Een schilder die zijn werk terugkocht
4
Expositie werk gentieman-kunstenaar Karei van Veen in Veere
The Wall: nieuwe muur
op restanten van oude
Variabele werktijden in
theaters van Rotterdam
Zomerfestijn op komst
Geen Stones
in R dani
DINSDAG 17 JULI 1990
PAGINA 15
in Veere. In 1941 wordt de schilder
afgevoerd, richting Sint Michielsge
stel. De tot de Germaansche SS be
keerde burgemeester Martien Be
versluis was hem niet bepaald wel
gevallig en wie beter dan deze pro
pagandist van de Nieuwe Orde kon
weten dat woorden soms gevaarlijk
zijn.
Van Veen sprak vlijmend over die
Orde en hield te weinig rekening
met de brievencensuur. Hij regelde
zo -min of meer- zijn eigen vertrek...
Ook in Gestel gold het devies
Beidt Uw Tijd! Karei van Veen
maakte er een reeks kleine portret
ten van zijn mede-gegijzelden. In
een aantal Walcherse en andere
huiskamers waren (zijn) ze heden-
tendage te zien (ik herinner me het
portret van notaris Jan Leendert
Verhagen).
Na de bezetting zocht Karei van
Veen zijn deerlijk gehavende ge
boortestad Rotterdam weer op. Hij
woonde er tot zijn dood, 15 april
1988.
Verdieping
Al die jaren werkte hij, in betrekke
lijke stilte, aan de uitbouw van zijn
oeuvre. De beproefde themata in
zijn vrije schilderkunst bleven be
staan en werden verdiept. Daar
naast wijdde hij zich met uiterste
zorg aan het meer gebonden werk
van de portretten-in-opdracht.
Vooral in deze laatste categorie
werd Van Veen van naam tot be
grip. Met name zijn werk voor het
koninklijk huis baarde opzien en
kreeg brede bewondering.
Karei Johan van Veen, de gentle-
man-schilder, bleef liever in de
schaduw van het succes. Hij volgde
de weg van de kleine meester die
zichzelf in zijn werk heeft ontmoet
en nam afstand van opschik. Van
Veen exposeerde en palaverde niet
zolang hij werken kon. Tot het ein
de.
Het kan nauwelijks verwonderen
dat een groot deel van dit in lange
jaren opgebouwde oeuvre voor ve
len verrassend nieuw is.
Van Veen hield niet van publici
teit en 'brede verspreiding'. (Ik her
inner me in dat verband een teke
nend voorval. Jaren geleden toonde
ik bij een kunsthandelaar belang
stelling voor de aankoop van een su
bliem klein schilderij van Van
Veen. Bij terugkomst bleek het ver
kocht te zijn. Aan Karei van Veen
die het liever weer thuis had...).
Het Veers retour staat in verschil
lend opzicht voor een nieuw begin.
De tentoonstelling heeft mede daar
om, net zoals dat het geval was met
het werk van Jan Heyse, een deels
explorerende deels rehabiliterende
functie.
In de expositiezaal zijn alle ele
menten vertegenwoordigd: de por
tretten, het vrije werk, grafiek,
kleinplastieken in brons en terre
cuite.
De groei van de eerste kinderpor
tretten tot de Lantsheer-reeks is evi
dent. Vanuit een strikt maniëris
tisch vertrekpunt komt Van Veen
toe aan een steeds lossere penseel
voering en een levendiger, recht
streeks aansprekend resultaat. Die
ontwikkeling voert ook tot een
scherpere karaktertekening.
Het element Inkeer kenmerkt de
houtsneden.
Van onze correspondent Andre Oosthoek
VEERE Hij portretteerde de koninklijke familie, een
reeks minister-presidenten en andere tijdelijke groothe
den, vrienden van overal-
Zijn voorliefde voor het onbekende, het exotische, mond
de uit in steeds nieuwe schilderkunstige avonturen. Zijn
naam werd in één adem genoemd met die van de geladen
realisten Carel Willink, Pijke Koch, Dick Ket en Wim
Schumacher.
Hofschilder, societyschilder, gedreven fijnschilder. Maar,
hoe bekend is Karei van Veen? En vooral: wie kent zijn oeu
vre?
Rijksmuseum De Schotse Huizen eert, tot 30 juni, onder
de daken van De Struys en Het Lammeken deze 'aangeno
men zoon' van Veere. Ruimte voor de Koninklijke Streek.
Het is verbazingwekkend en waar:
ruim twee jaar na zijn dood heeft
Karei van Veen in Veere zijn eerste
grote solo-tentoonstelling gekre
gen.
'Éénmaal gaan we retour', schreef
Chris van Schagen en hij bedoelde:
naar het Veere dat van 'een droef-
dood stedeke' een glanzend middel
punt werd. Keer en wederkeer, het
is een kwestie van seizoenen, bewe
ging in de tijd. Schilders en vissers
kwamen en gingen. De kunstenaars
schreven er een geschiedenis waar
aan het heden maar moeilijk went.
De vissers raakten er, in hun bedrijf
van het open water en veel wind,
voorgoed tijloos.
De stad werd zich haar oude func
tie van stapelplaats in een nieuwe
tijd bewust.
En zo komen de andere bootjeslui
die er een aangename openluchtga
rage voor hun glimmend tuig vin
den. Op de statige kade schept een
aardappel een luchtje in een frites-
zak.
Daarheen leidde het retour van
Karei van Veen, maar ook en vooral
naar de koele voornaamheid van de
Schotse Huizen en die wereld van
toen waarin zijn verschijning tot de
markante punten hoorde.
Veere schaamt zich steeds min
der voor dat naaste verleden. Het
doek gaat nu - onverwacht - op voor
Karei van Veen. Hij werkte bijna
twintig jaar in Veere, van 1922 tot
1941 toen de bezetter het nodig oor
deelde dat de schilder, die in zijn
woordenschat wel eens wat weinig
'eerbied' opnam, in het gijzelaars
kamp Beekvliet in St. Michielsge
stel werd gestopt.
Karei Johan van Veen wordt in
1898 in Rotterdam geboren. De jon
gen wordt al vroeg gegrepen door
tekenen en schilderen en ontwik
kelt vanaf zijn veertiende jaar zijn
verbluffende talenten. Na een reeks
privélessen bekwaamt hij zich ver
der aan de Rotterdamse academie
Moeder en kind aan het ontbijt.
(1917-1921). Daarna is hij kort in Pa
rijs en Avignon, huwt en al het vol
gende jaar, 1922, ontdekt hij in het
stille Veere genoeg leven om er te
kunnen werken in een 'eigen' omge
ving.
Van Veen wordt vader en het jon
ge gezin verdeelt de aandacht tus
sen Veere, Algiers en Perugia.
De schilder doet in die jaren voor
namelijk aan zelfstudie: in het zui
den vergaart hij inzicht in de tech
nieken van de oude meesters. Schil
derend wordt hij schilder. De war
me, open sfeer van streken met an
dere gewoonten, een ander klimaat
en intrigerende culturen ondergaat
een verschuiving in tijd en plaats.
Zo bloeit de pracht van het oude Ita
lië, zo broeit de sfeer van de kashba
aan de Veerse Kade.
Vanaf 1930 tot 1941 woont Van
Veen zonder grote onderbrekingen
ato GPD).
De grote, van een zeventiende-
eeuws rijke opzet getuigende stille
vens, brengen de verworvenheden
van de oude meesters onder de sig
natuur van Van Veen. Hier leefde
hij duidelijk zijn verdieping van het
klassieke erfgoed uit, met een groot
gevoel voor getrouwheid aan de
wetten van kunst en kunde, licht en
donker, perspectief en gekoesterd
detail. De prachtigste bloemen hou
den de kaardebol niet van schoon
heid af.
(Het is onbegrijpelijk dat de be
scheiden werkende Van Veen in te
veel gevallen zijn met zorg opge
bouwd esthetisch vlak brutaliseert
door een beeldbepalende mono
gramcultuur in een brullend Ferra-
ri-rood.)
Dansmeisjes
De mémoires tenslotte bieden een
bundeling van kwaliteiten van deze
kleine meester. Van Veen confron
teert zijn publiek met terugblikken
op zijn leven. Het is meteen ook een
confrontatie met andere werelden.
De schilder plaatst zichzelf tussen
zijn dramatis personae. Bonte, don
kere mensen in schitterende kledij.
De toeschouwer wordt een mede
speler, de observator een attent ac
teur. Van Veen brengt de wereld
van het theater in beeld: de straat,
kermis in de stad, het beestenspul
op het plein. De show kan begin
nen, spanning achter het doek.
Even aandacht voor een sous-en-
tendu van de hoofdfiguren.
En dan? Zing maar, Pierrot. Spit
zen, dansmeisjes! Spring, saltim-
banque. Draaimolen, draai!
De schilder staat er midden tus
sen in. Zijn zuidersrode jasje brengt
Beeldje van jonge vrouw, (foto gpd)
het Veerse carillon tot leven. Wie
dat niet horen wil moet niet gaan
Rijksmuseum De Schotse Hui
zen, Kaai 25-27 Veere, Karei van
Veen, schilderijen, tekeningen en
plastieken. Tot en met 30 juni.
WEST-BERLIJN (GPD) Boven nead O'Connor, Cyndi Lauper, Van
de voormalige Führerbunker van Morrison en de musical-ster Ute
Adolf Hitler, een meter voor de Lemper.
voormalige schietzone bij Honec- De uitvoering van The Wall heeft
kers Muur om Berlijn, wordt zater- voor de DDR-burgers, die vlakbij
dag het grootste popspektakel in de de Potzdammer Platz wonen, tot ge-
Duitse geschiedenis gehouden. Op volg dat de muur op die plek nog
de Potzdammer Platz, nu een rom- niet echt open is. Het enorme podi-
melige grasvlakte waar nog restan- um dat 168 meter breed is en 41 me
ten van de Berlijnse Muur staan, ter diep, is een nieuwe barricade
worden 150.000 bezoekers verwacht tussen Oost en West op die plaats,
bij de uitvoering van The Wall, de Er was 130 ton staal nodig om dit gi-
pop-opera van Roger Waters. Met gantische podium te bouwen. Twee
dit anti-autoriteit gezinde stuk, opblaasbare figuren van 20 meter
oogstte Water en zijn toenmalige hoogte zullen door hijskranen, die
band Pink Floyd aan het eind van vijftig meter hoog zijn, tijdens het
de jaren zeventig groot succes. optreden worden bewogen. Er wer-
Met de echte Muur heeft het stuk ken in totaal 600 mensen mee aan de
van Waters weinig te maken, maar realisering van dit popwerk komen
de symboliek van het neerhalen van de zaterdag. Om meer mensen echt
muren, spreekt volgens de schrijver een blik te gunnen op het podium-
en componist van het werk het spektakel is er een groot rond pro-
meest aan bij een echte muur die is jectiescherm van 16 meter doorsnee
gesloopt. Na de adembenemende boven alle stellages aangebracht,
herfst in de DDR kreeg Waters het
verzoek om zijn werk nog één keer De opbrengst van het concert is
op het toneel te brengen bij de Muur voor het World War Memorial Fund
die geschiedenis is geworden. Hoe- for Disaster Relief, een geesteskind
wel Waters geen deel meer uitmaakt van de voormalige Royal Air Force-
van zijn band, die nu wordt geleid overste Leonard Cheshire. Hij wil
door David Gilmore, heeft hij wel de komende jaren ruim 400 miljben
toestemming gegeven voor uitvoe- Engelse ponden, 1,2 miljard gulden,
ring van het stuk. Hij heeft zich organiseren voor dit fonds om daar-
hierbij verzekerd van de medewer- mee bij rampen direct hulp te kun-
king van o.a. Marianne Faithfull, Si- nen bieden.
Op de scheidingslijn tussen Oost- en West-Berlijn wordt een nieuwe muur
gebouwd. Maar ook deze muur zal worden gesloopt. Het is namelijk het be
langrijkste decorstuk voor het popspektakel, dat The Wall zaterdag in Ber
lijn te zien zal geven. (foto anp>
ROTTERDAM (GPD) - „Jullie
hebben een stukje gewonnen en
een stukje verloren", hebben de
personeelsleden van de gemeente
lijke theaters in Rotterdam te horen
gekregen van hun vakbond. Eind
vorig jaar staakten zij enkele dagen
tegen plannen om hun arbeidsvoor
waarden te verslechteren. Gemeen
te en werknemers konden hun con
flict niet uit de weg helpen via ver
dere onderhandelingen. Een arbi
tragecommissie toog aan het werk.
Die heeft een op het eerste gezicht
inderdaad gaaf compromis gevon
den. Vandaar het „stukje gewon
nen, stukje verloren" van AbvaKa-
bo-bestuurder Nico van Haastert.
Maar in feite heeft het personeel het
hoofdpunt van het gevecht verlo
ren, een bijzaakje is gewonnen.
De nieuwe arbeidsvoorwaarden
gaan gelden voor de 'evenements
gebonden medewerkers' van De
Doelen, de Schouwburg, Luxor en
Theater Zuidplein. Dat zijn de me
dewerkers die de voorstellingen
technisch en organisatorisch moge
lijk moeten maken. Dus de cassiè-
res, toneelknechten, garderobe
mensen, het kantinepersoneel. Niet
het kantoorpersoneel, dat gewoon
lijk van negen tot vyf werkt.
Voor de gemeente Rotterdam,
was het een doorn in het oog dat het
evenementsgebonden personeel
normale werkdagen van acht uur
maakt. Dat betekent veel leegloop:
een garderobe-juffrouw heeft om
vier in de middag nog niets te doen,
als de voorstelling pas om acht uur
begint. Ze is er al wel om vier uur.
De gemeente wilde voor dit perso
neel daarom variabele diensten in
voeren, met een minimum van vier
uur per werkdag en een maximum
van tien uur. Werken als er werk is,
kortom.
Maar het personeel kwam daarte
gen in opstand, gesteund door de
Rotterdamse afdeling van de Abva
Kabo. De drie scheidsrechters in de
arbitragecommissie, de juristen
Max Rood, Willem van Hassel en
Ron Metselaar, hebben nu echter
uitgesproken dat de gemeente goe
de argumenten had om de arbeids
voorwaarden te veranderen en dat
die wijzigingen ook juridisch juist
zijn. Op dit hoofdpunt heeft de
werkgever, de gemeente Rotter
dam, het conflict dus gewonnen.
Alleen had de gemeente het per
soneel wel een poosje mogen laten
wennen aan de nieuwe werktijden,
vindt de commissie. Daarom mo
gen de veranderingen pas over twee
jaar ingaan. Verder vindt de com
missie dat al het evenementsgebon
den personeel een extra toeslag van
10 procent op het salaris moet krij
gen voor onregelmatig werk. De ge
meente had de ouvreuses in de thea
ters hiervan willen uitsluiten. Deze
twee puntjes heeft het personeel ge
wonnen.
Volgens AbvaKabo-bestuurder
Nico van Haastert is nog niet te zeg
gen wat de verandering in werktij
den concreet zal betekenen voor het
personeel. „Dat moet duidelijk wor
den in de werkroosters voor het
nieuwe theaterseizoen. Die roosters
gelden telkens voor een periode van
drie weken. Maar ik ga er van uit dat
de theaterdirecties de werknemers
niet bij voorbaat willen pesten met
ongunstige werkroosters".
Werknemers en vakbond zullen
de uitspraak van de arbitragecomis-
sie in elk geval niet aanvechten. Zij
hebben, net als de gemeente, tevo
ren afgesproken dat de uitspraak
als bindend zou worden aanvaard.
Wel vindt de AbvaKabo het nog
een overwinning dat de gemeente
Rotterdam voor de kosten van de
arbitrage moet opdraaien. Van
Haastert schat dat de drie advoca
ten voor hun werk samen al gauw
een ton zullen declareren.
AMSTERDAM (GPD) - Een
graafmachine, een gasturbine,
vlammenwerpers en een hoog
werker zijn enkele attributen van
het spektakelstuk 'De Machine'
waarmee donderdagavond in
Amsterdam de achtste editie van
het jaarlijkse Zomerfestijn wordt
geopend. Het spektakel speelt
zich af op de Dam en wordt door
de organiserende Stichting Thea
ter Incidenten omschreven als
"een absurdistisch spel met de
werkelijkheid". Het Zomerfestijn
vindt dit jaar plaats van 19 tot en
met 29 juli en speelt zich als ge
woonlijk af op bijzondere loca
ties. Dit jaar staan de IJ-oevers
centraal. Zo wordt gespeeld op
voormalige scheepswerven en in
een oude graansilo.
Vorig jaar trok het Zomerfes
tijn circa 20.000 bezoekers en ook
dit keer is men er in geslaagd voor
de liefhebbers van avantgarde
een interessant programma sa
men te stellen met theater, dans,
muziek, beeldende kunst en vi
deo- en mediaprojecten. In het
stuk 'Die Akte' van de Berlijnse
groep R.A.M.M. staat de bureau
cratie centraal. Rekenmachines,
type- en copieermachines en hon
derden telefoonboeken worden
ingezet in een hevig gevecht met
de taal. Simone Simons en Peter
Bosch verzorgen een stofzuiger-
concert en Henriëtte Brouwers
brengt bewegingstheater, geba
seerd op beelden en tekeningen
van de Italiaanse kunstenaar Al
berto Giacometti. Het internatio
nale netwerk Van Gogh TV Euro
pa verzorgt op vijf achtereenvol
gende dagen een live-programma
voor de Amsterdamse kabel. Te
levisiekijkers kunnen via eigen
fax of modem of via op verschil
lende plaatsen in de stad opge
stelde beeldtelefoons een recht
streekse bijdrage leveren.
Het programma van Zomerfes
tijn telt verder onder meer een
computerconcert van Konrad
Becker en muziektheater van de
Afdeling Schouwspel Amster
dam. Intrigerend lijkt de video
installatie van Fredie Beckmans
waarin de menselijke hersenen
centraal staan. Beckmans, die als
kind door het slikken van een fik
se portie rattegif enkele dagen in
coma lag, heeft ideeën ontwik
keld over de mogelijkheden het
verstand nog verder uit te brei
den. Chirurgen weigerden mee te
werken aan zijn voorstel om op
elk van zijn schouders een paar
hersenen te transplanteren, maar
Beckmans bedacht alternatieve
oplossingen. Pop Mechanica Uit
Leningrad zorgt in het Rijksge
bouwencomplex aan de Nieuwe
Meer op zondagavond 29 juli voor
een spetterende muzikale afslui
ting van Zomerfestijn. Spil van
het gezelschap is de performer,
pianist, componist en dirigent
Sergey Kuryokhin, die - zo be
looft de programmakrant - 'met
de inzet van zijn gehele lichaam
elk optreden tot een uniek muzi
kaal avontuur maakt.'
Zomerfestijn werd acht jaar ge
leden opgezet door een aantal
Amsterdamse mime-groepen.
Omdat de meeste theaters in de
zomer de deuren sluiten, organi
seerden zij op andere locaties hun
eigen festival. In de loop der jaren
is Zomerfestijn uitgegroeid tot
een festival met afwijkende kunst
op onverwachte locaties. De tota
le begroting van het festival be
draagt 2,5 ton. De organisatie ont
vangt subsidies van onder meer
het ministerie van WVC en van de
gemeente Amsterdam.
DELFT (ANP) - Het extra con
cert dat de Rolling Stones op 16
augustus in Rotterdam zouden
geven, gaat niet door. Organisa
tor Mojo Concerts in Delft heeft
dit gisteren bekendgemaakt.
De Rolling Stones zouden af
gelopen vrijdag en zaterdag op
treden in het Wembley-stadion
in Londen, maar moesten die
concerten afzeggen door een
vingerinfectie van Keith Ri
chard. De popgroep, die in mei
al drie optredens in De Kuip ver
zorgde, wil de Londense concer
ten nu aan het eind van de tour
nee geven. Het extra concert in
Rotterdam komt daarmee te
vervallen, aldus Mojo Concerts.
Popgroepen het
podium op voor
'Grote Prijs'
ROTTERDAM (ANP) In septem
ber gaan 140 popgroepen het podi
um op voor de zevende editie van de
Grote Prijs van Nederland. Vorig
jaar ging het belangrijkste concours
voor popgroepen van eigen bodem
niet door, omdat de organisatie
meende dat er te weinig kwalitatief
sterke groepen waren.
De halve finales zijn op 30 novem
ber in Rotterdam (Nighttown) en op
1 december in Utrecht (Tivoli).
Daaraan doen twintig groepen mee.
De finale is op 15 december in Para-
diso in Amsterdam, waar dan zes
groepen strijden om de Grote Prijs
van Nederland.
Bernstein doodmoe,
concerten afgelast
TOKYO (AP) De Amerikaanse di
rigent Leonard Bernstein heeft een
serie concerten in Japan afgezegd
wegens oververmoeidheid. Bern
stein voelt zich te zwak om aan zijn
cpntractuele verplichtingen te vol
doen, zo heeft zijn manager gisteren
bekend gemaakt.
Volgens Bernsteins lijfarts, Kevin
üahill, is de 71-jarige dirigent nog
niet volledig hersteld van een aantal
tandoeningen waar hij eerder dit
jaar last van kreeg. Sinds begin dit
jaar kreeg Bernstein te kampen met
een zware griep, pleuritis en long
ontsteking.
Bernstein zou in Japan een viertal
concerten van het London Sym
phony Orchestra dirigeren. In een
verklaring, waarin hij zich veront
schuldigde bij zijn fans, liet hij we
ten LSO-dirigent Michael Tilson
Thomas en de Japanse dirigent Eiji
Oue te hebben gevraagd in zijn
plaats de concerten te leiden.
Radius-expositie
AMSTERDAM (ANP) - In het The
atermuseum in Amsterdam is tot en
met 26 augustus een foto- en video
tentoonstelling over de prima balle
rina Alexandra Radius te zien. Radi
us nam op 20 juni van dit jaar af
scheid na een carrière van 33 jaar.
Het Nederlands Instituut voor de
Dans en Het Nationale Ballet lever
den een belangrijke bijdrage aan de
totstandkoming van de expositie,
aldus een bekendmaking van het
Theatermuseum. Radius was vanaf
1970 als eerste soliste aan Het Natio
nale Ballet verbonden.
Boltansld in
Van Abbemuseum
EINDHOVEN (ANP) - In het Van
Abbemuseum in Eindhoven is van
25 augustus tot en met 7 oktober
een retrospectieve tentoonstelling
te zien van de Franse kunstenaar
Christian Boltanski.Het is de eerste
solopresentatie van Boltanski in
Nederland. Hij maakt gebruik van
objecten die een directe band heb
ben met de persoon die ze bezit of
heeft bezeten, zoals foto's, kleding
en zelfs een complete inboedel.
ROTTERDAM Madonna zal op
24 juli 1990 met haar show het Feij-
enoord Stadion aandoen. Japan,
waar haar wereldtour 'Blond Am-
bition' van start is gegaan, Ameri
ka en een aantal Europese metropo
len, hebben de show van Madonna
reeds mogen aanschouwen. In het
voorprogramma van Madonna
staat de band 'King Bee'. (foto pr)
