'Dioxine-uitstoot al jaren bekend'
Stichting Natuur en Milieu:
de overheid is laat met
sluiten van vuilverbranders
Slechts drie
van de
twaalf ovens
voldoen
aan normen
ZATERDAG 21 JUL11990
EXTRA
bjjlag^jaiujemidscwalph^
PAGINA 17
De Vereniging van Afvalverbrandingsinstallaties maakt zich ernstig zorgen over
de sluiting van steeds meer verbrandingsovens in ons land. De afgelopen maan
den werden drie afvalverbrandingsinstallaties gesloten omdat ze teveel dioxine
uitstootten. Storten van afval levert volgens de vereniging op de lange termijn
meer problemen op voor het milieu dan de te hoge dioxine-uitstoot bij verbranding.
Minister Alders (VROM) vindt het desondanks toch beter om met verbranding te
stoppen. De bewindsman is het niet eens met het verwijt van de Stichting Natuur
en Milieu dat de overheid traag heeft gereageerd op het dioxine-probleem. Vol
gens woordvoerder Reijnders heeft Natuur en Milieu er al vijfjaar geleden op ge
wezen dat er aanzienlijke problemen waren met dioxine. De stichting pleitte toen
ook voor een verbod op het telen van groenten binnen een straal van een kilometer
rond de verbrandingsinstallatie. Het ministerie van volkshuisvesting, ruimtelijke or
dening en milieu meent dat de overheid juist adequaat op de ontwikkelingen heeft
gereageerd. "Het was wetenschappelijk niet eerder mogelijk dioxine te meten in
melkvetten en in de schoorstenen van de vuilverbranders".
Van de twaalf verbrandingsovens die ons land telt, voldoen er slechts drie aan de
geldende milieunormen.
door Theo Haerkens
In amper drie maanden tijd zijn in
ons land drie vuilverbrandingin
stallaties gesloterf omdat ze teveel
van het uiterst giftige dioxine de
lucht inblazen. In april gingen de
vuilverbranders in Alkmaar en
Zaanstad dicht, afgelopen week
volgde die in Leeuwarden en in sep
tember moet de oven in Leiden wor
den gesloten.
Zoveel daadkracht zijn we in ons
land niet gewend als het gaat om de
bescherming van natuur en milieu.
Is het de overheid nu ineens ernst
met de aanpak van de milieuvervui
lende activiteiten? De stichting Na
tuur en Milieu in Utrecht vindt dat
dat nogal meevalt. Woordvoerder
Lucas Reijnders wijst erop dat het
al heel wat jaren bekend is dat vuil
verbranders dioxine uitstoten en
zelfs vormen. Inmiddels is duidelijk
dat van de twaalf vuilverbrandings
installaties in ons land er niet meer
dan slechts drie voldoen aan de gel
dende milieunormen.
Reijnders: "Vier, vijf jaar gelden
hebben wij er al op gewezen dat er
aanzienlijke problemen zijn met
dioxine. Op basis van publikaties in
het buitenland pleitten wij er toen al
voor in een straal van één tot twee
kilometer om een vuilverbrander
geen voedsel meer te verbouwen".
Deze publikaties gingen over on
derzoek in Duitsland, Groot-Brit-
tannië en België, waar gewerkt
wordt met vuilverbranders die erg
lijken op de onze.
Maar ook in Nederland is in het
verleden al het nodige onderzoek
gedaan op dit gebied. De Universi
teit van Amsterdam - waar Reijn
ders zelf sinds '88 als hoogleraar aan
is verbonden - toonde begin jaren
tachtig al hoge concentraties
dioxine aan in de omgeving van de
vuilverbranders in Zaanstad en
Amsterdam.
Domino-effect
Natuur en Milieu vindt het jammer
dat er zoveel tijd is verstreken voor
dat er werkelijk maatregelen wor
den getroffen. Maar de organisatie
is niet verbaasd dat er nu uiteinde
lijk toch wat gebeurt. De bezorgd
heid van de veehouders in de buurt
van de Afvalverwerkingsinstallatie
Rijnmond, begin dit jaar, over de
aanwezigheid van dioxine in de
melk van hun koeien, zorgde ervoor
dat de overheid niet langer meer
kon afwachten. "Toen de ene vuil
verbrander werd aangepakt, kon
den de andere niet ongehinderd
verder werken. Het domino-effect
zorgde ervoor dat ook de andere in
stallaties werden aangepakt", re
construeert Reijnders.
Het ministerie van vrom heeft een
andere lezing en houdt het er op dat
de overheid juist buitengewoon
adequaat reageerde op de ontwik
kelingen. Wetenschappelijk was het
nog niet eerder mogelijk dioxine te
meten in melkvetten en de schoor
stenen van vuilverbranders, aldus
het ministerie. "Toen dat wel kon, is
onmiddellijk ingegrepen en zijn er
normen vastgesteld van wat wel en
niet toelaatbaar was".
De affaire rond de Afvalverwer-
kingstinstallatie Rijnmond maakte
duidelijk dat het zo niet langer kon.
De boeren wisten niet meer wat ze
met hun melk aan moesten en de
consument toonde zich uiterst wan
trouwend tegenover het produkt.
Was melk nog wel goed voor elk?
Toen duidelijk werd dat de vuil
verbranders in Alkmaar en Zaan
stad niet aan de eisen voldeden en
eveneens dioxine verspreidden,
werd in overleg met het college van
Gedeputeerde Staten besloten de
installatie in Alkmaar zo snel moge
lijk stil te leggen. "Het was een
nieuw probleem voor ons en ook
voor de provincie", aldus de woord
voerder van het ministerie.
GS nam even de tijd om de oven
in Alkmaar stil te leggen. Tenslotte
werd er dagelijks ongeveer 300 ton
afval verbrand en daar moest de
provincie wel ergens anders mee
heen. Tegelijkertijd nam GS het be
sluit dat ook de oven in Zaanstad,
met een vergelijkbare capaciteit,
dicht moest. Vrom vond het rede
lijk Noord-Holland wat tijd te gun
nen om voor dit probleem een op
lossing te vinden.
Veel kwaad was daar niet van te
t De vuilverbranding in Leiden. Dicht in september.
verwachten. De melk van de boer
derijen in de buurt van de afvalver
werkingsovens werd immers met
andere melk vermengd, zodat het
dioxine-gehalte daalde en boven
dien zouden de besmette koeien
niet van de ene op de andere dag
'schone' melk geven. Toen GS be
sloot het afval dat nu niet meer kon
worden verbrand, dan maar tijde
lijk te storten, was de zaak snel be
keken en gingen beide installaties
plat.
In Leeuwarden ging het afgelo
pen week allemaal razendsnel. De
AFVALOVENS EN HUN CAPACITEIT
tonnen; totaal 2.780.000
^LE0"UWARDEN
fOLAF 65.000
alkmaar
110.000
zaanstad 110.000
leiden 90.000 jsf
GEVULEI
amsterdam
A.V. A'dam
idenhaag 395000
Ui 285.000
[li rotterdam
rijnmond [H «UrOTEB 290.000
A.V.R. m
1.000.000
i1 roosendaal
dordrecht 20000
gevudo 120.000
arnhem
220.000
nijmegen
A.R.N. 75.000
anp bron: ministerie van VROM
provinciebestuurders hakten hier
onmiddellijk de knoop door en pro
beerden het afval dat zij niet meer
zelf kunnen verwerken, bij de buur
provincies te slijten. "Wij gunden ze
iets meer tijd, maar we zijn gelukkig
dat GS zijn verantwoordelijkheid
op deze manier heeft genomen", al
dus het ministerie.
Ondeugdelijk
Van de twaalf vuilverbrandingsin
stallaties die ons land begin dit jaar
telde, voldoen er slechts drie aan de
eisen die nu worden gesteld: de
Alleen de ovens in Nijmegen,
Dordrecht en Duiven bij Arnhem
voldoen aan de eisen. De andere, die
stuk voor stuk oudere zijn deugen
mniet en stoten teveel giftige stoffenm,
uit.
ovens in Nijmegen, Dordrecht en
Duiven bij Arnhem. De andere, die
stuk voor stuk ouder zijn, deugen
niet en stoten teveel giftige stoffen
uit.
Rook uit de schoorsteen van een
vuilverbrander mag niet meer dan
0,1 nanogram (1 nanogram is een
miljardste gram) dioxine bevatten.
De oven in Amsterdam-Noord is
verouderd en gaat in 1993 dicht als
de nieuwe afvalverbrandingsoven
in het westen van de stad wordt ge
opend. Nieuwbouw staat ook op het
programma in Den Haag en deze
nieuwe oven moet tevens de Leidse
vuilverbrander vervangen. De in
stallaties in Rijnmond en Rotter
dam worden opgeknapt. Die in het
Brabantse Roosendaal is nog niet
onderzocht, maar verwacht wordt
dat ook daar de installatie niet aan
de normen voldoet.
De meeste vuilverbrandingsin
stallaties gaan ongeveer twintig jaar
mee en zijn dan verouderd, omdat
ze niet meer voldoen aan de normen
voor de uitworp van schadelijke
stoffen, die van jaar tot jaar worden
aangescherpt. En dat betekent dat
de installaties steeds moeten wor
den gemoderniseerd.
Een voorbeeld: de installatie in
Dordrecht, in 1972 in gebruik geno
men, voldoet op dit moment aan de
richtlijn Verbranding 1985, maar
niet aan de verscherpte normen die
in 1989 zijn vastgesteld en in '93 van
kracht worden.
De exploitant, meestal een sa
menwerkingsverband van een aan
tal gemeenten al dan niet met de
provincie, heeft de keuze om de
oven te verbouwen en aan te passen
i richtlijn of tegen die
tijd een .nieuwe oven bouwen. Al
leen op die manier worden de ver
beterde technische mogelijkheden
optimaal benut.
Tweede keus
De provincie Noord-Holland stort
voorlopig haar afval, nu dat niet
meer kan worden verbrand. Dat is
weliswaar in strijd met het beleid
van het rijk, maar veel keus is er
niet. Het ministerie streeft op de
eerste plaats naar hergebruik en het
voorkomen dat er afval onstaat.
Verbranden en storten zijn duide
lijk tweede keus omdat dat slecht is
voor het milieu en het laatste ook
nog eens teveel ruimte in beslag
neemt. "Slecht verbranden is slech
ter dan matig opslaan", aldus de
vrom-woordvoerder. Hij erkent dat
het verbranden over een aantal ja
ren niet alsnog kan, al is het maar
omdat de capaciteit daarvoor ont
breekt.
Natuur en Milieu is het met het of
ficiële prioriteitenlijstje van vrom
van harte eens, maar Reijnders
merkt fijntjes op dat het lijstje al
wel zo'n jaar of tien twaalf bestaat.
"Het is indertijd in de motie-Lan-
sink vastgelegd en door de hele Ka
mer aanvaard".
In de praktijk komt van deze
mooie voornemens maar weinig te
recht. Reijnders wijst er op dat er
wel erg veel plannen bestaan voor
nieuwe verbrandingsovens, onder
meer in Brabant, Limburg, Den
Haag en Rijnmond, terwijl in Am
sterdam de bouw van een nieuwe
oven in volle gang is.
Daar komt nog bij dat van techni
sche oplossingen zoals het aan
brengen van rookgasreinigers
wel erg veel wordt verwacht. "Wat
moet er gebeuren met de dioxine in
die filters?" vraagt Reijnders zich
hardop af. "Verbranden is geen me
thode, het is alleen maar het behou
den van de ellende".
Pillen
Volgens de hoogleraar moeten al
leen overtollige pillen, ziekenhuis-
en kleine hoeveelheden chemisch
afval worden verbrand. Voor de rest
moet wat anders worden bedacht.
Reijnders wijst er op dat bij ver
branding van kunststoffen als pvc
en zelfs van groente-, fruit- en tuin
afval juist dioxines worden ge
vormd. De zouten die dit plantaar
dige afval bevat, worden bij ver
branding omgezet in dioxine. Iets
wat in de wetenschappelijke wereld
onomstreden is.
Plantaardig afval volgens de
medewerker van Natuur en Milieu
goed voor een derde van de dioxine-
vorming kan veel beter worden
omgezet in compost, zo erkent ook
het ministerie van vrom. Geschei
den inzamelen van dit materiaal zou
de berg te verbranden afval aardig
terugdringen en bovendien het ver
brandingsproces in de ovens min
der storen. Het vocht in dit afval
tempert de temperatuur in de
ovens, wat het eindresultaat niet be
paald ten goede komt. Als er geen
pvc meer wordt verbrand Reijn
ders bepleit sterk terugdringen van
het gebruik ervan scheelt dat nog
eens zestig procent.
Minder optimistisch hierover is
dr. ir. E. de Leer, hoofd van de afde
ling analytische chemie van TNO in
Delft. "Het verwijderen van pvc uit
afval heeft bij proeven niet geleid
tot dramatische vermindering van
de dioxine-uitstoot. Als er 100 nano
gram per kubieke meter lucht vrij
komt, zoals bij de installatie in
Leeuwarden, kun je dat wel met
dertig procent terugdringen. Maar
0,1 de nu geldende norm haal je
niet".
"Slimme technische trucs" zoals
het filteren van de rookgassen helpt
ook wel, maar eigenlijk moeten pvc
en andere stoffen die chloor bevat
ten bij 1300 tot 1400 graden Celsius
worden vernietigd in een oven voor
chemisch afval. In een gewone ver
brandingsoven wordt in de koudste
zones niet eens 850 graden gehaald
en kunnen uit de onverbrande ele
menten gemakkelijk schadelijke
stoffen ontstaan als koolmonoxide
en dioxine. Maar het blijft erg moei
lijk een volledige verbranding te ha
len".
Aantrekkelijker
Vooralsnog ziet Natuur en Milieu in
de huidige ontwikkelingen ('We zyn
er natuurlijk wel bly mee') nog niet
die grote sprong voorwaarts die
werkelijk nodig is. In de hoge kos
ten die met nieuwbouw en moder
nisering van de bestaande ovens ge
paard gaan, ziet Reijnders echter
een nieuwe stap in de goede rich
ting. "Als het verwerken van afval
duurder wordt, wordt het econo
misch veel aantrekkelijker om ein
delijk echt eens iets te doen aan de
produktie van al dat afval".
