'Ik heb maar Kever dat er wel een God is'
Geen geld of steun
van rk kerkleiding ggg
Pastoraat onder druggebruikers in Amsterdam
AMSTERDAM (GPD) -
Jitske (23) komt uit een dorp
in Friesland. Ze woont al
heel wat jaren in Amster
dam, waar ze deel uitmaakt
van de drugscène. Ze heeft
een tijd in een afkickcen
trum gezeten en doet haar
best om minder van de hero
ine afhankelijk te worden.
Ze woont onder begeleiding
en heeft sinds kort de zorg
op zich genomen voor een
vriend die aan aids lijdt.
"Het is de vraag of hij 'nog
lang bij ons kan wonen, ze
willen hem eigenlijk weg
hebben. Maar waar moet hij
heen?"
Op zondagmiddagen is Jitske
dikwijls te vinden in De Regenboog
aan de Oudezijds, een interkerke
lijk centrum dat al sinds 1975 hulp
verleent aan gebruikers. Daar wor
den sinds een paar jaar vieringen
gehouden voor en met druggebrui
kers. 's Winters komen er zo'n zes
tig, zeventig, 's zomers wat minder.
Jitske behoort tot de vaste bezoe
kers en helpt dikwijls mee met de
•voorbereiding van de samenkom
sten. Ze is van huis uit baptist.
Spil van de vieringen is Ricus
Dullaert (34), die door de Amster
damse Raad van Kerken in januari
van dit jaar werd aangesteld als
'pastor voor druggebruikers'. Zijn
functie is vermoedelijk uniek in de
wereld.
Jitske de naam is gefingeerd
omdat ze liever niet met haar eigen
naam in de krant komt vindt de
Dullaert: "Mijn ervaring is dat druggebruikers dikwijls een antenne heb
ben voor religieuze zaken. Door de situatie waarin ze leven zijn ze veel be
zig met de zin van het bestaan".
zondagse bijeenkomsten in De Re
genboog belangrijke momenten in
haar door drugs beheerste leven.
"Kerken hebben voor mensen uit
de 'scene' een te hoge drempel. Hier
zijn we onder elkaar en wordt ieder
een geaccepteerd zoals hij is. Of je
nou gelovig bent of niet, je doet ge
woon mee. Zelf heb ik maar liever
dat er wel een God is die naar ons
omkijkt, maar ik kan het accepteren
dat anderen niet geloven. Angst om
voor je mening uit te komen hoefje,
niet te hebben. Ik heb het nodig om'
mensen te ontmoeten met wie je
kunt praten over serieuze dingen".
Ricus Dullaert is afkomstig uit de
Achterhoek. Hij studeerde theolo
gie aan de Katholieke Theologische
Universiteit in Amsterdam en was
na zijn studie zeven jaar pastoraal
werker in de Staatsliedenbuurt, in
dienst van drie kerken, rooms-ka-
tholiek, hervormd en gereformeerd.
Ook als pastor voor druggebrui
kers heeft Dullaert een oecumeni
sche baan. Hij is in dienst van de
Raad van Kerken en wordt betaald
door de Gereformeerde Kerk. "In
de situatie waarin de kerken in deze
stad functioneren, hebben kerk
grenzen weinig betekenis meer. Sa
menwerking is levensnoodzakelijk
als je zo in de frontlinie van de mo
derne stadssamenleving verkeert".
Nijpend
Ricus Dullaert had al lang voordat
hij tot pastor werd benoemd ken
nisgemaakt met de Amsterdamse
drugscène. Toen hij nog studeerde
werkte hij iedere week een avond
als vrijwilliger in het koffiehuis van
de zusters Augustinessen, waar
thuislozen van allerlei slag geregeld
hun toevlucht zoeken wanneer het
zwerversbestaan hen even teveel
wordt. Onder hen zijn veel alcoho
listen en druggebruikers. Ook in
zijn periode in de Staatsliedenbuurt
kreeg Dullaaert veel te maken met
gebruikers. "Het is een 19e eeuwse
volkswijk, met veel mensen uit de
lagere inkomensgroepen en uitke
ringsgerechtigden, veel jongeren en
mensen uit andere landen".
Een vrijgestelde pastor voor
druggebruikers is in Amsterdam
geen luxe. Uit de belangstelling
voor de zondagse vieringen maakte
de stichting Regenboog een paar
jaar geleden al op dat onder gebrui
kers veel behoefte bestaat aan gees
telijke begeleiding. Ricus Dullaert:
"Druggebruikers worden overal
waar ze komen gewantrouwd en op
gejaagd. Er zijn maar weinig plaat
sen waar ze zichzelf kunnen zijn en
een beetje menselijkheid ontmoe
ten. Met ons pastoraat proberen we
daar wat aan te doen. De situatie is
voor veel gebruikers pas echt nij
pend geworden toen de ziekte aids
de kop opstak. Aids zorgt voor veel
angst en onrust. Aan de ene kant
Hoger Katechetisch Instituut dicht
Van onze correspondent techismus (1966), een nieuwe onen-
-TTtatie op de volwassenenkatechese.
NI JMEGEN (GPD) - De jonge cate- In Nederland kreeg het HKI wel-
I bisschop Gijsen licht nog meer bekendheid door de
chisant moet 1
de rk geloofwaardigheden" uit het ë^aVik7scatechrsr* DalrbiT'werd
hoofd leren. De tijd van vernieu- de ervaring van het kind als uit-
wing, de dynamiek van de jaren zes- gangspui
gevonden die de betrok
kenheid van de leerlingen bij het
vergrootte.
wmg de dynamiek van de jaren zes- gangspunt genomen. Er
t.g lijkt daarmee ook de kerk de rug formule gevonden die d
te hebben toegekeerd. kenheid van de leer
Het Hoger Katechisch Instituut godsdienstonderwijs
(HKI) in Nijmegen is daarvan het
slachtoffer. De breuk met de bis- "Het was de tijd", vertelt Van Lier,
schoppen en de financiële nood "dat de" bijbel platgepraat werd. Het
hebben ertoe geleid dat het HKI per werd gehanteerd als een geschiede-
1 september ophoudt te bestaan, nisboek of als moraalverhalen. Be-
Een triest einde van een instelling wust hebben we daarom afstand ge-
die de afgelopen vijfentwintig jaar nomen van de Bijbel.
Dat is nu weer anders omdat het
Boek tegenwoordig steeds i
het catechetisch gezicht v
katholiek Nederland bepaalde
- Van Lier: "Nu weet men te weinig van het geloof'.
Het HKI werd in 1954 opgericht Stempel
op initiatief van een aantal bis-
schoppen. Jan van Lier,
mend directeur en medewerker
veel projecten op het gebied
jongerencatechese, vertelt
de hele Jezus te verkondigen.
Het is een pretentie te menen dat je
De denkwijze van het HKI onder
vond aanvankelijk steun bij de bis
schoppen, maar daarin kwam na
kardinaal Alfrink, met de komst haal ook
de behoudende bisschoppen, bracht met
Bisschop Gijsen geeft nu eigen
catechesprojecten uit. Hierbij krijgt
het 'leren' een grotere rol dan bij het
hki- Een aspect dat bij de ouderen
Hem afdoende kunt formuleren. Hij
is altij meer. Het verhaal van Jezus
is vanaf het begin in verband ge-
brachtmet culturen. Pas als dat ver-
vprhand wpnrdt pp- uij ue pastoor, ue geioois-
i_„__ ,.,oru„ waarheden werden door middel
wellicht herinneringen oproept uit
tijden dat zij de (kinder)catechese
volgden bij de pastoor. De geloofs-
hpcrinnprinrip* "F.r hpqtnnH hii onrtc. van ae oenouaenae Disscnoppen, Draent met ons leven, onze werke-
dienstleraren in het middelbaar on- verandering. Met name bisschop lijkheid, heeft het iets te zeggen"
luuciuoai uil- p..
derwijs behoefte aan deskundige «S-t 3-
begeleiding, aan bezinning en ver
nieuwing. Nieuwe wegen werden
ingeslagen".
Het HKI richtte zich aanvankelijk
op het middelbaar onderwijs, maar
al spoedig werd het cursusaanbod
verbreed naar het beroeps- en lager
onderwijs. De instelling kreeg inter
nationale faam met De Nieuwe Ka-
Roermond verweet het
HKI dat het uitging van de mense
lijke ervaring als het enig belangrij
ke en dat de alles bepalende 'waar
heid op zich' niet werd erkend
De toenemende macht van de or
thodoxe top had vervelende gevol
gen voor het HKI. Het Nijmeegse
instituut holde vanaf begin jaren geloof', meent Jan van Lier. "Trou-
van vragen en antwoorden, die de
kinderen uit het hoofd moesten le
ren, overgebracht. Veelal betrof het
onbegrepen en abstracte formules.
"Nu weet men te weinig van het
leidt tot minder groei van het drug
gebruik, maar lang niet elke gebrui
ker kan de kracht opbrengen om af
te kicken".
"Druggebruikers zijn mensen die
heel vaak geconfronteerd worden
met lijden en pijn en de eindigheid
van het bestaan", zegt Ricus Dul
laert. "Ze maken geregeld mee dat
mensen in hun omgeving sterven.
Dat legt een schaduw op hun be
staan".
Dullaert heeft een klein werk- en
spreekkamertje in Blakawatra, het
opvangcentrum voor Surinaamse
en Antilliaanse gebruikers op een
steenworp afstand van het Centraal
Station. Twee keer in de week
houdt hij daar spreekuur voor wie
hem nodig hebben. De rest van de
tijd is hij zelf op pad langs de centra
waar druggebruikers te vinden zijn
of op bezoek bij mensen thuis, in
het ziekenhuis of in de gevangenis.
Biechten
"Er zijn verschillende centra in Am
sterdam waar ik contacten heb ge
legd. De belangrijkste zijn de SDA,
een mensa waar gebruikers kunnen
eten en de MDHG, in de wandeling
de junkiebond genoemd, een soort
belangenvereniging van gebrui
kers. Verder zijn er verschillende
kerkelijke centra, zoals de Regen
boog, het Miijamhuis, waar heroï-
neprostituees de nacht kunnen
doorbrengen, het koffiehuis van de
zusters van Moeder Teresa en het
centrum van de Augustinessen,
waar ik nog steeds als vrijwilliger
kom. Ook zijn er de plaatsen waar
bepaalde groepen uit de scene ko
men, zoals Surinamers en Antillia-
nen en Duitsers".
Hoewel Ricus Dullaert dikwijls
vragen om hulp krijgt van gebrui
kers, legt hij er de nadruk op dat hij
geen maatschappelijk werker is.
"Pastoraat is een andere invalshoek
dan hulpverlening, hoewel je de za
ken lang niet altijd kunt scheiden.
Mensen die geld nodig hebben of
woning probeer ik door te ver
wijzen naar de instanties die daar
voor zijn. En natuurlijk verwijs ik
ook de gebruikers die willen afkic
ken graag door".
"Mijn ervaring is dat druggebrui
kers dikwijls een antenne hebben
voor religieuze zaken. Door de si
tuatie waarin ze leven zijn ze veel
bezig met de zin van het bestaan. In
de pastorale gesprekken die ik heb
komt dat dikwijls aan de orde".
"In onze vieringen komen men
sen van allerlei slag. Sommigen zijn
kerkelijk opgevoed, maar komen
zelden meer in een kerk. Maar er ko
men ook islamieten, mensen uit
sekten en lui die nooit iets aan gods
dienst hebben gedaan. In de ge
sprekken die we hebben gaan we el
kaar geen vliegen afvangen. Wel
proberen we elkaar tot steun te zijn.
Dikwijls vertellen mensen hun le
vensverhaal, de teleurstellingen die
ze hebben doorgemaakt en de
vreugde die ze beleven. Soms lijkt
het er wel eens op dat ze hier komen
om te biechten, hoewel we niemand
daartoe aansporen".
"Dat stempel is ten onrechte op tachtig achteruit. De banden tussen wens dat probleem komt
ons gedrukt", reageert Van Lier. het instituut en de Nationale Raad gehele onderwijs. Het is allemaal
"We nemen het handelend optre- voor de Catechese, die onder direc- veel te fragmentarisch. Het leren
den van God in ons leven wel dege- te verantwoordelijkheid staat van
lijk serieus. Maar het is onmogelijk de bisschoppen, werden verbroken.
Bidprentjes
De vieringen zijn vrij simpel van
opzet en bieden veel ruimte voor
onderlinge gesprekken en gezellig
heid. Er wordt altijd begonnen met
een verhaal uit de Bijbel, verteld
door èèn van de vier vaste voorgan
gers die elkaar afwisselen. Momen
teel wordt er een serie gehouden
over Job en de wijze waarop hij leed
aan het leven. Na het verhaal komt
er een gesprek op gang, waarin ie
dereen vrij is om te berde te bren
gen wat hem of haar op het hart ligt.
Aan het slot wordt er gebeden en
gezongen. Dullaert: "In het begin
ging het met het gebed wel eens
mis. Vergeet niet dat gebruikers
niet altijd even gedisciplineerd op
treden. Er zijn er altijd wel een paar
die behoorlijk onder invloed zijn.
Maar geleidelijk aan zie je toch dat
er meer eerbied komt".
Ricus Dullaert (links) tijdens zijn inzegeningsdienst in Amsterdam.
Naast hem de Amsterdamse gereformeerde ds. Douwe Wouters, die ook bij
het werk van De Regenboog betrokken is.
Onder de bezoekers is een vaste
kern die geregeld terugkomt. Daar
naast zijn er haast elke week wel
nieuwe mensen. In de zomertijd
duiken er ook nogal wat tijdelijke
Amsterdammers op.
Jitske: "Vaak zie je dat mensen
komen omdat ze dan weer een adres
hebben voor een kop koffie of een
broodje. Maar dikwijls worden ze
enthousiast door de sfeer en de ge
sprekken en dan zie je ze later terug
komen. Zelf zou ik de vieringen niet
graag meer missen. Het leven en de
dood zijn voor mij onderdeel van
een groot mysterie. Het is fijn om
daar met anderen over te praten. Ik
geloof zeker dat er een God is, maar,
vraag me niet hoe alles precies in el
kaar zit, daar heb ik geen beeld van.
We hebben het natuurlijk vaak over
de tien geboden, over wat mag en
wat niet mag. Ik heb er vooral van
geleerd dat het ook voor jezelf beter
is om in het leven bepaalde richtlij
nen aan te houden".
Met een kleine groep gebruikers
heeft Ricus Dullaert een gespreks
groep over Bijbelse onderwerpen.
De groep geniet een gastvrij onder
komen in de Nicolaaskerk en komt
meestal op maandag bijeen.
Het aantal druggebruikers in Am
sterdam wordt geschat op zes- tot
achtduizend. Onder hen zijn relatief
veel buitenlanders en jongeren uit
de etnische minderheden. Maar vol
gens Ricus Dullaert neemt het
druggebruik ook toe in yuppie-
kringen. "Heroine en cocaïne wor
den nog het meest gebruikt, maar in
hogere inkomensgroepen duiken
ook steeds nieuwe middelen op,
zoals peppillen, XTC en crack. In
die kringen heb ik weinig contac
ten. Ik beperk me liever tot de men
sen die met grote problemen kam
pen door het gebruik".
Hoewel hij door zijn werk ver af
staat van het 'gewone' kerkelijke le
ven, voelt Ricus zich gesteund door
de kerken. "Er wofdt wel eens wat
vreemd aangekeken tegen mijn
functie, maar afkeurende reacties
heb ik nooit gehad. Wel was er een
keer een mevrouw die een envelop
met bidprentjes opstuurde. Die
moest ik maar uitdelen onder de
druggebruikers, dan kwam het wel
goed. De junks zelf vinden het een
hele eer dat er speciaal voor hen een
pastor is".
Angst
Met de meer evangelische bewegin
gen die in de Amsterdamse scene
actief zijn, heeft Ricus Dullaert wei
nig kontakt. "Het gaat hen vooral
om het evangeliseren. Wij leggen
daar niet onze prioriteiten. Maar dat
betekent niet dat we afwijzend
staan tegenover dat werk".
Nog even terug naar Jitske. Hoe
wel ze nog geregeld bij familie in
Friesland komt, zou het haar moeite
kosten weer te aarden in het dorp
van geboorte. "Je wordt als ge-
bruikster toch met de nek aangeke
ken. M'n ouders konden me niet
mee naar de kerk nemen, omdat ze
er last van kregen. De kerken in
Friesland hebben weinig oog voor
wat druggebruik betekent. In Am
sterdam is gelukkig meer toleran
tie. Bovendien wil ik hier blijven
voor m'n vrienden. Sommigen vin
den datje radicaal moet breken met
je omgeving, wanneer je van de
drugs af wil komen, maar ik wil
mijn vrienden niet laten vallen".
Bij een bloedonderzoek is vast
komen te staan dat Jitske seroposi
tief is, draagster van het hiv-virus.
Soms bekruipt haar de gedachte dat
het beter was geweest zich niet te la
ten testen. "Je leeft nu wel in angst,
hoewel het niet gezegd is dat ik ziek
zal worden. En natuurlijk hoop je
dat er iets gevonden Wordt tegen
aids".
LEIDEN: Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds. Alblas.
11.45 oecum. stud.dienst, 7 ds. Alblas; Mare-
kerk 10 ds. Groenendijk, Schevenigen, 5 ds.
Koelewijn, Krimpen a/d I,
10 ds. Hortensius HA; Bevrijdingsk.
(Montgomerystr.) 10 ds. Van Hunnik, 5 ds.
Rietveld; Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds. Wal-
linga, Leiderdorp; Waalse kerk (Breestr.) 10.30
pasteur Ribs; 'Stevenshof' (rk kerk Haagse
Schouw) 11 ds. Koolstra afscheidsdienst.
Acad. Ziekenhuis 10 pastoor Delemarre.
Diakonessenhuis elke za 10.30 rk. dienst, en
10.30 ds. Van 't Hof. Endegeest zie Oegst-
geest. Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.;
Petrak. (Surinamestr.) 10.30 dienst voor doven
hr. Voogt; Oude Vest geen opgave; Mara-
nathak. zie herv. gem.; Bevrijdingsk. zie herv.
gem.; verzorgingstehuis Groenhoven 10 dr.
v.d. Zwaan; Merenwijk zie hen/, gemeente.
Geref. K. Vrijg. (Herengr.) 10 ds. Heida, Val
kenburg, 5 ds. Houtman. Chr. Geref. K. (Steen-
schuur) 9.30 ds. Den Hertog, 5 ds. Hogenbirk,
Sassenheim. Geref. Gem. (zie onder Leider
dorp). Geref. Gem. in Ned. (Bethlehemkerk
Driftstr.) 11.30 en 5.30. Evang.-Luth. Gem.
(Hoogl. Kerkgr.) 10.15 ds. Maasdorp, Den
Haag. Doopsgez.-Remonstr. Gem. (Lokhors-
tk. PieterskerKstr.) geen opgave. Baptistenge
meente (aula 'Nieuweroord', Rijnsburgerweg
124) geen opgave. Evang. Gemeenschap
(Middelstegr. 3) 9 hr. T. Korf, 10.30 hr. J. Fa-
ber. Evangeliecentrum-Pinksterbew. (Bethle-
hemskerk Lammermarkt) geen opgave. Pink-
stergem. (O. Vest 13) 10 hr. Eikerbout. Leger
des Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg) 10 en
4.30. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24); 9.30 en
4. wo. 8. Zevendedag-adventisten ('De Ont
moeting', Noordhofland V.schoten)elke za 10
tot 11 bijbelstudie, 11 tot 12 predikatie. Christe
lijke Wetenschap (Steensch. 6) 10.30. Kerk
van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 10, 11 en 12. Oud-Kath. K. (Zoe-
terw.singel) 10, behalve 2e weekeinde van de
maand: za 7. Rooms-Kath. K. Haagweg za 7,
zo 10.30; Herensingel za 7, zo 9.30 en 11Rijn
dijk (Stevenshof) za 7, zo 9.30; Steenschuur za
7, zo 8.30,10,11.30, 6 en 7 (lof); Boshuizerka-
de za 7. zo 10; Lammenschansweg za 7, 10;
Haarl.straat za 7, zo 10.30 en 12.15; Merehwijk
zie hen/, gem.; H. Rijndijk (zie Zoeterwoude).
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 ds. Jonkman. 6.30 ds. Borman;
Kruiskerk 9.30 ds. Ommering; Opstandings-
kerk 9.30 ds. v.d. Heiden, Haarlem; G. Herder
kerk 9 ds. Mulder, 6.30 Vesper; De Bron 10.30
ds. G. Mulder, 6.30 avonddienst in G. Herder
kerk; Ashram (Marsdiep) geen dienst; Ouds-
hoornse kerk 10 ds. Ter Bals; Sionskerk (Me
teoorlaan) 9.30 ds. Ouwendijk. 6.30 ds. Van
Dis, Wassenaar. Geref. Kerk Mar.kerk 9.30 ds.
Wolthuis. Heemstede; Salv.kerk 9.30 ds.Bor-
man. Assen. 6.30 ds. Ommering. Geref. K.
Vrijg. (school Bospark, Beatrixl. 4) 9.30 en 5.
Ned. Geref. Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds.
Janssens HA. 6.30 ds. Smouter. Rijswijk. Chr.
Geref. Kerk (Grijpensteinstr.) 9.30 dienst des
Woords, 2.30 ds. A. v.d. Weerd. Oud-Geref.
Gem. (Hooftstr. 240) 9!30 en 4. Bapt.gem.
(Molenwerfstr. 1) 10 ds. Langhenkel, 6.30 ds.
Agtereek. Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 N. van Gemeren. Volle-evang-
.gem. ('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 A. v.d.
Hoorn. Bapt.gem. Ichthus (aula mavo H. Dun-
antweg 1) 10 br. Slagter, 6.30 br. S. v.d. Veen.
Pinkstergem. 'Het Licht' (A. v. Burenlaan 15)
10. Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb.
'Bethel', hoek Emmalaan) geen opgave. Leger
des H. (Zonneweg 3) 10 en 7 (laatste zondag
van de maand 5 u.). Remonstr. Gem. (Van
Mandersloostr. 36) 10 ds. v.d. Laarse. Rk Kerk:
Bonifaciusk. za 7, zo 9.45 en 11.30; Piusk. za
7. zo 9 en 10.30; De Bron za 7, zo 9.30.
BENTHUIZEN: Herv. Gem. 9.30 en 6. Geref-
./Herv. Gem. (geb. 'De Hoeksteen', Schweit-
zerstr.-Bernhardstr.) geen opgave. Geref.
Gem. 9.30 en 6 ds. R. Boogaard.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
-en 6.30 ds. C. v.d. Scheur HA; Salv.kerk 9.30
en 6.30 ds. L. Terlouw HA; Bethl.kerk (Nieu-
werbrug) 9.30 en 6.30 ds. R.J. v.d. Hoef HA.
Geref. Kertfgeen opgave. Geref. K. Vrijg. (Ich-
thusk.) geen opgave. Geref. Gem. (Stations
weg 17) 10 en 6.30. Evang.-Luth. Gem. geen
opgave.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds.
Kattenberg, Leiden, 6.30 ds. Haitsma; De Stek
9.30 ds. KJ. Jansen. Geref. Kerk 9.30 ds. G.
de Jong. Chr. Geref. 9.30 ds. Oosting, 5 ds. Bij
kerk, Delftt. Geref. Gem. 9.30 en 6 ds. Mage.
Volle Evang.gemeente 'Bethel' (Burg. Colijn-
str. 83) geen opgave.
n 5 ds. Mulder, Lunteren. Rk Kerk:
0 10 en 11.30; Anker za 7.
o 9.30.
k Kerk: dorp za 7.
zo 10.30; Rijndijk
HILLEGOM: Herv. Gem. 10 ds. Rothusz HA.
De Ark 7 ds. Rothfusz HA. Geref. Kerk ('Hoek
steen') zie Herv. Gem. Chr. Geref. Kerk 10 en 7
ds. Van Langevelde. Christen Gemeente (P.
Breughellaan 36) 10 en 7 br. N. Verbaan. Rk
Kerk: Mart. za 7, zo 9 en 11Jozefk. za 7, zo 10
en 11.30.
Ontm.kerk 10 ds. v.d. Bank, Ede,"6.30 ds.
Sloof. Herv. Gem. 'De Rank' (P. Groen-colle-
ge) zie Katwijk aan Zee. Geref. Kerk 9.30 drs.
Wamelink, 6.30 ds. v.d. Horst. Rk Kerk za 7, zo
Bogaard. 6 drs. Hovius; O. Kerk 10 ds. H. Vis
ser, 6 ds. Ten Voorde; Ichthusk. 10 drs. Hovi
us, 6 ds. Christ; Pniélk. 9.30 ds. Ten Voorde, 6
ds. Volk; Maranathakerk (Rijnsoever) 1010 ds.
C. van den Berg, 6 ds. Bogaard. Overduin
14.15 ds. Boonstra, Leidschendam. Herv.
Gem. 'De Rank' (Helmbergweg 10) 10 mevr.
J.W. Den Haas, Wassenaar. Geref. Kerk Vr-
.l'erk 9.30 ds. Baas, Sassenheim. 5 ds. Van
der Horst; Triumfatork. 9.30 ds. Van der Horst,
5 zie Vredeskerk. Geref. K. Vrijg. 9.30 lees-
dienst, 5.30 ds. Heida. Ned. Geref. K. (aula
Bestevaer-mavo) 9.30 ds. Brands, 7 ds.
Zwarts. Chr. Geref. K. 10 en 5 ds. J. Veenen-
daal. Vrije Chr. Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5
ds. Van den Belt. Geref. Gem. (Remisestr.) 10
en 4 ds. Kuyt. Geref. Gem. in Ned. (Louwestr.)
10 en 5. Volle-evang.gem. (Voorstr. 48) 9.45.
Onafh. baptistengem. (Ambachtsweg 2) 10 hr.
Van Groningen, Aalsmeer. Soefi (Zuidduin
weg) elke 1e en 3e zondag, 4.
KOUDEKERK AAN DEN RIJN: Herv. Gem. 10
ds. Tielkemeyer, 3 drs. v.d Lugt. Geref. Kerk 10
ds. v.d. Lugt, HA. 7 ds. Tielkemeijer HA.
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref. Kerk
Dorpsk. 10 e 6.30 ds. Doesburg; Scheppingsk.
10. Leythenrode geen opgave. Elis.-zieken-
huis 9.30 ds. Schaap-De Vries. 10.45 rector
Vijftigschild. Geref. Gemeente Leiden eo (kerk-
geb. Hoofdstr. 73) geen opgave. Bapt.gem.
(wijkgeb. Zijlkw.) 10. Rk Kerk za 7, zo 10 en
11.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem. 9.30 ds. Hogendijk.
Geref. Kerk 9.30 ds. C. van der Kooi. 7 ds. De
Reus, Ter Aar. Rk Kerk za 7, zo 9.30 en 1115.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 ds. P.C. t
Hooft, Alphen. 7 ds. De Gelder; Pauluskerk 10
ds. De Gelder. Geref. Kerk 10 ds. Boswijk, af-
HM M -1)
vatori) 10,ds. v.d. Kwast, Amsterlveen, 7
Schuurman, Den Haag. Chr. Geref. Kerk 10 en
7 ds. J. van Dijken. Geref. Gem. 10 en 4ds. Ta-
nis. Evangeliegemeente (Heereweg 52a) 9.30
hr. B. Piet. Rk Kerk: Agathakerk za 7. zo 10 en
11.30; Poelpolder za 7. zo 10.30; Mariakerk za
7, zo 9 en 10.15; Engelbew. za 7, zo 10.
Van Mourik. Geref. Kerk geen opgave. Chr.
Geref. Kerk 9.30 leesdienst, 2.15 ds. Weste
rink, Bunschoten. Remonstr. Gem. 4 hr. Pen-
nings, Nieuwveen. Evang. gem. (ver.gebouw
'De Rank', Regthuysplein) 12 nam. Rk Kerk za
7, zo 9 en 10.45.
i 6.30. Ge-
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 hr. v.d.
Kamp, Beverwijk. 7 ds. 't Hooft, Alphen a.d.
Rijn. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds. Kraan. Chr.
Geref. Kerk geen opgave. Rk Kerk za 7, zo 10.
chem, Tiel, 6.30 ds. Wolthuis. Heemstede. Re
monstr. Gem. 10ds. Meijering, Oegstgeest. Rk
Kerk za 7, zo 10 en 11.30.
10.30.
1NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 ds. Keuning, 5 ds. Vroegi-
deweij; Hoofdstr. (Zee) 10 ds. Lapré; De Rank
(Golfbaan) 10 kand. Burger. Waddinxveen.
Geref. Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10 ds. Kui
per, 7 ds. Elgersma; Vinkenl. (Binnen) 10 ds.
Elgersma HA, 7 ds. Ruitènburg HA. Kapel W.
v.d. Bergh-stichting 11 hr. De Ridder. 'Sole
Mio' 9 ds Ruitenburg. Evang. centrum 'De Ark'
(picképl. 110 J. van Duin, 7 A. v.d. Laak. Ned.
Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 mevr. ds. De
Vries, Leiden. Rk Kerk Zee za 7. zo 10.30; Bin
nen za 7, zo 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds. A.v.d.
Meij; De Zilk geen dienst. Rk Kerk Victork. za 7,
zo 9 en 11Jozefk. za 7, zo 9 en 10.30; De Zilk
za 7, zo 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
.kerk 10 ds. Kooman; Pauluskerk 10 ds. Visch;
Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds. Stefert-
Kroeze, Driebergen. Geref. Kerk 9.30 ds. Bou-
ma, 4 dienst des Woords. Geref. Kerk Vrijg.
(aula Dr. Schilderschool) 10.30 ds. Hoogen-
doorn, Waddinxveen, 4.30 leesdienst. Ned.
Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 br. Bouma, 4
geen opgave. Van Wljckerslooth 4 ds. Vegter.
Endegeest 10 ds. Friederich. Volle-evangelie-
gem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will.kerk za 7,
zo 9 en 10.30.
RUNSATERWOUDE: Herv. Gem. 9.30 en 7.
Chr. Geref. K. 9.30 dienst des Woords, 10 ds.
Bolten, Schiedam.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk 9.30
ds. G. Boer, Zeist. 5 ds. Van Niel; Bethelkerk
9.30 ds. Van Niel. Geref. Kerk Petrakerk 9.30
ds. Terpstra, 5 ds. Cziria; Immanuelkerk 9 en
10.30 ds. Cziria; Maranathakerk 9.30 ds. Rib-
k, 7 ds. Terpstra. Geref. Kerk Vrijg. 10 en
RUPWETERING: Rk Kerk zo 9 en 10.30.
SASSENHEIM: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds. Vol-
lebregt. Geref. Kerk 9.30 ds. Biewinga, 7 zie
Herv. Gem. Chr. Geref. K. 10 en 7 ds. Hogen-
birk. Ned. Prot. Bond (Jul.laan 17) geen dienst.
TER AAR: Herv. Gem. 9.30 en 6.30. Geref.
Kerk 9.30 en 6.30. Rk Kerk Aardam za 7, zo 9
en 12; kerk Langeraar za 7, zo 9.30 en 11.30.
VALKENBURG: Herv. Gem. 6.30 dr. C.
Vermeulen. Geref. Kerk 9.30 drs. Oegema,
6.30 ds. Cziria. Geref. K. Vrijg. 9.30 ds. Hout-
(British school in The Netherlands, J. v.~ Hoof-
laan 3) 10.15 anglicaanse dienst. Aula-basis-
gemeenschap (in 'Onderdak') 10.
9.30 ds. Kunz, 6.30 ds. Luns. Lunteren; Bet-
helk. 9.30 kand. Stam, Houten, 5 kand. Groe-
neboom, Capelle a.d. IJssel; Imm.kerk 9.30 ds.
Onstein, Adam. Geref. Kerk Kruisk. 10.15 en 5
ds. De Moor; Ontm.kerk 9.30 ds. Bongers. Ge
ref. K. Vrijg. (Kruiskerk) 8.30 en 2.45 ds. Hoog-
endoorn. Chr. Afgesch. Gem. 9.30 en 5 ds. v.d.
Want. Oud-Geref. Gem. (Mercuriusweg 29) 10
en 6.30 leesdienst. Remonstr. Gem. 10 ds.
Thieme-Tiesing, Boskoop.
WASSENAAR: Herv. Gem. Dorpsk. 10 ds.
Steenstra, 4 ds. Zoutendijk, Utrecht; Kievietk.
('Samen op weg') 10 ds. Janse de Jonge; Mes-
siask. 10 hr. P.C. Taal; Dorpscentrum 9.30 ds.
Van Dis. Geref. Kerk Zijllaan 10 ds. Vlijm, Voor
schoten, 7 ds. Mink, Katwijk. Ned. Prot. Bond
(Kerkdam) 10.30 dr. Buitkamp, Krimpen a/d
IJssel. RK Kerk Jozef za 7, zo 9.30 en 11Will,
za 7, zo 9.30 en 11GH za 6. zo 10.30.
WOUBRUGGE: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds.
Van 't Hof. Geref. Kerk 9.30 ds. F. v.d. Bos,
Gouda, 6.30 6.30 ds. Fernhout, Alphen a.d.
i. Gem. 9.30. Geref. Kerk
ZOETERWOUDE: Herv. Gem. 10 prof. Berk
hof. Rk Kerk St. Jan za 7.30, zo 9.30; Chr.
Dienaark. za 7. zo 10. Meerburgkerk H. Rijndijk
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10 d. NIEUWKOOP: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds. OUD-ADE: Rk Kerk za 7. zo 9.
VOORSCHOTEN: Herv. Gem. Dorpskerk 10
ds. Schaap, 7 ds. Vlijm; De Ontmoeting
(Noordhofland) 10 ds. De Bruin, 7 zie Dorps
kerk; 'Rehoboth' (Van Leeuwenhoekkade)
9.30 ds. Volk. 4.30 kand. C. Molenaar. Hulp en
Heil-kerk ('Schakenbos', Leidschendam) 10
ZWAMMERDAM: Herv. Gem. 9.30 en 6.30 ds.
Dubbeldam. Geref. Kerk 9.30 drs. Den Braber,
Vries. 6.30 ds. G. Mulder, Alphen a.d. Rijn. Re-
