'Minder wao'ers door
bestrijding werkstress'
Ben Johnson maakt rentree in januari
Martin Centrum overtuigt
HU I VENTI L
mtiwimn
Faeröer maakt EK-debuut
Ademtest opnieuw aan
Hoge Raad voorgelegd
Wegenbouw ziet geen
alternatief voor auto
Onderzoek naar massagraven
op begraafplaatsen Brazilië
PAGINA 20
MHEZuSHHI.
DINSDAG 11 SEPTEMBER 1990
LEIDEN Martin Centrum
heeft opvallend sterk gedebu
teerd in de landelijke tweede divi
sie zaalvoetbal. Tegen Coal be
haalden de Voorschotenaren gis
teravond in Rotterdam een over
tuigende 5-3 overwinning. Pas bij
een 5-0 achterstand kreeg de
thuisclub enige vat op het spel
van Martin Centrum.
voor, dat het wervelende spel van
de gasten ook in doelpunten werd
uitgedrukt (0-3). In de tweede
helft voegden beiden nog een
treffer aan hun totaal toe. Daarna
verslapte de concentratie van de
ploeg uit Voorschoten enigszins.
Coal profiteerde driemaal. De
laatste daarvan met nog negen se
conden te gaan, toen slechts drie
Voorschotense spelers in het veld
stonden.
Jan de Kuyper - Eijgeman 4-5
Sampras stijgt snel op ATP-lijst
MONTE CARLO (AFP/ANP) Pete Sampras, de verrassende winnaar
van de open Amerikaanse tennistitel, is opgerukt naar de zesde plaats
op de gisteren gepubliceerde wereldranglijst van de ATP. De 19-jarige
Amerikaan, die voor het toernooi op Flushing Meadow als twaalfde
was geplaatst, moet van zijn landgenoten alleen zijn opponent van zon
dag, André Agassi, nog voor laten.
Stefan Edberg bleef ondanks zijn vroege uitschakeling eerste. Boris
Becker schoof op naar de tweede plaats net voor Ivan Lendl. Een forse
sprong maakte ook John McEnroe die zijn plaats bij de laatste vier zag
beloond met de elfde positie op de wereldranglijst.
Paul Haarhuis bleef de best geklasseerde Nederlandse speler. Hij
staat nu zestigste, drie plaatsen hoger dan Mark Koevermans. Jan Sie-
merink bleef de derde Nederlander. Hij staat 138ste.
TORONTO (DPA) De Canadese sprinter Ben Johnson wil op 11
januari bij de Hamilton Indoor Games in Toronto zijn rentree in
wedstrijden maken. Johnson, die tijdens de Olympische Spelen
van Seoul de 100 meter won in de nieuwe wereldrecordtijd van
9,79 seconden maar later wegens het gebruik van verboden mid
delen voor twee jaar werd geschorst, is op 24 september weer ge
rechtigd in wedstrijden uit te komen.
"Ik ben fit en schoon", aldus na Olympisch kampioen en het we-
Johnson. "Voor de komende twee
jaar heb ik drie doelen: in augustus
1991 in Tokyo wereldkampioen
worden op de 100 meter, in Barcelo-
De grote man van het afgelopen weekeinde was
ongetwijfeld Perry van Es van ROAC Liefst vier
keer trof de zondagsschutter doel. Clill Comvalius
(Randstad Sport) was drie keer suceesvol. Bij de
zaterdagvoetballers heeft Richard Trompert (Ka-
gia) zich, dank zij zijn twee treffers, weer aan de
kop van het klassement genesteld. Hi| wordt op de
voet gevolgd door Coen Warnau (Hazerswoudse
Boys) die tol een hattrick kwam.
ZATERDAG
Richard Trompert (Kagia)
Coen Warnau (Hazerswoudse 8oys)
Frenk van der Kleij (Quick Boys)
Edwin Olte (Quick Boys)
Jacques Keij (ARC)
Piel van Duyn (Katwijk)
Timo Gerlof (Noordwi|k)
Marcel van der Blom (RCL)
Hein de Graaff (Voorschoten)
Eric Grosman (Ter Leede)
Willem Jan Pott Hofstede (Oegstgeest)
Fred Verboon (KRV)
ZONDAG
Perry van Es (ROAC)
Cliff Comvalius (Randstad Sport)
Edwin Verhoogt (Lugdunum)
Andre Hoekstra (Lugdunum)
Rob Reizevoon (üocos)
Albert Warmerdam (WSB)
Stan Utiee (Forehoile)
Ronald van VeUhoven (Forehoile)
Sem Nazioomian (Leidsche Boys)
Sidney van der Plui;m(LFC)
Bas van Heek (Meerburg)
Pamck Bon (FC Lisse)
PaulPi|pers(FCLisse)
Remy Engelhart (SVLV)
Joosl Vink (SJZ)
reldrecord heroveren". Op John
sons programma staat volgend jaar
ook de strijd om de wereldtitels in
door, die in Sevilla wordt gehou
den.
Randy Barnes, de Amerikaanse
wereldrecordhouder kogelstoten,
zou volgens het Franse sportdag
blad l'Equipe, betrapt zijn op het ge
bruik van verboden spierverster-
kende middelen. Volgens de krant
reageerde Barnes positief bij een
dopingcontrole, die op 7 augustus
bij wedstrijden in Malmö plaats
vond.
Barnes won de wedstrijd in de
Zweedse stad met een afstand van
22,84 meter. Dat was slechts 28 cen
timeter minder dan het wereldre
cord, dat hij op 20 mei in Los Ange
les op 23,12 meter bracht.
Het bericht kon door de Ameri
kaanse bond noch door vertegen
woordigers van de Internationale
Amateur Atletiek Federatie worden
bevestigd.
Barnes ontkende tegenover het
Engelse persbureau Reuter heftig
dat hij positief had gereageerd op de
controle in Malmö. "Ik heb abso
luut nog niets gehoord", vertelde de
wereldrecordhouder in een tele
foongesprek vanuit zijn huis in de
omgeving van Charleston in West
Virginia. "Ik heb grote moeite het
SPORTPRIJSVRAGEN
LOTTO 36: eerste prijs: 1 winnaar ontvangt bruto
f 282.815.10, tweede pri|S 4 winnaars ieder f
37.500. derde prijs: 141 winnaars f. 845,60, vierde
prijs 5895 winnaars f. 20,20, vijfde prijs: 77.700
winnaars f. 5,00.
CUFERSPEL 36: 6 cijfers goed: niemand, 5 cij
fers 4 winnaars, 4 cijfers 22, 3 cijfers 236, 2 cijfers
2353. Toto 36: eerste prijs: 4 winnaars ieder f.
4411,00, tweede prijs-106 winnaarsf. 110,90, der
de prijs 937 winnaars f. 31,20.
TOTO-GELUK 36: eerste prijs geen winnaar,
tweede prijs: 1 winnaar234,20, derde prijs 14
winnaars f. 83,60, vierde prijs: 398 winnaars f.
4.70.
VROUWEN: 1. Daling/Reed (VSt) 291 procent, 2.
Berkowitz/Pollack (Vst) 289,8, 3. Dumon/Roux
(Fra) 284,6, 28, Mulder/Van der Spek (Ned) 270,
53. Bakker/Gielkens 262,2, 65. ArnoldsA/riend
260, 75. V.d. Pas/Schippers 257,4, 80. Ipenburg-
A/an Winkel 256,4
MANNEN: 1. Mayer/Wright (NwZ) 314,4 procent,
2. Balicki/Zmudzinski (Pol) 300,6, 3 Covo/Paladi-
rio (Fra) 295.9, 17. Muller/De Jong (Ned) 287,6,
38. TammensA/ergoed 280, 46. Kirchhoff/Maas
277,5, 57. Rebattu/Van Oppen 275,6, 83 Ten
Brmk/De Vrind 271,8, 98. Paulissen/Ramer 269,4,
100. Mulder/Van de Brom 268,6, 154 Jansma-
A/an Wel 262,1.
BGROOTMEESTERTOERNOOI TILBURG
Short (GBr) - Ivantsjoek (Sov) 1/2 -1/2, Andersson
(Zwe)- Timman (Ned) 1/2 - 1/2, Gelfand (Sov) -
Seirawan (VSt) 1/2 - 1/2, Kamski (VSt) - Nikolic
(Joe) 1-0. Stand: 1. Kamski 3 pnt, 2 Ivantsjoek 2
1/2 pnt, 3 Nikohc, Timman en Andersson allen 2
pnt, 6. Gelfand, Seirawan en Short allen 1 1/2 pnt.
BORDEAUX, 540.000 gulden: Muster (Oos/1) -
Nijssen (Ned) 6-2 6-2, Luna (Spa) - Burillo (Spa) 6-
3 3-6 6-3, Altur (Spa) - Polier (Fra) 7-6 6-2, Costa
(Spa) - Wöhrmann (BrD) 6-3 7-5.
MEB: T. Bulters - M. Visser 6-4,7-6, MEC: W Vis
ser - R. Hoogendoorn 6-3, 2-6, 6-2; VDD30+: L
v/d Bent/H. Vermin -1. Geus/M. Zuidam 6-1, 6-2;
LANDSKRONA (ANP/SID) - De
strijd om deelneming aan de eind
ronde van de strijd om de Europese
voetbaltitel van 1992 in Zweden, be
leeft morgen in Landskrona een
echte primeur.
In het Zweedse stadje speelt na
melijk op die dag de Faeroer zijn
eerste interlandwedstrijd in groep
vier tegen Oostenrijk. Het is de eer
ste keer dat het uit achttien eilan
den bestaande land, dat sterk ver
bonden is met Denemarken, zijn
opwachting maakt in Europees dan
wel wereld verband.
Toen de Faeröer zich in 1988 bij
de FIFA aanmeldde als lid, zullen
weinigen gedacht hebben dat het
land zich ook zou storten in de kwa
lificaties voor een Europees- dan
wel wereldkampioenschap. Vorig
jaar, vlak voor de loting van de voor
ronden voor de Europese strijd in
Stockholm, bleek het de bond van
de Faeröer ernst te zijn. Het land
speelt in Zweden zijn thuiswedstrij
den omdat er in 'eigen huis' alleen
maar kunstgrasvelden ter beschik
king zijn.
dus Barnes.
Een woordvoerder van de Ameri
kaanse bond (TAC) verklaarde het
bericht in l'Equipe niet te kunnen
bevestigen. Hij bevestigde wel dat
Barnes na zijn wereldrecord in Los
Angeles een test had ondergaan,
SPORTAGENDA
WOENSDAG
HOOFDKLASSE B: DQS'46-Oost Arnhem (wo.
18.15 uur)
OVERGANGSKLASSE A: VEO-KVS
EERSTE KLASSE E: Trekvogels-Fides Pacta; F:
Futura-De Danaïden; G: Pernix-ONDO(sGr) (wo.
18.15 uur)
TWEEDE KLASSE F: ALO-Zuiderkwartier; G:
Avanti-Fiks
DERDE KLASSE L* Vitesse-Crescendo
RONDE EUROPESE GEMEENSCHAP
Vrouwen: Valkenburg - Koblenz: 1. Van Dijk
(Ned) 126 km in 2.59.35 (41,429 km/u), 2. Vikstedt
(Fin) op 1.02, 3 Jansens (Bel) 2.24, 4. De Laat
(Ned) z.t, 5. Le Gal (Fra) z.t, 6. Van Moorsel (Ned)
2 43,11. Groen (Ned), 12. Loohuis (Ned), 13. Clig-
net (VSt), 14 Van de Vijver (Bel). 15. Dernoncourt
(Fra) allen zelfde tijd als Van Moorsel. Klasse
ment: 1Marsal (Fra) 12.57.512. Vikstedt 0.27,3.
Van Moorsel 0.38,4. Bandini 0.43,5 Schop (Ned)
0.46,6. Odin (Fra) 0.52,7. Clignet 0.59,8. Werckx
I.38, 9 LeGal 1.38, 10. Slos 1.57.
PROFS EN AMATEURS: Peher (Fra) 140 km in
4.24.07,2. Veenstra (Ned) 1.35,3. Wust (BrD), 4.
Theus (Ned) Klassement: 1. Gayant (Fra)
16.50.46, 2 Jajabert (Fra) 0.01, 3. Skibby z t4.
Bouvatier (Fra) 0 10, 5 Bouwmans (Ned) 0.13. 6.
Rouxel (Fra) 0.13.7 Arnould (Fra) 0.16.8 De Wil
de (Bel) z.t.. 9. Bruyneel (Bel) z.t., 10. Manin (Fra)
0.20.
RONDE VAN CATALONIÉ
Vierde etappe: Jesus Montoya (Spa) 158 km in
4.32.00, 2. Cubino (Spa) z.t., 3. Delgado (Spa)
0.26,4. Gaston (Spa) z.t., 5. Lejarreta (Spa) z t., 6.
A|a (Spa) z.t., 7. Vargas (Col) 0.31, 8. Unzaga
(Spa) 0.50,9. Echave (Spa) 0.52,10. Llach (Spa)
0 57, 13. Kelly (Ier) 1.03, 14. Breuk.nk (Ned) z.t.,
40. Rooks (Ned) 4.37, 78. Van Orsouw (Ned)
II.39, 83. Van Aert (Ned) 13.14, 86. F.gnon (Fra)
15.12, 118. Verhoeven (Ned) 18 36, 120 Jakobs
(Ned) z.t., 121. Lubberding z.t., 131. Dekker (Ned)
19.40, 142. Talen (Ned) 25 34, 143. Hermans
(Ned) 26.03. Klassement: 1. Cubino 15.19.04, 2.
Lejarreta 0.26, 3. Gaston z.t., 4. Delgado z.t., 5,
Aja z.t., 6. Vargas 0.317. Unzaga 0.50,8, Echave
0.52, 9. Llach 0,57, 10. Rico (Col) 0.58, 15. Breu-
kink 1.03,36. Rooks 4.37, 66. Van Orsouw 11.39,
76 Van Aert 13.14,101. Jakobs 18.36,114. Lub
berding 20.25, 125. Verhoeven 23.12, 133. Her
mans 27.52, 137. Talen 35.05,140 Dekker 36.53.
Wilt u iets melden? Bel 071-
161424 (Wim van Duivenbode)
zondag 18.30 en 19.30 uur. Of
schriftelijk naar Postbus 54,
2300 AB Leiden.
De zaalvoetbalcompetitie is
deze week begonnen. In de eerste
divisie ontvangt het Voorhoutse
Bax om 20.00 uur IFD As-
bitondak. Boerenburg-Zwarte
Wolf is een streekderbv in de
tweede divisie. In Lisse krijgt
THB Boys bezoek van JSB. In de
hoofdklasse staan de wedstrij
den; Wally Sport-RGC, Hans van
Goozen-Migor, Lugdunum-Stoof
en Bola Raga-Noordwijk op het
programma FC Den Haag won
met 9-1 van een Haags Kleurrijk
elftal. Marcel Valk scoorde één
keer In de topklasse van de na
tionale wielerbond zijn Roosen
daal en Pedaalridders Amers
foort gedegradeerd. Deze twee
plaatsen worden volgend jaar
door Pijnenburg (Tilburg) en het
Leidse Swift/Casba opgevuld
Scheenbeschermers zijn sinds
vorige week verplicht in het be
taald voetbal. Het bestuur ama
teurvoetbal daarentegen heeft
een dergelijk besluit nog niet ge
nomen. Voor amateurclubs die
deelnemen aan de KNVB-beker-
competitie geldt deze regel echter
wel, omdat de bekercompetitie
valt onder de reglementen van
het betaald voetbal Leonard
van Utrecht (Noordwijk) speelt
morgenavond in Delft met het
Nederlands amateurelftal een ju-
bilWmwedstrijd tegen DHL
René Ruitenberg heeft de laatste
wedstrijd van de nationale skee
lercompetitie gewonnen. Edward
Hagen klom op naar een tweede
plaats in de eindrangschikking
Zondag 16 september vindt om
12.00 uur de officiële opening
plaats van het clubhuis van de
surfclub WSV Leidschendam aan
de Vlietlanden. Ook de Leidse
Studenten Surfvereniging Plan
kenkoorts heeft daar haar onder
komen Frank van Veenendaal
heeft de leiding in het Casba-wie-
lerklassement. Erik Bos en Petra
de Bruin volgen op de tweede en
derde plaats De Warmond-prijs
op Renbaan Duindigt begint mor
genmiddag om 14.30 uur. De di
rectie van de Wassenaarse baan
heeft besloten om bij wijze van
proef de entreeprijzen te verlagen
tot en met 31 oktober De Leider-
dorpse volleybalvereniging Ley-
thon houdt op 20 september een
Algemene Ledenvergadering in
de Muzenhof DKD (Leider
dorp), ZCL (Lisse), ZVN (Noord-
wijk) en De Columbiaan (Voor
hout) zijn de regionale zwem-
clubs die het aanstaande week
einde deelnemen aan een nacht
marathon in het Wassenaarse
Sterrenbad FC Den Haag 2
schoot met scherp tegen de reser
ves van Ajax. Leidenaar Remco
Torken scoorde driemaal
De Leidse
korfbalverenigingen moeten trai
ningsuren in de 5 Meihal inleve
ren. De uurtjes gaan nu naar het
badminton Nathalie Geeris (Ter
Leede) en Marion van der Ploeg
(tegenwoordig Rijsoord) zijn ge
selecteerd voor het Nederlands
vrouwenelftal. Morgenavond
speelt Oranje een oefenwedstrijd
in Roermond tegen Denemarken
Op 19 september komt de
KNVB-voetbaltruuk naar de
voetbalvereniging Lugdunum
aan de Oegstgeesterweg in Lei
den Swift-Casba houdt op 20
september het clubkampioen
schap tijdrijden in de polder bij
Gelderswoude (tussen Zoeter-
woude en Benthuizen) Ter gele
genheid van het 13de lustrum van
SVLV op 15 september wordt er
een receptie gehouden van 19.00
en 20.30 uur De zestienjarige
RijnsburgseTessa van der Valk is
bowlster van het jaar geworden
In het Belgische Dudzele behaal
de Hans Schipper uit Warmond
een vijfde plaats in een skeeler-
wedstrijd De Sassenheimse
wieleramateur Frank van Veen
endaal neemt in Spanje deel aan
het Wereldkampioenschap voor
studenten Het Wereldkam
pioenschap touwtrekken is van
12 tot 16 september in Slagharen
Volgende week dinsdag begint
de voetbalcompetitie voor spe
lers onder de 21 jaar. De organisa
tie is in handen van UVS De Fe
deratie Sport Gehandicapten
(FSG) is na 13 jaar opgeheven
De Zwarte Wolf heeft het
hoofdsponsorschap van Liebert
bij de Leidse voetbalvereniging
Roodenburg overgenomen Op
zaterdag 22 september is er in
Aalsmeer weer een groot indoor-
gala. Wielrennen, skeeleren en
een rolstoelwedstrijd staan op het
programma De 17-jarige Leide
naar, Peter van Hal, heeft in Win
terberg een skispringwedstrijd
gewonnen. Zijn sprong was 35
meter van de 40 meter schans. Hij
verbeterde hiermee het record
van Patrick van der Kolk met 4
meter Zaterdag zijn er in Kat
wijk zwemwedstrijden voor C-
klassers. Aanvang 16.30 uur Het
wereldkampioenschap wielren
nen 1993 wordt gehouden in
Noorwegen De eerste wedstrijd
om de Zilveren Molen van LFC is
niet op dinsdag 18 september
maar een week later De Wereld-
gymnaestrada wordt van 15 tot en
met 20 juli 1991 in Amsterdam ge
houden De kleine maar gezelli
ge volleybalclub GGV is op zoek
naar leden voor de recreantenaf
deling. Inlichting via telefoon
07L215024 Zaterdag 15 septem
ber: Ronde van Voorhout. Een
dag later staat de Ronde van Al
phen op het programma
De Vries wil natuurlijke ventilatie in kantoren
DEN HAAG (ANP) - Minister De Vries (sociale zaken) meent dat de omvang van de ar
beidsongeschiktheid en het ziekteverzuim in belangrijke mate kan dalen als in de bedrij
ven meer doen om stress te voorkomen. Dat heeft de bewindsman gisteren in Den Haag
gezegd, waar hij een handboek met aanbevelingen ter voorkoming van 'werkstress' in ont
vangst nam.
Voor meer dan een derde van de
mensen die arbeidsongeschikt ra
ken door psychische problemen, is
er een direct verband te leggen met
de werksituatie. De Vries pleitte
voor het tijdig aanpassen van taken
of het aanbieden van ander werk,
wanneer zo duidelijk is dat de pro
blemen in een aantal gevallen lig
gen in het werk. Het gaat hier vol
gens de minister om de in principe
vermijdbare instroom in de wao.
Dit verschijnsel is volgens De
Vries (en de opstellers van het boek)
te verklaren uit het volstrekt ont
breken van een traditie op het ge
bied van het voorkómen van stress
in bedrijven. Vanaf 1 oktober moe
ten alle bedrijven zich inspannen
om stress te voorkomen, op grond
van de arbeidsomstandighedenwet.
Zo schrijft de arbo-wet voor dat ta
ken steeds moeten worden afge
stemd op leeftijd, lichamelijke en
geestelijke gesteldheid, geslacht,
kennis en ervaring van de werkne
mer.
Ook moet de werknemer vol
doende mogelijkheden hebben om
zijn of haar werk naar eigen inzicht
TILBURG (ANP) - De ademanaly
setest bij automobilisten die wor
den verdacht van rijden onder in
vloed van alcohol, staat vandaag op
nieuw op de agenda van de Hoge
Raad in Den Haag. De Tilburgse ad
vocaat mr. J.B. Milo heeft in cassa
tie de huidige toepassing van de
ademanalyse ter discussie gesteld,
omdat hij vindt dat verdachten die
een ademtest krijgen worden ach
tergesteld bij mensen wie een
bloedproef wordt afgenomen.
Wanneer een verdachte binnen
een uur na aanhouding de bloed
proef ondergaat heeft hij of zij het
recht om een uur na de eerste test
nog een extra bloedproef te laten
verrichten. Bovendien heeft de ver
dachte nog recht op een nieuw on
derzoek van hetzelfde bewijsmate
riaal. Bij de ademanalysetest al
na twintig minuten na aanhouding
heeft de verdachte echter recht
op slechts eén proef en daarmee is
de kous af.
De bloedproef is een uitzonde
ringsgeval en wordt toegepast in ge
val de verdachte medisch gezien
(vaak: fe dronken) niet kan blazen
of als de ademanalyse-apparatuur
het laat afweten.
Volgens Milo zit het manco niet in
de wet als zodanig maar in de regels
die het Besluit Alcoholonderzoeken
voor de uitvoering voorschrijft. De
advocaat pleit ervoor de verdachte
in de gelegenheid te stellen nog een
tweede ademtest te laten afnemen
na een uur. "Dat kan heel wat uit
maken voor het vonnis".
Vorig jaar speelde een soortgelij
ke zaak bij het gerechtshof in Den
Haag en later ook bij de Hoge Raad.
Bij die zaak werd in november vorig
jaar door de rechter bepaald dat het
via ademanalyse verkregen bewijs
onrechtmatig is. omdat de verdach
te die zo'n test ondergaat geen recht
heeft op contra-expertise. In maart
1990 vernietigde de Hoge Raad dit
vonnis van het Haagse gerechtshof,
waarmee de blaastest in ere werd
hersteld.
Advocaat Milo verdedigde zijn
cliënt eerder bij de politierechter en
meervoudige kamer in Breda en bij
het hof in Den Bosch, die beide de
cliënt veroordeelden. Hij verwacht
dat de Hoge Raad pas over twaalf
weken uitspraak doet. Eerst brengt
het openbaar ministerie (de advo
caat-generaal) advies uit en vervol
gens heeft de Hoge Raad naar Milo's
inschatting nog eens zes Weken no
dig om tot een uitspraak te komen.
te verrichten, contact te onderhou
den met andere werknemers en zich
op de hoogte te stellen van doel en
resultaat van zijn arbeid.
Klimaat
Steeds meer mensen die in kantoor
gebouwen werken, hebben klach
ten over hun gezondheid en het kli
maat op hun werkplek. De meest
voorkomende klachten zijn ver
moeidheid, hoofdpijn, neus- en
keelklachten en oogklachten. De
meeste klachten over het binnenkli
maat betreffen de temperatuur, te
droge lucht en de luchtkwaliteit.
Dit blijkt uit onderzoek van het
ministerie van sociale zaken, dat
door minister De Vries aan de
Tweede Kamer is aangeboden. De
bewindsman wil opdrachtgevers en
architecten ertoe bewegen om nieu
we of te verbouwen kantoorgebou
wen waar mogelijk te voorzien van
natuurlijke ventilatie. Ook moeten
werknemers op kantoor zelf de tem
peratuur kunnen regelen. Luchtbe-
vochtiging moet volgens de minis
ter worden vermeden.
Er werden 61 kantoorgebouwen
bezocht: ongeveer 10.000 werkne
mers kregen een vragenlijst voorge
legd en ruim 7p00 van hen stuurden
de lijst ingevuld terug. Uit het on
derzoek blijkt dat de klachten in de
onderzochte gebouwen sterk uit
eenlopen. Klachten over de tempe
ratuur werden het meest geuit (ge
middeld 52,5 procent van de onder
vraagden).
•Uit het onderzoek blijkt verder
dat vrouwen meer klachten hebben
gemeld dan mannen. Mensen die de
mogelijkheid hadden om zelf de
temperatuur van hun werkplek te
regelen, rapporteerden minder
klachten dan mensen die dat niet
konden. Oogklachten kwamen
vooral van dragers van contactlen
zen.
In gebouwen met een luchtbe-
vochtigingsinstallatie werden veel
huid-, neus- en keelklachten geuit.
In natuurlijk geventileerde gebou
wen blijken minder klachten voor
te komen dan in mechanisch geven
tileerde gebouwen.
HAARLEM Voor de gemiddelde Nederlander nauwelijks voorstelbaar,
maar er zijn mensen die in hun jeugd nimmer hebben leren fietsen. Zij kun
nen die achterstand in Haarlem wegwerken bij het buurtcentrum Frans
Hals, dat een cursus 'fietsen in twaalf lessen' heeft bedacht. Op de foto on
derwerpt Elmas Akgül zich aan de eerste les van instructrice Thea van
Wilt. doto ANP)
RIO DE JANEIRO (IPS) - De bur
gemeester van de Braziliaanse stad
Sao Paolo heeft een onderzoek ge
last naar de aanwezigheid van mas
sagraven op drie begraafplaatsen.
Vorige week werd op het kerkhof
Dom Bosco in de stad een massa
graf blootgelegd met ongeveer 1500
lijken van slachtoffers van de mili
taire dictatuur, die Brazilië tussen
1964 en 1985 heeft gekend.
De burgemeester heeft beslag la
ten leggen op de registers van de
kerkhoven Campo Grande, Vila
Hermosa en Lageado. Het vermoe
den dat ook op deze plaatsen massa
graven liggen is gebaseerd op ver
klaringen van familieleden van ver
dwenen personen en werknemers
van de begraafplaatsen.
De beheerder van het kerkhof Vi
la Hermosa, Mercedes Roman, zei
dat ex-werknemers van de begraaf
plaats zich 'ongebruikelijke activi
teiten' herinnerden, met name in de
jaren 1970 en 1971, die bekend staan
als de meest gewelddadige van de
hele dictatuur. Het viel hun op dat
er in die tijd erg veel lijken van 'be-
hoeftigen' werden weggehaald bij
het officiële medische instituut
(IML) om op Vila Hermosa begra
ven te worden. De getuigen spraken
van zo'n veertig per dag, terwijl er
vandaag de dag niet meer dan ge
middeld vijf lichamen van armen
begraven worden.
Maandag vindt er in Sao Paolo
een gesprek plaats tussen vertegen
woordigers van mensenrechtenor
ganisaties en de gouverneur van de
deelstaat. De afgevaardigden eisen
dat de gevonden lijken niet worden
onderzocht door het IML, dat zij be
schuldigen van medeplichtigheid
aan de militaire dictatuur.
DEN HAAG (GPD/ANP) - "Het is
opvallend dat in de politiek wel
wordt gesproken over het terug
dringen van de veestapel, maar niet
over een vermindering van het aan
tal auto's. Er is geen duidelijker be
wijs voor de stelling dat de auto
kennelijk behoort tot de heilige
koeien".
Dat zei prof. dr. L. Reijnders, me
dewerker van de Stichting Natuur
en Milieu, gisteren voor een gehoor
van een paar honderd wegenbou
wers in Den Haag. Voor- en tegen
standers van de auto gingen daar
met elkaar in discussie tijdens de
jaarvergadering van de Nederland
se Vereniging van Wegenbouwers
(NVWB).
Bij die gelegenheid presenteerde
de NVWB een onderzoek dat in haar
opdracht door onderzoeksinstituut
NEA is verricht naar de milieu-ef
fecten van verschillende mobili-
teits-scenario's. Globaal komt de
uitkomst van dat onderzoek er op
neer dat het milieu het meeste ge
baat is bij schonere motoren voor
personenauto's en vrachtwagens.
Andere opties, zoals een uitbreiding
en betere bezetting van het open
baar vervoer, bieden volgens de
NVWB minder soelaas.
Reijnders deelde het optimisti
sche geloof van de NVWB in techni
sche oplossingen niet. Een wezen
lijke reductie van de uitstoot van
stikstofoxyden (verantwoordelijk
voor zure regen) is volgens hem al
leen mogelijk als het gebruik van de
auto drastisch wordt beperkt. "Wil
men komen tot een vermindering
van 85 procent binnen tien jaar, dan
valt niet te ontkomen aan een sub
stantiële vermindering van het aan
tal autokilometers. En daarbij gaat
het om een vermindering in de orde
van vele tientallen procenten".
Volgens minister Maij-weggen,
verantwoordelijk voor het verkeers
beleid, is er in het onderzoek ten on
rechte geen rekening mee gehou
den dat het autogebruik de komen
de jaren verder zal toenemen. Ook
suggereert het rapport "dat het au
togebruik in Nederland wel mee
valt omdat het relatieve aantal au
to's in Nederland in vergelijking
met omringende landen niet zo
groot is. Maar als we kijken naar het
aantal verreden kilometers, staat
ons land in Europa bovenaan", al
dus Ma ij-Weggen.
Zij raadde de wegenbouwers hun
werkzaamheden te verleggen naar
bouwwerkzaamheden ten behoeve
van het openbaar vervoer. "In dit
verband wordt het misschien tijd
uw naam te veranderen in Neder
landse Vereniging van Infrastruc
tuur Bouwers".
Voorzitter ir. J. van der Lippe van
de NVWB erkende dat zijn sector
„een graantje kan meepikken" van
de geplande investeringen in het
openbaar vervoer, waarvoor vol
gens Maij na 1992 meer dan één mil
jard per jaar beschikbaar is. Ander
zijds trok hij fel van leer tegen de
aangekondigde bezuiniging op we
genaanleg. In plaats van circa 20
miljard wil Maij de komende 20 jaar
nog maar maximaal 13,3 miljard uit
trekken voor de bouw van nieuwe
wegen. Dat is volgens haar voldoen
de omdat door onder meer de ver
sterking van het openbaar vervoer
het het autoverkeer tot 2010 nog
maar met 35 procent zal groeien.
Van der Lippe betwijfelde sterk
of dit zal lukken. Hij wees er op dat
de bereikbaarheid, die van groot be
lang is voor de Nederlandse econo
mie. in gevaar dreigt te komen als
"de bereikbaarheid over de weg de
laagste prioriteit krijgt", zoals Maij
volgens hem wil.
ANWB-directeur mr. P. Nouwen
kondigde tijdens de NVWB-verga-
dering aan dat de Raad van de Cen
trale Ondernemingsorganisaties, de
verladersorgahisatie EVO. Neder
land Distributieland, de Stichting
Weg en de ANWB een Platform Ver
keer hebben gevormd. De initiatief
nemers vinden dat de verkeersplan
nen van het kabinet een zo ernstige
bedreiging vormen voor de econo
mische groei, dat zij zich genood
zaakt zien hun ideeën op dat punt
gezamenlijk uit te dragen.
Regeling Menem
verder verzwakt
BUENOS AIRES (IPS) - De Ar
gentijnse partij Christelijke Demo
cratie (DC) heeft besloten op te stap
pen uit de coalitie met de peronis
ten van president Carlos Menem.
Daarmee is de basis van de Argen
tijnse regering verder versmald, na
dat in augustus de centrum-linkse
Onverzettelijke Partij (PI) de coali
tie verliet uit onvrede met de priva
tisering van staatsbedrijven.
De reden van de christen-demo
craten voor de breuk met de rege
ring is dat de partij zich niet langer
wil identificeren met het peronis-
me. Tijdens het nationaal partijcon
gres het afgelopen weekeinde be
sloot de DC terug te keren tot haar
christen-democratische signatuur.
De stap is pikant, omdat één van
de leiders van de DC, Antonio Er-
man Gonzalez, niet van plan is af te
treden als minister (economische
zaken). Gonzalez, die de supervisie
heeft over het uitgesproken 'pero-
nistische' herstelbeleid van de rege-
ring-Menem, zei in een boodschap
aan het congres dat hij de uitgangs
punten van de partij nog steeds on
derschrijft.
