Lauw publiek bij popfestival Metropolis
Onrijp acteerspel in 'Het Zuiden'
3M-winnaar Zekveld ontvangt
een ton van minister D'Ancona
Excentrieke kluchtigheid
Internationale
orgeldagen
in Nijmegen
VERHOEVEN LANDT IN NORMANDIË
MAANDAG 10 SEPTEMBER 1990
Organisator Dick Vos: 'Mensen misschien overvoerd met muziek'
AMSTERDAM (GPD) - De VARA
vierde zaterdag feest, groot feest.
Het waren eigenlijk meerdere feest-
.ies van de VARA-Matinee en haar
artistiek leider Jan Zekveld:. ope
ningsconcert van het 30ste seizoen
van de Matinee op de Vrije Zater-
dag, eerste concert uit de Sjostako-
witsj-serie (met televisie-opnamen),
als gast het verrassende symfonie
orkest van het Kirov Theater uit Le
ningrad met als chef-dirigent de in
Nederland zo populaire Valery Ger-
giev. Als klap op de vuurpijl ont
ving Jan Zekveld uit handen van
minister Hedy d'Ancona (wvc) de
3M-muziekprijs ter waarde van
100.000 gulden.
De Vrije Zaterdagmiddag begon
i als altijd, met het bekende beeld
van binnenstromend publiek in het
uitverkochte Concertgebouw. Tot
dusver, nog niets bijzonders aan de
hand. De jonge Russische dirigent
Gergiev is geen onbekende. Jan
Zekveld liet hem drie jaar geleden
in Nederland debuteren in zijn
VARA-matinee.
Sindsdien is hij als steun en toe
verlaat van Zekveld uitgegroeid tot
publiekslieveling. Zijn prestaties
met Nederlandse orkesten zijn zon
der uitzondering bijzonder te noe
men. Het concert van zaterdagmid
dag, met Gergiev's eigen orkest uit
Leningrad, was desondanks van
een hogere orde. Verbazing, koude
rillingen en een diep gelukzalig ge
voel overmeesterde menig concert
bezoeker.
Het symfonie-orkest van het Ki
rov Theater steekt stadgenoot Le
ningrad Philharmonisch naar de
kroon, dat is zeker. Onder leiding
van Gergiev klinkt dit orkest als een
bijna perfect gesmeerde machinev
met een ongelofelijke dynamiek.
Bijna onhoorbaar zacht in passages
uit Moesorgski's voorspel tot de
opera Chovansjtsjina, tot oren-splij
tend hard in de Schilderijenten
toonstelling van dezelfde compo
nist.
Maar alles klinkt genuanceerd en
natuurlijk gedisciplineerd. Slechts
de zuiverheid in de strijkers liet af
en toe wat te wensen over.
Het feestje van Zekveld, na afloop
van het concert, kende het voor
spelbare verloop. Veel was reeds ge
zegd en geschreven. Veel hapjes,
champagne en loftuitingen dus. Dit
laatste overigens terecht. VARA-
voorzitter Marcel van Dam en de
laureaat zelf maakten nog eens dui
delijk dat met de prijs niet alleen
Zekveld, maar zeker ook zijn voor
gangers Hans Kerckhof en Kees
Hillen geeerd worden. Volgens Van
Dam heeft de VARA ook in finan
cieel moeilijke tijden het enorme
matinee-budget (momenteel 1,2
miljoen gulden) altijd met overtui
ging beschikbaar gesteld.
Minister D'Ancona roemde de
matinee als de meest prikkelende
en attractieve concertserie in Ne
derland. Het enige werkelijk prik
kelende en humoristische toe
spraakje kwam van laureaat Zek
veld zelf. Naast een warm pleidooi
voor coherent en geëngageerd mu
ziekbeleid deelde hij de televisie
een gevoelige tik uit door te stellen
dat de radio toch bij uitstek het me
dium was om muziekcultuur uit te
dragen.
Uitzending radio-opnamen van
dit concert: vanavond, Radio 4,
20.02 uur. de televisie-uitzendin
gen volgen op 6 oktober en 15 de
cember.
Nieuwe Directrice voor RPhO
ROTTERDAM (ANP) - Drs W. Sandberg van Boelens wordt per 1 novem
ber de nieuwe directrice van het Rotterdams Philharmonisch Orkest. Zij is
de opvolgster, zo heeft het Orkest zaterdag bekendgemaakt, van H. van
Beers. Die is overgestapt naar de VPRO waar hij directeur van de televisie-
dienst is geworden.
Sandberg van Boelens (30 jaar) is bestuurskundige en heeft in de bestu
ren gezeten van het Nederlands Studenten Orkest, het Nederlands Theater
Orkest en het Christina Deutekom Concours. Sinds twee jaar is zij zakelijk
leidster van de Amsterdamse Bach Solisten.
Lakenhal koopt zelfportret W. van Mieris
LEIDEN - Het Leidse Stedelijk Museum De Lakenhal heeft een zelfpor
tret van Willem van Mieris aangekocht. Willem van Mieris (1662-1747)
wordt gerekend tot de Leidse fijnschilders, die hun naam ontlenen aan een
gedetailleerde techniek op klein formaat.
Het zelfportret is verworven met aanzienlijke steun van de Vereniging
Rembrandt. Het is te zien op een tentoonstelling die duurt van 14 septem
ber tot en met 28 oktober, een expositie waar werken worden getoond van
de gebroeders Mieris en Carel de Moor.
Hommage aan Cesar Franck in Domkerk gaudeamusprijzen - de
0 Gaudeamus Fondation Louis Vuit-
UTRECHT (GPD) In de Utrechtse Domkerk zal vanaf 15 september tot ton-prijs is zaterdag toegekend aan
en met 10 november een concertcyclus zijn gewijd aan de Nederlands- Paolo Aralla en Claus-Steffen
Franse componist César-Auguste Franck, die honderd jaar geleden in Pa- Mahnkopf. Beide componisten de-
rijs stierf. Franck werd in 1822 in de toen nog Nederlandse stad Luik gebo- ^en de eerste prijs van 10.000 gul-
ren en staat vooral als belangrijk orgelcomponist te boek. Hij veroverde den. De prijs werd uitgereikt tijdens
Imede) een vooraanstaande plaats in de muziekgeschiedenis als schepper de internationale Gaudeamus-mu-
van geniale kamermuziek, van een monumentale orkestsymfonie en van ziekweek, die tot zondag in Amster-
de Variations symphoniques voor piano en orkest. dam plaats vindt.
De bassist van de Ierse band 'Sons of the Desert' tijdens het Metropolis-fes
tival. Zijn halsbrekende toeren maakten het publiek ook niet enthousiaster.
(foto ANP)
'Kalldewey, Farce' van Botho Strauss door
toneelvereniging 'per expres'. Régie: Wil
Bergsma. Met Sanne Driehuis, Ton Veen-
man, Ria Cattin, Félice Schipper, Rob Hei
dens en Wil Bergsma. Gezien op 8 septem
ber in het Parktheater in Alphen.
ALPHEN Twee mini-inci
dentjes zijn typerend voor de
voorstelling 'Kalldewey, Farce'
door toneelvereniging 'per ex
pres'. Terwijl de slotwoorden nog
gesproken moesten worden, be
gon het applaus al. Dat hield na
tuurlijk onmiddellijk op, en je
hoorde mensen met lacherige gê
ne zeggen: o jé, het is nog.niet af
gelopen. Na de gebruikelijke
bloemenhulde begon een dame
op de eerste rij 'uitleg, uitleg' te
scanderen. Gelach in de zaal, ie
dereen bleef zitten en leek te den
ken: nou, als dat zou kunnen...
Één ding was dus duidelijk; op
ieders gezicht stond een groot
vraagteken. 'Kalldewey, Farce'
van de veelbesproken Duitse
schrijver Botho Strauss is inder
daad een uitermate moeilijk stuk,
omdat er tal van filosofische im
plicaties aan ten grondslag lig
gen. Dit soort repertoirekeus voor
een niet-professionele toneel
groep blijft dan ook een omstre
den kwestie.
Ziet men het werk van Botho
Strauss als 'psychogram van onze
tijd', dan vat men dat samen in
thema's als verstoorde relaties, de
onmogelijkheid tot zinvol hande
len te komen, het isolement van
het individu in een door bureau
cratie en media beheerste samen
leving, het citaatkarakter van
taal, en de beperkingen die taal
ons oplegt. Maar daarmee is nog
nauwelijks iets gèzegd, want
Strauss probeert zijn inzichten op
een theatrale manier gestalte te
geven. Dat heeft onder meer een
zeer fragmentarische structuur
zonder verhaallijn maar met ver
schillende werkelijkheidsni
veaus tot gevolg. In 'Kalldewey,
Farce' bijvoorbeeld komen een
paar scènes voor, waarin twee
personages van het stuk zichzelf
als het ware spiegelend en ver
dubbelend zien. De grote vraag is
nu, hoe je deze radicale pogingen
tot doorbreking van onze ver
trouwde waarnemingspatronen
kunt ensceneren?
Juist omdat dit stuk nauwelijks
houvast biedt aan spelers en pu
bliek, klampt toneelvereniging
'per expres' zich vast aan het
meest voor de hand liggende: de
(k)luchtige elementen in de zo al
ledaags mogelijk gespeelde dialo
gen worden aangedikt. Iedere ac
teur zoekt daarbij zijn heil in een
bepaald aspect van zijn persona
ge - vaak met het nodige effectbe
jag. Het resultaat is excentrieke
kluchtigheid, hetgeen al met al
een te mager antwoord is op de
vele eisen die het stuk aan een en
scenering stelt. Daartegenover
staat dat door de onbevangenheid
waarmee toneelgroep 'per ex
pres' aan dit stuk heeft gewerkt,
tijdens de voorstelling een onge
dwongen sfeer is ontstaan die
door iedereen leek te worden ge
waardeerd.
WIJNAND ZEILSTRA
door Margo Dames echter ge
speeld als een eigenwijze bakvis
die de woorden uitspreekt alsof
ze ze gedicteerd krijgt. En Betty
Schuurman (Regina) lijkt wel de-
clameeroefeningen te doen
(„thuis is bóven in het noorden"),
in plaats van zich wanhopig te
voelen omdat ze Ian niet bereikt.
Het zijn drie belangrijke rollen
die er naast schieten. En als je niet
in deze personages kunt geloven,
dan werkt de voorstelling niet.
Het goede spel van Henk van Ul-
sen (als de planter Broderick, om
theoretische redenen goed voor
zijn slaven) en Marlies Heuer (een
zelfingenomen, schijnwijze tante
Eveline) verandert daar weinig
meer aan. Het verwijt treft voor
een deel ook de regisseur. Van
Hove heeft waarschijnlijk meer
op de vormgeving dan op de spel-
prestaties gelet. Het toneelbeeld
ziet er prachtig uit. De enorm ho
ge salon die zijn vaste ontwerper
Jan Versweyveld bedacht, maakt
van de mensen akelig nietige we
zens. En de naar voren geschoven
achterwand verbeeldt bijna let
terlijk een muur die op je afkomt.
Misschien is de vormgeving
wel te mooi. Vanuit de linker zij
wand steekt een scheepsboeg de
kamer in. Die verwijst waar
schijnlijk naar het bootje waar de
zwarte dienstbodd van droomt,
maar hij hangt daar verder toch
een beetje overbodig te wezen. Zo
zijn er wel meer attributen (een
torso waar jaloers naar gekeken
wordt, een zweepje dat de verbor
gen woede openbaart van wie het
vasthoudt) die gezocht aandoen.
'Het Zuiden' is in Nederland
één keer eerder gespeeld, in 1960
door Theater uit Arnhem. Critici
als Anton Koolhaas en Jeanne
van Schaik-Willing vonden toen
dat het stuk eigenlijk niet ge
schikt was voor een opvoering.
De dialogen zouden teveel ro
mandialogen zijn en Koolhaas
noemde de vormgeving zelfs a-
theatraal. Van Hove heeft met die
opvattingen terecht afgerekend.
De grillige vorm is juist een van
de kwaliteiten van het stuk. En de
machteloosheid van de persona
ges reikt veel verder dan de on
macht om een homoseksuele lief
de te bekennen. Maar de beklem
ming die van 'Het Zuiden' op de
toeschouwers kan overslaan, ver
eist een veel rijper acteerspel dan
Van Hove nu aan zijn acteurs
heeft weten te ontlokken.
HANS STUPERS
Het Zuiden ('Sud') van Julien Green door
Het Zuidelijk Toneel. Vertaling: Judith Herz-
berg. Regie: Ivo van Hove. Toneelbeeld:
Jan Versweyveld. Spelers: Bart Siegers,
Koen de Bouw, Betty Schuurman, Marlies
Heuer e.a. Gezien: vrijdag 7 september
Stadsschouwburg Eindhoven. Tournee t/m
23 november.
EINDHOVEN (GPD) - Er hangt
een grote kilte over 'Het Zuiden'
van Julien Green. In de regie die
Ivo van Hove voor Het Zuidelijk
Toneel maakte, zijn de persona
ges starre wezens die hun emoties
stevig achter slot en grendel heb
ben gestopt. Ze hebben een ge
heim onder de leden als een zie
kelijke kwaal. En ze zwijgen. Ze
zwijgen zelfs als ze spreken. Het
geeft de voorstelling een sfeer van
benauwenis.
'Het Zuiden', geschreven op
aandringen van de Franse thea
termaker Louis Jouvet en voor
het eerst opgevoerd in Parijs in
1953, speelt zich af in een plan
terswoning in een van de zuidelij
ke staten van Amerika. Het is de
vooravond van de Amerikaanse
burgeroorlog (die uitbrak op 12
april 1861). De dreiging van die
oorlog speelt op de achtergrond
voortdurend mee. Onderwerpen
van gesprek: de slavernij, de ver
schillen tussen noord en zuid, het
gevoel van ontheemdheid dat
ontstaat wanneer men niet daar is
waar men hoort te zijn.
Het zijn onderwerpen die ko
men van buitenaf. In feite zouden
de personages het willen hebben
over iets heel anders. Over harts
tochten waarmee zij niet uit de
voeten kunnen. Over religieuze
beleving die zij niet durven con
fronteren met gerechtvaardigde
twijfel en onzekerheid. God
spreekt niet, wordt een paar keer
gezegd. Daarom kunnen ze ook
zelf niet spreken.
De kleine samenleving die
Green ons in 'Het Zuiden' voor
schotelt probeert zich hardnek
kig staande te houden op verkeer
de gronden. Ivo van Hove legt in
zijn regie de nadruk op het onech
te gedrag waarin mensen hun toe
vlucht zoeken als zij zich niet
kunnen uitspreken. H(j proble
matiseert niet de homoseksuele
liefde die de Poolse officier Ian
Wiczewski (gespeeld door Bart
Siegers) opvat voor Erik MacClu-
re (Koen de Bouw). En terecht
niet: de 'onmogelijke' liefde van
Ian verschilt niet wezenlijk van
die van de anderen. Wat Ian an
(foto GPD)
ders maakt, is dat hij zich in een
uitgelokt duel door Erik laat do
den. Dat lijkt tragisch, persoon
lijk vind ik die mystieke eenheid
van dood en liefde zelfs pathe
tisch, maar de andere personages
brengen het er met de manier
waarop zij hun leven leiden na
tuurlijk niet veel beter af.
De benauwenis van de voor
stelling moet voor een loutering
zorgen. Nietwaar, als je ziet tot
welke catastrofes de verdringing
van gevoelens kan leiden, neem je
je onmiddellijk voor je passies en
innerlijke conflicten nooit meer
te verzwijgen. Maar tot een loute
rend effect is het wat mij betreft
niet gekomen.
Dat lag voor een deel aan het te
genvallende spel. Bart Siegers,
die vorig jaar bij het Theater van
het Oosten een prachtige vertol
king van Richard II gaf, weet zich
als Ian Wiczewski geen raad. Het
personage moet iets mysterieus
hebben, maar Siegers maakt een
beetje een aansteller van hem,
een ijdeltuit die voortdurend in
de spiegel kijkt en die doet alsof
het betekenis heeft langdurig met
je vinger in een theekopje te roe
ren. De 16-jarige plantersdochter
Angelina is een intelligente jonge
meid met een volwassen tekst -
ROTTERDAM (GPD) Program
meur Dick Vos liep na het Rotter
damse popfestival Metropolis over
het met duizenden plastic bekertjes
bezaaide grasveld. "Ja, ik baal wel
van sommige negatieve reacties.
Een bepaalde muzikale stroming
zou dan ten onrechte niet zijn verte
genwoordigd op het festival waar-
NIJMEGEN In Nijmegen wor
den van woensdag 12 tot en met za
terdag 15 september de Internatio
nale Orgeldagen Rijnstreek gehou
den. Middelpunt van het evene
ment is de St. Stevenskerk in
Nijmegen, met zijn vier orgels een
waar dorado voor de orgellietneb-
bers en de acht concoursdeelne-
De Orgeldagen zijn uitgegroeid
tot één van de grootste Europese
evenementen op dit gebied, met el
ke twee jaar deelnemers uit de lan
den aan het stroomgebied van de
Rijn: Zwitserland, Oostenrijk,
West-Duitsland, Frankrijk, België,
Luxemburg en Nederland.
Aan de wedstrijd kunnen orga
nisten deelnemen die geboren zijn
na september 1955; zij moeten de
nationaliteit bezitten van één van de
genoemde landen. Aan de voorron
den voor het concours van volgende
week, die tussen 26 en 30 maart wer
den afgewerkt in de Stevenskerk,
namen 41 organisten deel. Daaruit
koos de proefspeljury (Bram Beek
man, Nico van den Hooven en Jan
Raas) acht finalisten: Gerrit Christi-
aan de Gier (IJsselstein), Ulrike
Heider (Arnhem), Petra Veenswijk
Del ften Ko Zwanenburg (Utrecht)
uit Nederland. Gerhard Gnann en
Ulrike Theresia Wegele uit West-
Duitsland, Roswitha Hachler
Baumgartner uit Zwitserland en
Sophie Retaux uit Frankrijk.
Wat opvalt dit jaar is het grote
contingent vrouwelijke organisten
'en de omvangrijke deelname uit
Nederland.
De Orgeldagen worden woensdag
12 september geopend met het tra
ditionele concert door de juryleden:
de Westduitse organist Ludger Loh-
mann, zijn Belgische collega Stanis
las Deriemaeker en de Nederlander
Piet Kee, tot voor kort stadsorganist
van Haarlem.
De acht deelnemers aan het con
cours komen donderdag, vrijdag en
zaterdag aan bod. Donderdag om te
oefenen, vrijdag en zaterdag treden
'zij aan voor de verplichte werken,
zowel op het koororgel uit de zeven
tiende eeuw als op het König-orgel
uit 1770. composities van Swee-
linck, J.S. Bach, Franck en Jan Wel-
mers.De keuzewerken van de acht
finalisten omvatten composities
van Anton Heiller, Franz Liszt, Max
Reger, Joseph Rheinberger, Jean
Alain, J.S.Bach en Francois Coupe-
rin.
door het niet meer vernieuwend zou
zijn. Zo kan je natuurlijk door blij
ven gaan. Ik heb een prachtig festi
val gehad".
Het derde popfestival in het Zui
derpark sinds het 'te groot gegroei
de' New Pop verdween, kreeg giste
ren vanuit alle hoeken de wind van
voren. De sfeer op het veld was min
der, de groepen waren minder of
niet vernieuwend genoeg, het weer
was wel redelijk maar minder.
Dick Vos, de eind-verantwoorde-
lijke als het gaat om de groepen die
optraden, had het er moeilijk mee.
Maar met een gevoel van 'het is ook
nooit goed', moest hij zich wel neer
leggen bij sommige reacties. "Ik
geef toe dat bepaalde acts, waarvan
ik een boel had verwacht, tot mijn
verbazing niet uit de verf zijn geko
men. Ik vond bijvoorbeeld D-Extre-
me tegenvallen. En in mindere mate
ook de Limbo Maniacs. Ik heb ze in
New York gezien en toen waren ze
wel te gek. Anders hadden ze hier
natuurlijk nooit gestaan".
Na twee eerdere festivals die zon
der meer verrassingen te bieden
hadden (in '88 Living Color en Fish
bone en vorig jaar in mindere mate
24-7 SPYZ), was het festival dit jaar
op alle fronten een stuk vlakker.
Geen acts die de menigte versteld
deden staan, wel twee min of meer
bekende groepen als The Gun Club
en Arno Hintjens die hun ervaring
duidelijk lieten gelden.
Metropolis 1990 zal ondere ande
re daardoor de geschiedenis ingaan
als de meest omstreden van de drie
festivals die sinds het verdwijnen
van New Pop in het Zuiderpark zijn
gehouden. Nog voordat een noot
was gespeeld, ging de organisatie
gebukt onder de kritiek dat het fes
tival niet vernieuwend meer zou
zijn. Gisteravond na afloop was de
algemene mening dat van een 'ont
dekking' dit jaar geen sprake was en
dat het met de vernieuwing tegen
viel.
"Ik vond het helemaal niet tegen
vallen," meende Vos die door zijn
medewerkers in elk geval hartelijk
werd gefeliciteerd vanwege de goe
de afloop. "Ik heb het prima naar
mijn zin gehad en met mij vele an
deren. Goed, enkele acts waren niet
wat ik ervan had verwacht maar
over de hele linie spreek ik van een
succes".
Het jaarlijkse festival in het Zui
derpark werd wederom een mas
saal heen-en-weer-gewandel tussen
podium Oost en podium West en
niet iedereen liep overlopend van
kritiek over de weiden. Om onge
wenste file-vorming te voorkomen
had de organisatie zelfs een nood
brug aangelegd naast een bestaan
de. Iets dat de doorstroming inder
daad ten goede kwam. Metropolis
'90 eindigde derhalve zonder onvrij
willige plonspartijen
Lauw
Het rustiek Zuiderpark werd rond
een uur weer het domein van dui
zenden, zo op het oog zeer bedreven
festivalgangers. Men ging door de
knieën, de kleedjes (of jassen) wer
den uitgespreid en de diverse sti
mulantia kwamen voor de dag. An
deren pakten het 'serieuzer' aan en
liepen met het programma als lei
draad heen-en-weer.
Het publiek hield zich de middag
en avond gezellig rustig. Slechts
aan het einde van het festival, tij
dens het afsluitende optreden (op
podium West) van de Limbo Ma
niacs, werd een tiental enthousias
telingen te zeer aangesproken door
een nummer over de Pogo: een wil
de, ongecontroleerde dans waarbij
het de gewoonte is zo hard mogelijk
tegen elkaar aan te springen en el
kaar het liefst van het voetstuk af te
duwen.
Opvallend was dat de Oost-West
pendelaars over het algemeen ui
terst lauw reageerden op het gebo-
dene. Geheel in tegenstelling tot de
afgelopen twee festivals. Het toe
passelijke East Meets West wist met
een Turks/westerse mengeling enig
enthousiasme onder de toeschou
wers te creëren. De rest van de groe
pen kregen eigenlijk nauwelijks ap
plaus. Zelfs Snake Charming en the
Western World, onder leiding van
Rotterdammer Pierre van Duyl,
kon met een vrolijk en zeker bijzon
der optreden geen potje breken.
De reactie van het publiek ver
baasde ook Dick Vos die als een 'te
vreden mens' zei terug te kijken op
Metropolis '90. "Ik ben teleurge
steld in de reactie van het publiek.
Hoe het komt, ik weet het niet. Mis
schien is het overvoerd met muziek.
Organisatorisch klopte alles tot in
de puntjes. Voor mij is het festival
aan de andere kant geslaagd".
Vos, die zich nu voorlopig weer
geheel kan wijden aan zijn baan bij
boekingskantoor (en platenmaat-
schappijtje) The Music Works, voor
spelde wel dat onder de kritieken
het doek voor Metropolis niet is ge
vallen. "Volgend jaar komt er wat
mij betreft weer een versie."
Paul Verhoeven komt aan in Deauville, de Normandische plaats waar het Amerikaanse Film Festival wordt gehouden. Van de Nederlandse reais-
seur is de film 'Total Recall' daar te zien. (toto anp>
o. L, y-
ism® «er amsswm mmmi
