'Het amateurisme nekt de topsport'
Sportpsycholoog Peter Blitz zoekt naar achtergrond van Nederlandse nederlaagserie
ZATERDAG 6 OKTOBER 1990
PAGINA 29
Het is goed mis met de Nederlandse topsport. Het Nederlands elftal faalde jammerlijk op het WK-voetbal in Italië. De al even
duurbetaalde wielerprofs blameerden zich in Japan tijdens hun mondiale titelstrijd. Het nationale atletenkorps leek in de aanloop naar
het EK te lijden aan een spontaan ziektevirus, als gevolg waarvan reporters ter plaatse nauwelijks naar huis hoefden te schrijven over
successen. Nelli Cooman en Frank Rijkaard, beiden op hun eigen wijze moegestreden, keerden respectievelijk de atletiek en het
Nederlands elftal de rug toe. En daarmee is de misère waarin de vaderlandse topsport thans verkeert nog niet eens volledig
opgesomd. Wat te denken bijvoorbeeld van het Nederlands herenvolleybalteam dat volgende maand, gehandicapt door het vertrek
van drie vooraanstaande spelers, afreist naar het WK, dat voor Oranje een hoogtepunt had moeten worden. Wat is er in vredesnaam
aan de hand met de Nederlandse topsporter? Sportpsycholoog Peter Blitz, in ons land de grondlegger van de mentale training en
begeleiding in ons land, boog zich over dit vraagstuk. Blitz klaagt het amateurisme in de profsport aan. Maar vóór alles zet hij zich af
tegen de vaderlandse muis die naar zijn mening te vaak brult. "Nederland heeft te veel babbels".
door Karei Jansen en Gerlof Leistra
Sportpsy
choloog Pe
ter Blitz:
"Door zijn
constante
aanwezig
heid aan de
rand van het
trainings
veld heeft
Michels er
voor ge
zorgd dat de
spelers een
wankel ver
trouwen in
bondscoach
Beenhakker
kregen. Gul-
lit was de
weg volko
men kwijt
bij het WK.
Het gekon
kel in Italië
was niet van
de lucht. En
dat Frank
Rijkaard
het gekonkel
op een gege
ven moment
spuugzat
was, kan ik
best begrij
pen. Met een
goede men
tale begelei
der in de
buurt zou
het zo ver
niet zijn ge
komen".
(foto'» GPD en
archief)
Later dan afgesproken melden we ons
bij de psycholoog. Dat moet haast wel
een diepere achtergrond hebben. Peter
Blitz reikt de verklaring bij binnenkomst
ongevraagd zelf aan. "Dan heb je of niet
echt zin in dit gesprek, of je ziet er tegen
op om bij een psycholoog op bezoek te
komen". De falende wekker blijkt een
aanvaardbare derde verontschuldiging.
Bijna gretig bijt Blitz zich dan uren
lang vast in het hem aangereikte thema:
de opmerkelijke terugval van de nationa
le topsporters, de afgelopen maanden.
De materie boeit Blitz zichtbaar. Zelf
was hij ooit een begenadigd atleet en een
dito voetballer. Een hardnekkige blessu
re maakte een eind aan zijn sportieve ac
tiviteiten. Blitz besloot toen maar zijn
sportieve interesses anders te exploite
ren; meer en meer begon hij zich te con
centreren op de dikwijls zo van twijfels
vervulde grijze massa tussen de oren van
sporters. In 1966 afgestudeerd als docto
randus in de psychologie vestigde Blitz
zich als de eerste mentale trainer en be
geleider van topsporters in Nederland.
In bijna een kwart eeuw tussentijds
was Blitz ook nog 12 jaar als docent
sportpsychologie werkzaam aan het
CIOS in Overveen deden schaatsers,
atleten, zwemmers, tafeltennissers,
schutters en tennissers op hem een be
roep. Met wisselend succes overigens.
De Blitz-therapie, beschreven in boeken
die mensen over hun angst voor vliegen,
school- en rij-examens heen moeten hel
pen, blijkt niet bij iedereen te werken.
"Bij psychotici of mensen met ernstige
depressies wordt het moeilijker. Maar
ook een gebrekkige intelligentie is een
remmende factor. Je moet natuurlijk wel
om kunnen gaan met psychologie. Het
vraagt om souplesse, aanpassingsvermo
gen. Vergelijk het maar met de tolk die
met het vliegtuig in de jungle is neerge
stort. De zes talen die hij spreekt zijn op
dat moment volkomen nutteloos. De
macht zal dan in zijn armen moeten zit
ten. Dat is je aanpassen aan de omstan
digheden. Dat is psychologie".
Realiteit
Mentale training kan slechts een bijstu
rende rol vervullen, zo blijkt uit het ver
haal van de Amsterdammer. "Het is zoals
het is", zegt Blitz. "Dat zal voor mensen
die om hulp vragen misschien hard aan
komen, maar het is de realiteit. De psy
chologie helpt mensen om die realiteit
tot ze door te laten dringen".
Talent, inzet en vooral zelfvertrouwen
blijken nog altijd de basis-ingrediënten.
"Ik ken een pianist", vertelt Blitz, "die in
de wereld van de kenners absolute faam
heeft verworven. Maar een concert heeft
hij nog nooit gegeven. Plankenkoorts,
faalangst. Zo iemand is gebaat bij menta
le begeleiding, als-ie er zelf om vraagt.
Aan de andere kant is deze man het typi
sche produkt van onze maatschappij. Er
worden door de Nederlandse staat mil
joenen guldens uitgegeven om bij voor
beeld minder begaafde kinderen te hel
pen met onderwijs etc. Heel terecht ove
rigens. Maar waarom krijgen hoogbe
gaafde kinderen niet dezelfde ondersteu
ning? Die worden aan hun lot overgela
ten. Pure nivelleringsdrang".
"Wij zien de toppers, in de sport, op het
toneel en in concertzalen. Maar vragen
we onszelf ooit wel eens af hoeveel talent
er eigenlijk 'onderweg' is gesneuveld?
Een Amerikaans onderzoek bij secreta
resses heeft wat dat betreft schokkende
resultaten opgeleverd. Sommige vrou
wen bleken over een IQ van 160 te be
schikken (100 is het algemeen gemiddel
de, Blitz is op 155 ingeschaald, red.). En
die zaten gewoon brieven te tikken.
Schandalig, zo'n verkwisting van intelli
gentie en potentie".
Amateurisme
Het heeft volgens Blitz allemaal met
amateurisme te maken. De sport, en dan
met name de Nederlandse topsport,
blinkt volgens hem uit in amateurisme.
Het amateurisme domineert het profes
sionalisme volledig, vindt hij. Blitz foe
tert, lacht en huilt erom. Na zoveel jaren
van aandrang weet hij dat deze muur niet
te slechten is.
Blitz: "Je komt het amateurisme in alle
sportgeledingen tegen. In de technische
begeleiding, bij de sporters zelf, bij de of
ficials. Het is een soort vaststaand feit ge
worden. En het voetbal, dat pretendeert
de meest geprofessionaliseerde sporttak
te zijn, loopt voorop. Ons land beschikte
vorig jaar over dertig afgestudeerde
sportartsen. Dr. Frits Kessel, de KNVB-
arts niet meegerekend, had geen betaal
de club een dergelijke arts in dienst.
Dat is schrijnend. Nee, er wordt liever
een beroep gedaan op mensen die hun
diensten gratis aanbieden".
Blitz aarzelt geen moment als hij bij
zijn gehoor enige verbazing opmerkt
over de mate van invloed die de mentaal
begeleider op een sportploeg kan uitoe
fenen. "Ik denk dat het Nederlands voet
balelftal er in Italië heel wat verder mee
gekomen zou zijn", klinkt het strijdlus
tig. "Er hebben bij het WK weliswaar
veel factoren een rol gespeeld, maar een
deskundige had ze kunnen oplossen. Ik
heb het falen van de KNVB. de blunders
die werden opgestapeld met verbazing
gevolgd. De arrogantie van de macht. Ze
weten dat ze niet teruggefloten kunnen
worden door het 'parlement', omdat daar
nog slechts ja-knikkers in zitten. De he
ren aan de top waren blind voor de reali
teit. Een bekend voorkomend verschijn
sel van de manager die in het bedrijfsle
ven wel beslissingen kan nemen, maar
bij de sportclub constant op z'n gezicht
gaat. Kijk naar Martin van Rooijen, de
voorzitter van het bestuur betaald voet
bal van de KNVB. Toch niet bepaald een
debiel zou ik zeggen. Maar in zijn sport-
functie gaan de oogkleppen voor. Ook
Van Rooijen lijdt aan het 'tunnel-effect'
zoals wij dat in de psychologie noemen".
Michels
In de Blitz-visie hebben de spelers zelf
("toen zij de macht in handen kregen,
was het echt over") en Rinus Michels
echter ook een beslissende rol gespeeld
in het Italiaanse fiasco. Met name Rinus
Michels moet het zich volgens Blitz aan
trekken dat Oranje aan alle kanten vast
liep. "Door zijn constante aanwezigheid
aan de rand van het trainingsveld", con
cludeert de psycholoog, "heeft hij ervoor
gezorgd dat de spelers een wankel ver
trouwen in de nieuwe bondscoach had
den. Het heeft vragen opgeroepen. Heeft
Beenhakker nu wel of niet de volledige
zeggenschap, heeft Michels nog wat in
de melk te brokkelen, hoe moet ik me nu
opstellen tegenóver Beenhakker, hoe
doe ik dat tegenover Michels? Niemand
van de spelers wist waar hij aan toe was.
Michels heeft een machtsvacuüm gecre-
eerd waarin iedereen zat te stoken".
Blitz priemt z'n vinger in de lucht: "Ga
nou eens even goed na. weet Nederland
nu eigenlijk de werkelijke reden waarom
Johan Cru ij ff uiteindelijk met by Oranje
is terecht gekomen? Ik niet in ieder ge
val. Eerst lees je overal dat Crugff bereid
is om zich naast de coaching van Bar
celona ook voor het Nederlands elftal in
te zetten. En nadat Michels bij hem is ge
weest, is dat plotseling niet meer moge
lijk. Michels wilde hem niet, daar komt
het op neer. En daarbij hebben persoon
lijke motieven, persoonlijke emotie; een
overheersende rol gespeeld".
"Michels is een echte sportman. Hg wil
winnen, ten koste van alles en iedereen.
of ze nu Rijvers, Libregts, Beenhakker of
De Ruiter heten. Hg wil winnen, maar
uiteindelgk voor zichzelf. Wat zgn drgf-
veer is? Voor het geld hoeft-ie het naar
mijn mening niet meer te doen. dus zal
het om het machtsgevoel gaan. de schijn
werpers. Sommigen kunnen daar niet
buiten. Michels wil dat er over hem ge
sproken wordt. Als je van onbesproken
gedrag bent, ben je tenslotte nergens
Kijk naar hem. naar Martin van Rooijen.
en ook naar Mark Spitz en Björn Borg
die nu terug willen keren. Het is als
adrenaline die voor sommigen door het
lichaam moet stromen willen ze niet
vastroesten".
Walkman
Peter Blitz is ook keihard in zijn oordeel
over de spelers, met name over Gullit-
/V an Basten/Rijkaard/Koeman Ver
deeldheid over de onderlinge taakverde
ling. eenvoudig niet in vorm zijn, eventu
ele privé-problemen, het zijn volgens
hem mooie verhalen. Maar ze dekken de
werkelijke oorzaak niet.
Blitz "Gullit. Van Basten en noem ze
maar op, zijn vergeten dat de waarheid
op het veld ligt. Ze hebben genoeg ge
traind in de aanloop naar het WK. maar
alleen met het lichaam. En dat kent geen
emoties. Het bestaat niet dat een top
sporter uit vorm is tijdens zo'n toernooi.
Dat duidt op een verkeerde mentale
voorbereiding. Een amateuristische
voorbereiding. Waar het voetbal dus bol
van staat".
"Ik begrijp dat John de Wolf binnen
kort zijn rentree maakt bij Feyenoord na
een lange blessure. Zo'n jongen hoort nu
al wekenlang met een walkman op zijn
hoofd aan het trainen te zijn. Een walk
man met een cassette waarop de gelui
den van een vol stadion zijn opgenomen.
Zo zet je druk op de ketel, maak je spor
ters klaar voor de rentree in dat grote sta
dion. Als je het op de training niet kunt,
lukt het zeker niet tijdens de wedstrijd.
Daar gelden andere wetten, komt de
stress om de hoek kijken. Het voorbeeld
van de voetballer die op de training alle
penalties er moeiteloos inknalt. maar in
de wedstrijd in de grond trapt. Uiteinde
lijk moet een sporter alles uit zichzelf
kunnen halen op momenten dat hg dat
zelf wil".
Gullit en Van Basten waren wat dat be
treft volkomen de weg kwijt bij het WK.
"Zij waren vergeten, 'waarom ze het ei
genlijk deden. Dat is de arrogantie, die je
in het buitenland niet aantreft. Maakt
niet uit over welke sport je het dan hebt.
De voetballers flopten in Italië, de wiel
renners bij het WK in Japan, de atleten
bij het EK in Split. Arrogantie. Wij heb
ben veel te snel babbels. De buitenlander
is er wat dat betreft veel meer van
doordrongen waarmee hij bezig is Echt.
het klinkt misschien hard. maar de Duit
ser is van huis uit nederiger dan de Ne
derlander".
Cruijff
Amateurisme. Peter Blitz blgft erop te
rugkomen. In zgn optiek heeft slechts
één Nederlander zich daaraan onttrok
ken. Johan Cruijff. Hg weer. Blitz: "Ja,
hij weer, maar hij verdient het. Crugff
weet waar zijn tekortkomingen liggen.
En speelt daarop m. Hij heeft een team
van specialisten naast zich neergezet.
Een looptrainer, een fysiotherapeut, een
masseur, volop assistent-trainers, voor
malige toppers, hij is een van de weini
gen die de zaken professioneel aanpakt.
Ik zou dolgraag eens een keer met hem
samen willen werken, ik voel dat we de
zelfde taal spreken. Als ik toch de trai
ningen van de betaalde clubs zie. zeg
De groep die een duurloop van drie
kwartier maakt. Waarom de groep?
Waarom niet een uur voor degene die het
er moeilijk mee heeft, en een kwartier of
zelfs helemaal niet voor de speler die lon
gen als een paard heeft. Laat hem op een
andere tekortkoming trainen. Maar die
individuele begeleiding ontbreekt volle
dig. Terwijl een club met pretenties, een
PSV bij voorbeeld, eigenlgk een trainer
per speler zou moeten hebben. Dan pas
ben je professioneel bezig, gericht op het
individu".
De professionele sport in Nederland
wil er niet aan. Blitz is daar behoorlgk ge
frustreerd over. De topsporter gaat dan
ook eens te vaak zijn eigen verantwoor
delijkheden uit de weg "Je reinste faal
angst". meent Blitz "Beter een under
dog-rol dan een favonetenrol. de druk
wordt anders veel te groot".
Wel erg vaak naar de zin van Blitz
wordt in de Nederlandse sportwereld zo
geredeneerd En dat getuigt, vindt de
sportpsycholoog. van een lafTe instelling.
In aanmerking genomen, natuurlgk, dat
de sportman/vrouw over talent en toe
wijding beschikt. "In de sport bestaat
maar een geloof, en dat is het geloof in je
zelf'. Het 'afscheid' van atlete Nelli
Cooman heeft Blitz dan ook met lede
ogen aanschouwd. Zij zou njp zgn voor
mentale begeleiding. "Ze is teveel met de
Heer beziggeweest. ze heeft het Geloof
uit handen gegeven".
-Carl Lewis zegt anders door Hem op
eenzame hoogte te zijn gekomen.
"Lewis telt niet. Ik verdenk een hoop
Amerikaanse atleten ervan het Geloof te
gebruiken voor een grotere populariteit.
Dat slaat nu eenmaal aan in Amerika. Le
wis vergelijk ik persoonlijk met Gert en
Hermien, het is net even iets te onecht".
Elitair
Dat Frank Rijkaard niet meer voor het
Nederlands elftal wil uitkomen, kan
Blitz wel begrijpen "Die jongen is het
gekonkel echt spuugzat. De fluim in het
haar van Voller tgdens het WK was voor
mij een symbolisch gebaar Hg kotste
van het hele zooitje en kon zich niet meer
beheersen De voetbalvlooien. de voet
balluizen die zich in de randsfeer van het
Nederlands elftal ophouden zouden zich
dat persoonlgk moeten aantrekken.
Maar Rijkaard valt ook nog te helpen,
met de juiste hulp. Een psycholoog zou
hem kunnen bijbrengen dat het hebben
van kapsones helemaal niet verwerpelgk
is. dat talent aangeboren is en hg er zelf
voor heeft gezorgd dat hg is uitgeroeid
tot wat hg nu is. De randfiguren moet hg
op de koop toenemen. Je moet elitair
durven zgn Voor talent hoef je je niet te
schamen. Je hoeft er ook niet trots op te
zgn. Maar besef dat je er iets mee kan be
reiken. Durven elitair te zgn. Dan had
den we al lang scholen voor hoogbegaaf
de kinderen in Nederland gehad".
