'Klasgenoten'maakt school
Programma nu ook op Britse,
Westduitse en Israëlische tv
ZATERDAG 8 SEPTEMBER 1990
PAGINA 27
Zijn Pin Up Club mag dan gesloten worden, met Klasgenoten heeft Dutch
Dream-producent Jef Rademakers nog steeds een publiekstrekker in
huis. Niet alleen ligt er een contract met Veronique voor dertig afleverin
gen in de komende twee jaar; ook brachten de Britse en Westduitse televi
sie een eigen versie uit. Rademakers bedacht Klasgenoten in 1979 voor
de IKON, die er niet aan wilde omdat gevreesd werd voor persoonsver
heerlijking van Bekende Nederlanders. Nu is het programma internatio
naal bekend. "Jef hoorde van zijn buren dat op de Israëlische televisie het
idee illegaal overgenomen is, waarbij zelfs precies de binnenkomst van
Koos Postema geïmiteerd wordt", aldus eindredacteur Jan-Cees ter Brug
ge. Hij zegt over het programma, dat vanaf 18 september weer wekelijks
te zien is: "We sporen mensen op, die dan na afloop van de opnamen zeg
gen dat het de mooiste dag van hun leven was. Ja, het is onbegrijpelijk".
door Emiel Fangmann
De makers in de banken. Koos Postema, Jan-Cees ter Brugge en Jef Rademakers: "We krijgen hier echt alles. Van minister tot misdadi -
ger".
"Het is hier net een volière, hè zegt pre
sentator Koos Postema op zijn bekende
nadrukkelijke en vaderlijke manier. Een
klas dames van vijftig ('U bent samen
1000 jaar oud', zal Koos later zeggen)
kwettert er lustig op los in het restaurant
van het NOB-complex in Hilversum.
"Het valt me altijd op dat meisjes veel
meer van school bewaren dan jongens",
constateert Postema na een eerste ken
nismaking. "Niet alleen rapporten, maar
ook stencils, schriftjes. En sowieso leeft
in zulke meisjesklassen de schooltijd
veel meer. Misschien omdat voor die ge
neratie na school het gezinsleven al vrij
snel kwam en je dan minder dingen geza
menlijk meemaakt".
Over enkele ogenblikken zullen de
reünisten naar Studio 5 lopen om in een
realistisch decor vanachter een kleine
bank op een smalle stoel hun Rotterdam
se klasgenoot Anne-Wil Blankers na
achtendertig jaar terug te zien. "Het was
een school een paar straten van mijn ou
derlijk huis vandaan, waarvan mijn ou
ders zeiden dat de rijke kinderen er za
ten", aldus Postema, die ook bij deze
voor uitzending in oktober gemaakte op
name weer een grote routine ten toon
spreidt.
Detective-werk
Voor wie het al vermoedde: Klasgenoten
is inderdaad een programma, dat per af
levering een grondige voorbereiding van
ongeveer een maand vergt. Een handvol
redacteuren onder leiding van Jan-Cees
ter Brugge vormt een waar detective
team. Ter Brugge: "Als we het oog op ie
mand hebben laten vallen èn hij wil in de
klas, vragen we hem welke klas van wel
ke school, of eventueel vervolgopleiding,
hij of zij het liefst wil terug zien. Een re
dacteur belt die school voor adressen
van vroeger. Vaak kom je bij de ouders
uit en via via probeer je twintig klasgeno
ten te verzamelen. Je gaat naar bevol
kingsregisters. En soms zetten we een
advertentie, maar dan krijg je honderden
reacties, waarvan de meeste niet klop
pen. Niet omdat mensen ons willen be
driegen, maar sommige mensen verbeel
den zich gewoon dat ze met een bekende
Nederlander in de klas hebben gezeten.
Het is natuurlijk een kroon op het werk
als je een bepaald iemand inderdaad
vindt. Maar er zijn, zelfs in 'jeugdige'
klassen, altijd al mensen overleden en
dat is wel eens pijnlijk bij het onderzoek.
Aan de andere kant krijgen we maar zel
den telefoontjes van iemand die er ten
onrechte niet bij was"-.
Jongere kijkers zullen er misschien
niet van opkijken, maar voor ouderen is
een aantal van twintig in een oude klas
wat aan de lage kant. Want vroeger had
den de klassen toch zo'n dertig tot veer
tig leerlingen? "Inderdaad, maar opna-
metechnisch gezien kunnen we de klas
sen niet groter dan twintig laten zijn",
legt Ter Brugge openhartig uit. "En het is
vaak zo dat de mensen wel allemaal sa
men met de bekende Nederlander in de
klas hebben gezeten, maar niet in het
zelfde jaar. We nemen een bepaald jaar
als basis, zeg 4 hbs. Maar als iemand al
leen in de eerste klas van die hbs met de
hoofdpersoon in de banken heeft geze
ten en hij heeft een goed verhaal, mag hij
er bij. Daar doen we niet moeilijk over en
dat gchaadt de formule ook niet. Bij de
lagere school is het gemakkelijk om
twintig mensen die jaren samen waren
op te sporen, maar op middelbare scho
len met parallelklassen en A of B en keu
zepakketten gaat het toch al door elkaar
lopen. De voorwaarde blijft datje met de
hoofdpersoon in een klas op die school
gezeten moet hebben".
Als dank zij het speurwerk enkele
mensen zijn gevonden, en ze hebben te
lefonisch toegezegd mee te willen doen,
kan de voorbereiding ook op papier be
ginnen. "Sommigen hebben natuurlijk
in kleine kring al lang over hun school
tijd met die en die bekende Nederlander
verteld en ze hopen dan op een uitnodi
ging voor 'Klasgenoten'. De verantwoor
delijke redacteur voor zo'n uitzending
bezoekt klasgenoten en de hoofdpersoon
thuis. Want na ons vaak plotselinge tele
foontje, komen bij dat bezoek de verha
len los. Er worden weer namen genoemd
en zo proberen we er in totaal twintig te
vinden. De meesten zeggen ja. Van de ge
sprekken worden aantekeningen ge
maakt. Op grond daarvan stellen we met
Koos een draaiboek samen".
Toch spontaan
Dat ondanks dat draaiboek de opname
toch nog het predikaat spontaan ver
dient, komt door een aantal factoren. Zo
wordt de bekende Nederlander geschei
den gehouden van de klasgenoten, die el
kaar kort tevoren ontmoet hebben, tot de
camera's al draaien. Actrice Anne Wil Bl
ankers bekijkt dan ook vanachter het de
cor op een monitor met verbazing de eer
ste vijf minuten van het programma,
wanneer er nog zonder haar, maar wel
over haar gesproken wordt. "Ze had
vroeger altijd al de hoofdrol" weet er een.
Blankers lacht verbaasd en heft het vin
gertje. "Maar één keer, maar één keer"
zeg ze tegen de opnameleider. Als ze na
het seintje van Postema naar binnen
mag, zal ze het recht zetten. Ze draait
zich, zoals vele acteurs in Klasgenoten,
meteen in de bank om, als om zich naar
een publiek te richten. De klasgenoten
weten niet waarover het gesprek dan ver
der zal gaan.
Voor Koos Postema zelf heeft de re
dactie het gemakkelijk gemaakt. In een
draaiboek van een kleine dertig velletjes
staan links twintig vierkantjes die de
schoolbanken aangeven. Eén hokje is
zwart gemaakt. Daaronder de naam van
degene aan wie door Koos de rechts afge
drukte vraag wordt voorgelegd. En ho
pelijk geeft de aangesprokene dan het
zelfde antwoord als in het voorgesprek,
want dat staat onder de vraag al in een
paar woorden afgedrukt. Koos kan dan
de lijn van het draaiboek volgen. Vol
gens zijn redactie weet hij er evenwel
vaak meer uit te halen dan er op het eer
ste gezicht inzit. Hij improviseert veel en
komt via een omweg weer terug op de ro
de draad.
"Het draaiboek blijft een hulpmiddel.
Want een spontaan verhaal is niet verbo
den" laat Jef Rademakers, die zelf de re
gie van Klasgenoten doet, in een pep-
praatje vooraf de dames weten. De opna
me met Blankers zal waarschijnlijk snel
van anderhalf uur naar een klein uur
kunnen worden teruggemonteerd. Een
onverwacht welles-nietes spel over
vroegtijdige hulp aan leesblinde kinde
ren tussen een betrokken klasgenote en
Postema, wordt bijvoorbeeld door de
presentator snel in de kiem gesmoord.
Want hoewel minder prettige kanten in
Klasgenoten, in tegenstelling tot een
programma als 'In de hoofdrol', niet ge
schuwd worden, moeten ze de uitzen
ding niet gaan domineren.
Verrassing
Op het plaatsje van Anne Wil Blankers
buiten het decor zit inmiddels, tijdelijk
in een rolstoel, de 86-jarige mevrouw,
'juffrouw', Hoekstra. Zij is straks de gro
te verrassing voor haar oud-leerlingen en
zal een professioneel en sympathiek op
treden verzorgen. Want in het decor wor
den de camera's vergeten, zoveel iè ze
ker. "We hebben een keer gehad dat er
een oud-leraar binnenkwam in een nog
jonge klas. 'Hé, u draagt een toupet' riep
de klas spontaan in koor. Dat hebben we
op zijn verzoek er uitgeknipt, want hij
gaf nog les", schaterlacht eindredacteur
Ter Brugge.
Het is maar één van de talrijke onvoor
spelbare gebeurtenissen uit een aantal
jaren Klasgenoten, die de eindredacteur
zich weet te herinneren. Maar er zijn ook
wel eens lastige dilemma's. "Je hebt wei
eens een klas uit de oorlogstijd, waarin
sommige leerlingen bijvoorbeeld pro-
Duits waren en hun ouders de NSB aan
hingen. Dan weetje niet hoe het uitpakt:
moet je het verzwijgen? of moet je het
noemen en hoeveel nadruk krijgt het
dan, want in de voorgesprekken hoor je
verhalen. Het moet geen tribunaal wor
den. Je krijgt ook wel eens een bekende
Nederlander die een bepaalde leerling
niet in de oude klas wil zien. Of, zoals we
meemaakten, dat een leerling niet wilde
komen omdat hij vroeger door de hoofd
persoon om zijn homoseksualiteit gepest
werd. Of ze willen niet omdat het voor
Veronique is. Die zeggen dan: als het nou
voor de VPRO was, dari wel".
Maar meestal is er geen nieuw of oud
zeer. Tef Brugge: "Over het algemeen is
de schooltijd toch een tamelijk zorgeloze
tijd en kunnen de mensen er relativerend
op terugzien. Ik vind de beste uitzendin
gen vaak die, waarin de oud-klasgenoten
tussen de vijfig en de zestig jaar oud zijn.
De tijd van carrière maken is voorbij, het
geheugen is nog goed en de gebeurtenis
sen liggen precies ver genoeg terug. En
wat me altijd opvalt is dat als in de voor
gesprekken blijkt dat men over een klas
genoot spreekt die vroeger zo leuk was,
hij of zij nog steeds leuk is. Want dat ver
andert niet".
"Leuk is het ook als we iemand uit het
buitenland kunnen halen. Zo zijn er bij
de uitzending met Anne Wil twee klasge
noten aanwezig, die nu in Spanje en Ita
lië wonen. We hebben een budget om die
mensen over te laten komen. En voor
hen leeft vaak de schooltijd in Nederland
nog enorm, en daardoor hebben ze goede
verhalen. Ze zijn in de studio ook onbe-
vangener, want ze kennen Koos Postema
niet. Het zijn ook ondernemende men
sen, anders waren ze niet geëmigreerd.
Vaak krijgen we na een tijd nog bedank
brieven. Maar ook anderen zeggen dat
zo'n reünie voor de televisie de mooiste
dag van hun leven was. Het is onbegrij
pelijk".
Kissinger
De Westduitse versie Klassentreffen be
leefde tweede Pinksterdag een wel heel
bijzondere uitzending. Minister van Bui
tenlandse Zaken Genscher kon zich ein
delijk verenigen met allemaal buitenlan
ders uit het Oostduitsè Halle. "En", vult
Ter Brugge aan, "nu zijn ze geloof ik met
Henry Kissinger bezig, want die heeft in
Duitsland op de lagere school gezeten.
Ook in Israël hebben ze het op de televi
sie precies nagemaakt, zo hoorde Jef van
zijn buren, maar zonder daarvoor de
rechten te betalen. Toen Max Moscovitz,
die dit voorjaar hoofdpersoon Was, daar
van hoorde bood hjj meteen hulp aan.
Zijn zoon Max jr. zou als advocaat de be
langen van Dutch Dream daar veilig
gaan stellen".
Op de Belgisch commerciële zender
VTM is het programma evenzeer een
groot succes. Ze hadden er zelfs premier
Martens in de eerste uitzending. Ruud
Lubbers is door het Nederlandse redac
tieteam ook vaak genoeg gevraagd, maar
hij wil pas na zijn premierschap. "Er zijn
ook mensen die zichzelf aanmelden,
zoals dit najaar Pia Beck, die Koos Poste
ma een keer tegen kwam" zegt Ter Brug
ge. "We hebben zelfs speciaal de opname
uitgesteld om een vriendin van haar uit
Amerika te kunnen laten overkomen.
Maar Lee Towers bijvoorbeeld weigerde:
dat heb ik voor mijn carrière niet nodig,
zei hij. En Anton Geesink gooide bijna de
hoorn er op toen we hem uitnodigden.
Nu vermoeden we dat hij alleen lagere
school heeft.ja, dat dachten we", aldus
Ter Brugge.
Op die conclusie voortbordurend, con
cludeert hij: "Maar dat geeft toch niets,
die man spreekt vloeiend Japans, is lid
van het NOC en wereldkampioen judo
geweest. Jammer. Jan Wolkers hebben
we ook gebeld, maar hij is met een boek
over die tijd bezig. Hij zei, dat eerst dat
boek afmoet, omdat nieuwe gebeurtenis
sen de oude herinneringen beïnvloeden.
En dit voorjaar hadden we uitzending op
30 april. Eigenlijk hadden we toen de ja
rige Pieter van Vollenhoven willen heb
ben. Maar toen bleek dat Margriet een
jaar eerder, toen Pieter Abraham zag, in
Koos Postema
en Jef Radema
kers: "Het is
hier net een vo
lière". «foto's
GPD)
de huid van Koos Postema was gekropen
en op paleis Het Loo voor hem als surpri
se zijn eigen 'Klasgenoten' had georgani
seerd".
Seks
De beste herinneringen bewaart de eind
redacteur overigens zelf aan de onder
zijn leiding geproduceerde aflevering
met Xaviera Hollander. "Ik ben een paar
keer bij haar thuisgeweest. Bij haar
draait het alleen maar om de seks, hè. En
dat bleek ook, want ze wilde de boel een
beetje beduvelen door de klas alleen
maar met ex-vriendjes te vullen, maar
dat vonden we niet goed. We hebben
toen alleen met haar eerste vriendje ge
smokkeld. En Xaviera vertelde in het
voorgesprek alles, ik heb me er uren ver
maakt: die heeft naaktfoto's van me ge
nomen, die heeft me ontmaagd en met
die lerares heb ik een verhouding gehad,
en die zat met zijn handen onder de
bank. Er waren mensen die niet wilden
komen".
Jan-Cees ter Brugge giert het ook uit
als hij het volgende te berde brengt:
"Toevalligerwijs zat ze min of meer sa
men in de klas met pianist Louis van
Dijk, van wie ze zei dat hij op school een
enorme schuinsmarcheerder was. Zoda
nig dat hij met zijn erectie onder de bank
de blaadjes van de bijbel omsloeg, want
dat had Xaviera gezien. Toen we het
Louis in het voorgesprek vroegen, kon
hfj het zich niet meer herinneren. We lie
ten vervolgens Koos tijdens de opname
de vraag stellen: En er was ook nog iets
met een bijbel?. Louis ging er helaas niet
op in".
Ook Jan Cremer wilde de samenstel
ling van Klasgenoten manipuleren op
een manier die de redactie te ver ging.
Ter Brugge: "Serieus. Hij zei tegen ons:
'Kunnen we niet een of ander modellen
bureau huren als stand-in voor mijn oud
klasgenoten, want die meiden zijn alle
maal zo oud geworden?*. Ik zal het wel
betalen. Serieus".
Een van de aantrekkelijkheden van
het programma, schuilt in het brede
spectrum van totaal verschillende groe
pen mensen, die telkens gedurende vijf
tig minuten intiem worden getoond. "We
krijgen hier echt alles. Van minister tot
misdadiger. Bij de reünie met Willeke Al-
berti zat bijvoorbeeld een prostituee in
de klas, en bij Huub Stapel iemand die
wegens doodslag gezeten had. Die had
echt het een en ander beleefd. En soms
wordt er ook veel gedronken. Dat heb je
vooral bij klassen uit het Zuiden, na af
loop van de opnamen bij gezellig samen
zijn. We hebben het bij de klas van de ge
broeders Van de Kerkhof meegemaakt
dat men na twaalven 's nachts niet meer
wegwilde. Twee andere broertjes uit die
klas, die nog steeds grote invloed op de
groep hadden,-hielden toen een speech
om iedereen tot vertrekken te manen. En
met de bus, die we charteren als veel
mensen uit één plaats komen, zoals in dit
geval Helmond, gingen ze terug. Ik ge
loof dat ze om vijf 's nachts thuis waren".
Oude Vlammen
Klasgenoten heeft onder meer tot gevolg
dat reünies na afloop van de opname
nieuw leven wordt ingeblazen. "Maar je
ziet dan dat de hoofdpersoon het eerst
weer afhaakt" zegt ter Brugge. "En om
dat in Klasgenoten veel mensen een
oude liefde terugzien, begint Jef Rade
makers in januari, wanneer Klasgenoten
voorbij is, met het programma Oude
Vlammen. In elke uitzending staat zo'n
liefde centraal."
Uit de VARA-tijd waarin zo'n vijf jaar
geleden de eerste serie Klasgenoten als
middagprogramma werd gemaakt,
stamt de gewoonte dat van te voren en in
de eerste minuten van de uitzending ge
heim wordt gehouden wie de hoofdper
soon is. En dat terwijl tegenwoordig in
de pers en op het scherm in een trailer
met hoogtepunten ruim van te voren de
naam van de hoofdpersoon al valt. Ter
Brugge geeft een verklaring: "Ja, we
hebben dat er ingelaten, want we vonden
dat een goede opening. En wat die be
kendmaking betreft, uit onderzoek blijkt
dat het niets uitmaakt voor de kijkdicht
heid. Bij André van Duin hadden we
dank zij de vooraankonding zelfs meer
kijkers."
Ter Brugge ontkent niet dat het pro
gramma een minder vooraanstaande
plaats op de Nederlandse televisie in
neemt sinds de overgang naar Veroni
que. In april haalde alleen de uitzending,
die éen keer door reclame onderbroken
wordt, met Astrid Joosten de 22ste plaats
in de top 25 van bureau Intomart over die
maand. Al was het wel het eerste Veroni-
que-programma, dat, op Huismans Sur-
pise Show na, een top 25 binnenkwam.
"Mensen moeten er aan wennen, Vero
nique moet z'n plaats nog krijgen. Toen
kijkers hoorden dat TV ÏO niet doorging,
waar Koos in het Sterrenteam van Joop
van den Ende zou zitten, kwamen er toch
direct telefoontjes hoe het met Klasgeno
ten verder moest. We zaten in het voor
jaar ook tegenover het populaire Ook dat
nog van de KRO."
Variatie
Voor het komende televisie seizoen
staan rond de weekeinden in september
telkens drie tot vier opnamen in het
NOB-complex gepland. "We hebben al
tijd opmerkelijk veel WD'rs als hoofd
persoon gehad, dit najaar komen Bolkes-
tein en Wiegel", zegt Ter Brugge. Mis
schien kan geconcludeerd worden dat
by WD'rs vroeger de schoolbanken het
prettigst zaten. Hoewel. De komende
maanden wordt ook een stukje jeugd
overgedaan van o.a. Bolland Bolland.
Elles Berger, W. L. Brugsma en Harry
Mulisch. Die variatie houdt het program
ma aantrekkelijk.
