'Perestrojka moet in twee jaar lukken' Verzet in Albanië groeit ondanks hervormingen Iran verwijt Saudi-Arabië schuld aan ramp in Mekka Gorbatsjov: anders aftreden Klucht breekt Franse minister toerisme op Havel herkozen Mandela noemt Thatcher 'vijand van de apartheid' Zonwering 7 Mogelijk forse wijzigingen in Pools kabinet DONDERDAG 5 JULI 1990 BUITENLAND PAGINA 7 MOSKOU (Rtr/AFP/AP) - Sovjet-president Michail Gor batsjov en de rest van de partijleiding moeten binnen twee jaar succesvolle hervormingen hebben doorgevoerd, of an ders aftreden. Gorbatsjov zei dat gisteren in een televisie interview op de derde dag van het 28ste partijcongres in Moskou. Liberale Sovjet-politici hebben gisteren de mili taire top ervan beschuldigd samen met de conservatieven de hervormingen in de Sovjetunie te blokkeren. PARIJS - De Franse minister van toerisme Olivier Stirn heeft zijn ontslag ingediend. Hij heeft zich onmogelijk gemaakt bij het organiseren van een congres met als thema 'De algemene staten van de vooruitgang'. Stirn heeft afgelopen maandag en dinsdag een gespecialiseerd bureau in de arm genomen dat studenten en artiesten zonder werk op afroep weet te ronselen om waar dan ook door hun aanwezigheid de indruk te wekken dat het er 'vol' is. De problemen begonnen voor Stirn toen de eerste ochtend van het congres dertig deelnemers in de zaal zaten en de tweede dag nog maar tien. Stirn raakte in pa niek. Parlementsvoorzitter Fabi- us, partijleider Mauroy en minis ter van defensie Chevenement zouden de dag daarop de discus sie met hun eigen inleidingen ver levendigen. Dank zij de steun van het bu reau zat de zaal op het moment dat Fabius, Chevenement eh Mauroy het podium bestegen propvol en werden zij tijdens hun speech hartelijk toegejuicht. Die avond ging iedereen tevreden naar huis en niet in het minst het geronselde publiek. Iedere deel nemer kreeg een envelop mee met omgerekend honderd gulden en de boodschap: 'Mondje dicht'. Een van de toneelspelers ver klapte echter wat die middag was gebeurd. Toen dat tot de minis ters en andere genodigden van Stirn doordrong, was de boot aan. Minister Chevenement eiste meteen het aftreden van Stirn. Ook de woordvoerder van de re gering sprak in afkeurende woor den over de farce. Stirn zelf deed aanvankelijk nog of er niets aan de hand was. Zo zei hij onder meer: "Weet u, tij dens bijeenkomsten als deze gaat het minder om wat in de zaal ge beurt dan wat op het podium wordt gezegd". Hij verviel van kwaad tot erger door voort te gaan: "Tenslotte hebben we werklozen laten komen om te luisteren en ook om zich te infor- een dergelijk onderwerp te be trekken waar ze niet gewend zijn naar te luisteren". Stirn begreep gistermiddag dat hij zijn gezicht onder zijn gefopte collega's niet meer kon laten zien. Hij bood zijn ontslag aan. Het werd ogenblikkelijk geaccep teerd. De functie van Stim is voorlo pig bij die van een andere minis ter gevoegd, die uit dezelfde poli tieke hoek komt. Tegen de herfst worden veranderingen in het ka binet van premier Rocard ver wacht. Pas dan wordt bezien of de accenten tussen 'links' en 'mid den' in de regering alsnog zullen worden verschoven. Zwarte journalist doodgeschoten in Zn id-Af rika JOHANNESBURG (AFP/GPD) - De zwarte journalist Sam Mabe is gisteren in Soweto door twee onbe kende mannen doodgeschoten. Ma be was adjunct-hoofdredacteur van de krant The Sowetan. Mabe zou het slachtoffer zijn geworden van een roofmoord. Rechtse extremisten van de bij de politie onbekende 'Witte Wolven' hebben een serie bomaanslagen ge claimd in Johannesburg op het huis en kantoor van een liberaal raads lid, het huis van een wethouder en een synagoge. Een 'Witte Wolf zei in telefoontjes dat de 'aanvallen tot donderdag doorgaan'. Gorbatsjov erkende in het inter view dat de partijleiding fouten heeft gemaakt, maar prees haar be reidheid hervormingen door te voe ren en macht van de partijtop naar andere organen te verschuiven. Zevenenveertig liberale politici hebben in een brief, gepubliceerd in het dagblad Komsomolskgja Pravda, de Sovjet-leiding opgeroe pen tot radicale maatregelen om het leger onder parlementaire controle te brengen en de directe invloed van, de communistische partij op de strijdkrachten uit te sluiten. Vol gens de ondertekenaars, onder wie leden van het presidium van de Op perste Sovjet, partij-afgevaardig den en academici, vormt "de mili taire, bureaucratische elite" een blok met "de conservatieve krach ten" om hervormingen tegen te houden. De toespraak van generaal Albert Makasjov bij het oprich tingscongres van t de Russische communistische partij afgelopen maand heeft bij de progressieven in het land het gevoel achtergelaten Kernwapenfabrieken saneren kost VS 20 miljard dollar WASHINGTON (DPA) - Het oprui- men van het nucleraire en giftige af val van de Amerikaanse kernwa penfabrieken en het herstellen van het milieu in de gebieden erom heen, kost de eerste vijf jaar zo'n twintig miljard dollar. Deze jongste schatting van het ministerie van energie ligt ettelijke miljarden dol lar hoger dan die het ministerie in 1988 maakte, nadat de omvang van de schade aan de installaties en van de nucleaire vervuiling bekendge- worden was. Een groot deel van het benodigde geld is nodig voor het ontwikkelen van nieuwe methoden en de oplei ding van specialisten. De meeste van de zeventien grootste fabrieken in twaalf ver schillende staten van de VS liggen geheel of gedeeltelijk stil omdat ze beschadigd of volstrekt verouderd zijn. Vanuit enkele van de afvalber gen bij de mèestal ver van bevol kingscentra gelegen fabrieken, ko men giftig afval en radioactiviteit in het milieu. Miljoenen smartegeld Het Westduitse chemieconcern BASF betaalt een 23-jarige Ameri kaanse vrouw 3,75 miljoen dollar schadevergoeding, omdat een ont smettingsmiddel waarmee luiers werden gewassen bij de vrouw leu kemie veroorzaakt zou hebben. On danks waarschuwingen die al in 1959 werden geuit, zou BASF het Booth Memorial Hospital in St. Louis, waar de vrouw geboren werd, instructies hebben gegeven voor het schoonmaken met Loxene van luiers, beddelakens en ander linnengoed. RAF De Westduitse Susanne Albrecht, op 6 juni in de DDR gearresteerd op verdenking van lidmaatschap van de terroristische organisatie RAF, wil worden uitgeleverd aan de Westduitse justitie. Volgens haar advocaat Vogel wordt ze nog deze week naar de Bondsrepubliek wor den overgebracht. De 39-jarige Al brecht was een van de acht ver meende RAF-leden die in twee we ken tijd in de DDR konden worden aangehouden. Verkiezingen Taiwan De regerende Nationale Partij van Taiwan en de oppositie hebben gis teren overeenstemming bereikt over een nieuwe procedure voor de presidentsverkiezingen. De presi dent zal in het vervolg direct door alle Taiwanezen worden gekozen en niet meer alleen door de inmiddels bejaarde, van het vasteland afkom stige Nationalisten. Hongarije In Hongarije wordt 29 juli een refe rendum gehouden over de vraag of de president door het volk of door het parlement moet worden geko zen. Het parlement in Budapest is gisteren akkoord gegaan met een voorstel over een referendum van waarnemend president Arpad Gon- cz. De afgelopen weken hebben 200.000 Hongaren hun handteke ning gezet onder een petitie waarin om zo'n volksraadpleging werd ge vraagd. "dat de dictatuur op onze deuren klopt", aldus de briefschrijvers. Volgens hen is er sprake van een crisis binnen het leger, die door de militaire top wordt gebruikt om het hervormingsprogramma van Gor batsjov in diskrediet te brengen. De woningnood onder militaire gezin nen is grootten minste 280.000 fa milies zijn op zoek naar een huis. De liberalen willen daarom dat een deel van het budget voor de aan koop van wapens wordt aangewend voor woningbouw. De politici wij zen bovendien op het grote aantal sterfgevallen in het leger. De afgelo pen vier jaar zijn 15.000 soldaten overleden, van wie 3000 door zelf moord. De oproep van de liberalen is be doeld als steun in de rug van de her- vormingsgezinden die bij het partij congres onder constant vuur staan van de conservatieven. Gisteren openden orthodoxe afgevaardigden opnieuw de aanval op de radicale vleugel binnen de partij. Afgevaar digden uit de provincie beschuldig den de partij van een te slappe en veel te verdedigende houding te genover de groeiende anti-commu nistische gevoelens in het land. Zij riepen op tot een krachtiger en ideo logisch geladen tegenvuur. Ondanks de kritiek is er nog altijd geen tegenkandidaat gesteld voor de post van partijleider, waarvoor Gorbatsjov zich herkiesbaar heeft gesteld. Ook op andere punten ver toont het congres tekenen van ge matigdheid. Onder meer de uitsla gen van de verschillende stemmin gen bewijzen dat hun gezag nog steeds onbetwist is. Volgens pers bureau TASS wijst een peiling uit dat de meeste afgevaardigden op het congres tegen een door een aan tal hervormers gewenste afsplitsing van de partij zijn. PRAAG (AFP) - Vaclav Havel is vanmorgen herkozen als president van Tsjechoslowakije. De 53-jarige toneelschrijver blijft in elk geval nog twee jaar president, wat de zit tingsduur is van het kort geleden gekozen parlement. Bij een geheime stemming kreeg Havel, die kandidaat was gesteld door Burgerforum en diens Slo waakse evenknie Publiek tegen Ge weld, 234 stemmen. 50 leden van het parlement stemden tegen hem. Winnie Mandela legt haar man het zwijgen op tijdens een persconferentie na afloop van Nelson's ontmoeting met premier Thatcher. (foto ap> LONDEN - Na een drie uur lang gesprek met Margaret Thatcher heeft ANC-leider Nelson Mandela de Britse premier gisteren omschre ven als een "vijand van de apart heid". De vice-voorzitter van het Afrikaans Nationaal Congres zei niet langer aan de "integriteit en echtheid" van Thatcher te twijfelen. Het bezoek van Mandela aan Thatcher volgde op herhaalde uit nodigingen van de Britse premier. Mandela ging echter eerst naar an dere Westerse hoofdsteden. Alge meen werd aangenomen dat Man dela Thatcher onderaan zijn lijstje had gezet om zijn onvrede kenbaar te maken over Thatchers beleid je gens Zuid-Afrika. Volgens Mandela waren dè ge sprekken echter "warm en harte lijk" geweest. Thatcher op haar beurt zei onder de indruk te zijn van Mandeia's charme. De kwestie Noord-Ierland kwam tijdens het gesprek maar heel even aan de orde. Mandela had enkele da gen eerder op een persconferentie de Britse regering gemaand om on derhandelingen met het Ierse Re publikeinse Leger (IRA) te begin nen. Die opmerking was in Londen bitter slecht gevallen. Volgens Mandela verschilden Thatcher en hij op drie punten van mening: de kwestie van de sancties tegen Zuid-Afrika, het gebruik van geweld door het ANC en het econo mische model in het Zuid-Afrika van de toekomst. Mandela bepleitte bij Thatcher voortzetting van de sancties tot de apartheid is opgeheven. Thatcher was de eerste en enige Europese lei der die na zijn vrijlating een aantal sancties had opgeheven. Mandela ving echter bot. Thatcher probeerde Mandela er verder van te overtuigen dat een zwarte meerderheidsregering de economie met nationalisaties een slechte dienst zou bewijzen. Mande la antwoordde dat staatsinmenging slechts een van de opties was. NICOSIA/MEKKA/BAYRUT (AP/Rtr/AFP/UPI) - Iran en de pro- Iraanse Hezbollah-beweging in Li banon hebben gisteren Saudi-Ara- bié de schuld gegeven van de ramp in een voetgangerstunnel bij Mek ka, waarbij maandag 1426 mensen om het leven kwamen. De betrek kingen tussen Iran en Saudi-Arabië zijn opnieuw verslechterd, hoewel geen Iraniërs aan de pelgrimstocht deelnamen. De tocht wordt door Te heran al driejaar geboycot uit onge noegen over het feit dat Riyad een quotum voor Iraniërs heeft inge steld. Volgens de Iraanse president Hashemi Rafsanjani bewijst de ramp dat de Saudische koninklijke familie niet in staat is het beheer te voeren over de islamitische heilig dommen. Hezbollah suggereerde gisteren dat de ramp een 'criminele samenzwering' was geweest van de Saudische koninklijke familie. In de verklaring betuigde de Hezbol lah 'grote zorg en angst dat een vooropgezette misdaad aan de dood van de pelgrims ten grondslag ligt'. De Saudische autoriteiten heb ben laten weten dat de pelgrims, die zich in een tunnel van de tentstad Mina naar de heilige plaats Mekka bevonden, merendeels door ver stikking om het leven zijn gekomen nadat een oploop was ontstaan. Rafsanjani noemde de ramp 'een bittere tragedie', maar zei dat het onacceptabel was om een vergelij king te trekken met de aardbeving van eind vorige maand in Iran, die aan 40.000 mensen het leven kostte. Hij doelde daarmee duidelijk op een toespraak waarin koning Fahd van Saudi-Arabië de ramp van maandag 'de wil van Allah' noemde en verwees naar de aardbeving, die zoals hij zei ook niemand had kun nen voorkomen. Rafsanjani zei ook dat betere vei ligheidsmaatregelen nodig zijn voor de jaarlijkse bedevaart naar de heili ge plaatsen in Saudi-Arabië De harde aanval van de Iraanse president op de Saudische koning maakte duidelijk, dat voorlopig niet hoeft te worden gerekend op verbe tering van de relaties tussen Iran en Saudi-Arabië. De verhouding tus sen de twee landen is al slecht sinds april 1988, toen Saudi-Arabië Iran De Saudische autoriteiten waren gisteren bezig een groot terrein bij de heilige plaatsen in gereedheid te brengen om de slachtoffers te kun nen begraven. In het islamitisch ge loof geldt het als een zegen om in Mekka te sterven en te worden be graven. Honderdduizenden moslims zet ten gisteren hun bedevaartsrituelen bij de berg Arafat, waar de profeet Mohammed in de zevende eeuw zijn laatste preek zou hebben ge houden, voort en rouwden om de doden. Cyprus vraagt EG-lidmaatschap aan NICOSIA/BRUSSEL/DEN HAAG (ANP/AFP) - Cyprus heeft gisteren officieel het lidmaatschap van de Europese Gemeenschap aange vraagd. De Cypriotische minister van buitenlandse zaken George Ia- covou kwam de aanvraag persoon lijk indienen bij de Europese Com missie in Brussel. De Cyprische regering heeft alle ministers van buitenlandse zaken van de twaalf EG-landen een brief geschreven met het verzoek de kan didatuur te steunen. Cyprus verze kert de ministers dat het 'alle ver plichtingen uit het Verdrag van Ro me' zal nakomen. Cyprus en de EG hebben al een verdrag om tot een volledige tolunie te komen. De EG opende onlangs een liaison-bureau in Cyprus, tot grote woede van Rauf Denktash, president van dat deel van het ei land waar in 1983 de Turks-Cypri sche Republiek werd uitgeroepen die alleen door Turkije wordt er kend. Het Cyprische parlement had al eerder in principe toegestemd in de aanvraag voor het EG-lidmaat schap. Vooral de conservatieven drongen de laatste tijd aan op het zo spoedig mogelijk indienen daarvan. De grote communistische partij van Cyprus, de AKEL, is tegen maar zal zich bij de meerderheid neerleggen danwel de aanvraag actief steunen als dat de oplossing zou betekenen voor de tweedeling van het eiland. Volgens diplomatieke bronnen in Brussel zal ook Malta, op 16 juli, een aanvraag voor het lidmaatschap in dienen. ADVERTENTIE Zonwering, rolluiken, aluminium ramen en deuren, balie afsluitingen, dubbele beglazing, isolatie. Van Dool zonwering... Vakwerk Showroom: De Hondert Margen 24, De Lier, Tel.: 01745-14145' (Zaterdags van 10 tot 2 uur geopend) Met Van Dool zonwering houdt u het zonnetje uit huis en haalt u kwaliteit in huis. Want met Van Dool zonwering mag u hier allemaal op rekenen: garantie, pertekt maatwerk, vakkundige plaatsing, tóp-kwaliteit materialen, deskundig advies en 'n vrijblijvende offerte. Bezoek ook eens onze stand op de permanente bouwbeurs in Waddinxveen, Staringlaan 6. BUDAPEST/TIRANA - Rond de Volksrepubliek Albanië is het ja renlang doodstil geweest. De Alba nezen mochten er niet uit, buiten landse journalisten mochten er niet in en toeristen werden alleen groepsgewijs toegelaten, waarbij ze zich hadden aan te passen aan een strikt programma. Naast de officië le partijkrant Zeri i Popullit waren vluchtelingen een van de weinige bronnen van informatie over de si tuatie. Hoewel Albanië vaak simpelweg op één lijn wordt gesteld met de rest van het Oostblok, is de situatie niet echt te vergelijken. Het land leefde in totale isolatie en de Albanese re gering stelde zich zo mogelijk nog vijandiger op tegen de Oosteurope- se landen dan tegenover het westen. Na Stalin is het in Oost-Europa, vol gens de Albanese leiders, nooit meer goed gekomen. De bevolking werd klein gehou den door een sectarisch regime dat Albanië volkomen afschermde te gen ontwikkelingen in de rest van de wereld. Alles wat ook maar naar 'westerse decadentie' riekte, was verboden: een broek met wijde pij pen, lang haar, een baard of luiste ren naar rock-muziek. En het was niet zomaar verboden: in alle steden stonden borden, de zogenaamde 'flete rrufe', met muurkranten waar in niet alleen politieke kwesties werden aangekaart, maar waarin ook buurtbewoners in het openbaar aan de schandpaal werden gena geld vanwege hun uiterlijk of hun gedrag. En als dat niet hielp, waren er altijd nog sancties als het verlies van je baan, of zelfs gevangenis straf. Gematigde koers De isolatie van Albanië werd volle dig nadat het land eindjaren zeven tig ook nog eens met China brak. Reizen behoorde tot de onmogelijk heden, wetenschappers konden geen buitenlandse vakliteratuur krijgen en toeristen werden aan de grens streng gecontroleerd. Niet al leen op bijbels en pornografie, maar ook op geïllustreerde bladen en ei Schijnbare rust op het plein voor het Museum van Nationale Historie in de Albanese hoofdstad Tirana. De mas sale vlucht van Albanezen naar buitenlandse ambassades is het meest recente teken dat de ontevredenheid onder de bevolking toeneemt. (foto anp> genlijk alles wat de Albanese geest maar enigszins zou kunnen afleiden van de enige echte waarheid: de communistische leer. Godsdienst, abstracte kunst, Albanese dichters uit de zeventiende eeuw, historisch waardevolle kerken en moskeeën: een voor een verdwenen ze op de mestvaalt van de geschiedenis. Schreeuwende leuzen langs de weg en realistische socialistische kunst waren de voornaamste culturele verpozingen. Dat voorkwam natuurlijk niet dat toch tot de Albanezen doordrong wat er in de buitenwereld gebeurde. Het is een klein land, en vrijwel overal is wel buitenlandse tv te ont vangen, hetzij Italiaanse, hetzij Griekse of Joegoslavische. In het extreem-preutse Albanië behoor den pornofilms tot de meest popu laire programma's, maar-uiteraard vernamen de Albanezen ook de ont wikkelingen in Oost-Europa. De huidige partijleider Ramiz Alia heeft al vanaf zijn aantreden in 1985 een iets gematigdere koers ge baren dan zijn voorganger Enver Hoxha. Hij zwakte het zeer strikte economische centralisme af en ver grootte de importen uit het buiten land. Maar het is de val van de Roe meense dictator Ceausescu geweest die in Albanië echt voor een zekere ommekeer heeft gezorgd. Alia heeft de afgelopen maanden een aantal hervormingen doorgevoerd,' on danks verzet daartegen van conser vatieve partykaders die bang zijn dat hervormingen juist tot onrust zullen leiden. Ander geluid De voedseltoevoer is wat verbeterd, de mogelijkheden om zelf een wo ning te bouwen zijn uitgebreid en collectieven hebben de vrijheid ge kregen hun winsten naar eigen goeddunken te gebruiken. Econo misch zoekt Albanië verder duide lijk toenadering tot het westen en de eerste voorzichtige contacten met westerse investeerders zijn al gelegd. Ook op het gebied van de demo cratie zijn dingen veranderd. Opval lend is bij voorbeeld een interview dat de meest geliefde Albanese schrijver, Ismail Kadare, onlangs in de Albanese pers gaf. Daarin pleitte hij voor rehabilitatie van een aantal verguisde schrijvers en voor herle ving van de oude Albanese cultuur. Kadare, wiens boeken ook in het westen worden uitgegeven, heeft in zijn laatste boek 'Thikat' (Messen) zelfs kritiek uitgeoefend op de Se- curimi, de Albanese geheime dienst die minstens even berucht en alom tegenwoordig is als de Roemeense Securitate. De kranten, die jarenlang niets anders publiceerden dan partijpro- paganda en langdradige stukken over geslaagde vijf-jarenplannen, hebben plotseling ruimte voor an dere geluiden. Een aantal buiten landse journalisten heeft dit jaar toestemming gekregen het land te bezoeken. En de Albanese regering gaf onlangs zelfs voor het eerst cij fers over het aantal en de aard van de politieke gevangenen in het land. Of die getallen kloppen, is een tweede, maar dat het bestaan van politieke gevangenen werd erkend, was op zich al een stap. De meest opvallende hervorming van de afge lopen tijd was overigens wel het be sluit Albanezen een paspoort te ge ven en toeristen uit het westen -toe te staan zelfstandig door het land te Ondanks deze veranderingen neemt de ontevredenheid in het land toe. Dat blijkt niet alleen uit de gebeurtenissen van de afgelopen dagen, maar ook uit stakingen eer der dit jaar en een groeiend aantal vluchtelingen, vooral aan de Griekse grens. Uit het zuidelijke deel van het land komen verontrus tende berichten over spanningen tussen de Albanese en de Griekse bevolking. Maar de grote vraag is of de Alba nese bevolking op korte termijn in staat is die groeiende ontevreden heid echt vorm te geven. De opposi tie in Albanië is dankzij een effectie ve veiligheidsdienst zo mogelijk nog minder ontwikkeld dan in Roe menië. En over het algemeen is een echte oppositie toch een voorwaar de voor revolutionaire veranderin gen. Bulgaarse premier pleitte voor inzet tanks bij protest SOFIA (AP) - De Bulgaarse presi dent Petar Mladenov heeft impli ciet toegegeven dat hij bij een tegen de regering gerichte demonstratie op 14 december voor het inzetten van tanks heeft gepleit. De presi dent deed zijn bekentenis gisteren in een televisierede. Gisteren maakten filmmakers en andere experts na onderzoek be kend dat een videoband, waarop de bewuste uitspraak van Mladenov was geregistreerd, authentiek is. Mladenov had eerder gezegd dat met de band geknoeid was en dat hij gerechtelijke vervolging zou in stellen tegen de makers. In zijn rede van woensdag gaf Mladenov min of meer toe dat hij in derdaad om tanks had gevraagd om af te rekenen met de demonstran ten, maar hij zei ook dat zijn op de band geregistreerde uitspraken uit hun oorspronkelijke verband wa ren gehaald en niet overeenstem den met "mijn werkelijke democra tische overtuiging, mijn rol als poli ticus en staatsman, en mijn politie ke praktijk". WARSCHAU (AP) - Premier Tadeusz Mazowiecki van Polen zal het parlement morgen voorstellen de regering te wyzigen nu die onder sterke kritiek staat van boeren'en van de invloedrijke vakbondsleider Lech Walesa. Verwacht wordt dat Mazowiecki zal toegeven aan de eis van Walesa om de communistische kabinetsleden te ontslaan. De mi nisters van de Boerenpartij Zouden uit eigen beweging willen opstap pen uit onvrede met het landbouw beleid.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 7