VI=u=I:mh:M
Gedrag van kometen
onvoorspelbaar grillig
Ongeluk met kind vaker
thuis dan in het verkeer
Verrassingen bij proef met kernsmelting
J =4h I
stfaasssass arswsSBB*
'Groene reclame niet
interessant voor man'
Afspraken met buren handiger dan procederen
Muggenverdrijver
werkt geheel niet
Van onze correspondent Ben Apeldoorn
In december van het vorige jaar ontdekte de Nieuwzeelandse amateursterrenkundige
Rodney Austin een zwakke komeet aan de zuidelijke sterrenhemel. Zoals te doen
gebruikelijk werd de komeet genoemd naar zijn ontdekker: komeet Austin was een feit.
Uit de koers die de komeet in de richting van de zon beschreef kwam naar voren dat hij
begin april 1990 zijn kleinste afstand tot de zon zou bereiken ('perihelium' genoemd) om
zich daarna weer van de zon te verwijderen, maar dat hij gedurende een aantal weken toch
nog betrekkelijk dicht bij de aarde zou blijven. De baan van de komeet was bovendien
zodanig dat hij gedurende zijn grootste helderheid (tijdens en rond de datum van het
perihelium) voor bewoners van het Noordelijke Halfrond goed aan de sterrenhemel zou
zijn te zien.
DINSDAG 17 JULI 1990
EINDREDACTIE HANS SONDERS
Verheugend feit daarbij was dat de
komeet al op grote afstand van de
zon flink helder begon te worden.
Dat kon, zo redeneerde men, nog
wat worden tegen de tijd dat de ko
meet zijn kleinste afstand tot de zon
had bereikt en theoretisch op z'n
helderst zou moeten zijn.
De meeste astronomen maakten
zich dan ook op voor de verschij
ning van een prachtjge vooijaarsko-
meet die tijdens het eerste ochtend
gloren in april als een vlammende
toorts boven de Oostelijke horizon
zou prijken: komeet Austin zou, na
zijn illustere voorganger komeet
West in maart 1976, ongetwijfeld
een 'hele grote' worden. Minstens
zo helder als de helderste sterren en
met een prachtige, majestueus uit
waaierende staart die als een misti
ge sliert een groot deel van de he
melkoepel zou moeten opsieren.
Vijftig
Maar dat bleek bitter tegen te val
len. Geen 'vlammende toorts' en
van een met het blote oog zichtbare,
grote kometenstaart was al hele
maal geen sprake. De komeet is, ze
ker voor bewoners van steden, nau
welijks met het blote oog te zien ge
weest en al met al bleef de maxima
le helderheid die de komeet begin
april van dit jaar bereikte maar liefst
een factor vijftig achter bij de voor
spelde waarde!
Hoe kan dat?
Sommige sterrenkundigen had
den overigens vlak na de eerste be
richten dat de komeet van Austin
misschien wel dè komeet van de
eeuw zou worden, gewaarschuwd
voor al te groot optimisme. Zij we
zen op het simpele feit dat sommige
kometen die, vanuit de verre diep
ten van de ons omringende ruimte,
de zon voor het eerst met een be
zoek vereren (en om die reden 'nieu
we kometen' worden genoemd in
tegenstelling tot 'periodieke kome
ten' die regelmatig terugkomen) al
op grote afstand behoorlijk veel ma
terie kwijtraken. Door het daar op
vallende zonlicht is zo'n komeet
dan al flink helder maar naarmate
de afstand tot de zon kleiner wordt
stagneert door één of andere oor
zaak de materieproductie. Daar
door neemt de helderheid minder
snel toe dan was voorspeld of wordt
soms zelfs lager.
De astronoom Richard M. West,
verbonden aan de Europese Zuide
lijke Sterrenwacht (ESO) en de ont
dekker van de heldere komeet van
maart 1976, wijst er in het ESO-or-
gaan 'The Messenger' van juni 1990
op dat soortgelijke voorspellingen
in 1973 ook tot grote teleurstellin
gen leidden. De al op grote afstand
van de zon relatief heldere komeet
van Kohoutek zou eind december-
/begin januari 1973/1974 een adem
benemende verschoning hebben
moeten worden. De komeet was,
net als de komeet van Austin, nau
welijks met het blote oog te zien.
Oorzaken
West denkt dat er twee oorzaken
zijn voor dit onvoorspelbare gedrag
van met name 'nieuwe' kometen
ook de komeet van Austin
Hij schrijft de grote helderheid op
grote afstand van de zon in de eerste
plaats toe aan het dan«=al, onder in
vloed van de zon, uit een dun bui
tenlaagje van de komeetkern vrij- Arm6ti6NCJ
komen van bevroren waterdamp,
koolzuursneeuw en stof. Niet voor
niets staat een komeetkern al tien
tallen jaren bekend als een 'vuile ijs
berg'. Zodra zo'n oeroude mate-
rieldomp, na zich wellicht honder
denmiljoenen jaren lang te hebben
opgehouden in de inktzwarté, peil
loze en ijzig koude verten, binnen
de invloedsfeer van een ster (in dit
geval onze zon) komt dan begint dat
buitenlaagje te verdampen. Het ijzi
ge materiaal dat de slechts enkele
kilometers grote 'ijsberg' als een ge
weldig uitgestrekte, ijle 'pluizenbol'
omgeeft, weerkaatst relatief veel
zonlicht en de komeet als geheel
kan daardoor onverwacht helder
worden.
Het dunne buitenlaagje is al na
enkele weken geheel verdampt
waarna de materieproductie ver
mindert en de helderheid van de ko
meet begint achter te lopen bij de
gemaakte prognoses.
De tweede oorzaak voor de teleur
stellende verschijning van de ko
meet van Austin zou, volgens Ri
chard West, gelegen kunnen zijn in
grote onderlinge verschillen in de
stofvoorraden. De ene komeetkern
herbergt veel meer stof dan de an
dere zodat ook de helderheden on
derling sterk kunnen variëren. Bo
vendien vermoedt West dat de stof
voorraden van sommige 'nieuwe'
kometen veel dieper in de kern lig
gen opgeslagen en het stof dus niet
of mondjesmaat door het brosse
materiaal naar buiten kan komen
om. daar door de 'zonnewind' te
worden verspreid. Stof vormt, naast
gas, een belangrijke factor voor de
helderheid van een komeet; hoe
meer stof er geproduceerd wordt
des te intenser het zonlicht gereflec
teerd wordt.
- Een artistieke impressie van een komeetkern, gehuld in stof- en gasnevels. De processen op en in de kern, waarbij
stof en gas vrijkomen, zijn onvoorspelbaar en bepalen hoe helder een komeet wordt. (foto gpd>
zo armetierig tijdens de periode, de ste ochtendgloren als een opvallen- wel vaker gebeurt spotte ook hier
eerste helft van april, waarvan was de, lichtende 'plumeau' boven de de natuur zelf met aardse voorspel-
voorspeld dat de komeet bij het eer- Oostelijke horizon zou staan. Zoals lingen.
Stellingen
Aangezien de natuurlijke bron
nen op aarde begrensd zijn, kan
economische groei nooit eeuwig
voortduren. Het huidige wel-
vaarts- en welzijnsniveau zou in
de westerse wereld aanleiding
moeten geven tot rechtvaardige
verdeling en niet tot het streven
naar economische groei.
(S. de Jong, Univ. van A dam)
De enige pooi waar de langdurig
werkloze zijn hoop op heeft ge
vestigd is de voetbalpool.
Het vertoonde spel en de weinig
succesvolle doelpogingen van
sportclub Feyenoord het afgelo
pen seizoen geven blijk van een
ritualistisch handelen dat welis
waar doelrationeel kan zijn, doch
nauwelijks doeltreffend is geble
ken. Het mag dan ook een pu
bliek geheim genoemd worden
dat van sportieve vernieuwing in
de Kuip onder impuls van een
commissie Moulijn voorlopig
weinig verwacht kan worden.
(P. Renooy, Univ. van A'dam)
De komeet van Austin, nu inmid
dels alleen nog met telescopen
waarneembaar aan de zuidelijke
sterrenhemel, was vrijwel zeker een
stofarme komeet. Daarom oogde hij
De afgelopen 14 jaar is 44 keer een
moedwillig ongeluk met een Ameri
kaanse kerncentrale veroorzaakt,
waarbij twee keer een kernsmelting
is opgetreden. Het gaat hier om ge
plande ongelukken met de LOFT-
onderzoekcentrale op het terrein
van Idaho National Engineering La
boratory in de staat Idaho. Het doel
van dit onderzoek is na te gaan wat
er bij verschillende typen ongeval
len gebeurt. Daarbij zijn onver
wachte verschijnselen aan het licht
gekomen die de kernenergiewereld
een paar jaar zullen bezig houden.
Dat staat in het onlangs verschenen
onderzoeksverslag.
Bij het begin van de ontwikkeling
van kernenergie ging de Atoom
energiecommissie van de Ameri
kaanse overheid er van uit dat een
kernsmelting op zou kunnen treden
als koeling van de reactorkern niet
mogelijk was. Daarom gaf deze
commissie in 1962 de opdracht tot
de bouw van een kerncentrale waar
mee storingen gesimuleerd konden
worden die de koeling verhinder
den. Deze kerncentrale kreeg de
naam LOFT (Loss of Flow Test, ver
lies van koelmiddel test).
Toen de LOFT-centrale in 1976
gereed was, hadden de kerncentra
les in aanbouw noodkoelsystemen.
Het doel van LOFT werd veran
derd. Nu zou het moeten gaan om
een beter begrip van wat zich af
speelde bij ongelukken. De centrale
heeft een vermogen van 12 Mega
watt (Borssele telt 450 en Lingen
1200 Megawatt) en de 225 brandstof-
staven zijn 1,7 meter hoog, ongeveer
de helft van de standaardlengte.
De aanvankelijke onderzoeken
gingen uit van een situatie waarbij
een grote pijp met koelwater in één
keer breekt. Bij het ongeluk met de
kerncentrale te Harrisburg in 1979
bleek echter dat te weinig bekend
was van ongevallen door kleinere
lekkages van pijpen. Dergelijke on
gevallen werden vervolgens in de
LOFT-centrale nagebootst.
Deze onderzoeken werden in
1981 afgerond. Er ontstond een dis
cussie over de toekomst van LOFT,.
temeer daar de vaste kosten jaar
lijks 100 miljoen gulden bedragen,
onafhankelijk van het aantal onder
zoekingen. Daarop besloot de Orga
nisatie voor Economische Samen
werking en Ontwikkeling, OECD,
een samenwerkingsverband van de
rijke westerse landen, de LOFT-
centrale over te nemen. Vanaf 1983
zijn er acht proeven gedaan'.
De laatste twee proeven waren de
belangrijkste, omdat daarbij radio
actieve stoffen zijn vrijgekomen.
Op 19 december 1984 werd een on
geluk nagebootst dat zou leiden tot
kernsmelting. Het was de bedoeling
dat 22 brandstofstaven zouden bar
sten. Bij een temperatuur van 1000
graden zou de noodkoeling worden
aangezet.
De proef mislukte aanvankelijk,
omdat een wijzer aangaf dat een
klep niet functioneerde. Daarop
stopte men de proef. Later bleek de
wijzer echter fout te zjjn. Kort daar
op werd de proef herhaald, maar
door een bedieningsfout ontstond
een gasbel, waardoor de noodkoe
ling aansprak, veel eerder dan ge
pland. Slechts acht van de 22 brand
stofstaven waren gebarsten. Boven
dien faalde het systeem gedeeltelijk
Verdere analyse
Bij het laatste ongeluk, dat op 3 juli
1985 werd gesimuleerd, leek alles
volgens de OECD goed te hebben
gewerkt. Men heeft echter een paar
jaar nodig gehad om een model te
maken waarmee het precieze ver
loop van het ongeval kon worden
beschreven. Het probleem was na
melijk dat de temperatuur op het
eind van het ongeval onverwacht
toenam tot 2.800 graden. Dit paste
niet in de modellen waarmee tot
dan het verloop van ongevallen
werd beschreven.
De modellen moesten daarom
eerst worden aangepast. Uit de me
tingen blijkt dat de brandstofstaven
ernstig zijn beschadigd. Zo'n 16 tot
19 percent van de radioactieve in
houd is daarbij vrijgekomen uit de
kern en opgevangen in de reactor
gebouwen. Hoewel bijna vijfjaar op
de resultaten van deze moedwillige
kernsmelting is gestudeerd, is men
er nog niet uit.
Samenstelling Raymond Peil
Van onze correspondent
Mar Groen
Tijdens het jongste
congres van de katholieke
bond voor EHBO zijn
onrustbarende cijfers
genoemd over het aantal
ongevallen dat kinderen
van 0 tot 14 jaar thuis
overkomt. Ruim 200.000
kinderen moeten in
Nederland jaarlijks
medisch geholpen worden
wegens letsel; tien procent
van hen belandt in het
ziekenhuis en ongeveer 220
kinderen overlijden aan de
gevolgen. Het aantal thuis-
ongelukken' beloopt 94
procent, tegen 6 procent in
het verkeer.
In hoeverre de genoemde cijfers be
rusten op exacte tellingen valt
eenvoudig aan te brengen door de )n het toilet opsluit: houd het sleu-
doe-het-zelver. Kleine ingrepen teltje waarmee een toiletdeurslot
kunnen al een heleboel narigheid Van buiten af ontgrendeld kan
voorkomen. Op de trap maakt bij- den, altijd binnen bereik,
voorbeeld een schaarhekje het on
gezien beklimmen of afdalen c
Keukenkastje
Veel schoonmaakmiddelen bevat-
ten giftige of agressieve stoffen. On
kleine kinderen niet worden ontslo
ten. Een harde vloer onder aa
trap: een dik tapijtje maakt
eventuele val minder hard.
derin het keukenkastje is de gevaar
lijkste plek die ervoor te bedenken
mogelijk maken dat een peuter
raken vaak
met een (metalen) voorwerp in gaat be^7u"sln deur en kozijn. Sta-
peuteren
Pannen met borrelende inhoud maken dat
op het gasfornuis kunnen grote
gelukken veroorzaken als
nieuwsgierig kind ze eraf trekt
de inhoud over het lichaam krijgt, kijken, zoekt
pele apparaten die het onmogelijk
deur met een klap
sluit zijn eveneens in de handel.
Een kleine die nog net over de
rand van de balkonbalustrade kan
iets
Er bestaan afschermplaatjes die
wel de vlam als de pannen afscher-
het op
kan klimmen. Houd zulke dingen
ver van het balkon verwijderd.
Plaats zo nodig enkele rijen strak
gespannen draad boven de ba
lustrade.
Er zijn nog meer risicosituaties in
Er zijn gevallen bekend
moeilijk te achterhalen. Maar zelfs kinderen, over de rand van de clo-
als het om veel lagere aantallen zou
gaap, is dat voor ouders een signaal r
om ^anzienijk meer alert te zijn op plaatsen kan, tot op zekere leeftijd vert beslist nog andere aankno-
huis (lichaamslengte) onbevoegd betre- pingspunten op. In veel baby-spe-
den van het toilet verhinderen^ ciaalzaken zijn ook allerhande
setpot hangend, daarin terecht kwa- een huis te vinden. Een grondige
De deurkruk ondersteboven 'inspectie' .op kinder-veiligheid le-
alle verborgen gevaren die
bevat.
Kinderen zijn nu eenmaal speels, Voorkom ook dat
ondernemend en uitermate nieuws-
gierig. Ze halen fratsen uit die aller
lei nare gevolgen kunnen hebben. Waar
Een dreumes die pas geleerd heeft
de eerste stapjes te zetten, zal onver
mijdelijk vele malen vallen, dat
hoort er nu eenmaal bij. De vraag is
echter: waar komt een kinderhoofd
je tegen terecht?
kind zichzelf ligheidsprodukten verkrijgbaar.
De meeste ongelukken met kinderen gebeuren binnenshuis. Eenforn
rekje kan het verbranden van kindervingertjes eenVoudig voorkomen.
De reclame-race voor 'groene pro-
dukten' heeft er nu ook toe geleid
dat een reclamebureau zich gaat
specialiseren om voor produkten of
bedrijven een groene reclamecam
pagne te bedenken. Het Amster
damse bureau TBWA, advertentie
makers voor onder meer Nissan en
Buil, probeert met een uiteraard
in groen opgemaakte brochure
van deze strekking nieuwe klanten
te trekken.
Hart van de brochure is een tien
tal raadgevingen voor bedrijven die
zich groener-dan-groen'aan de con
sument wensen te presenteren. Het
milieu, zo waarschuwt het reclame
bureau in zijn jargon, mag nu nog
een opvallende stimulans voor de
verkoop zijn, zonder groene recla
me raakt men 'binnen de kortste ke
ren' zijn produkt niet aan de straats
tenen kwijt.
De eerste vuistregel raadt recla
memakers aan 'de mannen maar
even te vergeten'. "Zij zijn nog te
druk bezig met macht en geld. Richt
je op vrouwen en als eerste de huis
vrouwen", schrijven de Amster
damse reclame-makers. Maar kort
daarachter dient zich een nieuwe
pressiegroep aan: de kinderen.
"Ecologisch bewustzijn wordt er te
genwoordig op school met de paple
pel ingegoten",
De mogelijke klanten zijn wel de
gelijk geïnteresseerd in reclame
voor groene produkten, maar vol-
gens TBWA vaak niet meer dan op-
pervlakkig geïnformeerd. Elders in
dit brochure wordt dit gegeven nog
gpd) eens fijntjes omschreven: "Behan
del de consument als een intelligent
wezen, maar besef dat hij op dit mo
ment nog wat verward is."
TBWA meent dat in reclame voor
groene produkten een aantal niet
mag worden vergeten. De klant
moet 'emotioneel gerust gesteld'
worden,.het eigenbelang van het be
drijf moet onderstreept worden, en
de 'trots' van de consument mag ge
streeld worden. "Geef ze het gevoel
deel uit te maken van de groene be
weging."
Het reclamebureau schrijft een
deel van zijn kennis over het belang
van het milieu ontleend te hebben
aan regelmatige bezoeken aan het
buitenland, zoals aan Europese
buurlanden.
De Consumentenbond waarschuwt
in het juninummer van de Consu
mentengids voor de elektronische
muggenverdrijver van de fima TPS
Holland in Etten-Leur. De bond
heeft het apparaatje (dat 24,95 of
29,95 gulden kost) getest en conclu
deert dat het helemaal niet tegen
muggen werkt, een conclusie die de
bond bij een onderzoek in 1982 ook
al eens trok.
De bond verwijst ook naar het
vakblad Parasitology Today dat bij
onderzoek naar deze apparaten in
14 gevallen zich geen vermindering
van het aantal opgelopen muggebe
ten voordeed.
dicht op elkaar wo-
kans op conflicten. In het
Burgerlijk Wetboek is dan ook een
groot aantal artikelen aan het 'bu
renrecht' gewijd: het geheel aan
rechten en plichten die eigenaars
van aangrenzende stukken grond
Harde vloeren (plavuizen), scherp hebben. In het juli/augustusnum-
haar maandblad De Woon-
i om daarover afspraken te i
gerande en gehoekte tafels, laag ge
plaatste ruiten en vele andere harde consument zet de vereniging Eigen
en scherpe dingen in huis kunnen Huis de rechten en plichten op
een simpele val- of struikelpartij rijtje,
doen eindigen in soms ernstige
wondingen.
Niet alleen de kinderkamer, r
Kappen muur, schutting of heg die dient tot
ken. Kan men het niet eens worden Bevinden bomen of struiken zich afscheiding van twee erven ge-
dan kan het kadaster de precieze toch binnen de genoemde grenzen meenschappelijk is. Onderhoud,
grenzen vaststellen. Daar zijn wel dan kan de buurman eisen dat ze reiniging en vernieuwing gebeuren
i verbonden; aangeraden worden verwijderd. Voor het kap- op kosten van beide eigenaars. Als
prijs- pen van bomen zal soms een ver- de zijmuur van een huis grenst
Volgens de wet heeft
recht om voor bepaalde werkzaam
heden gebruik te maken van de tuin
of het huis van de buren, bijvoor
beeld i
plaatsen.
opgave te vragen. Het kadaster zal gunning nodig zijn. Dient een heg een stuk grond dan is de muur niet daardoor ontstaat moet worden
overigens niet in alle gevallen be- tot afscheiding dan gaat de wet er gemeenschappelijk. De fundamen- goed. Ook moet de buren tijdig
Zo heeft de eigenaar van een stuk
grond onder meer het recht zijn ei-
het hele huis moet in feite zodanig gendom met een muur, hek of heg
ingericht zijn dat (vooral kleine) af te sluiten. De afsluiting moet op
reid zijn als scheidsrechter op te tre
den.
Wat beplanting betreft is het
ïheta
kinderen i
veilig mogelijke eigen grond staan. Het kan zijn dat
omgeving hun gang kunnen gaan
Dit hoeft niet te betekenen dat de vergunning van
hele woninginrichting drastisch is- Dat hangt af
veranderd moet worden. Er zijn tal bouwverordening,
van mogelijkheden om de meest van het bestemm
voor de hand liggende gevaren te ook een rol spelen
ondervangen of minstens te beper
ken.
de erfafscheiding een bouw
de gemeente nodig
de plaatselijke
Voorschriften
het bestemmingsplan kunnen
uit dat deze gemeenschappelijk ten mogen niet uitsteken
eigendom is. Op grond van een ge- grenzende erf.
meentelijke verordening of plaatse- Wanneer een bouwsel geheel of worden gemaakt,
beginsel niet toegestaan hoog op- üjke gewoonte kunnen de kleinere gedeeltelijk op het erf van een ander Mensen zijn
schietende bomen of heggen te afstanden van 2 meter en 50 centi- is gebouwd, dan kan de ander niet over hun eerfte laten, als geen ande
respec- meter verplicht zijn. zonder meer afbraak eisen. Wel
50
geval
centimeter van de grens tussen bei- ken en doorschietende wortels kan zijn plaats.
e uitweg i:
i overhangende tak- een schadevergoeding mogelijk op schikt is of als er geen toegang"
Als huizen niet even hoog zijn dan
wordt aangenomen dat de scheids- de ander.
de boom of heg tot de grens tussen gebreke dan mag men de wortels en muur gemeenschappelijk is tot de
beide erven. Als een gemeenschap- takken zelf verwijderen. De afge- hoogte van het minst hoge huis of
ip Prpns vnrmt halrto tolrlran an iwArialc afhouw F.llfP mpHp.pippnaar map AanVUII0nQ
i de buurman sommeren deze te
vijderen. Blijft hij daarmee in
Eenvoudig
De-beveiliging
i veel gevallen
Soms is niet bekend hoe de gren- geldt als grens de zijde
zen van naast elkaar gelegen gron- of sloot die
den lopen. Het is dan aan de eigena- grenst.
peijk nuur of sloot de grens vormt hakte takken en wortels en eventue- gebouw. Elke mede-eigenaar mag
jde van de muur le vruchten moeten aan de eigenaar- tegen de gemeenschappelijke muur
het andere erf worden teruggegeven. bouwen en er zaken in aanbrengen
De wet gaat er van uit dat een tot de halve dikte van de muur.
mogen afspreken. Alleen afwijking
van de wet wat betreft de noodweg,
het ladderrecht en 'gevaarlijke be
lendingen' (bijvoorbeeld een muur
het die op het erf van de buren dreigt in
te storten) is niet toegestaan.
De wet biedt wel de mogelijkheid
om rechten of plichten aan een stuk
ladder of steiger te grond te verbinden, zogenaamde
Eventuele schade die 'erfdienstbaarheden', bijvoorbeeld
het recht van overpad. Deze moeten
bij de notaris worden geregeld en in
behoorlijke wijze mededelen het- kadaster worden opgenomen,
dit 'ladderrecht' gebruik zal Wanneer men een woning met het
recht van overpad verkoopt heeft
hun buren de koper hetzelfde recht.
geen ande- In koopcontracten zijn erfdienst-
toegang niet ge- baarheden soms summier aange
duid. Dat kan vervelend worden als
men een huis koopt en de grond
niet mag ophogen omdat de buur
man recht heeft op afwatering van
regenwater. De koper is zelf in zeke
re mate verplicht naar het bestaan
van erfdienstbaarheden te speuren,
De meeste wettelijke regelingen bijvoorbeeld in het kadaster. Infor-
dan mag men gebruik maken
'noodweg' over het terrein i
r burenrecht laten toe dat buren
bij de nieuwe buren kan i
bij overeenkomst de zaken anders tuurlijk ook uitkomst bieden.
