Leidse atletiek blijft baanbrekend'
Halve eeuw records op sintels
en kunststof in Leidse Hout
t y-
'De toplaag wordt hoe dan ook hersteld'
ZATERDAG 8 SEPTEMBER 1990
PAGINA 29
Gisteren was het op de kop af vijftig jaar geleden dat Leiden een atletiekbaan
kreeg. Op zaterdag 7 september 1940 werd de sintelbaan naast de Leidse Hout
officieel geopend. De festiviteiten rond de opening eindigden pas een dag later.
Dank zij de voor die tijd moderne accommodatie zat de Leidse atletiekgemeen-
schap er jarenlang warmpjes bij. De ronde was weliswaar niet standaard (350 in
plaats van 400 meter), maar de tijd van hobbelige grasbanen behoorde vanaf
het eerste oorlogsjaar definitief tot het verleden. En Leiden telde nationaal ge
zien meteen mee, zoals de stad ook nu met de kunststofbaan nog meetelt op at-
letiekgebied.
door Tim Brouwer de Koning
Sprintster Truus Hennepman (De Bataven) groeide in
de jaren zestig op de Leidse sintelbaan uit tot een nationa
le topper. (archieffoto)
jj£
,.V-
-
i** 't y h „4f
V-ISÉU
V A»
r-y-...,.
r Tj. Edzes maakt zich niet druk om de toekomst van de Leidse atletiekbaan: "Het onderzoek naar de nieuwe toplaag vergt alleen tijd". ('oto Loeu zuydcrdutn)
Sinds vorige zomer, toen de toplaag
van de Leidse atletiekbaan volledig
werd vernieuwd, twijfelen de gebrui
kers aan de kwaliteit van de nieuwe
kunststof. Dat de nieuwe laag zachter
aanvoelt dan de vorige, is nog tot daar
aan toe. Maar dat soms hele lappen van
de oranje toplaag loslieten, leek de atle
ten, leken op het gebied van dergelijke
materialen, een veeg teken.
Vooral de manier waarop de werkne
mers van de Westduitse firma die de
nieuwe toplaag vorige zomer aan
bracht, te werk gingen, voedde de twij
fel. Ogenschijnlijk strooiden zij maar
wat in het rond. Het wekte dan ook wei
nig verbazing dat begin juli de directie
Sport en Rekreatie meedeelde dat de
Leidse atletiekbaan vanwege herstel
werkzaamheden aan de toplaag dicht
moest. Na de atletiekloze zomer van
1989 dus ook in 1990 geen wedstrijden
en trainingen op de trots van de Leidse
atletiekgemeenschap.
Wie schetst de verbazing van de vere
nigingen AV Holland en De Bataven,
toen na herhaalde verzoeken om de
baan toch vooral niet te belopen, de
heer Edzes van Sport en Rekreatie plot
seling toch weer het groene licht gaf.
"Uit monsters die van de toplaag waren
genomen", verklaart Edzes, "bleek dat
de baan niet op korte termijn kan wor
den schoongeschraapt. Dat is absoluut
noodzakelijk voor het aanbrengen van
een toplaag die beter hecht dan de hui
dige. Die liet los, omdat de vorige top
laag, het buiten de Verenigde Staten
weinig gebruikte Chevron-440, onvoor
ziene reacties geeft met wat die Duitse
firma er op heeft aangebracht".
Volgens Edzes hoeven de gebruikers
van de baan niet te wanhopen. "De
baan wordt zonder meer hersteld, al
leen kan ik nog niet zeggen
Zolang de slijtage van de baan niet ver
der gaat dan de oranje toplaag, is er
niets aan de hand. Daaronder zit een
zwarte laag, die wel intact moet blijven.
Wij zullen er op toezien dat tijdig wordt
ingegrepen. Met de hoofdaannemer, de
NBM, hebben wij een uitstekende rela
tie. Wij hadden v-an tevoren een garan
tie bedongen, waarvan wij nu gebruik
maken. Er is geen enkele aanwijzing,
dat de NBM daar onderuit wil. Alléén
het onderzoek vergt tijd. Het gaat er om
hoe de baan moet worden schoonge
schraapt voor er een andere op kan
worden aangebracht".
Om de 'indianenverhalen' die in de
Leidse atletiekwereld circuleren, als
zouden de Westduitse baanbedekkers
er een potje van hebben gemaakt, moet
Edzes lachen. "Ik kan wel begrijpen dat
ze worden verteld, maar tot februari
was er geen enkele reden tot zorg. Ik
denk dat vocht er de oorzaak van was
dat het kunststof zo gemakkelijk los
liet.
De klachten die vóór die tijd wer
den geuit, sneden geen hout. Zoals ik
ook het gerucht dat die Duitse firma zo
is geschrokken dat ze nooit meer terug
komt, moet ontzenuwen. Er zijn alleen
wat stukjes van het nieuwe baanopper-
vlak uitgesneden die nu uitgebreid
worden onderzocht".
Het verhaal van de vernieuwing van
de toplaag van de Leidse kunststof atle
tiekbaan krijgt dus een vervolg. Omdat
voor het aanbrengen van nieuw kunst
stof een wekenlange periode van warm
en droog weer vereist is, doen de Leid
se atletiekverenigingen er waarschijn
lijk goed aan geen evenementen voor
de zomermaanden van 1991 te plannen.
Zowel in de kranten van die tijd als in de
annalen van de sportstichting werd uit
gebreid melding gemaakt van de aanleg
van de sintelbaan, die in de tijd van gras-
banen als een bescheiden doorbraak kon
worden beschouwd. Het Leidsch Dag
blad maakt paginagroot melding van de
festiviteiten tijdens dat gedenkwaardige
weekeinde. Op maandag 9 september
1940 sieren drie foto's de pagina: één
sportieve (Tinus Osendarp verslaat Lei-
denaar Wim Nota op de 100 meter), één
ceremoniële (een fleurige vlaggenpara-
de) en één bobo-plaatje van de prijsuit
reiking door ir. Stokhuyzen, voorzitter
van de Sportstichting.
Groot belang
In de dagen die vooraf gingen aan de
door in totaal 8000 mensen bezochte fes
tiviteiten, kon het dagblad de vergelij
king met een windvaan gemakkelijk
doorstaan. Donderdag werd vermeld dat
de bezetter geen toestemming voor grote
luister rond de ingebruikname van de
baan had gegeven. Daags voor de officië
le opening, waarvan de voorbereidingen
maanden in beslag hadden genomen,
meldde het LD tussen haken dat de
toestemming ,toch was afgegeven. Het
feest kon dus doorgaan.
Burgemeester mr. Van de Sande Bak-
huyzen legde in zijn speech uit dat het
voor Leiden van groot belang was dat dit
werk tot stand was gekomen. 'Deze vol
ledig uitgeruste sportinrichting is door
deskundigen een der beste van ons land
genoemd Dit werk heeft bovendien
een sociaal karakter omdat het de
jeugd gelegenheid geeft haar kracht te
versterken'. Dit alles 'in de overtuiging
dat het werk der Sportstichting strekken
zal tot heil van de burgerij van Leiden'.
Het doet misschien wat wrang aan, dat
de Leidse sintelbaan juist in het eerste
oorlogsjaar met zo veel vlagvertoon werd
geopend. Maar de basis voor de baan, die
als onderdeel van een project voor werk
lozen niet voor niets naast de enkele ja
ren eerder aangelegde Leidse Hout werd
aangeleg, dateert van ver voor de bezet
ting. In het jaarverslag van 1939 van de
sportstichting, de voorloper van de di
rectie Sport en Rekreatie van de gemeen
te Leiden, staat een gortdroge opsom
ming van de materialen van de atletiek
baan: 'Voor den aanleg van deze baan
(met inbegrip van enkele andere banen)
is ongeveer verwerkt 800 m3 klinkerpuin,
600 m3 sintels, 370 m3 gemalen sintels of
hoogovenslakken, 370 m3 zwarte grond
en 50 m3 gemalen klei. De omranding
van de sintelbaan bestaat uit banden
van gewapend beton, waarvan de boven
einden pl.m. 5 cm. boven het loopvlak ko
men te liggen. Op deze omranding kan
een op wielen gemonteerde hark loopen,
waarmede 6 banen voor hardloopen tege
lijk kunnen worden afgebakend.'
Buitelingen
Henk Redel, door AV Hollahd reeds ge
huldigd maar nog net geen vijftig jaar lid
van de Leidse atletiekgemeenschap,
weet dus wat er allemaal onder zijn huid
is gekomen bij één van de vele buitelin
gen die hij op de sintelbaan maakte. "De
oneffenheden van zulke banen veroor
zaakten nogal wat valpartijen", aldus de
inmiddels 68-jarige veteraan. "Ik liep
destijds vooral vaak de 100 meter. Als je
op volle snelheid in een kuil stapte, ging
je geheid onderuit. Dat is mij op de Rot
terdamse Nenijtobaan ook eens overko
men. Mijn elleboog heeft jarenlang zwart
gezien. Desondanks- verkoos ik sintelba-
nen boven de oneffen grasbanen die in
kleinere gemeentes lagen".
De grootste nadelen van sintelbanen
waren het onderhoud en weersgevoelig-
heid. Voor wedstrijden moest de baan
met man en macht worden geprepa
reerd. Egaliseren en kalklijnen trekken
waren steeds terugkerende klussen, die
door gemeentepersoneel moesten wor
den uitgevoerd. In het Leidse heeft 'de
oude Wiggers', zoals hij nu nog vol res
pect wordt genoemd, zich op die manier
een reputatie verworven. Maar hoe hard
er ook aan de baan werd gewerkt, zo veel
wedstrijden als er heden ten dage op de
Leidse kunststofbaan worden afge
werkt, zouden nooit en te nimmer op een
sintelbaan kunnen zijn gehouden.
Dat is althans de stellige mening van
Carel van Venetiën. De Leidse atletiek-
goeroe kent de baan als geen ander. Niet
alleen liep hij in 1941 al als schooljongen
op de sintelbaan rond, ook nu nog is hij
er meerdere malen per week te vinden.
"We hadden in Leiden een mooie en
vooral ook een snelle sintelbaan", vindt
Van Venetiën. "Ondanks de weinig
gangbare afmetingen kwamen topatle
ten graag naar de Leidse Hout. Niet al
leen tijdens die openingswedstrijden,
maar in feite tot de komst van kunststof-
banen in Nederland".
Gedaan
Toen op Papendal eenmaal de eerste
kunststofbaan van ons land was gereali
seerd, besefte atletiekstad Leiden dat het
voorlopig gedaan was met de voorname
positie van de eigen baan. Grote wed
strijden, zoals kampioenschappen en in
terlands, gingen als vanzelfsprekend
naar Papendal. Leiden, dat met nationa
le avondwedstrijden en later de wedstrij
den om de Gouden Spike een naam te
verliezen had, zag steeds minder de
schijnwerpers op zich gericht.
De jaren tussen 1969 (Papendal) en
1979 (opening van de Leidse kunststof
'accommodatie) waren niet de meest glo
rieuze van de Leidse atletiekgemeen
schap. De inzet om de sintelbaan in goe
de staat te houden nam volgens Van Ve
netiën logischerwijs af. Toch kan hij zich
herinneren dat ook toen nog eens een
Nederlands record op de 100 meter op de
Leidse sintels is geëvenaard. En voor de
beste 'sinteltijden' van toen tekent me
nig atleet, omgeven door banen met de
modernste toplagen, vandaag de dag
nog.
Van Venetiën: "Het verschil tussen
sintel- en kunststoftijden moet je ook
niet overschatten. Zo won Rein van de
Heuvel tijdens de Gouden Spike'eens de
400 meter in 47,1", op de oude sintelbaan.
Een dag later was hij op het kunststof
van Barcelona maar één tiende sneller.
Hij zal in die ene dag heus zijn goede
vorm niet zijn kwijtgeraakt, dus waren
zijn prestaties vergelijkbaar".
Wim Rietbergen, evenals Redel en Van
Venetiën opgegroeid in en met de Leidse'
atletiek, wil nog verder gaan. "Op die
kunststofbanen van tegenwoordig", zegt
de Zoeterwoudenaar, "raken atlëten veel
sneller geblesseerd. In Amerika wordt
weer veel vaker op sintelbanen getraind.
Ik had het er dan ook wel moeilijk mee,
toen de oude baan werd vervangen. Ik
miste de intimiteit van dat primitieve
baantje. Ook al zag ik dat het op een ge
geven ogenblik niet anders meer kon. Je
moest voortdurend een regenverzeke
ring afsluiten. Het was vaak een armoe
om wedstrijden te organiseren. Je liep
dan het vuur uit je poten".
Dat gold voor de verenigingen, maar
ook voor de gemeente, die als eigenaar
van de sintelbaan voor (de kosten van)
het onderhoud moest opdraaien. Argu
menten voor een grote eenmalige uitga
ve waren dan ook gauw gevonden. Tj.
Edzes, sinds 1971 in dienst van de (voor
loper van de) directie Sport en Rekreatie
van de gemeente Leiden: "Ik heb wel
eens iemand horen zeggen, dat h(j de
Leidse sintelbaan na dertig jaar precies
zo aantrof als hij hem had achter gelaten.
Daar zit een kem van waarheid in. Het
enige wat veranderde was de bezetting
van het middenterrein. Dat stond, in te
genstelling tot nu. niet ter beschikking
van de atletiekverenigingen. Het veld
had voetbalafmetingen. Roodenburg
heeft er bijvoorbeeld jarenlang gespeeld.
De rugbyers van DIOK zijn er ook be
gonnen".
Ook de sintelbaan werd wel eens onei
genlijk gebruikt. Behalve als ijsbaan
deed hij in 1959 dienst vooreen concours
hippique. Dat kan nooit goed zijn ge
weest voor het Leidse koolas, dat na een
atletiekwedstrijd van enige omvang al
op een omgeploegde akker leek. Van Ve
netiën, die elk steentje van de oude baan
wel eens door zijn handen heeft laten
gaan, vertelt hoe voor elke wedstrijd de
baan gevlakt en besproeid moest wor
den.
"Met warm weer moest dat in feite da
gelijks gebeuren, om de baan goed hard
te houden. Een gigantisch karwei. En
dan moest je eens kijken hoe de t(aan er
na afloop van een wedstrijd uitzag! De
binnenbaan had vooral te lijden tijdens
lange loopnummers. De atleten trou
wens ook. Die zaten onder de steentjes,
sintels en modder. Bij tweedaagse wed
strijden werden op zaterdagmiddag al
weer voorbereidingen getroffen voor de
zondag".
Slagvaardig
Op die manier bleef je bezig. Dat zagen
de mensen van de atletiekverenigingen
(destijds waren dat AV Holland, De Bata
ven en AV Leiden), maar zeker ook men
sen van de gemeente. De toenmalige
wethouder Dick Tesselaar wordt ook nu
nog genoemd als de man die met slag
vaardig handelen de komst van de nieu
we atletiekbaan in Leiden in hoog tempo
dichterbij heeft gebracht. Edzes geeft toe
dat de investering in een kunststof ac
commodatie de post onderhoud enorm
heeft teruggebracht. Hoewel eind jaren
zeventig om financiële redenen niet voor
het meest luxe model kon worden geko
zen (Edzes: "Aan acht lanen voor de
sprint hebben we wel even gedacht,
maar daarvoor hadden we de ruimte
niet" ging de atletiekbaan er enorm op
vooruit. Doordat het pad naar de Leidse
Hout bij de baan werd getrokken, kon
die op 400 meter worden gebracht.
Vanuit een achterstandspositie werd
Leiden, met de tiende kunststofbaan van
Nederland, in één klap weer toonaange
vend. Niet alleen de verenigingen, die in
ledental terugliepen, maar ook de Leidse
scholen konden op grote schaal de nieu
we baan gaan benutten. De lokatie van
de baan, naast de Leidse Hout, omgeven
door scholen en vlak bij het station, vindt
Edzes nog steeds een zeer gelukkige.
Daarbij legt hij steeds de nadruk op het
gebruik van de baan 'in de breedte'. "De
ontwikkeling van de schoolatletiek had
in Leiden nooit zo'n vaart kunnen nemen
op de oude sintelbaan
Ook de atletiekgemeenschap, die al
leen veel moeite had om geld voor een
volwaardige kantine op te hoesten, zag
plotseling weer volop perspectief. "We
mochten bepaald niet klagen", vindt
Van Venetiën, "want terwijl wij al op
kunststof liepen, moesten ze het in Haar
lem bijvoorbeeld nog steeds met een
grasbaan doen". Een ander voordeel was
dat de atletiekaccommodatie niet meer
multifunctioneel hoefde te worden ge
bruikt. Het middenterrein kreeg geen
voetbalafmetingen meer. zodat de tijd
dat Roodenburg. ASC en DIOK het gras
veld benutten, definitief tot het verleden
behoorde. Ook kon de baan in strenge
winters niet meer tot ijsbaan worden om
getoverd.
Kampioenschappen
De voorspelde toename van activiteiten
bleef op de vernieuwde atletiekaccom
modatie niet uit. Bij toerbeurt lieten en
laten scholen hun leerlingen kennis ma
ken met een 'echte' atletiekbaan. Vrijwel
jaarlijks worden tientallen wedstrijden,
georganiseerd. Het aantal grote atletiek-
evenementen dat sinds 1979 op sport
park de Leidse Hout is afgewerkt, valt al
lang niet meer op de vingers van eén
hand te tellen. Behalve de Nederlandse
kampioenschappen voor senioren en ju
nioren (twee keer) gaat het dan om klei
nere kampioenschappen, interlands,
grand prix-wedstrijden en ludieke eve
nementen als de bliksemtienkamp. Op
de Nederlandse recordlijsten komt Lei
den nog regelmatig voor, al was het al
leen maar vanwege de topprestaties die
jaarlijks tijdens de in ere herstelde wed
strijden om de Gouden Spike worden ge
leverd.
In de nabije toekomst zal de tevreden
heid nog wel hoogtij blijven vieren in de
Leidse atletiekwereld. Dat er net als na
de opening van de sintelbaan dertig jaar
niets zal veranderen aan het oranje ovaal
is niet te hopen. Alleen de leningen die
de verenigingen in 1979 moesten afslui
ten, zullen wel lang doorlopen. Van Ve
netien: "Die zijn voorlopig nog niet afbe
taald. Maar we zijn met die investering
wel een stuk opgeschoten. Eerst had Lei
den alleen maar grasbaantjes, her en der
verspreid in de stad. Vijftig jaar geleden
kwam dan de sintelbaan, waarop je in de
rondte kon lopen. Maar als je eenmaal
weet wat een kunststofbaan is, wil je na
tuurlijk niet meer blijven doormodderen
op zo'n sintelbaan, die na een regenbui
soms dagenlang blank stond".
Hinder
Na een stralende openingsdag was het
weer op zondag 8 september 1940 plotse
ling omgeslagen. Dat deerde de in groten
getale toegestroomde toeschouwers nau
welijks. Alleen de atleten hadden hinder
van de wind, zodat het koningskwartet
Osendarp, Van Beveren, Baumgarten.
Nota op de 4x100 meter met 43,1 secon
den ver verwijderd bleef van het Neder
lands record op de estafette. De ploeg
van Trekvogels liep op de 4x200 meter
ook niet snel genoeg. De Amsterdammer
Houtman had een aanval op verspringre-
cord van 7,37 meter aangekondigd, maar
hij faalde jammerlijk. De recordregen
boven de Leidse Hout zou pas later los
barsten.
