Defensie-uitgaven
1,3 miljard lager
Mes in voordelen bijzonder
boven openbaar onderwijs
'PLO straffen voor steun aan Irak'
Ter Beek laat op nieuw beleid wachten
Antillen krijgen geen
projecten maar mensen
In 1991 641
miljoen gulden
meer naar EG
RIJKSINKOMSTEN
RIJKSUITGAVEN
Pronk houdt kruit even droog
PAGINA 10
DINSDAG 18 SEPTEMBER 1990
DEN HAAG (GPD) De defensie-uitgaven zullen in 1991 met 2,3 procent dalen, een ge
volg van het besluit van de nieuwe CDA/PvdA-coalitie om volgend jaar één procent te
snoeien op het budget. Bij dat bedrag (700 miljoen gulden) blijft het niet, omdat Defensie
ook nog voor 600 miljoen bijdraagt aan de opvang van de prijsstijgingen en de bezuiniging
waar alle departementen voor worden aangeslagen.
i/CtAfif Of
'7% KIM»
VÊVS
Minister Ter Beek (defensie) meldt
in zijn begroting voor 1991 weinig
nieuws. Alles staat in het teken van
wachten op de Defensienota, die
rond de jaarwisseling moet ver
schijnen. In die nota wil de be
windsman nieuwe plannen voor de
Nederlandse krijgsmacht schetsen
met de bijbehorende prijskaartjes.
Ter Beek beperkt zich nu dan ook
tot een herhaling van reeds beken
de bezuinigingsmaatregelen. De
landmacht moet voor 1991 het
meest inleveren: ruim 366 miljoen.
De luchtmacht wordt voor bijna 160
miljoen aangeslagen en de marine
komt er het best af met een bezuini
ging van ruim 113 miljoen gulden.
Voor de marine worden slecht
acht (in plaats van tien) mijnenve
gers gebouwd om de 11 verouderde
schepen van de Dokkumklasse te
Defensie
vervangen. In 1996 worden vier van van munitie en de exploitatiekosten
de tien fregatten van de Kortenaer- kan worden bespaard,
klasse vervroegd uit de vaart geno- De kosten van de verdediging van
men, waaardoor nu op de aanschaf de Nederlandse Antillen en Aruba
kunnen met tien procent worden
verminderd en het korps mariniers
moet 300 niet-operationele man-
schaDDen inleveren. De exploitatie
kosten kunnen verder omlaag
door het aantal squadrons maritie
me patrouillevliegtuigen te vermin
deren van drie naar twee: het aantal
vliegtuigen blijft daarbij gehand
haafd.
Waarschuwingstijd
In de periode tot 1995 houdt Defen
sie nog eens 65 miljoen over, omdat
Nederland uit het internationale
fregattenproject NFR-90 is gestapt.
Over een vervanger voor het be
voorradingsschip Poolster wordt
vooral met Spanje overleg gevoerd.
Ook voor de vervanging van de ge
leide wapenfregatten Tromp en De
Ruyter wordt naar internationale
samenwerking gestreefd.
Bij de landmacht kunnen bespa
ringen plaatsvinden omdat de waar
schuwingstijd voor een aanval uit
het oosten aanzienlijk is verlengd.
De Nederlandse eenheden in de
Bondsrepubliek worden vanaf vol
gend jaar teruggehaald naar Neder
land en reizen alleen in bijzondere
gevallen weer naar de Bondsrepu
bliek reizen. Over de verbetering
van de Leopard I-tank en de aan
schaf van een bewapende helikop
ter voor de landmacht wordt in de
Defensienota een besluit genomen.
Het aantal aan de NAVO aange
boden F-16 jachtvliegtuigen wordt
met ingang van 1993 teruggebracht
van 162 naar 144. Omdat de ver
plichting van de NAVO ondier in
vloed van de verlengde waarschu
wingstijd is bijgesteld, kan de lucht
macht het aantal vliegers per vlieg
tuig verlagen. Dat komt goed uit,
want er bestond een tekort aan
jachtvliegers.
De F-16 moet meegaan tot het
jaar 2010. Vooral de elektronica
dient aangepast. Over de vervan
ging van de Fokker 27 door een^n-
der transportvliegtuig moet in de
Defensienota een en ander te lezen
staan.
Een deel van de besparingen
haalt Defensie uit de vermindering
van personeel. De komende vijfjaar
^wordt het aantal personeelsleden
met 15 procent verminderd. Voor
1991 is daar al rekening mee gehou
den: naar verwachting bedraagt de
vermindering volgend jaar twee
procent. Pas in 1997 zal de 15 pro
cent vermindering helemaal zijn
verwezenlijkt.
DEN HAAG (GPD/ANP - Het be
leid om de Nederlandse Antillen
een volkenrechtelijke onafhanke
lijkheid te geven wordt stop gezet.
Nederland is er de afgelopen tien
jaar niet in geslaagd om de Antillen
zelfstandiger te maken. De Antillen
hebben bovendien te kennen gege
ven bij het Koninkrijk te willen blij
ven behoren in soort Gemenebest.
Dat staat in de begroting voor Ne-
derlands-Antilhaanse en Aru
baanse zaken. Het nieuwe beleid is
gericht op autonomie van de eilan
den voor wat betreft hun eigen re
gionale zaken. Nederland wil daar
om af van de projecthulp. In de af
gelopen dertig jaar heeft deze hulp-
vorm de autonomie van de Antillen
alleen maar ondergraven.
Nederland stuurt dan ook vooral
personeel, bij voorbeeld voor het
opzetten van een' kapitaalsdienst.
De eilanden hebben nu veel moeite
een verantwoord afschrijvings- en
reserveringsbeleid te voeren voor
infrastructurele investeringen. In
de nieuwe staatkundige structuur
blijft de financiële en personele
kracht van Nederland onmisbaar,
zo wordt erkend.
Economie
Het economisch herstel van de Ne
derlandse Antillen blijkt zich ook
het afgelopen jaar te hebben voort
gezet. Het Internationale Monetaire
Fonds spreekt de verwachting uit
dat de economie zich ook in de ko
mende jaren goed zal ontwikkelen.
De voortgaande daling van de in
komsten uit de offshore en de ver
wachte stijging van overheidsuitga
ven, onder andere door hogere sala
rissen in de onderwijssector en ver
hoging van het minimumloon, on
derstrepen de noodzaak van verde
re bezuinigingen in de overheids
sector. Daarbij kampt Curacao nog
steeds met een forse werkloosheid
van tenminste 21 procent.
Aruba blijft het economisch goed
doen. Het tekort op de lopende re
kening van de betalingsbalans van
50 miljoen Arubaanse guldens, kon
meer dan volledig worden gecom
penseerd door een overschot op de
kapitaalrekening van 86 miljoen.
De toeristische sector, de belang
rijkste inkomstenpost van het ei
land, zal eind 1991 over 7000 hotel
bedden beschikken. Dat betekent
wel dat als Aruba de huidige bezet
tingsgraad wil handhaven, er in '91
twee maal zoveel toeristen (700.000)
moeten worden aangetrokken dan
in '89.
DEN HAAG (GPD) Nederland
moet in 1991 rekening houden met
een extra afdracht aan de Europese
Gemeenschap van 641 miljoen gul
den. Dat blijkt uit de begroting van
het ministerie van buitenlandse za
ken. De verhoging van de Neder
landse afdracht is een direct gevolg
van een tussentijdse bijstelling van
de financiële vooruitzichten van de
EG.
Uit de Miljoenennota blijkt dat de
verhoging te wijten is aan een op
waardering van de Ecu, de Europe
se rekeneenheid, die niet meer op
twee gulden en dertig cent wordt
gesteld, maar drie cent hoger. Bo
vendien is afgesproken dat het Ne
derlandse aandeel aan de EG-be-
groting stijgt van 4,3 naar 4,5 pro
cent.
Buitenlandse Zaken verwacht de
komende jaren een verdere bijstel
ling van de financiële vooruitzich
ten van de EG, waardoor het Neder
landse aandeel nog zal stijgen.
Vennootschapsbelasting
Vermogensbelasting
Omzetbelasting
Invoerrechten
Bijzondere verbruiksbelastin
Accijns op olieprodukten
Accijns op tabak
Accijns op alcohol
Diverse accijnzen
Belasting op rechtsverkeer
Motorrijtuigenbelasting
[Financieringstekort 20.880
Onderwijs en wetenschappen
Sociale zaken en werkgelegenheid
Volkshuisvesting, ruimtelijke
ordening en milieubeheer
Defensie
Welzijn, volksgezondheid en cultuur
Verkeer en waterstaat
Economische zaken
Financiën
Ontwikkelingssamenwerking
Justitie
Binnenlandse zaken
Landbouw, natuurbeheer en visserij
Buitenlandse zaken
(excl .ontwikkelingssamenwerking)
Antilliaanse zaken
Algemene zaken
14.947,0
14.205,9
12.059,7
9.078,4
3.701.8
4.404.3
5.737,1
3.900.9
4.187,0
3.087.4
1.066.5
Huis der koningin
11,4
Hoge colleges van staat
208,3
Nationale schuld
24.792,7
Provinciefonds
1.165,2
Gemeentefonds
14.589,9
Afdracht aan EG
6.641,0
Rijkswegenfonds
1.628,9
Mobiliteitsfonds
202,8
Fonds investeringsreken i
g 675,0
Diversen
1.745,4
Ritzen stuurt bedrijfsleven nota beroepsonderwijs
DEN HAAG (GPD) - Nu PLO-lei-
der Yasser Arafat zich vierkant ach
ter de Iraakse president Hussein
heeft opgesteld, moet de EG af
stand nemen van de palestijnen. Mi
nister Van den Broek (buitenlandse
zaken) wenst dat alle EG-lidstaten,
ook Nederland, zich buigen over
een 'heroriëntatie' van de opstelling
tegenover de PLO.
De Golfcrisis heeft Israel daaren
tegen in een benauwde positie ge
bracht, wat reden moet zijn om dat
land een steuntje in de rug te geven.
In de begroting van Van den Broeks
ministerie wordt nauwelijks inge
gaan op de huidige situatie in en
rond de Perzische Golf. De ontwik
kelingen volgen elkaar zo snel op,
dat "een substantiële analyse in dit
stadium niet wel mogelijk is", zo
staat in de memorie van toelichting
te lezen.
De minister gebruikt dan ook am
per één pagina om de situatie in het
Midden-Oosten te beschrijven en
besluit met de mededeling dat de
regering „te gelegener tijd nadere
mededelingen zal doen". De be
windsman constateert wel dat de
crisis de toenadering tussen Oost en
West heeft versneld en dat de Vei
ligheidsraad van de Verenigde Na
ties daardoor eindelijk functioneert
zoals gewenst.
Europa is niet immuun voor ont
wikkelingen zoals die in het Mid
den-Oosten, meent de minister.
Maar een gemeenschappelijke vij
and als Hussein blijkt andere lan
den te verenigen. Mocht het belang
van de Veiligheidsraad ook in de
toekomst blijven bestaan, dan
DEN HAAG (GPD/ANP) - Surina
me krijgt volgend jaar 25 miljoen
gulden minder aan ontwikkelings
geld. Omdat het onmogelijk is pro
jecten te vinden voor een bedrag
van 200 miljoen gulden, heeft minis
ter Pronk (ontwikkelingssamen
werking) besloten dat bedrag te ver
lagen tot 175 miljoen gulden. Zon
der lange termijnplanning van de
Surinaamse overheid ziet de minis
ter "geen zinvolle mogelijkheden
voor investeringen" in dat land.
Dat blijkt uit de begroting van het
ministerie van Ontwikkelingssa-
Ontwikkelings
samenwerking
menwerking voor 1991. Voor hulp
aan ontwikkelingslanden is vol
gend jaar ruim 400 miljoen gulden
meer beschikbaar dan dit jaar. Mi
nister Pronk (ontwikkelingssamen
werking) besteedt dat extra- geld
vooral voor zijn 'speerpuntpro
gramma's'. het milieu, de positie
van vrouwen, stedelijke armoede
en onderzoek en technologie.
De stijging van het budget tot een
totaal van ongeveer 6,5 miljard gul
den in het jaar 1991 is overigens
geen verrassing. In het regeerak
koord is namelijk afgesproken dat
1,5 procent van het nationaal inko
men wordt besteed aan ontwikke
lingshulp. Doordat het nationaal in
komen is gestegen, gaat de begro
ting van Ontwikkelingssamenwer
king dus automatisch mee omhoog.
Het is duidelijk dat minister
Pronk zijn kruit droog houdt voor
zijn beleidsnota voor de negentiger
jaren. De nieuwe plannen presen
teert Pronk pas overmorgen onder
de naam "Een wereld van verschil".
De nieuwe programma's zullen de
duurzame armoedebestrijding, het
voornaamste doel van de Neder
landse ontwikkelingshulp, een
nieuwe impuls geven, hoopt Pronk.
Eén tipje van de sluier licht Pronk
vast op: hij trekt volgend jaar 25
miljoen uit ter compensatie van de
hulp die Oosteuropese landen voor
heen aan de Derde Wereld gaven,
maar die gesneuveld is door de re
cente politieke en economische om
wentelingen. Via dit nieuwe pro
gramma (West-Oost-Zuid geheten)
kunnen bijvoorbeeld mensen uit
ontwikkelingslanden in Oost-Euro
pa een opleiding volgen.
Pronk wil bij de besteding van
het ontwikkelingsgeld meer overla
ten aan particuliere organisaties.
Cebemo. Hivos, Icco en Novib krij
gen volgend jaar een bedrag van 366
miljoen tegen 331 miljoen gulden
dit jaar. Op het moment besteedt
Pronk zes procent van zijn budget
aan medefinancieringsorganisaties.
Vanaf volgend jaar zal dat percenta
ge elk jaar met 0,25 toenemen, zodat
in 1994 structureel 7 procent van het
budget daarvoor beschikbaar is.
Pronk verwacht dat ook de 'zach
te' leningen aan ontwikkelingslan
den het komende jaar extra geld
zullen vergen. Werd Ontwikkelings
samenwerking daar in 1990 nog
voor 226 miljoen aangeslagen, voor
1991 is het maximale bedrag op 420
miljoen gulden gesteld. Voor activi
teiten die het milieubeheer in ont
wikkelingslanden ten goede ko
men, wordt in 1991 125 miljoen gul
den uitgetrokken. Dat bedrag zal
jaarlijks met 50 miljoen verhoogd
worden tot 275 miljoen in 1994.
een gemeenschappelijke buiten
landse politiek van de EG, dan
wordt de Westeuropese Unie, het
militair samenwerkingsverband
van de Europese NAVO-landen,
van minder belang.
Op het ministerie van buitenland
se zaken eist het Golf-conflict alle
aandacht op. Het verenigde Duits
land is wat naar de achtergrond ver
dwenen. Maar Van den Broek is wel
gelukkig dat vóór het uitbreken van
het conflict in de Golf nog werd ge
regeld dat het herenigde Duitsland
lid van de NAVO en EG zou zijn.
Turkije
Voor Turkije kan het optreden van
Hussein overigens nog een gunstig
effect hebben. Het land wordt door
de overige NAVO-lidstaten nu ge
zien als een 'frontlijnstaat' met de
status die daarbij behoort. Ook de
Turkse wens tot de EG toe te treden
kan op een betere ontvangst reke
nen. Op Griekenland, dat zicht ver
zet tegen een Turks lidmaatschap,
wordt steeds grotere druk uitgeoe
fend de halsstarrige houding te la
ten varen. Eerst dient wel nog de
kwestie-Cyprus geregeld te wor
den: de Turken bezitten immers het
noorden van dat eiland.
Van den Broek toont zich in zijn
Memorie van Toelichting, die als
vanouds niet veel meer bevat dan
een fors stuk geschiedschrijving,
optimistisch over diverse ontwape
ningsonderhandelingen. Naar ver
wachting kan een verdrag inzake
vermindering van strategische wa
pens (START) binnenkort tot aan
zienlijke reducties leiden.
Nog dit jaar wordt ook een ak
koord verwacht over vermindering
van conventionele wapens en strijd
krachten in Europa (CSE). Ook over
de nucleaire wapens voor de korte
dracht zullen binnenkort onderhan
delingen starten, waarbij wat Van
den Broek betreft vergaande ver
minderingen kunnen worden afge
sproken.
De minister verwacht dat de Con
ferentie voor Veiligheid en Samen
werking in Europa (CVSE) de ko
mende jaren een steeds belangrij
ker rol zal vervullen. De CVSE biedt
het enige forum waar Oost en West
elkaar regelmatig op politiek ni
veau kunnen ontmoeten. Van den
Broek wil dat de 35 landen van de
CVSE (alle Europese landen exclu
sief Albanië, de Verenigde Staten
en Canada) vaker bijeen komen, bij
voorbeeld tweemaal per jaar.
DEN HAAG (GPD) - Minister Rit
zen (onderwijs) wil het mes zetten in
het vergoedingenstelsel voor het
bijzonder lager- en speciaal onder
wijs. De bewindsman vindt het on
billijk dat "de kassa bij het bijzon
der onderwijs automatisch gaat rin
kelen als er een ruit sneuvelt bij de
openbare school".
Met de opbrengst van deze maat
regel (oplopend tot 145 miljoen in
1994) kunnen de aanvangssalaris
sen in het onderwijs omhoog. Voor
volgend jaar heeft de bewindsman
67 miljoen beschikbaar om het vak
van leraar en onderwijzer weer aan
trekkelijk te maken. Dat bedrag
loopt op tot 294 miljoen in 1994.
Ritzen en Wallage zullen de vak
bonden voorstellen om het geld te
besteden aan de aanvangssalarissen
van jonge leraren, aan de stagebege
leiding van aankomende leraren,
aan taakverlichting van de school
directies en aan het introduceren in
het onderwijs van een 'sabbatsver
lof.
In 1991 bezuinigt Ritzen ruim 1
miljard gulden. Dat bedrag loopt op
naar 1,6 miljard in 1995. De bespa
ringen zijn nodig om te voorzien in
de groeiende vraag naar onderwijs.
Maar ook om ruimte te creeëren
voor nieuw beleid.
Bedrijven
Dat het bedrijfsleven belang heeft
bij goed beroepsonderwijs moet
ook een financiële vertaling krijgen,
vindt de bewindsman. Vandaar dat
hij het bedrijfsleven in 1991 een re
kening presenteert van 145 miljoen.
Daarvan wordt komend jaar 55 mil
joen gedekt door het ministerie van
economische zaken. Ritzen zelf be
zuinigt 70 miljoen op het beroeps
onderwijs en het leerlingwezen.
In tegenstelling tot eerdere be
richten komt er géén extra geld
voor de bovenbouw van de mavo,
havo en het vwo. Minister Ritzen en
staatssecretaris Wallage verwach
ten daar juist besparingen te kun
nen boeken door een grondiger se
lectie van jongeren die een havo of
atheneum-diploma willen behalen.
Een betere selectie moet ertoe lei
den dat leerlingen minder omwe
gen maken en sneller hun diploma
halen en dat bespaart Ritzen geld.
Nog dit najaar presenteert het mi
nisterie een actie-plan om de havo
uit het slop te halen. Het aantal
drop-outs moet worden terugge
drongen en de aansluiting pussen
voortgezet- en hoger onderwijs ver
beterd.
Het leeuwedeel van de besparin
gen bereikt Ritzen met het onder
brengen van de studieleningen in
een apart fonds. De andere ingre
pen in de' studiefinanciering wor
den op verzoek van de Tweede Ka
mer ietwat verzacht. Het restant aari
besparingen sprokkelt Ritzen bij
een door te korten op de vergoedin
gen aan het hoger onderwijs, zowel
de universiteiten als het hoger be
roeps onderwijs.
Hoeksteen
"Wij zijn ons ervan bewust dat een
aantal van de gekozen versoberin
gen de Staten-Generaal voor moei
zame afwegingen plaatst", schrij
ven Wallage en Ritzen in de Memo
rie van Toelichting op hun begro
ting. Het automatisme waarmee alle
extra onkosten die het openbaar on
derwijs maakt ook worden vergoed
aan het bijzonder onderwijs, wordt
veelal gezien als de hoeksteen van
de onderwijsvrijheid. "Laten we er
geen doekjes om winden", "erkent
Wallage, "voor het CDA is dit pijn
lijk". Minister Ritzen benadrukt
echter dat 't voorstel de steun heeft
van de CDA-bewindslieden in het
kabinet.
De gaten in de onderwijsbegro
ting zijn nu zo goed als gedicht. In
de begroting 1992, 1993 en 1994 zit
ten nog gaten van ongeveer 200 mil
joen. De bewindslieden benadruk
ken dat het onderwijs zelf en de
man/vrouw voor de klas zijn ontzien
bii de bezuinigingsplannen.
Studiebeurzen
Ritzen en Wallage kondigen aan dat
zij tegemoet zullen komen aan de
bezwaren van de Tweede Kamer te
gen enkele voorstellen die zij deden
in de Heroriënteringsnota over de
studiefinanciering.
De bewindslieden zijn definitief
bereid om het bedrag dat studenten
tijdens het eerste jaar van hun stu
die moeten lenen te verlagen. Zij
denken daarbij aan een bedrag, op
jaarbasis, van 500 gulden. De aan
vullende beurs, die studenten bo
venop hun basisbeurs en studiele
ning kunnen krijgen, wordt met
eenzelfde bedrag verhoogd. In de
latere jaren van de studie wordt de
lening juist hoger en de aanvullen
de basisbeurs lager (in beide geval
len 225 gulden per jaar).
Minister Ritzen besteedt in het
Wetenschapsbudget voor 1991 ex
tra aandacht aan natuurweten
schappelijk en technologisch on
derzoek, milieu en duurzame ener
gie. Andere prioriteiten zijn een ver
sterking van het maatschappelijk
draagvlak voor wetenschap en tech
nologie, een goed opgeleid weten
schappelijk topkader en deelne
ming aan internationale onderzoek
projecten. Voorts wil de bewinds
man de discussie over ethische
vraagstukken rond het wetenschap
pelijk onderzoek stimuleren.
De regering geeft het komende
jaar slechts 8 miljoen gulden meer
uit voor wetenschappelijk onder
zoek. Voor 1991 stelt zij een bedrag
van 4,73 miljard gulden beschik
baar. Door de bijdragen van het be
drijfsleven zullen de totale uitgaven
voor wetenschappelijk onderzoek
in 1991 met 2,8 procent stijgen tot
11,8 miljard gulden. De in Neder
land gevestigde multinationale on
dernemingen nemen van de 6,6 mil
jard gulden die het bedrijfsleven
uitgeeft, 87 procent voor hun reke
ning.
