afspraak".
Het zijn niet alleen de harde rij
ders die met hun snelheid worden
geconfronteerd. Ook onverant
woord inhalen, rijden op de vlucht
strook, door rood licht rijden of an
dere overtredingen worden feilloos
geregistreerd. Van Diest: „Laatst
hielden we een Italiaan aan die ach
teruit reed op de snelweg. Hij had
de afslag net gemist. Probeer zo'n
man maar eens op z'n Italiaans dui
delijk te maken welk strafbaar feit
hy heeft gepleegd. Dan is zo'n vide-
ootje reuze handig".
Studiecommissie adviseert combi-synode
LEIDSCHENDAM - Alle
drie visies op de deelne
ming van jongeren aan het
avondmaal kunnen zich op
Schrift en traditie beroe
pen. Het is onjuist een van
deze visies als onjuist of
achterhaald te schrijven.
Zij hebben alle voor- en na
delen.
Tot deze conclusie komt de stu
diecommissie 'toelating jongeren
tot het Heilig Avondmaal' van de
Hervormde Kerk en de Gerefor
meerde Kerken in het rapport
'Draagt elkanders vieringen'.
Het rapport wordt eind deze
maand besproken tijdens de ge
zamenlijke vergadering van de
hervormde, gereformeerde en lu
therse synodes. Onder druk van
de Hervormde Kerk zal de be
sluitvorming over het rapport
niet dan, maar pas op een later
tijdstip plaatshebben.
De eerste visie op toelating van
jongeren tot het avondmaal
wordt door de commissie de klas-
siek-gereformeerde stroming ge
noemd. Alleen leden die belijde-
'Geen aanval
op oecumene'
VATICAANSTAD (ANP) - Kar
dinaal Ratzinger had vorige week
geen aanval op progressieve theo
logen of op de oecumene op het
oog. De prefect van de congrega
tie voor de geloofsleer heeft dit in
een gespek met het ANP gezegd.
Ratzinger wordt na de paus als de
machtigste man in de Rooms-Ka-
tholieke Kerk beschouwd.
De rooms-katholieke theologie
had na het Tweede Vaticaans
Concilie geen voldoende ant
woord op de invloed van protes
tantse opvattingen over het pries
terschap, zo zei Ratzinger vorige
week in zijn toespraak tot de bis
schoppensynode. In de RK Kerk
werd steeds negatiever gedacht
over het gewijde priesterambt,
terwijl er steeds meer begrip
kwam voor het 'priesterschap al
ler gelovigen'. Moderne theologi
sche methoden versterkten deze
"crisis" over het priesterschap.
De omvang van "dit objectief
zeer grote probleem," aldus Rat
zinger tegenover het ANP, "wer
den we ons pas bewust nadat een
open oecumenisch gesprek tot
stand kwam. De exegeten kenden
vaak de theologische achter
grond niet en onderkenden daar
door de theologische betekenis
van het probleem niet genoeg,
terwijl de dogmatici ook niet on-
schul..." (hier onderbreekt Rat
zinger al lachend zichzelf en ver
volgt met) "Zij hebben zich on
voldoende bezig gehouden met
de ernst van het probleem en met
de bijbelse gegevens over dit on
derwerp.
"In plaats van de exegeten te
beschuldigen moet men eerder
zeggen dat de extreme specialisa
tie in de theologie, waarbij de exe
geten slechts exegese en de dog
matici slechts dogmatiek bedre
ven en geen in verbinding of ge
sprek met de ander stond", de
oorzaak van het probleem is. In
feite is deze specialisatie een ont
wikkeling van de theologie in de
laatste 500 jaar. Als gevolg daar
van werd de onderlinge samen
hang van de problemen onvol
doende gezien.
Ratzinger zegt dat hij in zijn re
de expliciet noch impliciet de
Concilium-theologen op het oog
had en ook niet op had willen rea
geren op het lustrumcongres van
Concilium vorige maand in Leu
ven. "Ik had mijn toespraak al ge
schreven voordat het congres
plaats vond". Ratzinger zegt over
geen of in ieder geval onvoldoen
de informatie over het Concilium-
congres te beschikken om erop te
kunnen reageren.
Filipijnse bisschop
boos over Italiaanse
'handel in novicen'
ROME (CIC) - De aartsbisschop
van Manila, kardinaal Jaime L.
Sin, heeft de "handel in novicen"
tussen de Filipijnen en Italië ver
oordeeld. Tegenover het katholie
ke Italiaanse tijdschrift II Sabato
wijst Sin erop, dat tal van Itali
aanse vrouwencongregaties op
de Filipijnen kloosters hebben
gesticht. De meisjes die laten blij
ken in de congregatie in te willen
trede, worden volgens Sin direct
naar Italië overgebracht.
Sin is zich ervan bewust dat er
in Italië geen roepingen meer zijn,
maar hij vindt deze manier om
aan nieuwe leden te komen "on
aanvaardbaar". Hij vermoedt dat
de Filipijnse meisjes er meer op
uit zijn Italië en Europa te leren
kennen dan een leven als kloos
terzuster te beginnen. Sin stelt
voor dat de Italiaanse congrega
ties de novicen vijfjaar in de Fili
pijnen laten wonen om na te gaan,
of hun roeping echt is.
Per jaar arriveren er ongeveer
250 novicen uit de Filipijnen in
Italië.
nis hebben gedaan, hebben toe
gang tot het avondmaal.
Voor jongeren is geen plaats
aan de tafel des Heren en elk
wrikken aan de volgorde van
doop-belijdenis-avondmaal stuit
op grot weerstond. Onder meer in
de Gereformeerde Bond in de
Hervormde Kerk heeft deze stro
ming grote aanhang.
De tweede stroming gaat ervan
uit dat ieder gedoopt gemeentelid
toegang tot het avondmaal heeft.
Daarom vindt men dat ook kinde
ren tot het avondmaal moeten
worden toegelaten.
Tenslotte is er de richting, dat
men pas wordt gedoopt, nadat
men belijdenis heeft gedaan. De
doop, belijdenis en het avond
maal worden in één plechtigheid
gecombineerd. Deze stroming is
overigens maar amper in de Her
vormde Kerk en de Gereformeer
de Kerken aanwijsbaar.
De commissie meent dat de be
sturen van beide kerken er goed
aan doen geen keuze te maken uit
de drie stromingen en in de
kerkorde de kerkeraden de ruim
te te geven om met betrekking tot
toelating van jongeren tot het
avondmaal "met wijsheid en tot
stichting van de gemeente te han
delen". Want, zo concludeert de
comissie, vele jaren van studie en
bezinning in hervormde en gere
formeerde king hebben niet tot
een algemeen aanvaarde visie ge
leid.
Ook een indringende theologi
sche analyse en argumentatie zal
niet ieder overtuigen en eventu
eel van kerkelijke praktijk laten
veranderen, redeneert men ver
der.
Als het aan de commissie ligt
besluiten de synodes dat er voor
stellen worden gedaan om de
kerkordes te wijzigen, zodat de
plaatselijke kerkeraden de ruim
te krijgen om naar eigen inzicht
voor een bepaalde vorm te kiezen
en daarin 'met wijsheid en tot
stichting van de gemeente te han-
'Het spel is uit,
begin opnieuw'
ROCHESTER (RNS) - 'Rust in
vrede' was tot vorig jaar het enige
opschrift dat nabestaanden op
een zerk konden zetten op de ka
tholieke begraafplaats van Ro
chester in de Verenigde Staten.
Dit jaar stond het bisdom echter
49 andere teksten toe, waarvan de
religieuze betekenis onmiddellijk
duidelijk is, zoals 'Christus heet U
welkom', 'God zal alle tranen uit
wissen' en 'Hier ben ik Heer'.
Maar 'Het spel is uit, begin op
nieuw' werd door de leiding van
de begraafplaats afgewezen. Een
man die op 34-jarige leeftijd aan
kanker was overleden, had zijn
familie gevraagd dit opschrift op
zijn zerk te zetten als herinnering
aan de videospelletjes die hij in
zijn jeugd had gespeeld.
Het bestuur wees het opschrift
als "oneerbiedig" van de hand.
Vele lezers van de plaatselijke
krant bleken echter met de familie
van mening te zijn, dat het om een
zinvol oprschrift ging. De vice-
voorzitter van het bestuur van de
begraafplaats, de priester Peter
Bayer, had naar eigen zeggen ech
ter tal van brieven gekregen om
voet bij stuk te houden.
Het bestuur wil zich deze
maand beraden over de regels
voor de opschrften. De begraaf
plaats staat bijvoorbeeld geen bij
namen of. woorden als 'oma' op de
zerken toe. "Wij geloven dat de
dood het begin van het nieuwe,
eeuwige leven is", aldus Bayer.
Interconfessioneel onderwijs.
Er komt een centrum voor Inter
confessioneel Onderwijs. Hiertoe
hebben de koepelorganisaties
voor het protestants-christelijk
en rooms-katholiek onderwijs be
sloten, omdat het aantal intercon
fessionele scholen zeer toeneemt.
Het centrum, dat voorlopig in
Den Haag wordt gevestigd, wil
katholieke en pc scholen advise
ren by een fusie.
Op dit moment zyn er 110 inter
confessionele scholen voor basis-
of voortgezet onderwijs, aldus
drs. F. Th. Swarte, beleidsmede
werker van het Algemeen Bureau
voor het Katholiek Onderwijs
(IOS). Het centrum komt in de
plaats van het IOS, dat in 1983
door de Nederlandse Katholieke
Schoolraad (NKSR) en de Neder
lands Protestants Christelijke
Schoolraad (NCPS) werd inge
steld.
'Groot onderhoud'. Zondag
vindt in de 'kleine' kerk in Voor
hout een jeugdienst plaats met als
thema 'Groot onderhoud'. Voor
ganger is ds. Hettema uit Den
Haag. Aanvang is vijf uur.
Voomc's Dameskoor. Tijdens
de Hoogmis in de Hartebrugkerk
(Haarlemmerstraat 110) in Lei
den, zondagochtend om half elf,
zal het Voorne's Dameskoort de
Messe Basse van Gabriel Fraure
uitvoeren.
Evensong. De laatste evensong
van dit seizoen begint zondag
avond om zeven uur in de Hoog
landse kerk. De Leidse Cantory
zingt. Liturg is ds. A. Alblas.
Paramaribo
Marie-Annet van Grunsven
