Belfast, een verscheurde stad
De natste uiting van emotie
n
'Tranen onmisbaar voor
verwerking van verdriet'
'De Magie van de Traan' legt
ziel van huilende mens bloot
ZATERDAG 18 AUGUSTUS 1990
Bayrut heeft een 'groene lijn' die bestaat uit metershoog
opgestapelde autowrakken. Herat in Afghanistan is verdeeld door
een lint van onzichtbare landmijnen en Nicosia op Cyprus kent
een 'demarcatielijn'. In het Noordierse Belfast worden de
geloofsgroepen gescheiden dooreen 5 meter hoog hek met
ijzeren spiezen. Vergeleken met deze oorden is Belfast voor de
buitenlandse reiziger een oase van vrede en rust. Althans, zo lijkt
het. In de Noordierse hoofdstad zijn nog hotels zonder kogelgaten
te vinden en wegen zonder bomkraters. "Na zonsondergang over
straat gaan betekent zelfmoord".
door Cees van Zweeden
Jim McDonnel (27) kan zich de dag niet
meer heugen dat hij uit is geweest. "In de
weekeinden moet ik thuis blijven. De
kans is anders groot dat bij thuiskomst je
ramen aan diggelen liggen en een van de
kinderen gewond is".
Jim woont op de hoek van de Hillman
Street, precies in de vuurlinie. Terwijl hij
de hechtingen toont in het hoofdje van
zijn driejarige zoontje, Robert, zegt hij:
"Eergisteren getroffen door een steen.
Midden op de dag, toen hij hier op zijn
fietsje rondreed".
Hillman Street is van de doorgaande
North Queen Street afgescheiden mid
dels een ijzeren hek. Het hek is hier ech
ter maar 2 meter hoog: te laag om de pro
testanten ervan te weerhouden om op ri
tuele wijze stenen en benzinebommen
de katholieke wijk in te gooien; hoog ge
noeg om de aanvallers alle tijd te gunnen
ongezien weg te komen.
"Wij worden elk weekeinde aangeval
len", zegt Jim. "Meestal worden we na
zonsondergang met stenen en flessen ge
bombardeerd. Soms ook zijn er verras
singsaanvallen van bendes die, gewa
pend met stokken en messen, ineens de
wijk binnendringen en bewoners mis
handelen".
Geen bescherming
Staande voor zijn gehavende deur, een
stille getuige van de vele projectielen die
hier neerdaalden, zegt hij: "Het ergste is
dat wij geen bescherming van de politie
genieten. Soms worden we zelfs door
protestante bendes aangevallen die in
eens achter politiejeeps vandaan ko
men".
Over de 'bescherming' die de IRA zegt
te bieden aan de vogelvrije katholieken,
moet Jim lachen. "In deze straat zijn
geen IRA-leden, verderop in de wijk wel.
Maar die steken geen vinger uit als we
aangevallen worden. Ze zijn doodsbe
nauwd dat ze herkend worden. De IRA
beschermt alleen zichzelf'.
"En alleen de IRA heeft wapens; wy
niet. Wij moeten ons verdedigen met ste
nen en stokken. Messen kunnen wij niet
gebruiken, want als je daarmee wordt
opgepakt, ga je de cel in. Een mes wordt
beschouwd als een aanvalswapen".
Enig uitzicht om weg te komen uit de
frontlijn, is er voor het echtpaar McDon
nel en zijn zeven kinderen niet. Ik ben al
tien jaar werkloos en voor wie geen werk
heeft, zyn er alleen gemeentehuizen.
Maar op het stadhuis zeggen ze: 'Je
woont toch in een gemeentewoning.
Waarom Vil je dan een andere?"
Paul Beattie (26) is bijna de overbuur
man van Jim McDonnel, met wie hij ge
regeld stenen uitwisselt. Hij aanschouw
de het eerste levenslicht in Tiger's Bay,
en wil ook nooit meer wèg uit de pro
testante arbeidersbuurt. Zijn moeder
woont er, zijn broer en zijn zus. Geweld is
voor Paul een way of life geworden.
"Ik ben mijn hele leven betrokken ge
weest bij vechtpartijen", zegt hij. "Aan
het eind van de jaren zeventig en het be
gin van de jaren tachtig was het een tijdje
vrij rustig, maar sinds een jaar of vijf is
het bijna elk weekeinde weer raak. De
hongerstaking van een aantal IRA-leden
in 1984 betekende het einde van de vre
de".
Strijdtoneel
Sinds enkele maanden worden Tiger's
Bay (protestant) en New Lodge (katho
liek) gescheiden door een hoog hek.
Daardoor is het moeilijker geworden om
aanvallen uit te voeren in het hart van de
wijk, maar het strijdtoneel heeft zich nu
verplaatst naar Duncairn Gardens. Dat is
de straat waarlangs het hek loopt en die
beide wijken scheidt.
Paul herinnert zich Duncairn Gardens
nog als een voorname straat. "Artsen en
advocaten hadden er hun praktijken en
de huizen waren er groot en statig". Maar
nu zijn de meeste huizen verlaten en ver
vallen. Sommige zijn dichtgespijkerd of -
gemetseld; bij andere is zelfs die moeite
niet genomen. Zelfs de meeste winkel
tjes zijn verdwenen.
Paul: "Bijna elk weekeind ontrolt zich
hier een big rat, waaraan soms van beide
kanten honderd man meedoen. Er wordt
gevochten met stokken, messen en ste
nen. Een enkele keer worden ook brand
bommen gebruikt of vuurwapens. Zelf
ben ik enkele jaren geleden met hagel be
schoten".
"Iedereen denkt altijd dat de politie
aan onze kant staat, omdat de Royal Ul
ster Constabulary voornamelijk uit pro
testanten bestaat. Maar juist daarom tre
den ze vaker tegen ons op. Ze weten dat
ze niet écht worden aangevallen als ze
ons terugdrijven in onze wijk. We zullen
misschien wat stenen of flessen gooien,
maar in New Lodge lopen ze het risico
beschoten te worden".
Niet dat in Tiger's Bay geen vuurwa
pens zijn. "Het verschil is alleen dat wy
ze slechts tegen de katholieken gebrui
ken", zegt Paul onbewogen, "niet tegen
politie of leger. De laatste jaren zijn er in
Tiger's Bay vier mensen vermoord. Een
paramilitair werd bij zijn voordeur door
de IRA geliquideerd; een ander militie
lid werd doodgeschoten toen hij aan zijn
auto lag te sleutelen, door een katholiek
die achter op een motor zat. Een 15-jarige
jongen werd in stukken gehakt toen hij 's
nachts bij een vreugdevuur lag te slapen
en een 23-jarige protestant kwam onder
soortgelijke omstandigheden aan zijn
einde. Daarnaast zijn er natuurlijk ook
veel pogingen tot moord.
"De UFF (een overkoepeling van diverse
protestante milities) voert na elke aan
Huilen. Wie huilt geeft zich bloot. Wie huilt, laat zijn
diepste vreugde, verdriet, wanhoop of liefde zien, zo
vermeldt de flap van het onlangs bij uitgeverij Kosmos
verschenen boekje 'De Magie van de Traan', van
Arend van Dam. In deze beschouwing van wat wel 'de
natste emotie' wordt genoemd, komen deskundigen
aan het woord voor wie het huilen, of juist het droog
blijven van de ogen, een wezenlijk onderdeel van hun
werkterrein betekent.
door Marij van Donkelaar
De schrijver, die vanuit zijn fascina
tie een monument voor de traan wil
de oprichten, heeft elf invalshoeken
gekozen vanwaaruit hij zijn onder
werp systematisch behandelt. Met
de huilende clown op het omslag
heeft Van Dam de toon willen zet
ten. "Huilen kan niet zwaarmoedig
zijn. Niet huilen, dat is pas lood-
len. Dat klieren dit chemische won
der verrichten, ligt voor de hand.
Van Dam besteedt in zijn boek
vooral aandacht aan de dieperlig
gende oorzaken van het huilen: de
gemoedsbewegingen bij mensen
waarbij het fenomeen tevoorschijn
wordt geroepen.
Daartoe laat hij onder anderen
professor Nico Frijda, hoogleraar in
Technisch gezien is huilen niet
meer dan een afvoerprobleem by te
overvloedige productie van traan-
vocht. Pas als de afvoer het laat af
weten en de eerste traan noodge
dwongen over de afgrond van de
ooghoek welt, is er sprake van hui
de functieleer en auteur van het
boek Emoties aan het woord..
Frijda: "Huilen is de menselijke
vorm van de noodkreet, een expres
sie van hulpeloosheid en niet rela
tioneel. Het is het laten opwellen
van de eigen emotie, waardoor men
Rondreis
Van Dam maakt een rondreis langs
emoties als ontroering, woede, de
pressie, pijn en boete. Hij stipt het
huilen m/v aan, de bruids- en post
natale tranen, maar ook het moeilij
ke en het soms helemaal niet kun
nen huilen van mannen. Hij verwijlt
ook bij het tranenmeer, bij genezen
de tranen en tranen als paarlen in
vele sprookjes. Hij werpt zich ook
op de antropologie van de traan
(van Alaska tot Australië) en op de
traan in de biologie. Krokodillen,
olifanten, jan van genten, gnoes en
reuzenzeeschildpadden, zij allen
huilen geluidloos. Chimpansees
daarentegen huilen zeer luid, echter
zonder tranen. Hij behandelt de
traan van miraculeus huilende ma
donna's en die in andere religies,
chen is ontwijken". De auteur van
Lachen en Wenen, H. Ptessner. laat
in dit boekje zijn licht even schynen
over jubel en geweende vreugde
traan maar ook over tranen die het
gevolg zijn van slappe lach en kiete
len. De therapeutische traan is ech
ter ook niet aan Van Dams aandacht
ontsnapt. Uit de mond van profes
sor J. Bastiaans, behandelaar van
oorlogstrauma's noteerde hij de uit
spraak: "Tranen zijn onmisbaar bij
het verwerken van verdriet". En
psychotherapeut Fritz Perls, de va
der van de gestalttherapie zweert
behalve by zijn eigen vaardigheden
bij grote dozen Kleenex zakdoeken
voor zijn uithuilende cliënten.
Onvermogen
Ook aan het onvermogen om tranen
te plengen is aandacht besteed. Dr.
Jeroen Krabbé, naar eigen zeggen een echte huilebalk.
zich aan emotionele inmenging van mende emotie centraal. Voor emo-
anderen kan onttrekken: zolang er ties die van anderen komen is dan
gehuild wordt staat de eigen uitstro- geen plaats".
maar gaat ook aan de seksuele traan
en aan dekindertraan niet voorbij.
Een interessant hoofdstuk wijdt
hij aan het fenomeen 'tranentrek
ker' waarbij een indrukwekkende
lijst wordt opgesomd van boeken,
films en tv-series, van winnende
persfoto's, oorlogsleed en huilende
politici. Stuk voor stuk absolute tra
nentrekkers. Hij ontlokt acteur
Jeroen Krabbé de bekentenis dat
hij een enorme huilebalk is. Van
Dam zoekt de traan ook op in beel-
(Archieffoto) dende kunst en muziek. Via boete,
rouw en troost komt hij ten slotte
uit bij de ogenschijnlijk kromme
verbintenis van lach en traan.
Freek de Jonge typeert die com
binatie met: "Huilen is overgave, la
O. Bijsterveld, specialistisch oog
arts zegt: "Huilen interesseert me
niet. Het gebrek aan tranen, dat is
mijn levenswerk". Maar volgens het
boekje zijn er ook mensen die hui
lend hun maal nuttigen omdat een
verkeerde schakeling maakt dat
niet hun speekselklieren, maar hun
traanklieren worden geprikkeld.
Van Dam besluit met acht tips voor
het lozen van opgekropte tranen.
De Magie van de Traan, door de au
teur zelf geëllustreerd, is voorzien
van een inhoudsopgave en een lijst
van geraadpleegde en aanbevolen
literatuur.
De Magie van de Traan door
Arend van Dam. Uitgave Kosmos.
Prijs f 17,90.
V L 8-
De trieste aanblik van een verscheurde stad, wüarin haat de levenselixer
van menige bewoner schijnt zijn. Protestant Paul Beattie: "Natuurlijk haat
ik de katholieken. Onmensen zijn het". (foto gpd>
slag een vergeldingsactie uit, maar
meestal niet in New Lodge. Vaak wordt
elders in de stad, waar de actie niet ver
wacht wordt, een katholiek doodgescho
ten".
Zelf behoort Paul niet tot enige para
militaire organisatie, maar hij staat erop
dat hij voor een muurtekening van de
verboden UFF wordt gefotografeerd. In
de heilige oorlog tussen katholieken en
protestanten spelen de laatsten duidelijk
een thuiswedstrijd, en de scheidsrechter
is een home-referee. Terwijl de meeste
katholieken weigeren zich te laten inter
viewen uit angst te worden vereenzel
vigd met de IRA, wordt Paul maar al te
graag geassocieerd met de paramilitaire
UFF (waarvan hjj niet eens lid is).
"In deze wijk zitten leden van diverse
paramilitaire organisaties zoals de UVF
en de UDA. Deze groeperingen hebben
hier zeker honderd leden, wier namen
ook bij de 'politie bekend zijn. Tegen hen
wordt echter pas opgetreden als er een
moord gepleegd is".
Paul werkt als lasser op de scheeps
werf Harland and Wolff. In tegenstelling
tot de meeste jongeren in Tiger's Bay is
hij niet getatoeëerd en heeft hij weinig
belangstelling voor bier. Hij formuleert
nauwkeurig en spreekt in opmerkelijk
neutrale bewoordingen over de katholie
ken. Hij moet bijna gedwongen worden
om iets onvriendelijks over hen te zeg
gen.
"Natuurlijk haat ik ze. Voor mij zijn het
onmensen. Ik praat niet eens met ze. Bij
mijn werk als lasser heb ik weinig met
anderen te maken. Bovendien zijn op de
werf hooguit een paar honderd van de
2500 werknemers katholiek. Maar als ik
bij een bepaalde opdracht gedwongen
word om met hen samen te werken, wei
ger ik de opdracht. Mijn baas, die zelf
protestant is, heeft daar alle begrip
Wonen in Belfast betekent voor Paul
wonen in een restricted area. "Er zijn be
paalde stadsdelen waar je niet kan ko
men en als je naar een bar in het centrum
wil, moet je altijd een taxi terug nemen.
Naar huis lopen vanuit de stad vergt
slechts 20 minuten, maar je moet dan
langs de katholieke wijken. En dat bete
kent na zonsondergang zelfmoord".
Een oplossing voor de Ierse kwestie
ziet Paul niet. "Zolang wij in de meerder
heid zijn, zal Ulster Brits blijven. Maar de
katholieke fokken harder en er komt
misschien een dag dat zij in de meerder
heid zijn en ervoor kiezen dat Ulster bij
Ierland wordt gevoegd. Dat zou echter
niet het einde betekenen van de Ierse
kwestie. Het zou alleen betekenen dat de
rollen zijn omgedraaid".
