'Eet maar alles watje lekker vindt'
VS kampen met heuse taalstrijd
Mogelijkheid tot snelle diagnose
voorkomt gang naar operatiezaal
Endoscoop verlost maag- en darmpatiënten van bedrust en dieet
MAANDAG 27 AUGUSTUS 1990
Er lijken betere tijden aan te breken voor maag- en
darmpatiënten. En dan speciaal voor de liefhebbers van bruine
bonen en snert. De Friese specialist dr. Spoelstra acht het uit den
boze om mensen met maag- en darmklachten nog langer te
veroordelen tot bedrust en het eten van pap. "Eet maar wat lekker
is", luidt zijn vrijblijvend advies. De diagnostische en
therapeutische technieken zoals die nu in de medische wereld
worden toegepast hebben naar zijn zeggen geleid tot andere
denkbeelden. De endoscoop speelt daarin een centrale rol. "Het
vak is revolutionair veranderd".
door Jeanette Stuurop
Rust en dieet als medicijn om een maag
zweer te-bedwingen? De specialist in
maag-, darm- en leverziekten (gastro-en-
terologie en hepatologie) dr. Pieter
Spoelstra moet er hartelijk om lachen.
"Nooit is aangetoond dat het helpt. Nee,
ik zeg altijd tegen mijn patiënten: eet
maar watje lekker vindt. Voor mijn part
zijn dat bruine bonen met spek, of snert
met roggebrood en spek".
Spoelstra meent het nog ook wat hij
zegt, al zegt er wel bij dat vezelrijke voe
ding "wel het allerbeste" is voor mensen
die kampen met een maagzweer of
darmaandoeningen. Sinds een jaar of
tien beschikt de medische wetenschap
over moderne medicamenten, die zoda
nig werken dat de patiënten binnen twee
weken klachtenvrij zijn. Binnen twee
maanden kunnen vrijwel alle patiënten
met een maagzweer volledig genezen
zijn.
Dank zij de nieuwe technieken op het
gebied van diagnostiek en meer thera
peutische mogelijkheden is dit specialis
me niet langer een ondergeschoven
kindje, maar een superspecialisme.
Spoelstra, verbonden aan het Medisch
Centrum Leeuwarden (MCL), spreekt
van "een revolutie, waardoor het vak ge
heel is veranderd".
Dr. Spoelstra is een van de vijftig in
Nederland praktizerende specialisten in
maag-, darm- en leverziekten. Een op de
zes Nederlanders kampt met maag- en
darmproblemen. En een deel van die pa
tiënten ondergaat een behandeling met
moderne, endoscopische technieken.
Spoelstra: "Een aantal medici houdt zich
met deze techniek bezig, zonder daar
voor eén opleiding te hebben genoten''.
Nascholing
Een kwalijke zaak vindt hij dat. Lees
maar een van zijn stellingen die hij in zijn
tiespuit te schuiven, waarmee rond de
bloeding een stollend middel wordt ge
spoten. Natuurlijk lukt dat niet altijd.
Dan zal in de meeste gevallen geope
reerd moeten worden. Een groot voor
deel is dat de specialist de betreffende
chirurg dan precies de plaats van de
bloeding kan aanwijzen. Op een röntgen
foto is die namelijk niet zichtbaar. Het
aantal operatief weggenomen maagzwe
ren is de laatste jaren dank zij de boven
genoemde toepassing van medicatie
naar zijn zeggen "op één hand te tellen".
Poliepen in de dikke darm of maag wor
den met een op de endoscoop bevestigde
'lasso' gevangen, vervolgens losgebrand
en er uit gehaald. De specialist: "Op deze
manier kun je ook voorwerpen als geld
stukken uit de maag halen". Galstenen
in de galwegen kunnen op een soortgelij
ke manier worden verwijderd, omdat de
slang via de slokdarm en de maag tot aan
de twaalfvingerige darm kan komen.
Dan wordt er een catheter in de slang ge
stopt en contrastvloeistof in de galweg
gespoten om te kijken of er ook werke
lijk stenen zijn. De volgende stap is om
onder stroom met een van een klein mes
je voorzien catheter een openingetje te
'branden', waardoor de weg naar de
twaalfvingerige darm vrij komt. Het
weghalen van de stenen is dan een kwes-
Jtie van een half uurtje tot anderhalf uur
en na een nachtje slapen kan de patiënt
meestal naar huis.
Spataderen in de slokdarm kunnen, al
dus deze specialist, "gigantisch bloe
den". Een operatie van deze uit een lever
ziekte voortkomende kwaal is heel ris
kant. Door gebruik te maken van de en
doscoop kunnen de bloedingen worden
gestelpt, waarna de spataderen kunnen
worden weggespoten.
In Japan pleegt slokdarmkanker ra
diotherapeutisch te worden behandeld.
van 1986 daterende proefschrift Antipy-
rine Metabolism in Liver Disease poneer
de: 'Het niet volgen van nascholing zal
herscholing of omscholihg tot gevolg
moeten hebben, of men moet een beroep
gaan uitoefenen waarvoor geen scholing
vereist is'.
"Niet gespecialiseerden kennen de ge
varen en de complicaties onvoldoende
en de beperkingen evenmin. De behan
deling, toegepast door ongeoefenden, is
vaak onnodig belastend voor de patiënt.
Daarom moet je deze handelingen over
laten aan mensen die wel die opleiding
hebben genoten", aldus Spoelstra.
Spoelstra en zijn collega's zijn druk
doende bezig zich "meer te profileren".
In Amerika is er één specialist in maag-,
darm- en leverziekten op vijftigduizend
patiënten, in Denemarken is die verhou
ding één op honderdduizend. In Neder
land werken de genoemde vijftig super-
specialisten en de internisten die 75 pro
cent van hun tijd aan dit soort ziekten be
steden in de verhouding één op 150.000
patiënten. Spoelstra is zich ervan bewust
dat hy zich nogal eens op het terrein van
de chirurg en de radiodiagnost beweegt,
maar dat er "veel dingen samen zijn te
doen".
Terug naar het vak dat Spoelstra zeer
na aan het hart ligt. De 'sleutel' die de
mogelijkheden van dat vak op indruk
wekkende wijze heeft vergroot is de en
doscoop. Het is een 'bestuurbare slang'
van 1 tot 1,5 meter lang, die de specialist
in staat stelt een groot deel van het darm-
stelsel van binnen te bekijken, materiaal
voor onderzoek uit het lichaam te 'hap
pen' en poliepen in de maag en de dikke
darm uit het lichaam te verwijderen,
evenals galstenen uit de galwegen. Is
deze werkwijze op zich revolutionair te
noemen, een bijkomend en zeker niet te
onderschatten pluspunt is dat de patiënt
helemaal niet of slechts voor korte tijd in
het ziekenhuis behoeft te worden opge
nomen.
Meekijker
Aan de slang zit een kijker-met-een-licht-
je, die de specialist daartoe in staat stelt.
De bestuurbare slang wordt door de pa
tiënt ingeslikt of mocht dat noodzake
lijk zijn van achteren ingebracht. Des
gewenst kan iemand met de specialist
meekijken: dan wordt er een 'meekijker'
op de apparatuur bevestigd.
Spoelstra acht dé tijd niet ver weg dat
de video-endoscoop alom in gebruik zal
zijn. Dan doet de 'beeldbuis' dus ook zijn
intrede bij deze specialist, zoals de trau-
matoloog daarvan gebruik maakt by
'voetbalknietjes'. De patiënt krijgt geen
narcose toegediend, maar zo nodig een
slaperig makend middeltje, dat overi
gens meestal zo sterk op hem inwerkt,
dat hij zich van de 'ingreep' niets of nau
welijks iets herinnert.
Spoelstra geeft een opsomming van
wat op deze manier onder meer mogelijk
is. Een maagbloeding kan worden ge
stopt door in de endoscoop een iiyec-
De meningen verschillen over de
plaats en het moment waarop in
de VS de taalstrijd ontbrandde.
De ene partij zegt dat het begon in
een lege ziekenhuiskamer in een
stadje in het diepe zuiden van de
VS, waar een Filipijnse zuster in
1988 werd 'betrapt' toen ze tij
dens een eetpauze met collega's
haar eigen taal sprak. De tegen
partij beweert dat de moeilijkhe
den begonnen toen politici in Mia
mi die stad tot Spaanstalig uitrie
pen. Hoe dan ook; er woedt in de
52 verenigde staten van Amerika
een heuse taalstrijd: moet Engels
de officiële taal worden, en wat
zijn de rechten van de snel groei
ende gemeenschap van Hispa-
nics?
door Peter de Vries
Aida Dimaranan (46) is de assistent
hoofdzuster, die de praktische gevolgen
van het taalconflict het eerste in de open
baarheid bracht. Haar werk wordt alge
meen als prima beoordeeld, maar vanaf
1988 sprak de leiding van de afdeling
haar steeds vaker aan op het feit dat ze
gedurende pauzes in haar tagalog-dialect
met collega's praat.
Andere zusters van de Filipijnen was
te verstaan gegeven dat ook de privé-te-
lefoontjes met familie in het Engels ge
voerd horen te worden. De werksfeer op
de afdeling verloederde snel, Dimaranan
kreeg een aantal negatieve beoordelin
gen, en werd overgeplaatst. Volgens de
ziekenhuis-officials had dat niets met de
taalproblemen te maken, maar Dimara
nan denkt daar anders over.
De taalstrijd is ontbrand nadat acht
tien staten wettelijk vastlegden dat En
gels de enige officiële taal voor de lokale
overheid is. Dat gebeurde overal met
overweldigende meerderheid: in refe
renda sprak steevast 75 procent of meer
van de bevolking zich voor het 'English
only' uit. "In Alabama wonnen we zelfs
met 89 procent", zegt een opgetogen
Stanley Diamond van het USA-English,
de organisatie die zich inzet voor één na-
tionale.taal in de VS, en dat in'de grond
wet wil vastleggen.
Maar Edward Chen van Amerika's
burgerrechtenunie ACLU meent dat de
taalwetten de deur hebben geopend voor
nieuwe vormen van discriminatie. "Ie
dereen zegt: wat is er nu tegen een ge
meenschappelijke taal, dat bindt een
volk toch? Ik denk dat zelfs een groot
deel van onze leden instinctief zo rede
neert. Maar het gaat om de voorzienin
gen en beperkingen die met zo'n wet ge
paard gaan".
In tegenstelling tot veel andere landen,
heeft Amerika nooit een officiële taal ge
kend. De immigranten vormden zich in
de Amerikaanse smeltkroes tot een En
gelstalig volk. Het oude Afrikaans, Chi
nees, Duits of Nederlands werd alleen in
de eigen gemeenschap gecultiveerd. On
der de verzamelnaam Hispanics dient
zich de laatste jaren een nieuwe golf im
migranten aan. Het is een bonte verza
meling mensen, afkomstig uit vrijwel al
le Centraal- en Zuidamerikaanse landen,
de Filipijnen en Spanje, die slechts één
ding gemeen hebben: de Spaanse taal.
Het is een razendsnel groeiende groep,
vooral in zuidelijke staten als Californie
en Florida. Het Spaans is voor hen een
deel van de eigen etnische en culturele
identiteit die ze willen bewaren.
De Hispanics wacht niet altijd een
warm welkom. Ze moeten genoegen ne
men met slecht betaalde baantjes in ho
tels en winkels, en ze zuchten onder het
imago van de vele Spaanstalige illegalen
die via de grens met Mexico proberen
binnen te komen. Blanke activisten be
strijden die pogingen door de grens 's
nachts met hun autolampen te verlich
ten. Maar ook los daarvan is de komst
van Hispanics een beproeving voor veel
Amerikanen, wier talenkennis de vloed
nieuwkomers niet aankan. Zeventien
procent van de scholieren heeft al zoveel
moeite het Engels te begrijpen dat ze of
ficieel als 'functioneel ongeletterd' te
boek staan, en van de anderen spreekt
slechts een klein deel een tweede taal.
Stanley Diamond heeft uitgesproken op
vattingen. De voorman van de 400.000 le
den tellende organisatie USA-English
vreest dat de Verenigde Staten 'in stuk
ken uiteen valt' als er geen gemeen
schappelijke taal is. Zijn wens Engels de
officiële voertaal te maken is vooral ge
baseerd op het sombere beeld van de
langs elkaar heen levende groepen. "Dat
is het grote risico en het proces vindt fei
telijk al plaats. Het is een bedreiging voor
Amerika's integriteit en eenheid. Je ziet
aan landen als Canada, de USSR en Bel
gië wat er komt van twee of meer talen in
een natie".
Vol trots meldt Diamond dat zijn orga
nisatie vier ton per jaar besteedt aan taal
onderwijs, een fractie overigens van het
13 miljoen tellend budget, "maar meer
dan onze tegenstanders doen". "Begrijp
me goed: de Aziatische immigranten be
hoeven niet zoveel hulp, want zij zijn be
reid de taal te leren. Maar de Hispanics
hebben echt een taalprobleem".
In verschillende publikaties is gesug
gereerd dat de English-Only-beweging
banden met extreem rechts zou onder
houden, maar Diamond verwerpt dat
met kracht. "Dat is echt nonsens, evenals
het verwijt dat we discriminatie aanwak
keren. We praten alleen over een officiële
taal voor de regering. Een werkgever
heeft in mijn ogen het recht de voertaal
in zijn bedrijf vast te stellen, wat er thuis,
op de markt, of in de kerk wordt gespro
ken moet men zelf weten".
Diamond citeert uit het hoofd verschil
lende Spaanstalige politici uit het zui
den, die gezegd zouden hebben dat ie
dereen in hun steden binnen tien jaar
Spaans moet kennen, en anders moet
verdwijnen. "Het enige doel dat het argu
ment van discriminatie dient, is dat van
Hispanicsleiders die aan de macht willen
blijven en die duizenden nutteloze ba
nen voor hun mensen in het leven heb
ben geroepen".
ACLU-vertegenwoordiger Chen er
kent een moeizaam en bijna niet te win
nen strijd tegen symbolen en sentimen
ten te voeren. "De taalwetten zijn een
symptoom van de vrees van veel Ameri
kanen voor nieuwe immigranten, nu het
economisch minder goed gaat", zegt hij.
"Het gaat niet alleen om de taal; wij vin
den dat Amerikanen tweetalig moeten
worden en we weten dat vrijwel alle
Hispanics Engels willen leren. Alleen al
in Los Angeles staan 40.000 mensen op
wachtlijsten voor cursussen en in New
York 25.000. Je hebt dus helemaal geen
wet nodig, er is een enorme sociale druk
op nieuwkomers om te integreren. Deze
wetten zijn een inbreuk op Amerika's
traditie van tolerantie tussen immigran
tengroepen".
Zuster Aida Dimaranan behoorde tot de
eersten die haar werkgever wegens dis
criminatie dagvaardde. Op dit moment
lopen er twintig processen tegen bedrij
ven die hun werknemers dwingen alleen
in het Engels te communiceren. Maar de
verwachting is ook dat dit jaar nog eens
vier staten het voorbeeld van de 18 voor
gangers zullen volgen en zullen beloven
het Engels te 'beschermen, behoeden en
uit te dragen'.
Bekeken wordt of zulks ook hier worden
toegepast. De therapie is speciaal be
doeld voor mensen die gezien hun leef
tijd niet voor operatie in aanmerking ko
men en voor patiënten, lijdend aan een
vorm van kanker die niet te opereren is.
Via de endoscoop wordt het radiothera
peutische bestralingsmateriaal in een
holle buis precies op de plaats van de tu
mor gebracht. Spoelstra: "De bestraling
kan zeer intensief gebeuren. Reeds de
dag daarna voelt de patiënt een duidelij-.
ke verbetering by het tot zich nemen van
voedsel".
Een deel van van zijn patiënten lijdt aan
een chronische darmontsteking, zoals de
ziekte van Crohn of colitis ulcerosa. Deze
ziekten kunnen veel complicaties ople
veren. Soms is verwijdering van de gehe
le dikke darm noodzakelijk. De patiënt
krygt dan een stoma, een zijuitgang.
"Vaak is een patiënt beter af met een sto
ma dan met een zieke darm. De opmer
king 'had ik het maar eerder laten doen'
wordt dan ook meer dan eens gemaakt".
Het onderzoek met de endoscoop, die een snelle diagnose van een kwaal mogelijk maakt. Dr. Pieter Spoelstra, specialist in maag-, darm- en leverziekten
meent dat de endoscopie "het vak revolutionair heeft veranderd". (foto-s gpd>
