'Enige lijn in beleid
minister is het geld'
5Ennewat is 'ie waard?'
'Het slot wordt zo een publiekstrekker'
'Wetenschap op orde hebben
voor Europa in 1992 één is'
Modern ontwerp steekt waterburcht Teylingen in eigentijds jasje
Mr. Oomen van Leidse universiteit:
(Duftihcutog
MAANDAG 3 SEPTEMBER 1990
PAGINA 9
Aldus vanmiddag de voorzitter van
het college van bestuur van de Leid-
se universiteit mr. C.P.C.M. Oomen.
Hij zette in de Pieterskerk de voor
stellen voor veranderingen op de
universiteiten die minister Ritzen
tot dusverre al deed. nog eens op
een rij. Een centraal register oplei
dingen hoger onderwijs, de afschaf
fing op termijn van de bescherming
van de titelatuur, andere regels voor
de numerus fixus, meer vrijheid bij
de bepaling van de collegegelden,
een verhoging van de collegegel
den, een andere financiering van
onderwijs en onderzoek, de intro
ductie van onderzoeksscholen en
de voorstellen op het gebied van de
studiefinanciering. "Ik ben het
spoor al weer bijna kwijt geraakt"
aldus Oomen.
Onderwijsminister Ritzen kon
digde in Utrecht aan - waar hij het
Academisch Jaar opende - dat de
bijdrage van zijn ministerie aan de
onderwijskosten van studenten ou
der dan 27 jaar op de helling staat.
Afgelopen jaar werd het recht op
studiefinanciering al beperkt tot
deze leeftijd. Ritzen: "Wie na deze
leeftijdsgrens onderwijs wil volgen,
kan niet langer vanzelfsprekend re
kenen op een overheid als financier.
Men zal - zelf of via de werkgever -
een groot deel van de investering in
zijn of haar toekomst moeten beta
len".
Rust
De redes van de bestuurders van de
elf urfiversiteiten bewogen zich tus
sen twee uitersten. De bestuurders
vroegen om rust, maar ook de nood
zaak van veranderingen werd in een
aantal inleidingen onderschreven.
De Tilburgse rector magnificus
De Moor toonde zich geen tegen
stander van veranderingen op de
universiteiten. Hij hamerde slechts
op continuïteit van het beleid. Ver
anderingen zijn alleen acceptabel
als er duidelijke tekortkomingen
zijn, zei de rector.
Prof.dr. L.J. Engels, rector
magnificus van de Rijksuniversiteit
Groningen, gaf in Groningen gelijk
invulling aan die opmerking van
zijn Tilburgse collega. Engels acht
de tijd "meer dan rijp" voor een be
zinning op het karakter en de doel
stelling van het wetenschappelijk
onderwijs.
De universiteiten hebben tegen
woordig zeer veel aandacht voor
hun onderwijs, aldus Engels. Vol
gens de rector is die belangstelling
echter nogal eenzijdig, op het goed
functioneren van het onderwijspro
ces. gericht. Hij mist een dieper gra
vende gedachtenvormjng.
De beide doelen 'hoger onderwijs
voor velen' en 'wetenschappelijk
onderwijs van hoge kwaliteit' zijn
nog steeds niet met elkaar ver
zoend, zei Engels.
In Rotterdam was rector magnifi
cus prof.dr. C.J. Rijnvos overtuigd
van de onvermijdelijkheid van ver
anderingen. "In het begin van de ja
ren negentig ligt een fundamentele
heroriëntatie van de universiteit
Eerste Cathprijs
voor dr. P. Floor
LEIDEN - Dr. P. Floor, direc
teur onderwijs/onderzoekon
dersteuning en studentenzaken
en plaatsvervangend secretaris
van de Leidse universiteit, heeft
vanmorgen als eerste de mr.
K.J. Cathprijs ontvangen. Mr. C.
Oomen, voorzitter van het Colle
ge van Bestuur, reikte de prijs
uit.
De prijs werd ingesteld toen
mr. Cath als voorzitter van het
College van Bestuur aftrad. Zij
was een eerbetoon voor zijn in
zet voor de belangen van de uni
versiteit. Elke twee jaar wordt
de prijs uitgereikt aan een per
soon of groep, verbonden aan de
RUL, die de naam van de uni
versiteit op positieve wijze naar
buiten heeft gebracht.
Floor kreeg de prijs omdat hij
zich de laatste jaren 'op uitste
kende wijze heeft ingezet voor
de internationalisering van on
derwijs en onderzoek en daar
mee een belangrijke bijdrage
heeft geleverd aan de instand
houding en verdere verbreiding
van de goede naam van de RUL
in het buitenland'. In het bijzon
der werd genoemd het oprich
ten van de Coimbagroep, verte
genwoordigers van bekende Eu
ropese universiteiten, een plat
form dat studenten stimuleert
tot onderlinge contacten en uit
wisseling. Floor is vanaf het be
gin voorzitter. Bovendien is
hem de prijs toegekend omdat
hij zich zo heeft in gezet voor
een fonds waaruit het verblijf
van RUL-studenten in het bui
tenland kan worden gesubsidi
eerd en voor het feit dat hij het
initiatief nam voor het oprich
ten van een internationaal con
tactpunt aan de universiteit.
Het Leids Universiteits Fonds
(LUF) kreeg de zilveren univer
siteitspenning 'voor de bijzon
dere inzet voor de belangen van
de RUL'.
binnen haar omgeving in het ver
schiet", zei de bestuurder van de
Erasmusuniversiteit.
Deze fundamentele heroriëntatie
is een logisch vervolg op de ontwik
kelingen in de afgelopen twee de
cennia, aldus Rijnvos. Hij gaf niet
aan in welke richting de universitei
ten het bij de heroriëntatie precies
moeten zoeken. Hij nam echter af
scheid van het bestuurlijk concept
van zijn voorganger prof.dr. A.H.G.
Rinnooy Kan, de nieuwe voorzitter
van het VNO. De ondernemende
universiteit, een begrip dat door
Rinnooy Kan steeds met verve
werd uitgedragen, noemde hij "een
tijdelijke aangelegenheid".
De voorzitter van het college van
bestuur van de Vrije Universiteit in
Amsterdam, drs. H.J. Brinkman,
keek nog iets verder terug dan Rijn
vos. Brinkman zag in de ontwikke
ling van de universiteiten sinds
1950 vooral een "modernisering",
waarin achtereenvolgens verschil
lende componenten zijn opgedo
ken. Na schaalvergroting, organisa
tievorming, bezuiniging, die de uni
versiteiten goeddeels achter zich
hebben, is nu de beurt aan differen
tiatie, reregulering, kwaliteitsbewa
king en professionalisering.
Aarzelingen
In Nijmegen waarschuwde de voor
zitter van het college van bestuur
van de Katholieke Universiteit
Nijmegen, ïr. VV.C.M. van Lieshout,
juist voor al te hoge verwachtingen
in dit opzicht. "Onze instelling heeft
zich steeds terughoudend opge
steld ten aanzien van deze vorm van
verbintenissen, omdat grote aarze
lingen bestonden over de realiteits
waarde en de hardheid ervan", al
dus de voorzitter. En somber: "He
laas hebben de ervaringen ons
steeds in het gelijk gesteld."
In de redes van de verschillende
rectores en voorzitters viel dit jaar,
anders dan in sommige voorgaande
jaren, geen duidelijke, gemeen
schappelijke boodschap te ontdek
ken. Wel klonken er vaak vragen
over de komende onderzoeksscho
len en vielen er ook de nodige kriti
sche opmerkingen te beluisteren
over de steeds sterker wordende po
sitie van de tweede-geldstroomor
ganisatie NWO.
Prof. Rörsch bij opening academisch jaar
LEIDEN "De tijd dringt. Na
1992 gaat ons land definitief deel
uitmaken van een groter Euro
pees geheel. Gezien het belang
dat aan wetenschap en technolo
gie wordt toegekend voor onze
welvaart, is het nodig dat onze lo
kale wetenschappelijke organisa
tie op orde is voordat de Europea
nisering echt doorzet".
Aldus prof.dr.ir. A. Rörsch van
middag in zijn toespraak in de
Pieterskerk in Leiden bij de ope
ning van het academisch jaar.
Rörsch vindt dat wetenschaps
beleid tot stand moet komen via
een samengaan van beleid op het
gebied van financiën, personeel
en wetenschap. Op die drie vor
men van beleid is een goed con
trole nodig. Wat echter gebeurt is,
dat er vele honderden afzonderlij
ke potjes zijn gekomen voor ver
schillende onderzoeksgebieden.
Die versnippering is voor een
deel het gevolg van de verkoke
ring van het overheidsapparaat.
"We gaan gebukt onder een over
matige behoefte om het toch
vooral met elkaar eens te wor
den", aldus de TNO-bestuurder.
"Waarom grijpt de politiek niet
in? Waarom durft men niet op een
eerder genomen beslissing terug
te komen?"
i Ginkel (links) taxeert een meegebrachte tegel.
Veel belangstelling voor laten taxeren van tegels in Noordwijk
Van onze redacteur
Irene Nieuwenhuijse
NOORDWIJK Als een kost
baar kleinood zijn ze in luiers, toi
letpapier en kranten verpakt.
Vervolgens meegenomen in plas
tic tassen, houten kisten en tafel
lakens. De eigenaars van de mee
gebrachte tegels schuifelden za
terdagmiddag één voor één langs
de tafel van tegelkenner A. van
Ginkel. En steevast kwam na zijn
uitleg over herkomst, afbeelding
en jaartal de vraag: "Enne, wat is
'ie waard?"
Van Ginkel was voor de tweede
en voorlopig de laatste maal in
het museum Oud-Noordwijk om
informatie te geven over tegels.
Ruim honderd mensen uit
Noordwijk en omgeving waren
naar de museumboerderij aan het
Jan Kroonsplein gekomen om te
vernemen of hun tegel nu wel of
niet als een kunstschatten kan
worden beschouwd.
"Een tegel is heel iets anders
dan een postzegel of een munt",
hield Van Ginkel de bezoekers re
gelmatig voor. "De waarde van
een tegel wordt mede bepaald
door de gevoelswaarde die het
voor u heeft". Voor menigeen was
die gevoelswaarde ineens niet zo
belangrijk meer, als bleek dat de
waarde van hun bezit door Van
Ginkel werd gereduceerd tot 'een
gulden op de rommelmarkt'. Met
een timide 'Toch leuk om te we
ten, ik weet nu iets meer, be
dankt' verborg menigeen zijn te
leurstelling.
Meer geluk had een echtpaar
uit Leiden, dat een fraai tableau-
tje met vier gekleurde ornament
tegels toonde. "Tjonge .tjonge,
schitterend, 16de eeuws, zeker
een paar honderd gulden per
stuk, maar houdt ze alsjeblieft zo
bij elkaar", was het advies dat
Van Ginkel het blijde echtpaar
meegaf.
Een ander paar had een stevige
kist bij zich. Er kwamen talloze
tegels uit die samen een zonne
wijzer voorstelden. "Nooit eerder
gezien, leuk, geen Hollands, mis
schien Spaans of Portugees. Voor
hoeveel heeft u ze gekocht?".
Toen het antwoord 25 gulden be
droeg, grapte de tegelkenner er
nog wel 25 gulden bij te willen
doen om het geheel in bezit te
krijgen. "Maar ik heb met de mu
seumdirectie afgesproken van
middag geen zaken te doen".
Speurtocht
Van Ginkel woont in Oud-Maars-
seveen en heeft zelf zo'n 6000 te
gels in bezit. Als aannemer was
hij vaak betrokken bij de ver
bouw en afbraak van oude boer
derijen en zo wist hij in de loop
van tientallen jaren de hand te
leggen op veel prachtige tegels.
Na beëindiging van zijn bedrijf is
hij nog jaren werkzaam geweest
als vertegenwoordiger in bouw
materialen en kon hij zijn speur
tochten langs mogelijke vind
plaatsen voortzetten.
Maar ook vandaag de dag is hij
voortdurend op zoek naar nieuwe
exemplaren om zo z'n collectie
aan te vullen. In Noordwijk toont
hij tot 10 september, als het muse
um sluit, een deel van zijn im
mense verzameling. 'Vijf eeuwen
tegels' is de naam voor de ruim
duizend tegels, die de uiting van
de menselijke versierdrift voor
stellen.
"Een tijdje terug kwam hier in
Noordwijk een man met drie te
geltjes. Hij zei dat de drie een deel
waren van een serie die in een kist
in zijn auto stond. Toen ik goed
keek, merkte ik al gauw dat ze
heel bijzonders waren, 16de
eeuws. Ik begon te watertanden,
ze waren zeker duizend gulden
per stuk waard. Ik raadde de man
aan om zo snel mogelijk naar z'n
auto terug te gaan en zijn voertuig
met deze inhoud nooit meer er
gens onbeheerd te laten staan".
LEIDEN/VOORHOUT - "Toen ik
de oude ruïne' voor het eerst zag,
dacht ik: dat is perfect voor mijn ex
periment". De in Leiden woonach
tige Poolse vormgeefster Barbara
Wojtkowska voelde zich gelijk geïn
spireerd om met de eeuwenoude
waterburcht Slot Teylingen in
Voorhout wat te gaan doen. Ze
maakte een futuristisch maquette-
ontwerp voor een ingrijpende reno
vatie van het bouwwerk. Het ont
werp, waarbij eigentijdse bouw
kundige toevoegingen de ruïne een
compleet ander aanzien geven,
werd zowel geprezen als verguisd.
Al eeuwen is slot Teylingen een ruï
ne die door de jaren heen meer
maals onderhevig is geweest aan
pogingen tot restauratie, om nog
maar te zwijgen van de voortduren
de dreiging van verdere afbraak en
sloop. De laatste jaren hebben min
of meer serieuze plannen voor reno
vatie en reconstructie elkaar afge
wisseld met als feitelijk resultaat
voornamelijk consolidatie. Van
avond houdt de Stichting Vrienden
Slot Teylingen, de promotor van het
slot, een symposium waarin wordt
gesproken over de wenselijkheid
van restauratie of renovatie.
Voor velen betekent het ontwerp
van Wojtkowska 'het einde', zij het
niet voor een ieder in dezelfde bete
kenis. In Nederland ligt het moder
nistisch renoveren van een oud ge
bouw nog steeds gevoelig. De
laatste vijftig jaar is het in ons land
traditie oude gebouwen te recon
strueren. Het gebeurt niet vaak dat
een beschermd monument een hele
nieuwe bestemming krijgt en op
een moderne wijze wordt gereno
veerd. Er zijn stromingen in de ar
chitectuur die benadrukken dat een
ontwerper zich vooral terughou
dend moet opstellen en zich niet
moet bemoeien met de functie van
een gebouw. Wojtkowska deed dat
wel en doorbrak met haar moderne
ontwerp alle tradities.
Rietveld Academie
De ontwerpster is Poolse en stu
deerde in Krakau binnenhuisarchi
tectuur. Ze kwam vijf jaar geleden
naar Nederland. Vorig jaar studeer
de ze af aan de Rietveld Academie
waar ze een zeer goede beoordeling
kreeg voor haar eindexamenpro
ject, het ontwerp van Teylingen.
Opvallend is de glazen koepel die
Wojtkowska met de maquette van het ontwerp: "Een cultureel centrum trekt veel r
om de Donjon, het woonhuis van de
burcht, is aangebracht. Ook zijn er
buizen van fiberglas waarover een
r bezoekers".(toto Henk
Bouwman)
tentzeil kan worden gespannen zo- jtkowska heeft haar ontwerp heie
dat de binnenplaats wordt afge
schermd bij slecht weer. Wo-
maal afgestehid op nieuwe bestem
ming van het slot: ze wil dat de rui
ne dusdanig wordt gerenoveerd zo
dat hij kan worden gebruikt als cul
tureel centrum. Als het slot die be
stemming zou krijgen, zou het vol
gens haar veel meer mensen trek
ken dan de huidige paar duizend be
zoekers per jaar. De Donjon kan dan
gebruikt worden als expositieruim
te en de binnenplaats kan in de zo
mer worden gebruikt voor theater
voorstellingen. In dat geval biedt
het tentzeil uitkomst bij slecht
weer. Een café helemaal bovenin de
Donjon zou het geheel complete
ren.
Volgens Wojtkowska bepalen de
functie, de status en de bouwge
schiedenis de te verkiezen methode
van renovatie of reconstructie.
"Teylingen in de oorspronkelijke
staat terugbrengen zoals de bouwer
had bedoeld, is moeilijk, zo niet on
mogelijk, omdat alle documentatie
daarover ontbreekt. Het gebouw
dan maar een 17de eeuws uiterlijk
geven omdat daar nog wel wat do
cumentatie over is te vinden, is vol
gens mij een verkeerd uitgangs
punt. Het oude zoveel mogelijk be
houden, een belangrijke functie op
deze locatie vinden en bouwen met
eigentijdse gezonde materialen in
de hedendaagse architectuur met
eerbied voor de bouwgeschiedenis
van dit prachtige gebouw, dat lijkt
mij een redelijk alternatief voor re
constructie. Zo wordt deze ruïne
weer nieuw leven ingeblazen".
Bestuurslid L. Goulmy van de
Stichting Vrienden slot Teylingen
is enthousiast over het ontwerp.
"Het is een droom. Als je dit kan re
aliseren heb je in dit gebied een toe
ristische attractie van de eerste or
de. Het zou het Centre de Pompidou
van Voorhout zijn. En wij zouden
eindelijk alles kunnen exposeren
wat we in de loop der jaren over de
geschiedenis van het slot hebben
vergaard en opgegraven. Maar ja,
mensen moeten aan het moderne
ontwerp wennen. En het rijk, de
eigenaar van het slot, beslist uitein
delijk".
Op de binnenplaats kunnen theatervoorstellingen worden gegeven. In
dien nodig kan een enorm tentzeil de bezoekers tegen de regen beschermen.
Corso Aalsmeer: tienduizend kijkers
AMSTERDAM (ANP) - Onge
veer tienduizend mensen heb
ben, volgens een schatting van de
politie, zaterdagmiddag in Am
sterdam langs de route gestaan
waarlangs de twintig praalwa
gens, dertig luxewagens en een
aantal muziekkorpsen van het
Aalsmeerse Bloemencorso zich
voortbewogen. Het ontbreken
van een stralende zon werd wat
betreft de omstanders meer dan
goedgemaakt door de bloemen
pracht van de optocht.
De stoet was 's morgens ver
trokken vanaf het Raadhuisplein
in Aalsmeer om via Bovenkerk en
Amstelveen naar Amsterdam te
rijden. Daar werd in de loop van
de middag op de Dam, in aanwe
zigheid van prinses Juliana, het
défilé van het 43-ste corso gehou
den.
Het corso, dat dit jaar als motto
'bloeiende cultuur' heeft, staat dit
jaar in het teken van de activitei
ten van het Prins Bernhardfonds,
dat het vijftigjarig jubileum viert.
Fax als wapen voor
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- Hedenmorgen, te elf uren, was
er een feestelijke optocht van
kinderen, van de bewaarschool
van het Nut naar die van het Ra
penburg. De ..Koningin" en de
Prinses" brachten nl. een be
zoek aan die scholen. Gezeten in
een rijtuig, dat getrokken werd
door twee zwarte paarden, bege
leid door de toovergodin de
„Liefde" des Volks, die de heks
..Wrevel" op eerbiedigen afstand
hield, en door eene militaire
wacht op stokpaardjes, reed de
stoet langzaam vooruit. De
Burgemeester(een negenjari
ge) met eene eerewacht te stok
paard trok met de kinderen van
het Rapenburg af en nam de
honneurs waar. Nadat hij eene
..aanspraak" had gehouden
(voor de hamei van het ijzeren
hek) werden de vorstinnen le
vendig toegejuicht. De bewaar-
schooljeugd was zeer onder den
indruk van de plechtigheid,
zoodat sommigen nauwelijks
een woord durfden antwoorden
op de vragen o.a. van de lieve
..Prinses", en met diepen ernst
werden de woorden gezongen:
„En wie nu beide vorstinnen
ziet, „die wordt wel betooverd
van zinnen!" nadat de vorstin
nen nog tegenwoordig waren ge
weest bij het „soldatenspel", de
tuintjes in oogenschouw hadden
genomen en den schoolarbeid
der leerlingen hadden bezich
tigd, vertrokken zij onder leven
dig gejuich.
Vijfentwintig jaar geleden:
De Wassenaarse blinde alpinist
Van den Berg is er gisteren, on
danks het slechte weer in ge
slaagd de top van de Dibona te
bereiken, een 3.130 meter hoge
berg in het massief van Oisans
in Frankrijk. Hij werd hierbij
vergezeld door twee zwitsers, de
priester Melig en de gids Albert
Bornard, en de gids Jaques
Sangmer uit Grenoble.
hogere vergoeding
sociale advocatuur
DEN HAAG (ANP) - De advocaten
in het arrondissement Utrecht zijn
vanochtend begonnen met acties
voor een hogere vergoeding voor de
sociale advocatuur. De actie heeft
de vorm van een 'fax-blokkade'.
De ongeveer zeshonderd advoca
ten in Utrecht sturen om de beurt
een fax naar het ministerie van jus
titie met de bedoeling de bereik
baarheid van het departement per
fax te hinderen. De inhoud van de
fax laat zich raden: een uiteenzet
ting van de redenen voor de actie.
Het opmerkelijke van de actie in
Utrecht is vooral gelegen in het feit
dat de hele balie, dus ook de advo
caten die zelf geen pro-deo zaken
doen, deelnemen. Volgens woord
voerder mr. T. Zuidema van de Ver
eniging Sociale Advocatuur Neder
land is ook voor de advocaten die
geen toegevoegde zaken doen de
maat vol.
De fax-blokkade is de eerste van
een reeks actiemiddelen die de ad
vocaten in petto hebben. Volgende
week zal de deken (voorzitter) van
de advocaten in het arrondissement
Utrecht tijdens een rechtszitting
een verklaring afleggen. De advoca
ten zijn van plan tijdens deze zitting
massaal (in toga) te verschijnen. De
president van de rechtbank zal wor
den verzocht te reageren op de eisen
van de advocatuur.
OUDERDORM - Hoewel de gemid
delde levensverwachting van 60-
plussers de komende jaren nauwe
lijks stijgt, nemen hun gezondheid
en vitaliteit wel aantoonbaar toe.
Een lang leven met een steeds kor
tere periode van ziekte wordt voor
veel mensen werkelijkheid.
Profi J.J.M. Michels zei dit van
daag in een rede bij de opening van
het academisch jaar van de Vrije
Universiteit in Amsterdam.
Minister: studie naar
haalbaarheid railnet
SCHIPHOL (GPD) - Nog tijdens
deze kabinetsperiode zal het minis
terie van verkeer en waterstaat een
studie opzetten naar de haalbaar
heid van een stadsgewestelijk rail-
net. Dit net moet Haarlem verbin
den met Amsterdam-Zuidoost. Dat
maakte minister Maij-Weggen van
morgen bekend bij de officiële start
van het spitsbuslijnennet op de
luchthaven Schiphol.
De minister: "Het stadsgeweste
lijk railnet kan een uitstekende aan
vulling zijn op ons voornemen om
het gebruik van het openbaar ver
voer op te voeren van twintig naar
veertig procent. Mocht namelijk
blijken dat we met de inmiddels al
genomen maatregelen er niet in sla
gen onre doelstelling te halen, dan
zou dit railnet uitkomst kunnen bie
den."
Sinds vandaag rijden in de och
tend- en avondspits 44 bussen van
gemeenten in Noord- en Zuid-Hol
land en Flevoland van en naar
Schiphol. Die spitsbussen moeten
een bijdrage gaan vormen in de
plannen van het kabinet om in het
jaar 2000 veertig procent van het
woon-werkverkeer gebruik te laten
maken van trein bus of ander collec
tief vervoer. Op korte termijn zal het
kabinet dan ook een aanzet geven
om het carpoolen op poten te zetten,
beloofde Maij-Weggen. De minister
riep bedrijven op de luchthaven
Schiphol op zelf met plannen te ko
men die dit carpoolen kunnen be
vorderen.
LEIDEN - In alle nieuwe voorstellen van minister Ritzen is maar één lijn te ontdekken: het
financieel beleid van de overheid. Leiden is daarom een groot voorstander van het ak
koord. dat de minister en de universiteiten binnenkort hopen te sluiten. Daarin kan wor
den vastgelegd wat er wel en. vooral, wat er niet zal gaan veranderen. Zo'n akkoord vormt
de beste garantie voor financiële gezondmaking van het wetenschappelijk onderwijs en
onderzoek.
