Met 'n potlood naar de Krimoorlog
Erg stroeve Richard II
Vliegende start voor
uitgeverij Prometheus
mogelijk in één museum
Oostenrijks theater wil
Thomas Bernhard opvoeren
Totale verzameling kostuums
WOENSDAG 12 SEPTEMBER 1990
Prestigieus drama-project mislukt
'Richard II' van William Shakespeare. Met:
Gijs Scholten van Aschat, Pierre Bokma.
Ton Lutz en vele anderen. Regie: Adrian
Brine. Gezien op 11 september in de Leidse
Schouwburg. Aldaar nog vanavond te zien.
LEIDEN - Erg begaan met het lot
van koning Richard II blijkt Lei
den niet te zijn. De belangstelling
in de Leidse Schouwburg voor
deze eerste van drie - dit seizoen
uit te brengen - koningsdrama's
was namelijk nogal matig. Op
merkelijk is dat wel, want zo vaak
zijn deze stukken van Shake
speare niet in de Nederlandse the
aters te zien. Bovendien is er rui
me publicitaire aandacht aan dit
project geschonken, al was het
maar omdat het financieel aan
een zijden draadje heeft gehan
gen. Dank zij een unieke vorm
van sponsoring van de afzonder
lijke rollen kon dit initiatief door
gang vinden.
Helaas valt er op het uiteindelij
ke resultaat heel wat af te dingen.
Misschien ligt dat voor een deel
ook wel aan ons zelf als toeschou
wers die dit repertoire in een vrij
traditionele enscenering nog
maar nauwelijks gewend zijn.
Toch kan het niet alleen daaraan
liggen, dat deze voorstelling een
erg stroeve indruk maakt. Slechts
in een handjevol scènes gebeurt
er iets dat voldoende kan boeien.
Opvallend is het enorme kwali
teitsverschil tussen de verschil
lende acteerprestaties. Vele scè
nes worden bijna pijnlijk wan
neer acteurs uiterst moeizaam
met de taal omgaan. Hun spraak
gebruik doet geforceerd en ge
kunsteld aan wat op den duur
gaat irriteren. En juist bij zo'n om
vangrijk brok teksttoneel speelt
zoiets een wezenlijke rol. Het
maakt het bovendien extra lastig
om alle onderlinge relaties,
machtsverhoudingen en intriges
te doorgronden. Want dat is het
onderwerp van deze koningsdra
ma's: "Wie aan de macht komt,
wat hij ermee doet en hoe hij ver
vangen wordt", zoals het pro
grammaboekje het terecht for
muleert.
Door de vele en vaak rommeli
ge scènewisselingen verliest de
voorstelling eveneens aan kracht.
Veel erger nog zijn de onbegrijpe
lijke fouten in de rolbezetting.
Nelly Frijda en Allard van der
Scheer bijvoorbeeld zijn uitste
kende acteurs. Hun befaamde hu
moristische uitstraling speelt hen
hier echter parten; ze zijn hier ab
soluut misplaatst. Acteurs als
Bert Bunschoten, Sjoerd Pleijsier
en Roelant Radier lopen nogal on
wennig in hun quasi-histonsche
kostuums rond, terwijl de enige
man in modern kostuum (Titus
Tiel Groenestege) een merkwaar
dige verslaggeversrol vervult.
Als Ton Lutz als John van Gent
op zijn sterfbed de koning tot de
orde roept, als Gijs Scholten van
Aschat als Richard II zijn verlo
ren gegane machtspositie over
denkt, als Pierre Bokma de grilli
ge sluwheid van Bolingbroke laat
zien, wordt de voorstelling op een
hoger plan gebracht.
Dat gebeurt tijdens de ruim
tweeëneenhalf uur durende voor
stelling te weinig. Helaas hebben
heel veel inspanningen tot dit vrij
povere resultaat geleid.
WIJNAND ZEILSTRA.
Ik haal ze iiiet inet lasso binnen
Richard II
Wat biedt onze deze tweede thea-
terweek van het seizoenDat valt
tegen. Tenminste wat de kwanti
teit betreft. Over het kwalitatieve
gehalte van de voorstellingen
moeten de recensenten zich maar
uitspreken.
Allereerst is daar natuurlijk de
in de pers reeds veel gesignaleerde
voorstelling Richard II, de eerste
van de drie koningsdrama's van
Shakespeare. Het wordt geregis
seerd door de Engelse regisseur
Adrian Brine. Spelers o.a. Pierre
Bokma, Nelly FrijdaTon Lutz,
Sjoerd Pleijsier. Allard van der
Scheer, Gijs Scholten van Asschat
Richard II) en Jop de Vries.
Korte samenvatting van de in
houd: Koning Richard leidt zijn
land naar de afgrond. Wanneer
zijn oom, John van Gent. hem
hiervoor berispt op zijn sterfbed
neemt Richard hem zijn bezittin
gen af. Bolingbroke, van Gents
zoon. organiseert een opstand. Hij
laat de ex-koning in de gevange
nis gooien. De aanhangers van
Richard bedenken een plan om
hem zijn kroon terug te geven,
maar Richard wordt op mysteri
euze wijze in zijn cel vermoord.
Petra von Kant
De bittere tranen van Petra von
Kant'. Dit stuk van Rainer Wer
ner Fassbinder, iviens controver
siële werk hier in Nederland de
laatste jaren nogal wat stof heeft
doen opwaaien ('Het vuil, de stad
en de dood'), is al in talloze uitvoe
ringen gebracht op de planken.
Aanstaande zaterdag is het, net
zoals vorig jaar, te zien in de
Leidse Schouwburg in de regie
Scène uit 'De bittere tranen van Petra von Kant', (foto Patrick c. Meis» Django Edwarszo gek als een deur.
van de talentvolle Shireen Strook
er. Lineke le Roux. Shireen
Strooker, Dorijn Curvers en Devi-
ka Strooker spelen de rollen in
deze produktie.
Centraal in deze voorstelling
staat de mode-ontwerpster Petra
von Kant. Met haar carrière zit
het wel goed, haar privéleven is
minder geslaagd. Eén echtgenoot
heeft zij door de dood verloren,
van haar tweede man liet ze zich
scheiden. Op een dag maakt ze
kennis met de veel jongere Karin
en wordt verliefd op haar. Wat
dan volgt, is een verhaal vol wan
hoop en onmacht.
Django Edwards
Django Edwards wordt wel ge
stoord genoemd, maar dan pret
tig gestoord. Op 13 en 14 septem
ber is deze fratsenmaker te zien in
de Leidse Schouwburg met zijn
programma Holey Moley. Met zijn
Little Big Nose Band komt
(foto lan Patrick)
Edwards naar het theater aan de
Oude Vest. Holey Moley is de door
Jango geschreven comedy-revue.
Hij is hier wederom de onbereken
bare clown zoals wij hem kennen
uit vorige optredens, zo gek als
een deur, fakir, dronkeman, pop
muzikant, acrobaat en dirigent
tegelijk.
'Meisje met blauwe lintenvan Constantin Guys.
UTRECHT (GPD) De kans is Een onderzoek dat de directeur
groot, dat de Nederlandse histori- van het Centraal Museum, Sjarel
sche kostuumverzamelingen in één Ex, in opdracht van het Utrechts ge-
nieuw museum worden onderge- meentebestuur heeft gehouden
bracht. Het historische 'Duitse leidt tot deze conclusie. De Utrecht
Huis' te Utrecht zou daar een zeer se cultuurwethouder Nikki van 't
geschikte lokaliteit voor zijn. Riet heeft dit meegedeeld.
De reacties van de beheerders
Expositie 'sneltekenaar' Constantin Guys (1802-1892) in Vlissingen
AMSTERDAM (GPD) - Nog geen
jaar na zijn vertrek bij Bert Bakker
is uitgever Mai Spijkers terug aan
het front. Als directeur van de nieu
we uitgeverij Prometheus maakte
hij dezer dagen een vliegende start
met twaalf veelbelovende titels.
De uitgeverij is riant gehuisvest
in het voormalige veilinghuis De
Zon aan de Amsterdamse Singel.
Achterin staat een grote glazen ver
gadertafel met daarop de eerste
twaalf titels. Mai Spijkers bekijkt ze
met nauw verholen trots. "Ik ben
wel content met wat hier ligt: fictie
en non-fictie, Nederlands en ver
taald. Het fonds straalt een interna
tionale sfeer uit en vormt door de
consequente vormgeving een een
heid. Ik wil graag een kwaliteitsuit
geverij maken. Het soort boek is
minder belangrijk. In feite heb je als
uitgever maar een criterium: je
moet een boek zelf in de kast willen
hebben".
De eerste oogst varieert van ver
halenbundels van Tom Lanoye en
Louise Fresco tot beschouwingen
over Amerika van de hand van
NRC-hoofdredacteur Ben Knapen,
van vertaalde romans van spraak
makende debutanten als Jonathan
Ames en Jonathan Treitel tot my
then en sagen uit de geschiedenis
van de wetenschap door Maarten
Franssen. Maar ook de tweede
oogst belooft goed te worden. Zo
verschijnt in oktober het boekje
'Lijfstijl', waarin bestseller Jan Kui
tenbrouwer dit keer de moderne
manieren ontleedt. Op de rol staan
verder boeken van onder anderen
Herman Brusselmans, Ischa Meijer,
Peter Esterhazy, Harm Botje (NRC-
correspondent in Cairo) en H.W.
von der Dunk.
Veel verwacht Spijkers van de ro
man 'De Quincunx' van de Engels
man Charles Palliser, een pil van
bijna duizend pagina's die binnen
kort zal verschijnen. Het was de
sensatie van de Franfurter
Buchmesse en werd in Engeland en
Amerika juichend ontvangen. Spij
kers verwierf het boek voor tiendui
zend gulden en verkocht in de aan
bieding meteen al zesduizend
exemplaren. "Blijkbaar heeft de
boekhandel er vertrouwen in en dat
geeft een prettig gevoel. Het is en
blijft natuurlijk een gok om zo'n
duur boek in Nederland uit te ge
ven".
Dat zijn fonds diverse auteurs telt
die voorheen bij Bert Bakker zaten,
vindt Spijkers logisch. "Met die
mensen onderhield ik altijd al de
contacten. Als uitgever heb ik be
lang bij een goede stal. maar een
schrijver maakt natuurlijk zelf uit
wie zijn werk uitgeeft. Ik heb ze hier,
niet met een lasso naar binnen ge
sleurd".
Prometheus wordt gefinancierd
door uitgeeftycoon René Malherbe.
Spijkers benadrukt dat hij bij de op
bouw van zijn fonds alle vrijheid
heeft. "We zijn een volstrekt zelf
standige unit binnen het concern.
Voorlopig werken we met vjjf men
sen, dus we moeten stevig aanpak
ken. Maar uitgeven is nu eenmaal
geen baantje van negen tot vijf
Alphenaar wint
solistenprijs
op jazzfestival
ALPHEN AAN DEN RIJN - Op het
achtste Jazzfestival van Assen, dat
afgelopen weekeinde is gehouden,
heeft klarinettist Joop Schuurman-
Hess de solistenprijs gewonnen.
De winnende orkesten en instru
mentalisten van jazzconcoursen
van de laatste vijf jaar kwamen in
Assen tegen elkaar uit. Harry's Jazz
en Bluesband, die op de Jazznight
van 22 september ook in Alphen aan
den Rijn speelt, kreeg niet alleen de
publieksprijs, maar werd door de
jury tevens tot winnaar van de twee
de prijs uitgeroepen.
Er was ditmaal éen solistenprijs.
waarvoor alle instrumentalisten in
aanmerking konden komen. De ge
lukkige was de 55-jarige Alphenaar
Schuurman-Hess. die klarinet
speelt in Harry's Jazz en Bluesband
"Het is wel een beetje appels met
peren vergelijken, maar ik ben er
erg blij mee", aldus de klarinettist
Van onze correspondent
Hans Warren
VLISSINGEN - Het Stede-
lijk Museum Vlissingen
viert dit jaar het honderdja
rig bestaan. Ter ere daarvan
wordt een expositie gehou
den met werk van Constan
tin Guys, de tekenaar die in
1802 te Vlissingen geboren
werd en in 1892 te Parijs
overleed.
Constantin Guys was een geboren
tekenaar. Omdat hij geen schilderij
en maakte zag men deze kunstenaar
lange tijd niet voor vol aan, tegen
woordig wordt hij echter tot de gro
ten gerekend. Als geen ander had
hij de gave een vluchtig moment in
een krabbel te bestendigen. Tijdens
de Krimoorlog werkte hij als teke
nend verslaggever. Spoed was ge
boden, het tafereel dat hij wilde
schetsen was eenmalig. In deze pe
riode heeft hij zo vlug het potlood
leren hanteren, maakte hq zich zijn
vlotte stijl van aquarelleren eigen.
Om snel te kunnen werken,
maakte Guys gebruik van een sjab
loon dat men gaat herkennen. De
zelfde gezichten keren terug, dezelf
de benen, dezelfde hoepelrokken.
Sommige thema's heeft hij dikwijls
hernomen. Van een bepaald tafe
reel in een bordeel bijvoorbeeld be
staan talrijke varianten. De meisjes
die met elkaar dansen, de matrone
achter de tapkast, het groepje muzi
kanten - men vindt ze in allerlei
schikkingen terug.
Guys werd in 1802 te Vlissingen
geboren, zijn vader werkte er als
Frans marineofficier. Over zijn le
vensloop is niet bijster veel bekend,
wat gerucht is en wat werkelijkheid
valt moeilijk uit te maken. Als jon
geman zou hij meegevochten heb
ben in de Griekse onafhankelijk
heidsstrijd. Hij werkte enige jaren
als huisleraar in Engeland. Later
ging hij tekeningen maken voor
The Illustrated London News. In
opdracht van dat blad maakte hij
vele reizen. Hij besloot in 1860 zijn
loopbaan als tekenend reporter op
te geven. Juist in deze tijd stond hij
op het hoogtepunt van zijn kunnen,
beroemde tijdgenoten prezen zijn
werk. Waarschijnlijk heeft hij in
1882, tien jaar voor zijn dood, Vlis
singen nog een keer bezocht.
Sleutelfiguur
Guys, wiens werk en persoon overi
gens nog een rol spelen in W.F. Her
mans' laatste roman 'Au pair', is een
sleutelfiguur in de Franse kunstge
schiedenis, een voorloper van de
impressionisten. Enkelen bewon
derden hem, maar voor de meesten
was hij een onbekende. Hij heeft er
kennelijk veel aan gedaan onbe
kend te blijven. Charles Baudelaire
mocht hem in zijn 'Le peintre de la
Vie Moderne' niet eens bij name
noemen. Zijn werk signeerde hij
zelden. Desondanks zullen de ken
ners zich niet gauw vergissen: zijn
stijl is zo onverwisselbaar dat men
zijn werk gemakkelijk thuisbrengt.
Daar komt nog bij dat zijn onder
werpen beperkt zijn. Mooie vrou
wen, prostitu'ees, straatleven, koet
sen, paarden, soldaten - dat zijn de
bestanddelen van zijn wereld.
Omstreeks 1884, zo wil het ver
haal, diende een zeer oude man zich
bij Mus'ee Carnavalet aan. Hij had
een witte snor en was slecht ter
been. Onder de arm had hij een map
tekeningen die hij wilde verkopen.
De bibliothecaris zag onmiddellijk:
dit zijn tekeningen van Guys. Voor
een lage prijs werd de collectie ver
worven. Zo komt het dat Musée
Carnavalet - het toch al zo rijke his
torische museum van de stad Parijs
- een indrukwekkende verzameling
bezit van Guys' werk. Vijfendertig
van de veertig tekeningen die nu op
de tentoonstelling in Vlissingen
worden getoond zijn van Musée
Carnavalet afkomstig.
Hoeren
De diverse onderwerpen van Guys
zijn niet allemaal op representatie
ve wijze vertegenwoordigd. Van
zijn journalistiek getinte werk
krijgt men geen enkele indruk. Mili
taire voorstellingen zijn ook afwe
zig. Ook andere op reis gemaakte te
keningen zijn schaars, al maakt de
magnifieke 'Turkse vrouw met pa
rasol' veel goed. De portretten van
vrouwen - meestal prostituées -
overheersen. In dit genre herhaalde
Guys zichzelf af en toe, maar tel
kens zijn er verrassingen. Sommige
van deze tekeningen wijzen vooruit
naar het werk van Toulouse-
Lautrec'en dat van Rops. Men stuit
zelfs op een tekening met dezelfde
lijnvoering als veel later Picasso zou
hanteren. Bijzonder is ook het por
tret van het jonge meisje met de
blauwe linten in het haar.
Van hoge orde zijn de drie straats
cènes die hier hangen. Het zijn teke
ningen op groot formaat waarop
veel te zien is van wat Guys blijk
baar lief was: briesende paarden,
lonkende heren, elegante dames.
Een zeldzaam mooie prent in deze
categorie vind ik 'De paardenren
nen van 1864'. Bij de bordeeltafere
len zal niemand onverschillig blij
ven onder 'De zes prostituées'. Ge
raffineerde vrouwen, die met een
nooit vertoond raffinement gete
kend zijn.
Constantin Guys, Stedelijk Mu
seum Vlissingen. Bellamypark 19
t/m 30 september. Open: maandag
t/m vrijdag, van 10-17 uur, zater
dag en zondag 13-17 uur. Het bij
behorende boekje is aan de kassa
van het museum voor twintig gul
den te koop.
Extra voorstelling
ALPHEN AAN DEN RIJN -In het
Parktheater speelt de Boyer/Bek
formatie zaterdag 15 september een
opvoering van de bewerking van
Marian Boyer van het boek 'Het uur
van de ster', geschreven door de
Braziliaanse schrijfster Clarice
Lispector. Het verhaal wordt ver
teld door een schrijver, die na een
confrontatie met een meisje zijn ze
kerheid verliest. Zo zeer, dat zijn be
staan zelfs verandert, wat hy niet
wenst te accepteren. De aanvang
van het stuk is 20.30 uur en de kaar
ten (10 gulden) zijn te reserveren bij
de VW (tel. 95600) of bij het
Parktheater (tel. 72875).
Uitgeverij onderneemt stappen
LINZ (DPA) - De Westduitse uitge
verij Suhrkamp heeft juridische
stappen ondernomen tegen het the
atergezelschap „Theater Phonix" in
het Oostenrijkse Linz om de opvoe
ring van het stuk „Die Beriihmten"
van Thomas Bernhard morgen te
verhinderen. De toneelgroep zou
het door Bernhard in zijn testament
vastgelegde verbod voor opvoering
van zijn werk in Oostenrijk overtre
den.
De uitgeverij deelde gisteren mee
tot juridische stappen over te gaan
nadat „Phonix" had aangekondigd
het nieuwe seizoen te openen met
Bernhards „Beruhmten". Maar in
zijn testament had de in februari
1989 overleden Oostenrijkse auteur
uit protest tegen misstanden in zijn
land, bepaald dat zijn werk de ko
mende 70 jaar niet in Oostenrijk
mag worden gespeeld.
Een woordvoerder van de toneel
groep noemde het een „onverdrage-
lijke toestand, dat een werk van een
uitstekende literator uit de Oosten
rijkse theaters wordt verbannen en
moet verdwijnen". De beheerder
van Bernhards nalatenschap, zijn
halfbroer Dr. Peter Fabjan, noemde
het voornemen „een enorme bruta
liteit" en beschuldigde de groep van
het zoeken van „twijfelachtige pu
bliciteit".
„Uitdrukkelijk stel ik dat ik met
de Oostenrijkse staat niets te maken
wil hebben", heet het letterlijk in
het testament van de op 59-jange
leeftijd overleden auteur.
van andere kostuumverzamelingen
in Nederland (onder anderen Rudi
Fuchs van het Haags Gemeentemu
seum) stonden, evenals het ministe
rie van wvc bijzonder positief te
genover de gedachte van een sa
menvoeging van de collecties, aldus
de wethouder. Ovengens zou het
dan om een samenvoeging onder
voorbehoud zijn. de musea zouden
hun collecties in bruikleen willen
PARIJS - De Amerikaanse acteur Jack Nicholson rechtsen zijn vrouw Rebecca genieten van de felicitaties en
de champagne, nadat Nicholson was geridderd tot 'Ridder in de kunsten en letteren', de hoogste onderscheiding
die Frankrijk kent voor een buitengewone bijdrage aan de schone kunsten
Minister van cultuur Jack Lang (links op de foto) reikte Nicholson de onderscheiding uit. De acteur schitterde in
tal van -Amerikaanse - films, waaronder 'Easy rider, 'One flew over the Cuckoo's nest' en 'Batman'.
(foto ANP)
Utrecht zou wel de lokatie voor
dit nieuwe kostuummuseum willen
leveren: in elk geval heeft wethou
der Van 't Riet het oog laten vallen
op de classicistische vleugel van het
zg. Duitse Huis. 'Maar', zei ze tegen
over de commissie, 'er zijn nog meer
kapers op de kust voor dit pand
Dat Utrecht geïnteresseerd is is niet
verwonderlijk: het Centraal Muse
um bezit een uitgebreide collectie
kostuums die vele eeuwen (tot in
deze tijd) omvat. Het nijpende ruim
tegebrek in het Utrechtse museum
maakt een behoorlijke presentatie
er van echter onmogelijk. Met het
zelfde probleem kampt ook het
Haagse Gemeentemuseum. Boven
dien heeft de directeur van dit mu
seum al eerder te kennen gegeven,
dat hij met de kostuumverzameling
enigszins in zijn maag zit.
Het onderzoek van Sjarel Ex is
vooral een peiling van de meningen
geweest. Over de financiële aspec
ten is nog onduidelijkheid. Het is
echter niet ondenkbaar, dat met be
trekking tot een nieuw alles omvat
tend kostuummuseum wvc een
soortgelijke benadering kiest als
voor het Spoorwegmuseum is ge
daan: het 'afkopen' van de jaarlijkse
subsidie door een bedrag ineens be
schikbaar te stellen met de rente
waarvan de exploitatie van het mu
seum gefinancierd kan worden.
