'Kans aanval Irak is groter met sancties' Zambia: crisis leidt tot democratie Waarschuwing minister VS Sidderaalvia fidk Stasi naar museum mislukte vluchtpogingen Mohawks geven strijd op Bezoek aan VS triomftocht voor De Klerk TV met toegevoegde waarde r 'jh \f Bang&Olufsen 1 DONDERDAG 27 SEPTEMBER 1990 BUITENLAND PAGINA WASHINGTON/NEW YORK/TEHERAN (AP/Rtr) - De Amerikaanse minister Dick Cheney (defensie) heeft giste ren gezegd dat met de verscherping van de sancties tegen Irak de kans groter is geworden dat Irak een aanval begint. Cheney verklaarde tegenover economen dat in het conflict met Saddam Hussein een cruciale periode aanbreekt zodra de sancties hun werk doen. Van onze correspondent Hans Hoogendijk OOST-BERLIJN - In het kleine Westberlijnse museum 'Huis bij Checkpoint Charlie' hebben sinds de bouw van de Muur in 1961 bijna twaalf miljoen bezoe kers zich verwonderd over de in genieuze wijze waarop tientallen Oostduitsers uit hun land zijn ge vlucht. Dat ook veel pogingen de mist ingingen, was bekend, maar waarom en hoe die ongelukkigen in handen van de Stasi vielen, bleef geheim. Tot voor kort. In het Oostberlijnse Museum voor Duitse Geschiedenis, waar het re gime vroeger talloze jubelten toonstellingen organiseerde, zijn nu mislukte vluchtpogingen te zien. De Oostduitsers staan in de rij om een blik te werpen op de vaak vernuftige, maar helaas ont dekte "vlucht-mobielen", zoals de organisatoren hun tentoon stelling hebben gedoopt. Aan de onmacht en uitzicht loosheid herinnert een stuk Muur, dat deskundige grenssol daten m het museum hebben her bouwd. Ondanks het feit dat de Oostduitse leiders al in 1979 de "onoverwinnelijkheid" van hun "anti-fascistische bescherm- muur" loofden, bleven hun on derdanen het proberen. De Stasi verzamelde de mislukkingen in een rariteiten-kabinet ter lering en vermaak van de speurders, maar natuurlijk ook als bewijs van het succes tegen de "klanten kring". Na de val van het regime nam museummedewerkster Monika Haupt eens een kijkje in de kel ders van de Stasi en vond daar Pruisisch nauwkeurig gedocu menteerd en uitgestald een verza meling menselijk leed. Bootjes, gemotoriseerde hanggliders en luchtballonnen. "Allemaal na tuurlijk merk eigenbouw", zegt Monika Haupt, die eerst niet wist wat ze ermee moest beginnen. Nu is het meeste te zien in het muse um Unter den Linden, inclusief Stasi-protocollen. Elke vluchtpoging werd geregi streerd, gebeurtenissen en han delingen werden nagespeeld en gefotografeerd. Er is een speciaal apparaat te zien waarmee een ver twijfelde Oostduitser via hoog spanningskabels naar het Westen wilde vluchten en het Ameri kaanse uniform waarin een ander probeerde de vopo's te slim af te zijn. Spectaculair is de 'sidderaal', een mini-duikboot waarmee de machinist Ulrich Kujat in 1981 via de Oostzee wilde ontsnappen. Een half jaar had hij eraan ge werkt toen kreeg de Stasi lucht van zijn plannen. Kujat kreeg vier jaar cel, maar werd door de Bondsrepubliek vrijgekocht. Hij was aanwezig bij de ope ning van de tentoonstelling en be loofde eens te zullen demonstre ren dat zijn bootje wel degelijk kan duiken. Door de Stasi's inge huurde experts hadden namelijk verklaard dat de 'sidder-aal' zou zinken als een baksteen. Kujat herinnert zich nog dat ze zich het meest hadden opgewonden over de Duitse vlag die hij erop had ge schilderd: daaraan ontbraken de Oostduitse hamer en passer. Pech had ook een jonge man, die een gemotoriseerde glider had gebouwd. Door een construc tiefoutje was het zicht minimaal en landde hij in de armen van de Stasi. Anderen probeerden het met een hete luchtballon, samen gesteld uit tientallen lakens, stuk ken tentdoek en wat nog meer voor handen was. Triest zijn de beelden van de wanhopigen die met bulldozers, of zware vrachtwagens in de do delijke versperring bleven ste ken. Want bij al het respect voor de inventiviteit van velen, mag niet worden vergeten dat de op deze tentoonstelling gedocumen teerde pogingen mislukten. Meer dan tweehonderd mensen von den sinds 1961 de dood by hun vlucht naar het vrije Westen. In het Museum voor Duitse Ge schiedenis is tot half november een bloedige schaduwzijde te zien van het leven in het land van "het reeel bestaande socialisme". De minister zei dat uit het commen taar van de Iraakse leider van de af gelopen dagen misschien kon wor den opgemaakt dat de sancties in middels zijn begonnen te "knagen". Volgens Cheney is de Amerikaanse regering er altijd van uitgegaan dat haar Golfoperatie twee gevaarlijke momenten zou kennen. Allereerst toen er nog te weinig Amerikaanse troepen in Saudi-Arabië waren om een Iraakse invasie te kunnen te genhouden, en vervolgens wanneer de sancties in Irak echt worden ge voeld. President Bush wil voor 7,5 mil jard dollar wapens aan Saudi-Ara- bie verkopen, waaronder tanks, an ti-tankraketten en anti-raketbatte rijen. Verwacht wordt dat het Con gres het voorstel van Bush goed keurt, na een eerder voorstel om Saudi-Arabië voor 21 miljard dollar aan wapens ineens te leveren te hebben verworpen. De regering heeft nu besloten om het wapenpakket dat ze aan Saudi- Arabië wil leveren, te splitsen. Het tweede deel bestaat uit wapens waaraan het land op de langere ter mijn behoefte heeft, maar die in ver band met de Golfcrisis niet direct nodig zijn, zoals gevechtsvliegtui gen en meer tanks. Voor die leve ring, ter waarde van 14 miljard dol lar, wordt het Congres in januari toestemming Jordanië gaat opnieuw overwegen of het de vliegverbindingen met Irak zal verbreken. Dat heeft de Jordaanse delegatie bij de Verenig de Naties gisteren in New York be kendgemaakt. Minister Marwan Qassem (bui tenlandse zaken) had eerder op de dag laten weten dat Jordanië alle vliegverbindingen met Irak zou ver breken na de afkondiging van een luchtblokkade dinsdagavond door de VN-Veiligheidsraad. De Jordaanse VN-delegatie gaf gister avond geen reden voor de koerswij ziging. Waarnemers menen dat de Jordaanse zig-zag-politiek een weerspiegeling is van de verwar ring die onder vele VN-lidstaten heerst. Een aantal landen vindt de luchtblokkade-resolutie van de Vei ligheidsraad vaag omdat onduide lijk is of de blokkade betrekking heeft op alle vliegtuigen of alleen op vrachtvliegtuigen. Iran heeft de moslims in de we reld opgeroepen morgen anti-Ame rikaanse demonstraties te organise ren uit protest tegen de op instigatie van de VS in de Golf-regio gestatio neerde multinationale troepen macht. De Iraanse Organisatie voor de Verbreiding van de Islam liet gis teren in een verklaring weten dat moslims in de hele wereld zouden moeten betogen tegen "de smerige aanwezigheid van vreemde troepen in de Golf en Saudi-Arabië". Bij de overgave van Mohawk-indianen in Canada kwam het gisteravond tot ongeregeldheden met het leger. MONTREAL (AFP/Rtr) - De groep Mohawk-indianen die zich was blij ven verzetten tegen leger en politie in Oka, bij Montreal, heeft zich gis teravond overgegeven. Daarmee kwam een einde aan een confronta tie tussen de indianen en de autori teiten, die elf weken geleden was begonnen met een ruzie over een stuk land. Ongeveer 20 Warriors" (strijders) van de Mohawk-indianen en onge veer 30 vrouwen en kinderen had den begin september hun toevlucht gezocht in een afkickcentrum voor alcoholisten bij Oka, nadat het leger hun barricades had ontmanteld. Het centrum was sindsdien geheel door militairen en politie omsin geld. De indianen gaven zich zingend en ongewapend over. Maar later verliep te overgave chaotisch, waar bij het enkele malen tot een handge meen kwam tussen indianen en sol daten toen zij de groep naar een büs begeleidden. De Mohawks werden gebracht naar een militaire basis in het zuidoosten van de provincie Quebec. De indianen-opstand begon na dat de autoriteiten in Oka hadden Afgezette leider Ben Bella keert na tien jaar terug naar Algerije MADRID Ahmed Ben Bella, de afgezette Algerijnse ex-president, heeft zich gisteren na een balling schap van tien jaar ingescheept om naar zijn geboorteland terug te ke- Binnen jaar 40.000 militairen VS weg uit West-Europa WASHINGTON (Rtr/DPA/ANP) - De Verenigde Staten trekken de ko mende twaalf maanden zo'n 40.000 militairen terug uit West-Europa. Minister Cheney (defensie) maakte dat gisteren bekend. Washington neemt met dit besluit een voorschot op de ondertekening van een Oost- West-akkoord over wederzijdse troepenvermindering (CFE) dat nog dit jaar wordt verwacht. Het plan voorziet in de terugtrek king van 30.000 leden van de land macht en 10.000 leden van de lucht macht. De VS hebben ongeveer 330.000 manschappen gestatio neerd in West-Europa. Defensie- functionarissen lieten gisteren we ten dat vooral de troepenmacht in de Bondsrepubliek (200.000 man) wordt ingekrompen. Binnen afzienbare tijd wordt op de Amerikaanse hoofdkwartieren in West-Europa wordt bekendge maakt welke eenheden worden te ruggetrokken. Functionarissen lie ten doorschemeren dat deze eenhe den mogelijk naar het Golfgebied worden gezonden. Liberia De Verenigde Staten zijn niet van plan Liberia financieel te steunen voordat er een democratisch geko zen regering in het land is geïnstal leerd. Dit verklaarde Herman Co- hen, de Amerikaanse onderminister voor Afrika, na afloop van zijn Westafrikaanse rondreis. Ecowas, het economische gemeenschap van West-Afrika, heeft ren eerste scheepslading rijst gestuurd naar de Liberiaanse hoofdstad Monro via, waar nauwelijks meer voedsel voorhanden is. Mislukte overval Onbekenden hebben dinsdagavond ingebroken in het huis van de Ame rikaanse generaal John Douglass bij het NAVO-hoofdkwartier in Brussel. De generaal verbleef ech ter niet in het land, aldus een woordvoerder van de Amerikaanse ambassade. Volgens de ambassade functionaris waren er minstens twee indringers, die de Amerikaan se lijfwacht van de generaal be dwelmden en handboeien omde den. De commerciële tv-zender VTM meldde dat er zeker drie over vallers in het huis waren en een daarbuiten, die met walkie-talkies met elkaar in contact stonden. ren. Ben Bella had in de jaren vijftig de leiding van de onafhankelijk heidsstrijd tegen de Franse over heersing, maar werd door een mili taire staatsgreep aan de kant ge schoven. De 74-jarige revolutionair van het eerste uur vertrok gistermiddag met 800 volgelingen vanuit de ha ven van het Spaanse Barcelona. Naar verwachting maakt hij bij aan komst bekend of hij zich bij de eer ste vrije en algemene verkiezingen verkiesbaar stelt. Bella zou dan kandidaat zijn voor het lijsttrekkerschap van de 'Bewe ging voor Vrijheid in Algerije' (DMA). Bij de lokale verkiezingen van afgelopen juni, die op een grote overwinning uitliepen voor de fun damentalisten van het FIS (Front voor Islamitische Redding) had hij nog opgeroepen tot een boycot. Bel la verbleef tien jaar in Zwitserland in vrijwillige ballingschap, en be sloot terug te keren toen het Natio nale Bevrijdings Front (FLN) de voor hen ongunstige uitslag van de verkiezingen in juni respecteerde. JOHANNESBURG (GPD) - De Zuidafrikaanse president Frederik de Klerk is gisteravond terugge keerd van een driedaags bezoek aan de Verenigde Staten, dat voor hem een persoonlijke triomftocht is ge worden. Het was het eerste bezoek van een Zuidafrikaanse regerings leider aan Washington in 43 jaar en betekende het einde van de gespan nen verhouding tussen beide sta ten. Hoewel De Klerk met aanmerke lijk minder fanfare was ingehaald dan ANC-leider Nelson Mandela in juli, heeft het bezoek in Zuid-Afnka de stoutste verwachtingen ver over troffen. Hoogtepunt was de twee uur du rende ontmoeting met president Bush en diens erkenning dat de door De Klerk in gang gezette her- vormingen 'onomkeerbaar' zijn. Mi nister Pik Botha (buitenlandse za ken) legde dit uit als een signaal aan de EG om de sanctiedruk te verlich ten. Bush verklaarde dat het "tijd is om Zuid-Afrika te helpen op de weg naar democratie" en dat hij daar over overleg zou plegen met zijn Eu ropese bondgenoten. Hij maakte tevens duidelijk, dat hü de Amerikaanse sancties zou schrappen, zodra aan alle vereisten van de Amerikaanse sanctiewet was voldaan. Het stellen van nieu we voorwaarden door het Congres, waar met name de zwarte leden sceptischer zijn over De Klerks ini tiatieven, zou hij niet accepteren. De Klerk moet volgens de Ameri kaanse wet aan nog twee voorwaar den voldoen: de opheffing van de noodtoestand in de provincie Natal en de vrijlating van alle politieke ge vangenen. De Klerk liet op zijn beurt geen gelegenheid onbenut om te beklem tonen dat het hem ernst is. Hij stel de een 'nieuw Zuid-Afrika' in het vooruitzicht, waar elke stem even zwaar zou wegen, maar waar min derheden tegen machtsmisbruik door de meerderheid zouden zijn beschermd. Hij zei ook dat de ver kiezingen van verleden jaar, de laatste 'blanke' verkiezingen zijn geweest. Hij beloofde dat de laatste resten apartheid binnen een half jaar begraven zouden zijn. Het ANC bestreed in een verkla ring het oordeel van Bush dat de veranderingen 'onomkeerbaar' zijn. "Apartheid leeft nog steeds en het zal nog geruime tijd duren voor het van de aardbodem verdwenen is", aldus de ANC-verklaring. Andries Treurnicht van de ex treem-rechtse Conservatieve Partij zei dat de Klerk de Zuidafrikaanse blanken had vernederd door te bui gen voor Amerikaanse druk. Hij noemde het stellen van verdere voorwaarden voor opheffing van de sancties door Bush ongepast. bekendgemaakt dat zij een bos- strook aan de rand van het stadje wilden gebruiken ter uitbreiding van een golf-terrein, terwijl dit on derdeel is van een stuk land waarop de Mohawks al 273 jaar lang aan spraak maken. Sovjet-minister ontkent plannen voor staatsgreep MOSKOU (Rtr/AFP/AP) - Minister Dmitri Jazov (defensie heeft giste ren in het parlement ontkend dat er binnen de Sovjet-strijdkrachten plannen bestaan voor het plegen van een staatsgreep. "Geen enkel le ger moet ingezet worden tegen de eigen bevolking", aldus Jazov. De minister zei dat de duizenden troepen die rond Moskou zijn gele gerd. voorbereidingen treffen voor de parade op het Rode Plein op 7 november ter herdenking van de Oktoberrevolutie. Tevens zouden zij helpen met de jaarlijkse aardap peloogst. Het opvallend drukke ver keer van autobussen en vrachtwa gens rond Moskou heeft volgens de minister te maken met het vervoer van de troepen. Berichten van de af gelopen weken over een op handen zijnde coup betreffen vooral de acti viteit van een elite-eenheid para chutisten uit Rjazan in het centrum van de Russische republiek. Van Bang&Olufsen natuurlijk, deze Beovision MX5500 met de Beocord VX5000 videorecorder. De TV is naar beide zijden 30 draaibaar in de meest ideale positie Dat doet u met de Beolink 1000 afstandsbediening, waarmee u alle funkties van uw TV en uw video en uw audio-systeem en zelfs uw verlichting kunt besturen Wij laten u dat graag eens allemaal zien Zuid-Afrika ontwikkelt kernwapens WASHINGTON (AP) - Zuid-Afrika is al vijftien jaar bezig kernwapens te ontwikkelen en is mogelijk in 1979 begonnen met de produktie ervan. Dat staat in een CIA-document uit 1979, waarvan de inhoud gisteren is open baar gemaakt. Het document betekent een officiële bevestiging van jarenlange geruch ten en speculaties. De Raad ter Bescherming van Natuurlijke Bronnen, een milieuorganisatie die het document in haar bezit kreeg op grond van de wet op de openbaarheid, verklaarde gisteren de inhoud openbaar te hebben gemaakt om te voorkomen dat Zuid-Afrika grote hoeveelheden verrijkt uranium gaat onttrekken aan internationale controle Zuid-Afrika heeft aangekondigd het internationale non-proliferatiever drag te willen tekenen. Daardoor zouden de nucleaire faciliteiten van het land onder internationale controle komen te staan, om er op toe te zien dat ze alleen voor niet-militaire doeleinden worden gebruikt. Het verdrag heeft tot doel de verdere verspreiding van kernwapens tegen te gaan. JOHANNESBURG - Het virus democraticus heeft nu dus ook de Zambiase president Kenneth Kaun- da aangestoken. Maandagavond riep hij in een toespraak tot de Na tionale Raad van zijn Verenigde Na tionale Onafhankelijkheidspartij (UNIP) op tot staatkundige hervor mingen, die in oktober volgend jaar moeten leiden tot vrije verkiezin gen voor het presidentschap en het parlement. Het een-partijstelsel, dat sinds 1972 van kracht is, wordt op gedoekt en partijvorming wordt toegestaan. Na zijn collega Chissano van Mo zambique is Kaunda de tweede al leenheerser in zuidelijk Afrika die binnen een bestek van twee maan den bevattelijk blijkt voor dit virus. En net als Chissano en. voor de goe de orde, iedere andere leider die het monopolie op de macht moet opge ven, heeft Kaunda het eerst met alle middelen bestreden voor hij zich gewonnen gaf. Humanisme Kaunda (66) is sinds de onafhanke lijkheid van Zambia, een voormali ge Engelse kolonie, in 1964 onafge broken aan het bewind. Hij is de grondlegger van het humanisme, een Zambiaanse variant van het so- cialisme-met-een-menselijk-ge- zicht, dat, net als zijn eigen gelaat, na 26 jaar sporen van uitputting ver toont. De eerste tien jaar van zijn regime kunnen, dank zij de koperrijkdom van het land, nog als redelijk suc cesvol worden beschouwd. Onder wijs en gezondheidszorg namen een hoge vlucht en de combinatie van humanisme en een-partijstaat wist de tegenstellingen tussen de 73 offi cieel erkende stammen misschien j 'a /X President Kenneth Kaunda: gedwongen tot vrije verkiezingen. niet te overbruggen, maar in elk ge val redelijk toe te dekken. Maar sinds in 1974 de koperprij- zen instortten, kan de ontwikkeling in Zambia alleen met 'bergafwaarts' worden beschreven. Kaunda is, om het mild uit te drukken, nogal onverstandig omge sprongen met zijn koperrijkdom. De inkomsten zijn niet gebruikt voor het verbreden van het econo misch draagvlak, maar zijn opge slorpt door een als maar uitdijend overheidsapparaat. Er is onvol doende geïnvesteerd in de land bouw, zodat, ondanks de vrucht baarheid van de grond, nagenoeg al het voedsel moet worden geïmpor teerd. Met subsidies zijn de eerste levensbehoeften betaalbaar gehou den en is mogelijke onvrede afge kocht Regelzucht De tweede factor die bijdroeg tot de permamente economische crisis, was de invoering van een centraal geleide 'plan-economie'. De koper mijnen werden genationaliseerd en de bureaucraten in de hoofdstad Lusaka leken zich tot taak te heb ben gesteld elke ondernemingslust in hun regelzucht te smoren. Daarnaast leefde het land op te grote voet. zodat te veel werd ge leend en de staatsschuld, nu ge schat op veertien miljard gulden, onbeheersbaar werd. In 1983 was de chaos zo groot, dat Kaunda moest aankloppen bij het Internationale Monetaire Fonds (IMF). Het IMF schreef een aantal bittere medicijnen voor, ondere an dere het verlagen van de overheids uitgaven en dus de voedselsubsi dies. Kaunda, geconfronteerd met een groeiende werkloosheid (twee van de acht miljoen Zambianen zouden nu geen baan hebben) en voedselrellen, vreesde een opstand en zond het IMF naar huis. In 1987 was de situatie echter zo hopeloos dat hij opnieuw de hulp van het IMF moest inroepen. Het IMF schreef dit keer een schok-the- rapie voor, die onder meer een dra matische verlaging van de voedsel subsidies inhoudt. De verdubbeling van de maisprijs, het basisvoedsel van de Zambianen, in juni was een regelrecht gevolg van dit program ma. Onlusten Deze prijsverhoging bracht de al lang smeulende ontevredenheid over Kaunda en zijn beleid tot ont branding. In de belangrijkste ste den braken onlusten uit, die met ge weld zijn neergeslagen en aan 26 mensen het leven hebben gekost. De betogers eisten, behalve het her stel van de voedselsubsidies, Kaun- da's aftreden en het einde van de een-partij-staat. De president werd voor het eerst zelf mikpunt van de volkswoede. Hij werd beschuldigd van corruptie. Een van zijn huizen, een nationaal monument, werd in de as gelegd en afbeeldingen van de grote humanist bleken zeer popu lair als brandstof. Als een halfhartige concessie aan de oppositie die zich had gebundeld in de Beweging voor een Meer-par- tijen-demoeratie, stelde Kaunda voor augustus volgend jaar een refe rendum over een meer-partijen- stelsel in het vooruitzicht Het was een gebaar dat niemand overtuigde, zodat hij, in de hoop dat de huidige eenheid van zijn tegenstanders zal bezwijken onder hun programmati sche verdeeldheid, vrije verkiezin gen aankondigde. Ton Kuylenburg Bang&Olufsen Centers Gen Cron|éstraat 1 Tel 023 255429 HAARLEM Ypma Bang&Olufsen Center Grote Markt 8. Tel 023-324080 HAARLEM Radio en Elektro Janssen Binnenweg 116 Tel 023-201056 HEEMSTEDE Mons Elektro b.v. Marktplein 134-136 Tel 02503-14290 HOOFDDORP Van Cleef Bang&Olufsen Center Botermarkt 25. Tel 071-122669 Nic. de Tombe Audio-Video-CD Pieterskerkchoorsteeg ii.Tei 071-122184 Swaak Bruingoed Haarlemmerstraat 279. Tel 071-215151 Firma G. W. Roest Lange Voort 11Tel 071-174940 OEGSTOEEST Ton Kuylenburg Bang&Olufsen Centers Bree<Jstraat2i Tel 02990 23101 PURMEREND Hoogeveen Beeld Geluid Zuidemde 16a Tel 01713 2891 ROELOFARENDSVEEN TV/Radio de Ru Voorstraat 25. Tel 01717 2816 VOORSCHOTEN Nadort Bang&Olufsen Center Zaanweg 22. Tel 075 281876 WORMERVEER De Vilder Velserdumweg 173. Tel 02550-12346 Vicom Audio Video Bang&Olufsen Center Dam 50. Tel 075 703159 ZAANOAM

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 7