Eenheid met een proeftijd
7 Oktober 1919
Gründung der
Deutschen Demokratischen Republik
...eine Wende in der Geschichte
des deutschen Yolkes
und Europas
Oostduitsers ervaren eenwording als 'Anschluss'
ZATERDAG 29 SEPTEMBER 1990
PAGINA 33
Nu groeit samen wat samen hoort, sprak Willy Brandt in
december 1989. En Richard von Weizsaecker waarschuwde dat
de eenwording niet in samen woekeren mocht ontaarden. Zo erg
is het niet geworden, maar vast staat nu al dat er nog tientallen
problemen onopgelost zijn. Min of meer onder het motto 'God
zegene de greep' zijn de Oostduitse Volkskammer en de
Westduitse Bondsdag akkoord gegaan met het staatsverdrag,
waarin op duizend pagina's de eenheid wordt geregeld. De
'Wessies' kunnen zich er nauwelijks een buil aan vallen, want
eigenlijk wordt het Westduitse maatschappelijk bestel eenvoudig
uitgebreid tot het gebied van de DDR. De 'Ossies' zullen zich
echter nog wel eens achter het oor krabben, want van de eigen
inbreng is vrijwel niets terecht gekomen.
door Hans Hoogendijk
Voor de vele gecompliceerde juridische
problemen, die rechtstreeks voortvloei
en uit de Duitse eenwording, zijn over
gangsregelingen afgesproken. Op papier
mogen ze er dan prima uitzien, in de
praktijk kunnen ze tot vreemde verwik
kelingen leiden. Na wekenlang touw
trekken werd een redelijk compromis
gevonden voor de totaal verschillende
abortuswetgeving. De komende twee
jaar zal de liberale DDR-wetgeving naast
de strenge Westduitse blijven bestaan,
maar vrouwen uit het Westen die in het
Oosten een abortus ondergaan, worden
niet strafrechtelijk vervolgd. In die over
gangsperiode moet het nieuwe parle
ment een regeling vinden, die dan voor
heel Duitsland geldt.
Problemen
Op andere gebieden zal de overgangspe
riode wel tot problemen leiden. Zo kent
de DDR een absoluut alcoholverbod in
het verkeer, terwijl in het westen een
promillage van 0,8 geldt. Wie dus op 3 ok
tober bij de eenwordingsreceptie van de
Westberlijnse burgemeester Walter
Momper een glaasje sekt drinkt en dan
naar het Oostberlijnse Rode Raadhuis
rijdt om de eenheid met burgemeester
Tino~ Schwierzina te vieren, is strafbaar
bij het overschrijden van de niet meer
bestaande grens.
Een ander voorbeeld: op de Oostduitse
wegen blijft 'Tempo 100' van kracht,
maar in het westen mag iedereen zo hard
blijven rijden als mogelijk is. Wie dus
met 160 per uur op de Autobahn Han-
nover-Berlijn de opgeheven grens bij
Helmstedt passeert, moet vol in de rem
men.
Andere verkeersregels worden wel ge
lijkgesteld. Zo hadden de Oostduitse
stoplichten de vreemde gewoonte om
van groen op groen-oranje en dan op
rood te springen, terwijl de Westduitse
deze tussenstap overslaan. De DDR-lich-
ten worden anders afgesteld.
Wat dat betreft geen probleem. Maar
weer wel als het gaat om het onderwijs.
Tientallen jaren hield de altijd charmant
geklede, maar bikkelharde Margot
Honecker de pedagogische touwtjes
ideologisch in handen. Iedere studierich
ting kende het voorvoegsel 'ml', (marxis-
tisch-leninistisch). Het gros van de dq-
centen vèn onderwijzeres tot hoogleraar,
heeft op een of andere wijze SED-boter
op het hoofd. In het lager- en middelbaar
onderwijs denkt men dat snel te kunnen
verhelpen, maar de Westduitse hooglera
ren zijn er niet erg op gebrand de hoogge
leerde collega's uit het Oosten zonder
meer aan hun universiteiten te accepte
ren. Die moeten maar weer naar school,
is het motto.
Vol lof
Voorlopig draait iedereen zijn lessen
weer, maar dan wel uit Westduitse boe
ken. Helaas is ook hier is de eenwording
te snel gekomen en dus zit menig scho
lier gebogen over boeken waarin de oude
Honecker nog vaderlijk over de bol van
een jonge pionier strijkt. Boeken vol lof
over de DDR. Rekenboekjes met som
men 'hoe snel een eenheid van de gelief
de Nationale Volksarmee van A naar B
rijdt'.
Maar die gewapende trots van Honec
ker en co houdt op te bestaan na de een
wording. De nieuwe baas, de Westduitse
De oprichting van de
Duitse Democratische Re
publiek op 7 oktober 1949
betekende volgens de
Oostduitse autoriteiten
niet alleen een keerpunt
in de geschiedenis van het
Duitse volk. Drie oktober
is opnieuw een datum die
in de Duitse geschiedenis
een prominente plaats
zal krijgen. De eenwor
ding tussen beide Duits-
landen zal dan definitief
een feit zijn. En het trotse
symbool waarmee de
DDR zich veertig lang na
tionaal en internatio
naal manifesteerde
wordt dan voorgoed bij
gezet in het museum.
(foto's EPA en GPD)
Een Oostduits jongetje viert achter de overblijfselen van de Berlijnse muur de
ontmanteling van de DDR. Voorlopig zal hij tijdens de overgangsperiode
zich nog wel moeten buigen over het rekenvraagstuk hoe snel de Volksarmee
zich verplaatst van A naar B.
minister van defensie Gerhard Stolten-
berg, is niet bereid meer dan 50.000 man
over te nemen. Voor twee jaar op proef,
wel te verstaan. De Westduitse stafoffi
cieren rijden nu al door de DDR alsof het
de gewoonste zaak van de wereld is. Hun
Oostduitse collega's hebben hun NVA-
uniform al definitief in de kast gehangen
en zijn op zoek naar nieuw werk. Ande
ren hopen op een toekomst in de Bundes-
wehr.
Minder rooskleurig ziet het eruit voor
de mannen en vrouwen van de befaamde
Oostduitse ex-spionnenchef Markus
Wolf. In Oost-Berlijn en Bonn vonden
politici van alle partijen dat er een 'jubel
amnestie' moest komen ter gelegenheid
van de eenwording. Het probleem was
alleen: voor wie en hoe? Spionnen die
naar eer en geweten de belangen van hun
land hadden gediend, zouden er onder
moeten vallen als aan hun handen geen
bloed kleefde.
Stasi
Andere Stasi-leden zouden voor de bijl
gaan. Maar daarna scheiddert zich de
geesten. Groenen en sociaal-democraten
vonden dat ook demonstranten die ver
oordeeld waren omdat zij atoombases
hadden geblokkeerd erbij hoorden en
ook vrouwen die wegens het plegen van
abortus waren bestraft, maar de meeste
christen-democraten waren daar tegen.
En dus kwam er geen regeling: het nieu
we parlement zal zich erover buigen.
Tussen de 6.000 en 8.000 (ex-)agenten
zouden na de derde oktober in de cel ko
men.
De hoogste openbare aanklager, Von
Stahl, corrigeerde direct: het gaat om
minder dan 200 gevallen. Onder hen wel
grote vissen als Wolff, de overgelopen
Westduitse contraspionagechef Tiedge
en een handvol DDR-don juans die op
leeftijd komende Westduitse secretares
ses op vitale posities moesten verleiden.
Aan het hele amnestie-geval zitten nog
veel meer moeilijke kanten. Westduit
sers die uit overtuiging raketbases had
den geblokkeerd, willen niet op één am
nestie-hoop worden gegooid met ex-Sta-
si-functionarissen, terwijl aan de andere
kant Oostduitse strafgevangenen ook
gratie willen krijgen. Zij vinden dat ze
gezien de strenge Oostduitse wetgeving
veel te zwaar zijn gestraft.
Geen kans
De Oostberlijnse rechters hebben geen
schijn van kans na de derde oktober. Dan
geldt voor dat deel van de stad het West
berlijnse recht en de Westberlijnse justi
tie heeft al laten weten geen Oostberlijn
se collega's over te zullen nemen.
Iets meer hoop bestaat er voor de rech
ters en officieren van justitiq in de rest
van de DDR. Hun verleden zal worden
onderzocht. Is de uitkomst positief, dan
krijgen ze krijgen een kans. Dat geldt
niet voor de honderden diplomaten die
de belangen van hun land in het buiten
land hebben behartigd. Uiterlijk op 2 ok
tober om 24.00 uur dient de thuisreis te
worden aanvaard. Op dat moment wordt
Hans-Dietrich Genscher onvrijwillig een
van de grootste internationale make
laars: 118 ambassades en consulaatsge
bouwen en 2.070 huizen in ongeveer 80
landen gaan in Westduitse hand over. De
helft is eigendom, de rest gehuurd. Met
het onroerend goed zal Genscher weinig
problemen hebben.
Anders is het gesteld met het diploma
tiek personeel. Hun toekomst ziet er don
ker uit. Buitenlandse zaken in Bonn wil
ze niet in dienst nemen, omdat "alleen
100 procent SED-figuren een diplomatie
ke carrière konden maken".
De stemming onder de DDR-diploma-
ten is dan ook op een dieptepunt aange
land. "Alleen de portier heeft een kans en
dat terwijl we toch vooral op Oosteuro
pees gebied buitengewoon gekwalifi
ceerde medewerkers hebben", klinkt het
droevig op buitenlandse zaken.
Even somber staan in de toekomst
kansen van de duizenden journalisten
van radio-tv en partijkranten ervoor, die
vele jaren, min of meer vrijwillig, bij heb
ben gedragen aan het valse beeld van een
florerend communisme in de DDR. Het
persbureau ADN is niets meer dan een
armzalige afspiegeling van de eens alm
achtige nieuwscentrale. Bij radio en tv
staan 10.000 banen op het spel. Westduit
se radiostations staan in de rij om de ra
dio-frequenties te bemachtigen. Voor
het personeel hebben ze geen belangstel
ling.
De Oostduitse tv houdt op 31 december
1991 definitief op te bestaan, Tot die tijd
moet er een oplossing worden gevonden.
Het ziet er naar uit dat het eerste Oost
duitse net overgaat naar de ARD en dat
het ZDF het tweede net overneemt. En
het personeel mag weg of wordt overge
nomen. Met een proeftijd.
Het enige wat de DDR werkelijk in
brengt, is de Stasi-last van zes miljoen
.dossiers en die zullen de gemoederen in
dat verenigde Duitsland nog heel lang
bezighouden. Ondanks het hartstochte
lijke verzet van het groepje hongersta
kers en unaniem aanvaarde wetsvoor
stellen van de Volkskammer, staat het
wel vast dat de Westduitse inlichtingen
dienst greep krijgt op de dossiers Het
enige wat de Oostduitsers nog hebben
kunnen regelen, is dat een vernieuwer
van het eerste uur, Jochen Gauck, de su
pervisie erover krijgt.
De DDR heeft heel wat eigens in te
brengen, verzekerde de Oostduitse mi
nister-president Lothar de Maizière keer
op keer. Daarvan is echter bitter weinig
terecht gekomen. Menige (ex-) Oostduit
ser zal zich de komende tijd wel eens af
vragen of het allemaal niet een beetje an
ders had gekund.
De generale staf van de Bundeswehr heeft straks keus genoeg. De totale Volksarmee is in beginsel beschikbaar, maar
er is slechts plaats voor 50.000 man.
