Economisch tij kan
op keerpunt komen
Kans op nieuwe bezuinigingsronde
WERKLOOSHEID
Minima half procent vooruit
Staatsschuld kost 43,5
miljard rente en aflossing
Kabinet wil meer aardgas
aan buitenland verkopen
1989 1990 1991 1992 1993
Planbureau: gevaren in binnen- en buitenland
DEN HAAG (GPD) Het gevaar is reëel dat de succesvolle economische ontwikkeling
van de laatste jaren aan haar eind zal komen. Om dat te voorkomen zal op velerlei gebied
grotere discipline en bereidheid tot aanpassing noodzakelijk zijn. Dit stelt het Centraal
Plan Bureau (CPB) in de Macro Economische Verkenning (MEV) voor 1991.
De economische groei zal komend
jaar terugvallen naar 2,75 procent.
Dat is een procent minder dan dit
jaar. Op zich is dat volgens het CPB,
na drie jaar van uitbundige groei,
Vrijwel onvermijdelijk en hoeft dit
verschijnsel dus geen bron te zijn
van extra zorg. De Golfcrisis zorgt
echter voor grote onzekerheden.
In de MEV is het planbureau er
van uitgegaan dat de olieprijs dit
jaar op 25 dollar per vat (van Ï59 li
ter). om in 1991 terug te zakken naar
gemiddeld 20,5 dollar. Het CPB
heeft echter ook gekeken naar de
gevolgen van een olieprijs van 30
dollar per vat en het effect van een
eventuele lagere waarde van de dol
lar in 1991. Nu is binnen alle bereke
ningen voor volgend jaar uitgegaan
van een dollarkoers van 1,75 gul
den. Het Planbureau heeft ook be
keken wat de gevolgen zijn van een
dollarkoers van 1,60 gulden.
Een hogere olieprijs en een lagere
dollarkoers hebben beide tot gevolg
dat prijzen stijgen, investeringen te
rugzakken, de produktie daalt en de
werkgelegenheid afneemt. De eco-
verwachten dat geleerd is van de in is verwerkt. Daarnaast bestaat
fouten gemaakt bij de eerdere olie- zorg over de stijgende rente. Die is
crises en dat, mede gelet op het be- nu 8,75 procent terwijl het kabinet
tere weerstandsvermogen van de rekent met 6 procent in de meerja-
economie, een adequate reactie rencijfers.
thans mogelijk moet zijn", aldus de Naast een stijging van de cao met
MEV. Volgens het CPB zal het wel 3,25 procent (ambtenaren 2,5 pro
een "drastische wijziging in het psy- cent) voorziet het CPB een eenmali-
chologisch klimaat" vergen aange- ge loonstijging (uitkering) van 1,5
zien burgers, door de goede gang procent voor werknemers in de be-
van zaken in de laatste jaren, eerder drijven. Bij ambtenaren zal deze be-
gewend zijn geraakt aan verbete
ring van inkomens en voorzienin
gen dan aan pijnlijke aanpassingen.
Loonstijgingen
Een risico van binnenlandse oor
sprong noemt het CPB de loonstij-
perkt blijven tot 0,5 procent. Met
prijsstijgingen van 2,5 procent zal
de koopkrachttoename over de hele
linie op gemiddeld 0,5 procent uit
komen.
Werkloosheid
Door de terugval in economische
nomische groei kan met 0 75 pro- economische en sociale doelstellin-
gingen. Gerekend wordt nu op een groei neemt het aantal banen met
te vervullen vacatures drijven de lo- meer geld uitgeven (in 1991 2,75 pro-
nen bovendien op. Daarnaast be- cent. dit jaar 4 procent). De toename
staat het risico dat de afgesloten in bedrijfsinvesteringen wordt ge-
cao's met trendvolgers (semi-over- halveerd: van 7 procent dit jaar naar
heid), waarin een hogere loonstij
ging is voorzien (3,5 tot 4 procent),
als trendsettend gaan gelden. "Vele
DINSDAG 18 SEPTEMBER 1990
jaar 43,5 miljard gulden aan rente en landse aandeel loopt de laatste tijd
aflossing en dat zal volgend jaar op
lopen tot 47,6 miljard, zo blijkt uit
de begroting van het ministerie van
snel op. De regering wil niet tege
moetkomen aan de wens vanuit de
beleggingswereld om de staatsle-
financiën. Zelfs als de regering ningen te indexeren aan de inflatie.
slaagt in haar doelstelling om het fi
nancieringstekort met een half pro
cent per jaar terug te brengen, blij
ven de rentelasten stijgen.
Inmiddels is de staatsschuld op
gelopen tot 70 procent van het na-
Onderzoek
Minister Kok van financiën wil nog
voor het eind van dit jaar duidelijk
heid over de oorzaken van een te
genvaller bij de belastinginkomsten
tionale inkomen (alles wat alle Ne- van 1,7 miljard gulden. Een in op-
derlanders bij elkaar verdienen). De dracht van de minister gestart on-
noodzakelijk en de economische jaar, zonder aanwijsbare reden, 1,5
groei maakt dat mogelijk.
Dit kan niet voorkomen dat eind
1993 de staatsschuld zal zijn opgelo-
miljard gulden minder binnen is ge
komen.
In het onderzoek zal onder meer
pen tot 73 procent van het nationaal naar de volgende zaken gekeken
inkomen. Blijft het financieringste
kort na 1994 steken op 3,25 procent,
dan daalt de staatsschuld nauwe-
worden: opzet ramingen belasting
inkomsten, relatie tussen inkom
stenbelasting, loonbelasting en ven-
lijks. Als de rente op het huidige ni- nootschapsbelasting, interne werk-
veau blijft stijgen de rentelasten tot wijze bij de belastingdienst (correc-
5,75 procent van het nationaal inko- tie op aangiften, tempo in het opleg-
men. Nu is dat 5,25 procent. De gen van aanslagen), ontwikkeling
overheid moet hoe dan ook blijven van aftrekposten, eventuele antici-
lenen op de kapitaalmarkt. Die fi- patie op de belastingherziening vol-
nancieringsbehoefte bedraagt dit gens Oort, aangiftegedrag van be-
jaar 42,7 miljard gulden en zal vol- lastingplichtigen.
gend jaar uitkomen op 43,8 miljard Ondanks de tej
gulden. minister Kok dit j;
De staatsleningen worden steeds inkomsten van 137,4 miljard gul-
minder opgenomen door pensioen- den. Voor 1991 zijn de belastingop-
fondsen, banken en particulieren in brengsten geraamd op 147,5 miljard
ons land en steeds meer door bui- gulden, een toename van 10,1 mil-
tenlanders. Naar schatting is nu 23 jard gulden.
cent terugvallen. "Of men dergelij
ke effecten als dramatisch wil kwa
lificeren is een kwestie van smaak",
zo merkt het CPB op. Als er alert
wordt gereageerd, onder meer bij
de loonontwikkeling en bij het be
grotingsbeleid van de overheid, kan
de schade beperkt blijven tot een
tijdelijke terugval van de economi
sche groei.
gen zijn gebaat bij een geringere
loonstijging dan 3,25 procent. He
laas wil dit niet zeggen dat daarop
ook werkelijk kan worden gere
kend", meent het CPB.
Het planbureau wijst tevens op ri
sico's binnen de overheidsfinanci
ën. Vooral de uitgaven voor arbeids
ongeschiktheid en ziekte kunnen
wel eens hoger uitvallen dan nu
3,5 procent. Investeringen in wo
ningen zakken verder terug: met 7
procent, na een daling met 6 pro
cent dit jaar.
De produktie in de ondernemin
gen neemt nog met 2,75 procent toe,
een procent minder dan dit jaar het
geval was. De export groeit met 5,75
procent, de invoer met 5 procent.
Nederland zal daardoor meer
Kok: meer dan normale onzekerheid in miljoenennota
DEN HAAG (GPD) Indien nodig Miljoenennota aangekondigde 'tus-
zal het kabinet nog.dit najaar nieu- senbalans' waarbij het kabinet de fi-
binnenkrijgen via de handel dan het we bezuinigingen afspreken voor nanciële speelruimte voor de perio-
"Degenen met een optimistische voorzien, aldus het CPB, omdat de
levenshouding mogen overigens trend van de afgelopen jaren er met
De Vries haalt
de bezem door
de uitkeringen
DEN HAAG (GPD) - De komende
jaren wil minister De Vries van soci
ale zaken gebruiken voor een grote
schoonmaak in de uitkeringen. De
sociale zekerheid moet meer de
aard krijgen' van een inkomensga
rantie voor wie het echt nodig heeft.
Wie kan werken wordt verplicht
werk te zoeken. Dat moet ook be
sparingen opleveren op de uitgaven
aan uitkeringen, die nog altijd 34
miljard bedragen op een totaalbud
get van 36,5 miljard.
De Vries wil de bezem er stevig
doorhalen: na jaren van stijgende
uitgaven wil hij nu naar een duide
lijke trendbreuk. Volgend jaar
wordt 187 miljoen bespaard op de
sociale zekerheid. Daartoe gaat hij
onder meer uit van een besparing
op het aantal arbeidsongeschikten
die 100 miljoen moet opleveren,
waarvan nog niet duidelijk is of die
haalbaar is. Een aantal maatregelen
ter voorkoming van de wao-gang en
subsidie voor bedrijven die gedeel
telijk arbeidsongeschikten in dienst
nemen moeten daaraan bijdrageh.
Maar het effect daarvan is nog onze
ker. De Vries is er echter van over
tuigd dat 'iedereen zich inzet voor
vermindering van het aantal wao-
ers (thans 835.000 mensen)'.
De Vries zoekt zijn besparingen
op de sociale zekerheid verder in
het verlagen van de uitkering voor
schoolverlaters tot het niveau van
de studiebeurs. Dat levert een be
sparing op van 74 miljoen gulden
op Een nieuwe berekening van de
land uit gaat: het netto overschot op 1991. Minister Kok (financien) heeft
de betalingsbalans stijgt daardoor dit bekend gemaakt bij de presenta-
tot meer dan 20 miljard gulden. Dit tie van de Miljoenennota 1991.
Het beslag van belastingeh en
premies op elke verdiende gulden
(de collectieve lastendruk) ligt vol
de 1992-1994 vaststelt. Kok duidt de gend jaar op 52,9 procent, 0,2 pro-
financiële problemen voor de jaren cent meer dan dit jaar het geval is.
jaar is dat overschot nog 16,5 mil
jard.
De ingreep staat los van de in de
x 1000
500 1990: vermoedelijk
1991: raming
1987 1988 1989 1990 1991
Financiën blij
met populariteit
'gouden' vijfje
DEN HAAG (GPD) De spaar
potten in Nederland lijken vol te
zitten met vijf guldenmunten.
De vraag naar de goudkleurige
vijfjes is zo groot dat 's Rijks
Munt er in 1991 maar liefs 40
miljoen bij moet slaan. Ter ver
gelijking: het aantal rijksdaal
ders en guldens dat volgend jaar
geslagen wordt, is slechts een
tienvoud daarvan. Het ministe
rie van financiën is blij met de
hamstering van vijfjes. De pro
duktie van de muntstukken le
vert de schatkist 24 miljoen gul
den extra op.
Als bijzondere uitgifte voor
1991 koos het muntbedrijf voor
een zilveren vijftig gulden munt
ter gelegenheid van het 25-jarig
huwelijksfeest van Koningin
Beatrix en Prins Claus. Ook
wordt er volgend jaar weer een
gouden dubbele dukaat uitgege
ven, naast de gebruikelijke jaar
set met 'circulatiemunten'.
na 1991 als 'groot' aan.
Volgens Kok is de Miljoenennota
opgesteld met 'een meer dan nor
male onzekerheid'. Desalniettemin
meende hij dat het kabinet er goed
uitgekomen is. "Ik ben tevreden",
Het niveau blijft wel onder de in het
regeerakkoord neergelegde grens
vsn 53,6 procent. Of dat in 1994 ook
nog het geval is, is de vraag. Vol
gens Kok bestaat daarover enige
onzekerheid. Bij de start van het ka-
1 kun-
aldus Kok. "We liggen op koers. Het binet werd er nog op gerekend dat
schip van Staat stoomt met volle
kracht vooruit, alleen komen we nu
in wat woeliger water".
Het financieringstekort van de
rijk komt in 1991 uit op 4,75 procent,
gelijk aan de bij de start van het ka-
Problemen zijn er ook bij de ren
te. In de cijfers zit al een tegenvaller
van 1,9 miljard gulden verwerkt,
ontstaan nu de rente geen 6 maar
8,75 procent beloopt in 1990 en 1991.
Voor de jaren na 1991 is een ren
testand van 6 procent in de cijfers
opgenomen. Is de rente dan hoger,
dan ligt de tegenvaller ook hoger, zo
erkent Kok. Het gaat dan om een
bedrag van ongeveer 2 miljard gu-
len extra.
Uit de Miljoenennota
Over de hele kabinetsperiode ge-
meten nemen de rijksuitgaven, on-
blijkt danks bezuinigingen, toe met 23,8
voorts dat de rijksuitgaven volgens miljard gulden. Een stijging
de huidige inzichten in 1994 hoger -■
binet vastgelegde doelstelling. In zullen uitkomen dan eerder voor-
1994 zal het tekort uitkomen op 4,25 zien. Het gaat dan om een bedrag
3,25 procent per jaar. De Staats
schuld beloopt in 1991 totaal 47,6
- miljard gulden: 24,8 miljard gulden
van 2,8 miljard glden. Ook de uitga- rente en kosten, 22,8 miljard gulden
verkopen. Volgend jaar
daarbij om 700 miljoen kubieke me
ter extra. Dit blijkt uit de begroting
van Economische Zaken voor 1991.
het kwalitatief beter te maken.
Andriessen heeft de Gasunie nu
gevraagd de mogelijkheden voor
extra gasexport serieus te onder-
Ook in latere jaren zal er meer gas zoeken. Het gaat daarbij om de ex-
DEN HAAG (GPD) De koop- der sterk dan verwacht. Uiteinde
kracht van gezinnen met kinderen, lijk wordt de premie met 42 gulden
die nu op het minimum zitten, gaat verhoogd naar 228 gulden.
volgend jaar met een half procent
de uitkering voor omhoog. Alleenverdieners met een
alleenstaande met een modale uit-
kering (tot 35.000 gulden bruto)
werknemers-verzekeringen levert gaan er q,2 procent op achteruit
ook nog eens 80 miljoen op, even
veel als de herziening van de werk
loosheidswet.
Daar staan onder meer tegenover
een extra verhoging van de kinder-
bijslag voor in totaal 41 miljoen (op
schaffen, wordt het verlies met -1,7
verzacht tot -0,2. Verder wil De
Vries niet gaan, omdat alleenstaan-
De verbetering in koopkracht den een 'grotere welvaart' hebben
een deel bereikt door dan alleenverdieners.
een extra verhoging van de kinder
bijslag voor het eerste kind met 14
gulden. Dat komt bovenop een al
eerder afgesproken stijging met 55
Ouderen zijn er volgend jaar alle-
gezellen dat zijn er in Nederland
boven de 27 jaar twee miljoen is
haar niet ontgaan.
De minister heeft in een bijlage
zijn deskundigheid als ex-weten
schappelijk hoofdmedewerker van
de Erasmus-universiteit (economie)
erbij gehaald. Wie met hem in dis
cussie wil over zijn opvattingen zal
alles moeten weten van de methode
Barten, de methode Nicolson, de
Rekenkundige Methode en de Bud
getverdelingsmethode en bij alter-
lopend tot 52 miljoen in de jaren guiden. Verder stijgt de 'nominale'
daarna), alsmede de 100 miljoen die
de gemeenten extra krijgen voor
het toekennen van bijzondere bij
stand. Het extra geld is vooral be
doeld voor kosten om weer aan het
werk te komen, zoals scholing of
werkervaring. Komend jaar wordt
overigens 10.5 miljard gulden uitge
geven aan bijstandsuitkeringen.
Door de koppeling van minimum
loon en uitkeringen aan de lonen,
kost de sociale zekerheid volgend
jaar 100 miljoen meer.
De bezuiniging op de subsidies
ter waarde van 2.1 miljoen gulden is
gevonden in het op termijn afschaf
fen van de Jeugdspaarwet en een
bezuiniging op het Jeugd Werk Ga
rantieplan (1 miljoen).
Sociale zaken en
werkgelegenheid
premie voor de ziektenkosten min-
Aantal banen
voor vrouwen
groeit vrij rap
DEN HAAG (GPD) De werkgele
genheid onder vrouwen stijgt twee
keer zo snel als het gemiddelde.
Daarbij gaat het niet alleen om deel
tijdbanen van minder dan 20 uur.
Ongeveer 50 procent heeft een baan A
van meer dan 20 uur per week. Z«
maal iets beter af, dank zij een veria- natief onderzoek 'empirisch objec-
ging van de standaardpakketpolis tieve methoden' moeten volgen,
met 363,60 per jaar voor alleenstaan
de bejaarden en 727,20 voor gehuw
den. Ziekenfonds-patienten blijven
overigens goedkoper uit. Al eerder
was besloten de bejaarden dit jaar
een eenmalige vakantietoeslag van
50 gulden (plus 0,25 procent) te ge
ven om koopkrachtverlies te voor
komen.
De verschillen tussen de inko
mens onderling worden niet ver
groot of verkleind. Dit ondanks de
problemen die De Vries heeft met
het in zijn ogen te geringe verschil
tussen uitkeringen en salarissen.
Vooral op het minimumniveau zijn
de verschillen uiterst klein, zodat
het zelfs kan voorkomen dat een al
leenverdiener er iets op achteruit
en leidinggevende banen. In juni
van dit jaar waren 132.000 werkloos.
De helft daarvan is langer dan een
jaar werkloos. In 1990 komen er
naar verwachting 100.000
banen bij.
De Vries heeft vermeden om de
'erschillen te laten oploper
het verschil tussen sociaal i
mumloon gering is, waardoor egn
aantal groepen financieel in een las
tig parket komen. "Je zit in een las
tige klem, waardoor we de status
quo maar hebben gehandhaafd", al-
Het aantal vrouwen dat minder dus De Vries,
dan een jaar werkloos is, blijft con- Staatssecretaris Ter Veld zweeg
stant. Jaarlijks melden zich teveel bij de uiteenzetting van de minister,
meisjes en vrouwen op de arbeids- Tegen journalisten die b?ar van te terv
geheel opgenomen te voren vroegen of zij hier achter
staat, verwees zij naar de minister.
Die gaat hier immers over. Dat WD
en PvdA in de Tweede Kamer juist
blijvend wat extra's willen voor vrij-
worden. Overigens gaat meer dan
de helft van het aantal nieuwe ba
nen (110.000 per jaar) naar nieuwko
mers.
3 procent meer
hoe zeg men dat?
DEN HAAG (GPD) - Het kabinet wil
vakbonden en werkgevers ertoe overha
len de stijging van de cao-lonen in 1991 te
beperken tot 3 procent, een gelijke loon
stijging als dit jaar. In vrijwel elk stuk
wordt er, op een andere manier, over ge
sproken. Enkele citaten:
- "in ieder geval niet meer dan de 3
procent die nu voor 1990 wordt ver
wacht". Minister Kok in de Miljoenen-
- dat de contractloonstijging vol
gend jaar die van 1990 niet te boven
gaat". Inleiding hoofdpunten van rege
ringsbeleid 1991.
- dat de ontwikkeling van de con
tractlonen niet uitgaat boven die van
1990". Minister Andriesstn bij de Macro
Economische Verkenning 1991.
- een versnelling in de contract
loon-ontwikkeling in 1991 in vergelijking
met 1990 te voorkomen". Minister De
Vries (sociale zaken) in een notitie.
- "De opgaande lijn in de lonen van
1990 kunnen we niet gewoon doorzet
ten". Minister Kok (financiën) in een in-
- een beroep op de sociale part
ners deze (de contractloonstijging, red.)
in ieder geval te beperken tot drie pro
cent". Minister Kok in de Miljoenennota.
Veel woorden om hetzelfde te zeggen.
Maar of het helpt?
Hoogovens en
DSM spekken
EZ behoorlijk
DEN HAAG Veel geld gaat
Economische Zaken steken in
'bedrijfsgericht' technologiebe
leid (een miljard gulden) alsme
de 40 miljoen in de scheeps
bouw in tot 1995. Minister An
driessen kan dit alles doen door
dat Hoogovens leningen ver
vroegd aflost (570 miljoen gul
den) en er extra ontvangsten
zijn uit onder meer casino's en
het chemieconcern DSM.
De bewindsman ziet zelfs
kans om 346 miljoen gulden bij
te dragen aan vermindering van
het financieringstekort. De uit
gaven worden in de hele rege
ringsperiode beperkt met 825
miljoen gulden en hebben be
trekking op tal van posten. Voor
toeristisch beleid is ruimte vrij
gemaakt binnen de begroting en
daarvoor is volgend jaar 75 mil
joen gulden beschikbaar.
Het midden- en kleinbedrijf
(mkb) ondervindt volgens mi
nister Andriessen weinig gevol
gen van de Golfcrisis. Het be
steedbare inkomen zal in het
mkb volgend jaar met 6,5 pro
cent toenemen. Dat is 0,5 pro
cent minder dan dit jaar. Het
aantal banen in het mkb blijft
toenemen, dit jaar met 60.000,
volgend jaar met ongeveer
40.000.
Andriessen bepleit in zijn be
groting de invoering van een
overzichtelijke belasting voor
ondernemerswinst. Hij heeft
zijn hoop hierbij gevestigd op de
commissie-Stevens die volgend
jaar een advies uit moet brengen
over een verdere vereenvoudi
ging van het belastingstelsel.
de grens overgaan.
De behoefte aan
land stijgt vooral omdat dit
delijk milieuvriendelijke brandstof
port van meer gas, en het verlengen
in het buiten- van bestaande exportcontracten
met enkele jaren.
Op zich stijgen de gasbaten voor
is. Landen als Noorwegen, Sovjetu- de overheid al door de Golfcrisis,
nie en Algerije zijn grote leveran- Voor volgend jaar rekent An-
ciers in Europa.
De traditionele afnemers van Ne
derlands aardgas - Duitsland, Bel
gië en Frankrijk - richten zich
steeds meer op andere leveranciers.
De Gasunie voert nu een studie uit
om samen met het Noorse Statoil
een nieuwe transportleiding van
Noorwegen naar ons land aan te leg
gen.
Volgens de minister is het cc^m-
mercieel aantrekkelijk om meer gas
driessen op inkomensten van 6 mil
jard gulden uit gasverkopen. In
1992 is dat een vrijwel gelijk bedrag,
in de jaren daarna zakken de baten
naar gisteren 5,4 miljard gulden per
jaar.
Stijgende energieprijzen beteke
nen met alleen meer aardgasbaten,
maar kunnen ons land ook in de
problemen brengen. Minister An
driessen wil ervoor waken dat de
fouten van de jaren zeventig wor-
te verkopen, en bestaande contrac- den herhaald, "het zou beslist on-
ten voor gasexport te verlengen.
Van de andere kant moet Neder
land ook proberen het gas voor ons
land te sparen. Bovendien is het gas
uit het Groningen-veld van zulk
verstandig zijn om de stijgende
energiekosten eenzijdig op de ren
dementen van de bedrijven af te
wentelen", waarschuwt de be
windsman.
