Oorlogstrom klinkt steeds luider
Bisdom verkoopt
de Leeuwenhorst
I REPORTAGE i
Tijd drukt op Bush; pokerende Hussein kan geen kant uit
Ongedragen kroon kenmerkt
175 jaar nuchter koningschap
WASHINGTON - De jong
ste geluiden uit Baghdad en
Washington, alsmede de
speeches die de afgelopen
dagen zijn gehoord in de gro
te vergaderzaal van de Ver
enigde Naties (VN), wijzen
eenzelfde richting uit: een
oorlog om Kuwayt.
Twee maanden geleden, op 2 au
gustus, viel Irak Kuwayt binnen.
Amerikaanse politieke analysten
nemen aan, dat de Iraakse president
Saddam Hussein moet hebben ge
dacht dat hij met deze daad van gro
ve agressie kon wegkomen. Want
van zijn Arabische buurlanden,
stuk voor stuk zwakker dan hij, had
hij weinig te vrezen. En op 25 juli
vertelde de Amerikaanse ambassa
deur in Baghdad, April Glaspie,
hem letterlijk dat de VS niet betrok
ken wilde zijn bij Irak's grensge
schil met Kuwayt.
Hussein moet dat als een stille
wenk hebben opgevat, en ging nij
ver en goedgemutst aan de slag.
Ruim een week later rolden zijn
tanks Kuwayt binnen. Maar de
Amerikaanse regering reageerde
wel degelijk, en hoe. Binnen enkele
dagen gaf president Bush de op
dracht tot de grootste Amerikaanse
troepen- en materieelverplaatsing
sinds de oorlog in Vietnam.
Onderweg
Op dit moment zitten naar schatting
160.000 Amerikaanse militairen
zich te vervelen in en rond de Perzi
sche Golf. Ze hebben onder meer 40
schepen, 500 vliegtuigen en vele
honderden tanks met zich meege
nomen. Wat zich nu al aan Ameri
kaanse macht in de Golf bevindt is -
en deze formulering is met zorg ge
kozen - al meer dan voldoende om
het primaire doel van die aanwezig
heid, de verdediging van Saudi-
Arabië, te realiseren. En nog meer is
onderweg.
De Amerikanen zijn verder niet
alleen. Dankzij de niet geringe di
plomatieke gaven van Bush wist
deze het Golf-conflict te mondiali-
seren. Meer dan 20 landen hebben
nu troepen, vliegtuigen en/of sche
pen in de Golf geconcentreerd.
Daarnaast slaagden de Amerikanen
er in, de Verenigde Naties voor zich
te winnen.
Het is aan Amerikaanse diploma
tieke druk te danken, dat de Veilig
heidsraad steeds geheel of vrijwel
unaniem zulke krachtige resoluties
tegen Irak aannam. Er werd een
economische boycot ingesteld, die
bovendien van de Raad met militai
re middelen mocht worden afge
dwongen.
Ongemak
Maar veel meer vreedzame pressie
middelen kan de Veiligheidsraad
niet meer toepassen. Het nu gelden
de sanctiepakket zal voldoende
moeten zijn om Irak zo onder druk
te zetten, dat het land de bezetting
van Kuwayt opgeeft. Er zijn enige
tekenen dat de sancties inderdaad
pijn doen. Voedsel is op de bon ge
gaan, rantsoenen zijn daarna naar
beneden gegaan, en ook uit de
steeds schriller klinkende teksten
van Saddam Hussein kun je aflei
den dat het sanctiepakket voor on
gemak zorgt.
Maar "ongemak" is niet genoeg.
Alles wijst erop dat de Iraakse lei
ders bereid zijn om het volk lang op
een desnoods heel erg karig menu
te laten voortbestaan. Niets wijst er
op, dat eventueel ongenoegen daar
over in een politiestaat als Irak zelfs
maar tot uitdrukking kan worden
gebracht.
En zelfs als er echt voedselschaar
ste zou ontstaan, wie zouden daar
dan het eerst last van hebben? De
Kuwayti's, uiteraard. De Kuwaytse
ambassadeur in Washington zei vo
rige week dat zijn volk binnen twee
tot vier weken zal verhongeren.
Datzelfde zal gaan gelden voor de
buitenlanders in Kuwayt. Daarna
zijn de vrouwen en kinderen van
Irak aan de beurt. Omdat de wereld
dat nooit zal laten gebeuren, zullen
"humanitaire voedselzendingen"
ongetwijfeld de ergste lacunes gaan
opvullen.
Geduld
Dus kan het lang duren, voor de
sancties echt werken, en dus zou de
wereld, Amerika voorop, wel eens
lang moeten wachten. Hoe lang?
Tot de Kerst? De lente? Tot Sint
Juttemis? Er zijn goede redenen om
aan te nemen dat er een eind aan het
geduld van in ieder geval Amerika,
maar ook andere landen, zal komen.
Voor wat Amerika betreft: presi
dent Bush zei op 19 september voor
het eerst dat hij bereid was "aanvul
lende maatregelen" te nemen als de
sancties niet zouden werken. Dat
kan maar één ding betekenen: dat
er in het Witte Huis serieus reke
ning mee wordt gehouden dat oor
log spoedig wel eens de enig overge
bleven optie kan zijn.
Bush's nationaal veiligheidsadvi
seur Brent Scowcroft vulde dat za
terdag verder in, toen hij zei dat
Irak's "systematische vernietiging"
van Kuwayt de tijd dat kan worden
gewacht met ingrijpen "bekort". Ie
mand als Henry Kissinger meent
zelfs dat de tijd heel kort aan het
worden is. In een stuk in de Was
hington Post betoogde hij afgelo
pen zondag dat er goede redenen
zijn om in oktober of november aan
te vallen. "Ik zou me erg ongemak
kelijk voelen als de actie tot het vol
gende jaar zou moeten worden uit
gesteld", aldus Kissinger.
En niet alleen m Amerika klinkt
de oorlogstrom. Bij de Algemene
Vergadering van de VN stond vori
ge week spreker na spreker stil bij
de mogelijkheid, dat de sancties wel
eens niet het gewenste resultaat
kunnen hebben. Spreker na spre
ker zei, dat Irak dan desnoods met
geweld uit Kuwayt zou moeten wor
den verwijderd.
Het was heel opvallend dat de
Russische minister Sjevardnadze
(buitenlandse zaken) een van dege
nen was die Irak bedreigde met ge
weld - zij het in VN-verband. Voor
Een soldaat
van het Franse
vreemdelingen
legioen meldt
zich met raket-
lanceerinstalla-
tie in Saudi-
Arabië. De mul
tinationale vre
desmacht in het
Golfgebied
neemt nog dage
lijks in omvang
toe.
(foto AP)
de Sovjetunie is dat ook nieuw be
leid, want nooit eerder hebben de
Sovjets hun vroegere vriend zo de
wacht willen aanzeggen.
Ook onze eigen minister Van den
Broek - die er toch geen gewoonte
van maakt voorop te lopen - maakte
in zijn rede duidelijk dat geweld wel
eens het enig overblijvende ant
woord op de Iraakse agressie kan
worden. Zelfs ging hij tegenover
verslaggevers al zo ver te zeggen dat
ons land een eventueel verzoek van
de Veiligheidsraad om deelname
aan een militaire inzet van de VN
"zeer serieus zou moeten overwe
gen".
Pokerspel
Wat er uit Baghdad vernomen
wordt, stemt evenmin optimistisch.
Uiteraard is er in dit stadium mede
sprake van een pokerspel. Als Sad
dam Hussein dreigt dat hij Amerika
een nieuw Vietnam zal bezorgen,
dat hij alle olievelden in de Golf
gaat aanvallen of dat hij in ambassa
des verborgen gehouden buitenlan
ders zal ophangen, dan bluft hij.
Maar tegelijk heeft hij nu zo vaak
gezegd dat Irak Kuwayt nooit zal
opgeven, dat hij niet meer terug
kan. Tekenend is het tempo, waar
mee Irak bezig is Kuwayt te 'Irak-
ïseren'. De ambassades in Kuwayt
City zijn gesloten, de Kuwaytse
munteenheid is vervallen ver
klaard, de Kuwaytse nummerbor
den moeten worden vervangen
door Iraakse. en vorige week kre
gen de Kuwayti's de opdracht bin
nen een maand de Iraakse nationali
teit aan te vragen.
Er is eigenlijk maar één sprankje
hoop. Misschien is het wel zo, dat
Saddam Hussein zich pas uit Ku
wayt gaat terugtrekken op het mo
ment dat een oorlog - die hij zeker
zou verliezen - echt op het punt
staat uit te breken. Misschien is wat
we nu uit Irak en Kuwayt zien en
horen alleen maar hoofdstuk zoveel
van een complex scenario aan psy
chologische oorlogsvoering.
Misschien, ja, maar men mag er
niet op rekenen. Saddam Hussein
heeft de inzet nu zo hoog gemaakt
dat zelfs hij, als hij zich toch nog op
het laatste moment uit Kuwayt zou
terugtrekken, in eigen land vrijwel
zeker ten val zou wor'den gebracht.
Politieke analysten die voor het
Witte Huis werken, denken zelfs dat
Saddam al heeft besloten dat een
oorlog niet te vermijden zal zijn. Er
is geen kijk op, dat hij wil onderhan
delen. aldus de in de Washington
Post van zondag geciteerde analys
ten. Een van hen "Hij heeft een ko
gel door de vredesduif geschoten".
Prestige
Wordt het dus oorlog? Zoals gezegd
lijkt het er in deze fase veel op dat
over enkele maanden, als blijkt dat
de economische sancties Irak niet
op de knieen dwingen, een oorlog
inderdaad zal losbarsten.
Éen ding is zeker. Bush kan niets
meer toegeven. Hij kan geen genoe
gen nemen met een diplomatieke
oplossing waarbij Irak bijvoorbeeld
wat eilandjes van Kuwayt zou mo
gen kopen en een betwist olieveld
zou krijgen in ruil voor terugtrek
king van zijn troepen.
Daarvoor staat nu te veel op het
spel. Amerika zou bij een dergelijke
oplossing - die door de hele wereld
als winst voor Irak zou worden uit
gelegd - zijn geloofwaardigheid en
prestige totaal verliezen en z'n
plaats als supermacht voorgoed
kwijt zijn.
Zelfs in het nu onwaarschijnlijke
geval dat Saddam Hussein zonder
enig vijgeblad uit Kuwayt vertrekt,
ontstaat een voor Amerika onge
wenste situatie. Irak zou dan z'n mi
litaire infrastructuur, z'n duizenden
tanks, z'n miljoen soldaten, z'n che
mische wapens en in de toekomst
z'n nucleaire en biologische wapens
behouden, en over een paar jaar
kunnen besluiten opnieuw, met
nog dodelijker wapens in z'n bezit,
op oorlogspad te gaan.
Dat zou misschien niet eens no
dig zijn. Het oppermachtige Irak
zou zo'n druk op landen als Saudi-
Arabië en Kuwayt kunnen uitoefe
nen dat het land ook zonder wapen
gekletter alles van hen gedaan zou
kunnen krijgen.
Te verkiezen
Saddam zou een drastische verho
ging van de olieprijs kunnen voor
stellen, en de Golf-staten zouden
dan alleen maar "ja" kunnen knik
ken. Daarmee zou hij, zoals oud
staatssecretaris Richard Perle (de
fensie) onlangs in de New York Ti
mes schreef: "Z'n handen om de
nek van de Westerse wereld heb
ben".
Oorlog zou, zo gezien, daarom
voor de Amerikaanse belangen op
langere termijn zelfs te verkiezen
zijn boven een terugkeer naar de si
tuatie zoals die vóór 2 augustus be
stond.
APELDOORN Bij de inhuldi
ging van koningin Wilhelmina ver
schenen er voor het eerst sinds ja
ren vrouwen op het troonpodium in
de Nieuwe Kerk in Amsterdam. De
hofdames kwamen in 'vol ornaat':
gekleed in prachtige jurken en ge
tooid met indrukwekkende hoeden.
Een spektakel voor het publiek,
want tijdens de inhuldiging van de
mannelijke voorgangers van Wil
helmina waren die ereplaatsen toe
bedeeld aan kamerheren en officie
ren. De dames moesten zich schuil
houden in de loges.
De inhuldiging van koningin Wil
helmina in 1898 was een groots
schouwspel. In de toen 83 jaar oude
monarchie was zij de eerste vrouw
die de troon besteeg. Acht jaar lang
wachtte het Nederlandse volk met
spanning op de inhuldiging van
Wilhelmina. want eigenlijk was zij
al in 1890. toen haar vader, koning
Willem III, overleed, de officiële
troonopvolgster.
Wilhelmina was toen tien jaar en
te jong om te regeren. Haar taak
werd zolang vervuld door haar moe
der, regentes Emma. Die maakte
van de gelegenheid gebruik om
haar dochter alvast geliefd te ma
ken bij het volk. Ze reisde stad en
land af om de jonge troonopvolgster
met alle facetten van de samenle
ving kennis te laten maken.
Crème caleche
Aandoenlijke foto's van het kleine
koninginnetje verschenen in dag
en weekbladen. En toen eindelijk
op 6 september 1898 Wilhelmina in
de Nieuwe Kerk werd ingehuldigd,
was de bevolking verrukt. De dag
ervoor was zij in een speciaal voor
haar ontworpen rijtuig, de crème
calèche, naar de hoofdstad geko
men.
Nederland kent inmiddels een
traditie van 175 jaar koningschap.
Reden voor museum Paleis 't Loo
een tentoonstelling te wijden aan de
ceremonie rond de koninklijke in
huldiging. In de rechtervleugel van
het in de Apeldoornse bossen gele
gen paleis hangen levensgrote
schilderijen van de zes koningen en
koninginnen tot nu toe. Kroonprins
Willem Alexander, hij is straks
nummer zeven, verrichtte zaterdag
de opening.
Symbolisch prijkt de gouden
kroon temidden van de staatshoof
den, die echter nimmer is gedragen.
Tijdens de inhuldiging symboli
seert het pronkstuk, voorin de
Nieuwe Kerk, het koningschap,
maar is nooit op het hoofd van een
van de vorsten gezet. De Nederland
se monarchie lijkt te nuchter voor te
veel pracht en praal.
De inhuldigingsceremonie is in de
loop der tijd behoorlijk veranderd.
Het ritueel verloopt sneller dan
vroeger. Toen koning Willem I in
1815 in Brussel werd ingehuldigd,
werd hem de hele Grondwet voor
gelezen. Voordat hy zijn eed be
zwoer aan de leden van de Staten-
Generaal, moest hij goed weten
waar hij mee bezig was. Het hardop
voorlezen van rechten en plichten
was een goede les, zo werd toen ge
dacht.
Het voordragen van de Grondwet
is inmiddels afgeschaft. De vorst
behoort de wet te kennen. Koningin
Beatrix maakte in 1980 op haar ei
gen wyze de Grondwet opnieuw on
derdeel van de ceremonie. Nadat zi j
officieel was ingehuldigd, liet zij de
Grondwet op een rood kussen voor
zich uit dragen naar het paleis op de
Ook de voorbereiding van de in
huldiging is in de loop der jaren so
berder geworden. Vroeger kwam
op de dag voor de plechtigheid het
toekomstige staatshoofd in een
fraaie optocht Amsterdam binnen
rijden. Koningen betraden de
hoofdstad te paard, koningin Wil
helmina en Juliana deden hun in
trede in de crème calèche. Het volk
was ook goed voorbereid op de zo
genoemde intocht 'van blijde in
komsten'. Heel Amsterdam was op
getuigd met triomfpoorten. Op de
expositie geven schilderijen een
beeld van het volksfeest.
De inhuldiging van koningin
Beatrix verliep veel gewoner. Zij
kwam niet als haar voorgangsters in
een koets naar de hoofdstad. Ook de
publieke betrokkenheid was be
hoorlijk ingetoomd. Voor het eerst
liep de inhuldigingsceremonie uit
op een rel. Krakers gaven op ge
welddadige wijze uiting aan hun on
vrede over de woningnood in de
hoofdstad. De opstand was geen
verzet tegen het koningshuis, maar
de dag van de inhuldiging werd ge
bruikt om aandacht te trekken voor
een maatschappelijk probleem.
Kunsthistoricus E. Elzenga, samen
steller van de tentoonstelling: "In
die tyd heerste er weerstand tegen
de pracht en praal van dure unifor
men en mooie koetsen. Maar een in
huldigingsceremonie wordt niet ge
houden om met juwelen uit te pak-
moet je niet achter de schermen re-
i in Paleis 't Loo i
ken. Het gaat er om dat het staats- gelen. Dat maakt geen indruk", al- Apeldoorn. Bezoekers kunnen hier i
hoofd belooft de Grondwet te eer- ^us Elzenea. dinsdag tot en met aondag van 10.00 tot
biedigen. Zo'n belangrijke daad (De tentoonstelling Is tot en met 6 ja-
17.00 uur terecht)
DINSDAG 2 OKTOBER 1990
ROME De bisschoppensynode over de vorming van priesters, is gis
teren in het Vaticaan geopend. Op de foto een beeld van de mis, die aan
de achtste bisschoppensynode vooraf ging. (foto epai
Mgr. Bar tekent overdracht centrum
NOORDWIJKERHOUT
Met het zetten van zijn hand
tekening heeft bisschop Bar
gisteren het congrescentrum
Leeuwenhorst in Noordtvij-
kerhout officieel overgedra
gen aan verzekeraar Amev.
De Leeuwenhorst werd in
1961 gesticht als klein semina
rie en vormde enige jaren la
ter het toneel van de befaam
de rk pastorale concilies.
De banden tussen het bisdom
Rotterdam en de Leeuwenhorst,
dat reeds sinds 1979 als zelfstan
dige bv opereerde, zijn nu defini
tief verbroken. Wel moet de Heili
ge Stoel toestemming geven voor
bisdommelijke transacties die
een bepaald bedrag overschrij
den voor Nederland ligt die
grens bij twee miljoen maar
dat is slechts een formaliteit.
Overigens wil het bisdom niet
meedelen in welke mate deze
grens wordt overschreden, maar
dat er een vorstelijk bedrag is be
taald voor het goed draaiende
centrum, is evident. De op
brengst, dat wil perschef Henk
Heruer wel kwijt, zal worden aan
gewend in overeenstemming met
de herkomst van het geld en de
bestemming die daaraan is gege
ven.
Toen in 1956 de provincie Zuid-
Holland naast het bisdom Haar
lem een zelfstandig bisdom werd,
besloot de eerste bisschop van
Rotterdam, mgr. M. A. Jansen,
dat een klein seminarie (een gym
nasium waar de aanstaande pries
ters intern waren) moest worden
gesticht. Alle parochies in het bis
dom werden aangeslagen om de
komst van de school mogelijk te
maken.
Onheilsprofeten
"Het benodigde geld is toen in
vrij korte tijd opgebracht", weet
Heruer. Maar terwijl de financiën,
soms met de nodige moeiten, bin
nenkwam, klonken al geluiden
als: 'Waar beginnen we aan, zo'n
opleiding is toch al uit de tijd?'
Pastoor W. J. Kleijn uit Noord-
wijk herinnert zich: "Toen wer
den zulke mensen onheilspro
feten genoemd, maar ze kregen al
snel gelijk".
Kleijn. die vanaf het begin in
1961 godsdienstdocent aan de
school was, maakte slechts zeven
jaar later mee dat het klein semi
narie gesloten werd. Het gymna
sium werd als spoedig openge
steld voor rk scholieren uit de
omgeving. Nu nog is er de streek
school te vinden, maar in 1970
werd het internaatgedeelte defi
nitief gesloten. Sindsdien werd
het gebouw als congrescentrum
gebruikt.
Al eerder was tijdens de zomer
vakantie Leeuwenhorst al ge
bruikt als onderkomen van de
Europese bisschoppenconferen
tie, aldus Kleijn, die in 1972 de
school verliet. "Het bleek toen dat
het gebouw daar heel geschikt
voor was". Ook de pastorale con
cilies van 1968 tot '70, waar de ge
volgen van het Tweede Vaticaan
se Concilie werden bestudeerd,
vonden er een onderkomen.
"Daar waren tumultueuze ver
gaderingen bij", beaamt Kleijn,
die alles van dichtbij meemaakte.
Bijvoorbeeld de discussie om
kardinaal Alfrink naar Rome te
sturen met de opdracht pen lans
te breken voor een vrije keuze
van priesters voor het celibaat.
"Toen vloog er een reclamevlieg-
tuigje boven het gebouw met een
tekst van voorstanders van het
verplichte celibaat".
Na het sluiten van het internaat
heeft het bisdom geprobeerd het
gebouw te verkopen. "Dat lukte
niet en het was onverantwoord
om de Leeuwenhorst leeg te laten
staan", aldus Heruer. Het voor
zichtig begonnen vergadercen
trum groeide op den duur uit tot
een onderneming met een eigen
Raad van Commissarissen en di
rectie. De kerk was de enige aan
deelhouder.
Goed garen
"Het bisdom heeft al die jaren
goed garen gesponnen", is de
overtuiging van Kleijn. Maar toch
was de kerk niet gelukkig met de
situatie. Een dergelijk commer
ciële instelling past niet bij de op
dracht van de kerk. ook al ope
reert de directie geheel zelfstan
dig, zo vond men. Verschillende
malen is geprobeerd een andere
eigenaar te vinden en dit keer is
de overdracht geslaagd.
Of Kleijn droevig is over de
gang van zaken? "Nu niet meer.
wel toen we er in 1970 uitmoes
ten. Ik heb er jaren gewoond en
samen hebben we geprobeed er
iets goeds van te maken. Maar of
de Leeuwenhorst nu een bv is, of
van Amev, wat maakt mij dat
uit?" Het feit dat het geld ten goe
de komt van de kerk en nieuwe rk
opleidingen, vindt hij een goede
zaak.
Weet de huidige pastoor van
Noordwijk-binnen of er onder het
kerkvolk over de gang van zaken
gemurmureerd wordt? "Jazeker,
zulke geluiden hoor ik wel. Maar
dan zeg ik: het geld dat sommige
parochies toen met heel veel
moeite bij elkaar hebben ge
bracht, komt nu weer terug. Als je
als parochie in de rooie cijfers zit,
kun je nu zelf weer aankloppen".
De Leeuwenhorst telt 86 zalen
en 470 kamers. Voor de 140 werk
nemers heeft de overdracht geen
gevolgen.
Godsdienstwet in
Rusland definitief
door parlement
MOSKOU (Rtr/AFP) - Met de
definitieve goedkeuring van een
wet waarin de vrijheid van gods
dienst is vastgelegd heeft het par
lement van de Sovjetunie maan
dag een streep gezet onder een
periode van tientallen jaren waar
in de staat elke vorm van georga
niseerde religie onderdrukte.
De wet staat Sovjet-burgers
vrijheid van godsdienst toe, re
gelt de scheiding van kerk en
staat en bepaalt dat alle godsdien
sten gelijkwaardig zijn. In de af
gelopen decennia werden aan
hangers van een godsdienst in de
gevangenis gezet of naar werk
kampen gestuurd, overeenkom
stig bepalingen daterend uit 1929
die er op waren gericht het atheïs
me te propageren.
'Gesprek met
vxijgemaakten
is onmogelijk'
LUNTEREN (GPD-ANP) - Een
gesprek met de Gereformeerde
Kerken (vrijgemaakt) is voorlo
pig onmogelijk. Die conclusie
trekt de gereformeerde synode
bestuurder drs. A. Borman uit de
reactie van de vrijgemaakten op
de gereformeerde schuldbelijde
nis uit 1988 over de scheuring van
1944.
"Het antwoord van de vrijge
maakte synode ervaar ik als te
leurstellend en uit oecumenisch
oogpunt gezien uitermate ver
drietig". aldus Borman gisteren
op de gereformeerde synode. De
synode laat de oecumene-des-
kundigen nog een officiële reactie
voorbereiden.
De vrijgemaakte synode sprak
in juni uit dat "alleen wederkeer
tot de Heilige Schrift en de gere
formeerde belijdenis met de daar
aan genormeerde kerkorde zal
kunnen leiden tot herstel van de
eenheid".
Ojec verontwaardigd. Het
Overlegorgaan van Joden en
Christenen in Nederland (Ojec) is
zeer verontwaardigd over het be
sluit van de BRD geen Sovjet-jo
den meer toe te laten. Het besluit
roept "smartelijke herinneringen
aan de situatie in de jaren dertig"
op. zo schrijft het Ojec aan de
Westduitse ambassadeur in ons
land.
De inhuldiging van Wilhelmina in 1898 was een groot spektakel.
