Ziekenhuis mag zelf oordelen
over kunstmatige bevruchting
Verminderen forensenverkeer
moet het Groene Hart sparen
BaGD werpt het bierviltje in
de strijd tegen onveilig vrijen
Rechter: geen sprake van discriminatie
Inspectie kan gemolesteerde
Alphense arts niet helpen
'Plaag met gemanipuleerde planten
in bestaand milieu niet uitgesloten'
Dub ilicutos
DINSDAG 17 JULI 1990
REGIO
pagina 11
Meer werkgelegenheid nodig in slaapsteden Alphen en Leiden
Van onze redacteur Meindert van der Kaaij
UTRECHT - Het krampachtig vasthouden aan het Groene Hart is nadelig voor de natuur.
Terwijl iedereen pleit tegen het bebouwen van het Groene Hart, zegt onderzoeker F.R.
Bruinsma dat juist rond Alphen aan den Rijn meer moet worden gebouwd en de wegenca
paciteit moet- worden vergroot. Alphen moet zelfs een internationaal distributiecentrum
worden. En dat allemaal om het milieu te sparen.
De Utrechtse onderzoeker stelt nadrukkelijk dat hij beslist geen voorstander is van het
dichtslibben van het Groene Hart, de groene kern tusen de grote steden in de Randstad.
Maar door het opofferen van minder belangrijke gebieden zoals weilanden, zouden meer
garanties voor het behoud van de natuur in de Randstad kunnen worden verkregen.
"Kijk", zegt Bruinsma verduidelij-
kend, "het plassengebied ten noor
den van Leiden moet behouden
blijven. Kan geen twijfel over be
staan. Dat gebied heeft een unieke
landschappelijke waarde. Anders
ligt dat met het weidegebied inge
sloten tussen rijksweg 11-oost en de
SW-7 tussen Alphen aan den Rijn en
Leiden. Dat is weliswaar groen,
maar is geen onvervangbaar na
tuurgebied".
De reden waarom de regio's Lei
den en Alphen aan den Rijn ver
sterkt moeten worden, wordt dui
delijk uit cijfers over het woon
werkverkeer in de Randstad. Dage
lijks gaan er 35.000 mensen uit deze
twee regio's op pad naar hun werk
in de grote steden Amsterdam, Den
Haag en Rotterdam. Daarentegen
komen uit deze centra maar 20.000
mensen deze kant op. Het negatieve
pendelsaldo van 15.000 duidt er vol
gens Bruinsma op dat Leiden en Al
phen verworden zijn tot slaapste
den.
Miserabel
De remedie is volgens Bruinsma
simpel: versterking van de werkge
legenheid in Leiden en Alphen aan
den Rijn. Hierdoor zullen mensen
dichter bij hun werk wonen en min
der van die heilige koe gebruik ma
ken. Zo wordt de natuur weer een
beetje gespaard.
Bruinsma die als sociaal-geograaf
werkzaam is bij het Economisch
Sociaal Instituut van de Vrije Uni
versiteit in Amsterdam, kwam tot
bovenstaande conclusies na een on
derzoek naar het effect van verbete
ring van infrastructuur op de werk
gelegenheid. Met andere woorden,
hoeveel nieuwe banen leveren de
aanleg van wegen of telefoonaan
sluitingen op. Dan gaat het niet om
het werk dat de aanleg zelf mee
brengt, maar om het aantal bedrij
ven dat zich hierdoor kunnen ont
plooien.
Bij dit onderzoek nam Bruinsma
drie gebieden onder de loupe, waar
onder Leiden. Hij ging op zoek naar
knelpunten in het gebied. Een rond
gang bij bedrijven in de omgeving
leerde dat aan de telecommunicatie
nog heel wat kan verbeteren. "In
staan Leiden vreselijk oude centra
les en de leidingen zijn vaak nog
van koper en dat is storinggevoelig.
Vandaar dat alle leidingen in de
Randstad zo snel mogelijk van glas
vezel gemaakt moeten worden", al
dus Bruinsma.
Een ander manco is de miserabe
le verbinding tussen Utrecht, Al
phen aan den Rijn en Leiden. "Daar
ligt vanaf Woerden een enkel spoor
lijntje, om je rot te lachen. Dat moet
heel snel een dubbel spoor worden.
Essentieel voor Leiden en Alphen is
de komst van de rijksweg 11-oost
die de-steden voor de internationale
verbindingen en het oostelijk deel
van de Randstad moet ontsluiten".
Twijfelachtig
Kijkend naar de kaart van de Rand
stad is het volgens Bruinsma zo
simpel. "Werknemers van bij voor
beeld een computerbedrijf maken
vanuit Utrecht veel meer kilome
ters dan vanuit Leiden of Alphen.
Doordat die steden veel centraler
liggen, neemt het aantal kilometers
die monteurs maken ook af. Regio's
die zo gunstig centraal liggen en
niet optimaal gebruikt worden, dat
is een gemiste kans".
Bruinsma ziet tussén de twee ste
den ook een duidelijke taakverde
ling. Leiden moet zich richten op de
zakelijke dienstverlening. "De stad
heeft daarvoor nu al een ideaal
imago, door de aanwezigheid van
een universiteit, bio-sciencepark,
academisch ziekenhuis en een
reeks grote bedrijven die onlangs
naar Leiden zijn gekomen".
Alphen daarentegen moet zich
richten op de transportsector. "De
stad krijgt enorme kansen wanneer
een goederenspoorlijn wordt aange
legd naar Schiphol. Je ziet dat in het
luchttransport het gebruik van con
tainers toeneemt. Wanneer het tracé
doorloopt tot de landingsbaan kun
nen in één overslag goederen naar
Alphen en van daaruit verder gedis
tribueerd worden. Opslagdepots op
Schiphol zijn peperduur. Het kan
daarom voor bedrijven financieel
aantrekkelijk zijn zich in Alphen te
vestigen".
Het voordeel daarvan is weer dat
de verkeersassen elders in de Rand
stad ontlast worden. "Kijk naar het
gebied rond Schiphol waar het fo
renssisme een enorm probleem is.
Elke morgen reizen daar 31.000
mensen naar toe. Reden genoeg om
juist activiteiten daar weg te halen
en in Alphen te plaatsen".
Of de provincie Zuid-Holland het
eens is met de theorieën van Bruin
sma is zeer twijfelachtig. Onlangs
werd samen met de drie andere
Randstadprovincies duidelijk ge
steld dat vóór alles het centrum
groen gehouden moet worden. Uit
breiding van Alphen, aan de rand
van het Groene Hart, werd daarbij
pertinent uitgesloten.
Onleefbaar
Bruinsma begrijpt die houding wel,
maar vindt het tevens te beperkt.
"Ik weet ook wel dat wanneer de
politiek 20 jaar geleden zich niet
sterk voor het Groene Hart had ge
maakt, het een groot stedelijk, on
leefbaar gebied geworden zou zijn.
Maar ik denk dat er nu redenen zijn
om daar incidenteel vanaf te stap
pen".
Bruinsma zegt dat het scheiden
van wonen en werken uit de tijd is.
"Door de creatie van slaapsteden
zijn mensen verpicht te reizen. De
groei van vervuilende industriën is
afgenomen en met de opkomst van
de 'schone' dienstverlening kunnen
we streven naar integratie van wo
nen en werken. In de Leidse/Alp-
hense regio kan nog heel wat werk
gelegenheid bijkomen door de ver
voersmogelijkheden uit te breiden
en het gebied voor de rest van de
randstad bereikbaar te maken".
De onderzoeker heeft een hard
hoofd in het alternatief waarop de
provincie al haar kaarten zet: drasti
sche verbetering van het openbaar
vervoer. "Natuurlijk moet dat beter
worden, maar wanneer werpt dat
zijn vruchten af? Met het opzetten
van een nieuw net met metro en
sneltram zijn vele jaren gemoeid.
Onderzoeken naar grootschalige
kantorencomplexen bij stations
wijzen uit dat slechts een gering
deel gebruik maakt van openbaar
vervoer. Automobilisten krijg je
heel moeilijk de auto uit".
Van onze redacteur
Jan Westerlaken
LEIDEN/ALPHEN - Bierviltjes
lijken goede boodschappers in de
strijd tegen geslachtsziekten. No
dig, zo blijkt. Syfilis en gonorrhoe -
twee vormen van geslachtziekte -
nemen angstwekkende vormen
aan. Viltjes met het opschrift 'veilig
vrijen' moeten aanzetten tot' voor
zichtige seks.
De Basisgezondheidsdienst be
gint deze week met het verspreiden
ervan. Terrassen bij zwembaden
worden nu voorzien, daarna café's,
bars en discotheken. Volgende
maand richt de BaGD zich vooral
op eerstejaars studenten en sport
kantines. Later komen club- en
buurthuizen en jongerencentra aan
de beurt. Kortom, die plaatsen waar
vooral jeugd samendromt.
Over het waarom van het biervil
tje zegt Henny Vermaas van de
BaGD, dat barbezoekers of disco-
theekgangers dikwijls met de vil
tjes spelen. Maar ook dat het drin
ken van alcohol een belangrijke fac
tor vormt bij het hebben van onvei
lige seksuele contacten. De afwij
kende vorm, opdruk en kleur zor
gen ervoor dat bierviltje opvalt tus
sen de gangbare viltjes. Ervaring
heeft de BaGD geleerd dat ze in het
begin als een grap worden be
schouwd maar dat er later toch seri
eus over wordt gepraat.
Veilig vrijen lijkt nog maar met
een korreltje zout te worden geno
men. Een symposium, eind juni van
dit jaar, gaf dat al aan. Zo is er onder
homoseksuelen in Amsterdam een
explosieve stijging van aids. "Velen
vallen terug in hun oude gewoon
ten. Kennelijk", denkt Henny Ver
maas, "verwachten veel mensen dat
de oplossing van het probleem aids
dichtbij is".
Ton
Vooralsnog heeft de BaGD hon
derdduizend bierviltjes laten be
drukken. Kosten: zo'n vierduizend
gulden. Maar eigenaars van een uit
spanning waar alcohol wordt ge
schonken krijgen de viltjes voor
niets. De horeca reageerde in de
meeste gevallen positief. Het hoofd
sportzaken van de gemeente Lei
den nam enkele duizenden exem
plaren mee om ze in sporthallen te
verspreiden, de afdeling voorlich
ting van Leiden distribueert ze in de
stad onder café- en barho.uders en
de gemeenten Alkemade en Zoeter-
woude zorgen zelf voor distributie.
De actie van de Basisgezond
heidsdienst richt zich naast Leiden,
Alkemade en Zoeterwoude ook op
Leiderdorp, Oegstgeest en Voor
schoten. De BaGD in Alphen voor
ziet tien dorpen in de Rijnstreek van
de bedrukte bierviltjes waarop niet
alleen een aansporing tot voorzich
tige seks is afgedrukt, maar tevens
het telefoonnummer van de ge-
slachtziektenlijn (071-143604).
En dat blijkt nodig, zegt Henny
Vermaas, omdat mensen daar met
hun verhaal terecht kunnen. "Seks-
gedrag zit in de taboesfeer, daar
praat je niet zo gauw met iemand
over. Want dan geef je jezelf bloot.
We hebben met kraampjes op bij
eenkomsten gestaan om voorlich
ting te geven. Misschien dat één op
de twintig mensen naar ons toe
kwam. Dus namen wij zelf het ini
tiatief om naar hen te stappen. Je
moet de informatie bij de mensen
brengen want halen doen ze het ab
soluut niet".
Bellen
Voor Leiden en wijde omgeving is
het bierviltje met 'veilig vrijen' een
nieuw verschijnsel. Den Haag nam
het initiatief, Zeeland ontwierp een
eigen viltje, Leiden volgde het voor
beeld. De BaGD verwacht dat de ge-
slachtsziektentelefoon meer zal
worden gebeld als het viltje een
maal is ingeburgerd. Nu is dat nog
een bandje, maar, zegt Jacky Vos
kuil (verpleegkundige geslachts
ziekten), het is de bedoeling dat er
twee keer per week een spreekuur
wordt gehouden. Een spreekuur
waarvoor via de telefoon een af
spraak kan worden gemaakt. De ge
dachte is om daarmee in augustus te
beginnen. "We willen de drempel zo
laag mogelijk maken", zegt ze.
Als het viltje positief werkt wordt
WAGENINGEN/LEIDEN - Het te
len van transgene gewassen zoals
aardappelen, tarwe, bieten en kool
in het gebied waar de oorspronkelij
ke plant thuishoort, leidt waar
schijnlijk tot kruising met wilde
verwanten. Zolang de effecten hier
van niet voldoende kunnen worden
voorspeld, is de introductie van
transgene (genetisch gemanipuleer
de) gewassen in gebieden van oor
sprong nog niet aan te raden.
Dat concluderen de aan de vak
groep fytopathologie van de Land
bouwuniversiteit Wageningen ver
bonden onderzoekers ir. A. Even
huis en prof.dr. J.C. Zadoks in hun
rapport 'Mogelijke gevaren van
transgene planten voor wilde plan
ten'. Er is volgens hen grote behoef
te aan een methode waarmee de
de actie volgend jaar herhaald, ver
telt Jacky Voskuil. De BaGD is van
plan na verloop van tijd enkele gele
genheden te bezoeken waar de bier
viltjes zijn verspreid om naar de re
acties erop te vragen. "Aan de snel
heid waarmee ze worden afgeno
men kunnen we zien hoe groot de
belangstelling is. Wat we uiteinde
lijk willen bereiken is een gedrags
verandering. Maar dan moet je er
wel constant mee bezig blijven. Op
een prettige en positieve manier de
boodschap overbrengen, daar gaat
het om. Eigenlijk moet je de men
sen net zo lang bestoken als is ge
beurd in de anti-rookcampagne.
Zeggen dat de mensen rekening
met elkaar moeten houden en soci
aal verantwoord voor elkaar zijn.
Dan wordt het op den duur gewoon
om veilig te vrijen. Ach, natuurlijk
is dit niet dé oplossing voor het pro
bleem, maar wel één van de manie
ren om de mensen op de gevaren te
wijzen".
eventuele gevaren van het telen van
transgene planten in het veld be-,
paald kunnen worden. Transgene
gewassen zijn met biotechnologi-
sche methoden beter resistent ge
maakt tegen ziekten, plagen en kli
matologische omstandigheden of
verbeterd wat smaak en voedings
waarde betreft. Er is volgens de on
derzoekers nog onvoldoende be
kend over het gedrag op de lange
duur van transgene planten in het
DEN HAAG/LEIDEN -
Een ziekenhuis mag tot op
grote hoogte zélf bepalen of
een echtpaar al dan niet een
behandeling voor reageer
buisbevruchting ^krijgt. In
vitro fertilisatie valt niet bin
nen het ziekenfondspakket
en de behandeling is me
disch gezien niet noodzake
lijk. Het Academisch Zie
kenhuis in Leiden heeft dan
ook het recht een bepaald
echtpaar van ivf uit te slui
ten.
Zo beargumenteerde rechtbank
president mr. A.H. van Delden van
morgen zijn uitspraak in het kort
geding dat een Haagse vrouw tegen
het AZL had aangespannen. De
vrouw eiste een behandeling voor
milieu en over de aard en omvang
van mogelijke schadelijke effecten.
Het wordt niet uitgesloten dat het
nieuw geïntroduceerde gen vanuit
de cultuurplant terecht komt in wil
de verwanten, waarna deze transge
ne bastaarden tot een plaag kunnen
worden. Ook kan het nieuwe gen
vanuit de cultuurplant terecht ko
men in een niet verwant organisme,
waarna die uitgroeit tot een plaag.
Zij pleiten voor experimenteel
reageerbuisbevruchting. Volgens
de vrouw discrimineert het zieken
huis en is er sprake van willekeur.
Zij en haar man zouden van ivf zijn
uitgesloten omdat haar partner ge
detineerd is geweest, meende de
Rechter Van Delden vindt echter
dat het AZL in deze zaak geen wille
keurigheid kan worden verweten.
Het behandelend team heeft 'uit
voerig en serieus onderzocht' of aan
de vraag om een zogenaamd in vitro
fertilisatie-behandeling kon wor
den voldaan. De beschuldiging van
de raadsvrouw mr. C.M. Zeijl van de
vrouw dat het AZL gediscrimi
neerd zou hebben omdat de partner
een strafblad heeft, vond de rechter
dan ook ongegrond.
Een belangrijk aspect van de rea
geerbuis-behandeling is dat beide
partners verschillende keren, de
veldonderzoek op kleine schaal om
voldoende informatie te verkrijgen
ten behoeve van een complete risi
co-analyse. Pas daarmee zijn naar
hun mening ook grotere risico
schattingen te maken en kunnen
normen aangelegd worden voor wat
wel en niet aanvaardbaar is.
Vorige week vernielden leden
van de actiegroep 'De Woedende
Escorts' in Ede en Emmeloord
proefveldjes met genetisch gemani-
De advocate van de vrouw voerde
aan dat haar cliënte door de positie
ve uitkomst van het medisch onder
zoek bij het AZL, de verwachting
was gewekt dat zij dus ook behan
deld zou worden. Volgens de rech
ter heeft het ziekenhuis echter van
begin af aan voldoende duidelijk
gemaakt dat aan meerdere voor
waarden voldaan moest worden.
Daarnaast stelde de rechtbank
president dat de vordering niet
spoedeisend is. De vrouw is 29 jaar
oud en reageerbuisbevruchting is
mogelijk tot een leeftijd van 40 jaar.
Bovendien had de vrouw volgens
Van Delden al geruime tijd geleden
een bodemprocedure kunnen aan
spannen. Zij wist in mei 1989 al dat
het AZL haar niet wilde behande
len.
Tot slot meende de rechter dat
nauwe samenwerking tussen het
paar dat behandeld wil worden en
behandelaars van wezenlijk belang
Het academisch ziekenhuis rea
geerde vanmiddag verheugd op de
puleerde aardappelen van het Leid-
se bedrijf Mogen. De acties waren
bedoeld om aandacht te vragen
voor de risico's van genetische ma
nipulatie. Directeur A. Breure van
het Leidse bedrijf verklaarde daar
na dat deze risico's gering en be
kend zijn.
Vanochtend wilde Breure nog
geen commentaar geven op het rap
port uit Wageningen. "Ik wil eerst
dat rapport van hen volledig bestu
deren. Zij hebben immers de risi
co's onderzocht". Hij wil wel kwijt
dat de angst voor rampen in de oor-
spronggebieden van cultuurplan
ten, zijn inziens ongegrond is. "Die
mening kan echter pas volledig
worden onderbouwd zodra alle we
tenschappelijke gegevens me be
kend zijn".
voor rijden niet bij uitstek ge
schikte gelegenheid wegens
smalheid, groote, ongelijke
steenen en helling, brak heden
het tuig der twee paarden, ge
spannen voor een rijtuig, dat
dienst had gedaan bij eene
trouwplechtigheid, maar dat ge
lukkig de deelnemers daaraan
reeds had afgezet. Het rijtuig
bleef op den walkant staan,
maar de paarden, nu vrij, gin
gen er vandoor. Het eene ge
raakte in de Middelstegracht,
bij den Ouden Rijn, te water; het
andere in de Heerengracht. Zij
werden beide gered. De koetsier
lag onder het rijtuig, doch bleef
ongedeerdHem werd terstond
door een bewoner aan de gracht
een glas water aangeboden.
- Een arbeider te Laren wilde on
langs aan eene som gelds, groot
35 in papier, eene zeer veilige
plaats geven, en koos daarvoor
zijne bedstede uit. Na een paar
dagen kwam hij tot de treurige
ervaring, dat zijn schat onge
veer geheel door de muizen was
vernield.
Vijf en twintig jaar geleden:
- Meisje van 13 wordt monteur
In Foxhol woont een voortvaren
de tiener, die het in haar sproeti
ge hoofdje heeft gehaald om met
ingang van 1 september te gaan
leren voor automonteur. Het is
een wel zeer mannelijk beroep
dat de 13-jarige Maria Gezina
Ellens uit Foxhol heeft uitgeko
zen en het is dan ook in de ge-
schiedenid van de technische
school in Nederland een vrij
uniek geval.
- Afluister-verbod. President
Johnson heeft het aftappen van
telefoongesprekken door federa
le bureaus streng verboden. Het
mag alleen als de landsveilig-
heid op het spel staat en dag nog
met uitdrukkelijk goedkeuring
van het ministerie van Justitie.
ALPHEN AAN DEN RIJN De inspectie van de volksgezondheid
kan niets doen aan de problemen van de Alphense huisarts P. Hert
zberger. Pas als hij fouten gaat maken en zijn cliënten dupeert, kan
de inspectie ingrijpen. "Maar zolang dat niet het geval is, kunnen
wij heel weinig doen. Het is aan het college van B en W om maatre
gelen te treffen", aldus inspecteur F. Hazelzet van de regionale in
spectie.
De brief die Hertzberger aan de inspectie heeft geschreven is nog
altijd niet beantwoord. Hertzberger schreef zijn noodkreet naar
aanleiding van de café-overlast in de Hooftstraat. De komende en
gaande cafébezoekers maken zoveel kabaal dat de arts niet kan sla
pen. Enige tijd geleden werd hij door een groepje jongeren zelfs in
elkaar geslagen. Dat gebeurde toen hij hen betrapte terwijl ze te
gen zijn huis urineerden. In uiterste nood heeft Hertzberger zich
tot de inspectie gewend, omdat hij naar eigen zeggen niet meer ver
antwoord zijn praktijk kan uitoefenen.
Inspecteur Hazelzet spreekt van een uniek verzoek, maar hij kan
Hertzberger niet helpen. "Ik kan er heel weinig aan doen. De prak
tijk van de arts ligt nu eenmaal in de buurt van horecabedrijven.
Overlast is dan onvermijdelijk. En ik kan niet zorgen voor een an
dere praktijkruimte. B en W zijn de aangewezen instantie die
maatregelen moeten treffen. Het enige dat ik kan doen is aandrin
gen bij het Alphense college op snelle maatregelen".
kans dat een bevruchting slaagt is
namelijk slechts tien procent, on
middellijk beschikbaar moeten
zijn. Het AZL kon volgens Van Del
den niet beoordelen in hoeverre in
de toekomst op de partner van de
vrouw kon worden gerekend.
Strafblad
De partner van de vrouw zat eind
1988 gevangen en daarover is vol
gens de rechter geen openheid ge
weest. Aangezien al eerder was ge
bleken dat de man verslaafd was ge
weest aan alcohol en drugs mocht
volgens de rechter deze openheid
wel worden verlangd.
Mr. Zeijl meende vorige week dat
er wel openheid van zaken moet
zijn, maar dat haar cliënte toch ook
recht op privacy had. Zij zei dat op
de achtergrond het strafblad van de
man onmiskenbaar een rol speelde
en dat de artsen hem als ouder on
geschikt vonden. "Zij gaan daar
mee op de stoel van onze lieve heer
zitten", zo zei zij.
uitspraak van de rechter. "Wij zijn
blij te horen dat we zorgvuldig bezig
zijn geweest", aldus een woordvoer
der. "Het probleem is toegespitst op
het feit dat het echtpaar geen garan
ties kon geven ten alle tijde beschik
baar te zijn. Die garantie is essen
tieel en absoluut noodzakelijk voor
een dergelijke behandeling.
Hij zei niet te weten hoe vaak het
voorkomt dat tegen hun wil vrou
wen door het ziekenhuis een kunst
matige bevruchting wordt gewei
gerd. "Het zal ook vaak voorkomen
dat na veel gesprekken vrouwen
toch overtuigd worden door de art
sen. Vanzelfsprekend hopen wij
niet dat deze zaak zich vaker gaat
herhalen".
Honderd jaar geleden stond
in de krant:
- Op de Middelstegracht, eer
weidegebied met een geringe landschappelijke waarde versterkt volgens sociaal-geo-
Zicht op Alphen vanuit het Groene Hart. Bebouwing
graaf F. Bruinsma de natuur in de Randstad.
