Er valt daar grof geld te 'Er zijn mensen die méér lijden' 'Grote waardering voor catechismus' Petra Rothkranz en de kapitalistische jacht op het Oostduitse goud I REPORTAGEi WOENSDAG 4 JULI GEESTELIJK LEVEN MAASTRICHT - Ze is, er gens vorige week, naar de DDR vertrokken. Niet in een dikke Mercedes, en niet in kleding van opvallend dure snit. Nee, ze zal zich wat in getogener bewegen dan ge woonlijk, want je dient je vooralsnog rekenschap te geven van de werkelijkheid van de Oostduitsers dat ze het bepaald niet breed heb ben, dat er na de eenwording werkloosheid ontstaat, dat ze daar nog een tijdje ja, het klinkt onaangenaam tweederangs Duitsers zullen blijven. Petra Rothkranz, een 32-jarige Westduitse makelaar en verzeke ringsexpert, woonachtig in het Zuidlimburgse Kerkrade waar ze louter als hobby een rock-jazz- etablissement drijft, maakt deel uit van het legertje Westduitse zaken lieden dat momenteel uitzwermt over het grondgebied van de DDR met maar een oogmerk: op grote schaal contracten afsluiten, geld, liefst veel geld, verdienen. Dat gebeurt allerminst op de bon nefooi, maar met Duitse gründlich- keit. Voor vertrek hebben de mees te zakenmensen zich uitgebreid la ten voorlichten door marktverken- ners en taxateurs, op de hoogte ge steld van allerhande nieuwe rege lingen niemand wil door eigen stommiteit de boot missen. "Er valt grof geld te verdienen", meldt ze koeltjes. "Daarom heerst er een goudkoorts-stemming. Het wordt nog aangewakkerd door een soort argeloosheid bij de Oostduitsers. Ze hebben nog te weinig besef van ei gen mogelijkheden, bodemschat ten, de grote agrarische gebieden, onroerend goed". Een aansprekend voorbeeld is voorhanden. Een haar bekende ma kelaar uit München heeft nagenoeg moeiteloos optie verkregen op een Oostduits slot met bijbehorende landgoederen. Straks, na de een wording, zal het fungeren als vakan tie-paradijs voor georganiseerd toe risme. Petra Rothkranz: "De ver koopprijs is vastgesteld op ander half miljoen West-marken, terwijl de werkelijke waarde zeker vier- tot vijfmaal zo hoog is. Nee, ik vind dat geen uitbuiting of kolonialisme. Als ze daar de prijs aanvaarden, is dat hun zaak". Kapers op de kust Een zonnige middag op het Maast richtse Onze Lieve Vrouweplein, volle terrasjes. Ze drinkt, rode wijn met Spa, praat zelfbewust over haar metier, de makelaardij en het afslui ten van grote bedrijfs- en transport verzekeringen. Maar ook over de psychische problemen van 16 mil joen Oostduitsers die een andere, veeleisender maatschappij naderbij zien komen en vanzelf over de run van de zakenwereld op de DDR. Er is haast geboden, oordeelt ze. Zeker met belangrijke kapers op de kust als Allianz, de verzekeringsgi gant, die bij de Oostduitse overheid een monopolie-positie tracht los te krijgen. Daarom is een ambitieus reisschema opgesteld: in twee we ken tijd doet ze 130 'contactadres sen', meest grote en kleinere fabrie ken die aan een nieuwe polis den ken nu de staatsverzekering ver dwijnt. En passant, verzekert ze, zal ze de blik laten glijden over een uit gekiende selectie onroerend goed. "Eigenlijk", filosofeert ze later in het gesprek, "is Oost-Duitsland een boompje in de wind. Van veel kan ten wordt nu jacht gemaakt op alles wat er los en vast zit. Maar welbe schouwd kan een concern de hele DDR overnemen. Wat zal het kos ten: twintig, vijfentwintig, mis schien dertig miljard? Je ziet al be paalde verschijnselen in Oost-Ber- lijn. De Duitse Bank heeft daar een hele wijk opgekocht1'. Petra Roth kranz weet het op dat moment nog niet, maar zoals ze al vreesde levert ook Allianz het bewijs voor haar stelling door voor 270 miljoen mark de Oostduitse staatsverzekerings maatschappij in te lijven. Wingewest De gedachte dat de DDR zich blijk baar ontwikkelt tot een middel eeuws wingewest, wijst ze met ver ontwaardiging van de hand. Im mers, de Westduitse belastingbeta ler is de dupe van alles. Die moet bloeden voor de Duitse eenheid: voor de gigantische sommen aan D- mark die over een periode van drie jaar in de DDR worden gepompt. Dat wekt wrevel, zelfs gevoelens van haat, heeft ze al gemerkt. Neemt ze daar geen aanstoot aan? Nee, verklaart ze, want de Oostduit sers gaan zeker niet vrijuit. Dege nen die naar het westen zijn ge vlucht, presteren hier gewoon on der de maat. Ze tonen zich weinig flexibel, zijn nauwelijks stressbe stendig. "Veel Oostduitsers die in de industrie gingen werken, zijn al weer de laan uitgevlogen. Ze kun nen het tempo niet aan. In de DDR kregen ze een week voor dingen die wij in drie dagen kunnen doen. Al les ging daar planmatig en rustig aan. Nu hebben ze moeite om zich aan te passen, blijken niet in staat acht uur achter elkaar te werken". Ze kijkt de verslaggever een ogenblik vreugdeloos aan en spreekt over de bokkesprongen van haar eigen Oostduitse familieleden. Die waren na de val van de Berlijnse Muur in een tijdsbestek van drie weken driemaal bij haar zuster in Hamburg op bezoek geweest. Om te slapen en te eten. "De vierde keer was mijn zuster niet thuis. Toen hebben ze bij haar de koffiezetter en het toast-apparaat meegenomen. Er lag nog een briefje op de keukenta fel dat ze morgen toch kon kopen. Ontstellend. Ze denken dat hier in het westen alles kan, dat het luilekkerland is, dat wij er niet voor hoeven werken". vijf Duitsers verwanten in de DDR. De voedselpakketten die we stuur den, waren duidelijk niet genoeg". Het heeft er, zo te horen, alle schijn van dat zich donkere wolken samen pakken boven de nieuwbak ken Duitse staat. Die conclusie is volgens haar echter wat te vroeg ge trokken. "Ik heb vertrouwen in het bedrijfsleven. Er staan enorme in vesteringen op stapel. Het bedrijfs leven zal de DDR zeker uit de put trekken. In drie, hoogstens vier jaar". Waarop baseert ze haar opti misme? "Op het eerste Duitse Wirt- schaftswunder, begin jaren vijftig. En, let wel, toendertijd waren er nog nauwelijks financiële middelen be schikbaar". En de Oostduitsers. Op zich vor men die slechts een korte termijn probleem. Ze bedoelt dit. "Nu men in de DDR ook 3000 D-mark per maand gaat verdienen, gaan veel ge vluchte Oostduitsers weer terug naar hun geboortestreek, hun ver trouwde omgeving, hun familie. Ze ker zo'n 60 tot 70 procent. Weet je waarom de remigratie van Turken en Marokkanen nooit gelukt is omdat Turkije en Marokko er eco nomisch veel slechter aan toe zijn". Is ze niet al te makkelijk in haar oordeel over de Oostduitse Neubür- ger? Lachende ogen. "Dat is nou ty pisch Nederlands. Jullie zijn veel socialer ingesteld, veel coulanter. Ik weet nog toen ik drie jaar geleden voor het eerst hier was. In de super markt knoopte de caissière met elke klant een praatje aan terwijl er zeker een rij van 20 mensen voor haar neus stond. Doodnerveus werd ik ervan. Ik ben uiteindelijk weggelo pen, karretje laten staan. Ik stond helemaal te trillen". Wiedergutmachung Tactvol Het kan niet anders of de Oostduit sers speculeren daarbij op het slechte geweten van West-Duits- land, vervolgt ze. "Ze geven ons het gevoel dat wij wat goed te maken hebben, dat we een ereschuld heb ben. Ze lijken het ons persoonlijk aan te rekenen dat zij 25 jaar lang geen Apfelsinen konden kopen. En dat werkt. Er is inderdaad een soort Wiedergutmachungs-complex ont staan. Uiteindelijk heeft een op de Het klinkt misschien tegenstrijdig, jawel, maar ze verheugt zich buiten gewoon op haar Oostduitse trip. Het ziet er allemaal veelbelovend uit. "Je betreedt onontgonnen terrein. Het is een nieuw soort uitdaging. Maar ik zal zo tactvol mogelijk wer ken. Ga niet lopen pronken mét Rolex'en en een dikke portefeuille zoals veel anderen nu doen. Want het blijft een arm land, met arme In Oostblok groeiende belangstelling voor mensenrechten LEIDEN - "De meeste Oostduitsers zijn op dit moment vooral met geld bezig". Naar mensenrechten, wil de Oostduitse Sylvia Koppe maar zeg gen, staat het hoofd van haar land genoten niet echt. De zelf tot voor kort vrijwel rechteloze DDR-bur- gers hebben het te druk met zichzelf om zich te bekommeren om pak weg de Palestij nen in de bezette ge bieden of de door linkse en rechtse terreur geteisterde bevolking van Colombia. Toch kijkt een groeiend aantal Oostduitsers ook in dat opzicht over de grens, getuige de oprichting op 31 maart van de vereniging 'Amnes ty International in der DDR'. In het hele land zijn inmiddels 42 groepen actief die zich willen inzetten voor het mensenrechtenwerk. De DDR loopt daarmee voorop in het Oost blok, hoewel in Polen vijfjaar gele den al een (mislukte) poging werd ondernomen een afdeling op te richten. De Oostbloklanden, nog niet zo lang geleden zelf geregeld onderwerp van vernietigende Am- nesty-rapporten, en Amnesty, door de Oostblokregimes stelselmatig verguisd, beginnen elkaar lang zaam te vinden. Op uitnodiging van de Neder landse afdeling van Amnesty was Sylvia Koppe met twee landgeno ten en twee Polen een week in ons land om te zien hoe de organisatie hier werkt, en bracht onder meer een bezoek aan de Leidse Amnesty- burelen. Het is de bedoeling dat in Polen en de DDR eveneens vol waardige afdelingen van de grond komen. "We kunnen", verklaart Koppe de trip naar Nederland, "wel weer aan West-Duitsland vragen hoe het moet, maar de Oostduitsers moeten ook eens hun eigen ideeën ontwikkelen, zelf fouten maken en niet bang zijn om te mislukken". En de Polen? Die hebben net als de Oostduitsers genoeg aan hun Stephan Roth, Matgonate Tavasievic, Andnej Dominiczak, Anna Gale- wicz en Sylvia Koppe: "Ons eerste doel is nu om het grote publiek voor het werk van Amnesty te interesseren". (foto Holvast) kop, met hun zwaar gehavende eco nomie en het voortdurend politiek gekrakeel. Toch vindt Andnej Do miniczak het maar tot op zekere hoogte gerechtvaardigd als je om die reden bij zijn landgenoten niet met het lot van mensen in een of an dere ver-weg-staat hoeft aan te ko- "Persoonlijk zit het me een beetje tot hier om Pool te zijn", distanti eert hij zich krachtig van dergelijk egoïsme. "Het gaat in veel opzich ten erg slecht in Polen, maar niet al le. Er zijn landen die grotere proble men hebben, en mensen die meer lijden dan wij. Denk maar aan een continent als Afrika waar de politie ke en economische problemen echt gigantisch zijn. Voor mij persoon lijk is dit werk een nieuwe uitda ging". Discriminatie Als regel geldt dat een Amnesty-af- deling niet de mensenrechten in ei gen land in de gaten houdt teneinde zo objectief mogelijk te werk te gaan. De Polen en Oostduitsers kunnen derhalve binnen Amnesty niet voor 'eigen publiek' in actie ko men. En dat is volgens hen ook min der nodig. Gevraagd naar de huidi ge situatie van de mensenrechten in de DDR die tot de omwenteling uit niet veel meer bestonden dan recht op werk, huis en eten, noemt Berlij- ner Stephan Roth als belangrijk wa penfeit onmiddellijk de amnestie voor politieke gevangenen. "Al zijn er nog problemen met de 'pseudo- criminelen', mensen die zogenaamd voor echte criminialiteit maar ei genlijk vanwege hun politieke over tuiging zijn vastgezet". De doodstraf was al voor de omwente ling in de DDR afgeschaft, door Honecker nog wel, "een van de wei nig goede dingen die de man heeft verricht", aldus Koppe. De discriminatie van onder ande ren Turken en Roemenen in de DDR baart Roth echter grote zor gen, zoals de Poolse Matgonatre Ta vasievic haar ongerustheid uit spreekt over de vijandigheid waar op Poolse immigranten in veel lan den in Europa stuiten. "De houding tegenover Polen, ook in Nederland, is verhard. Ze worden gediscrimi neerd en geïntimideerd", zegt ze, daarbij ook consulaten en ambassa des niet buiten beschouwing la tend. "Als Europa één moet wor den, is dat toch niet echt de weg". "Perfect", noemt Tavasievic de mensenrechtensituatie in Polen. Maar landgenoot Dominiczak wijst erop dat de doodstraf nog steeds niet is afgeschaft. Die is voor vijf jaar opgeschort. "Veel Polen vin den dat de doodstraf gehandhaafd moet blijven. Met het opschorten wil de regering aantonen dat het land zonder kan, dat er niet onmid dellijk anarchie uitbreekt. Maar er schuilt een gevaar in om de beslis sing over al dan niet afschaffen uit te stellen. Onder de huidige econo mische omstandigheden neemt de criminaliteit toe, en dat geeft voor standers van de doodstraf toch een argument in handen". Van het weekje Nederland heb ben de vijf naar eigen zeggen ge leerd dat het Amnesty-werk een se rieuze aangelegenheid is en een af deling niet zomaar is opgezet. Do miniczak: "Het is geen heldenwerk met spectaculaire acties. Je moet klein beginnen, geduld hebben. Een boekenmarkt houden om aan geld te komen. Kortom: heel leer zaam. Ons eerste doel is nu om het grote publiek voor het werk van Amnesty te interesseren". EEN AVONDJE STAPPEN! Het is gek hoe koel een mens kan handelen in paniek. Alsof de natuur ogenblikkelijk tegenwicht geeft. Ik schreeuwde niet, ik sprong niet overeind, ik raakte de vrouw niet aan, ik keek alleen en ik was binnen de seconde broodnuchter. Althans voor dat moment. Rond het mes welde dik, bruin rood bloed waarin het zachtroze licht vonkte. Het leek wel plastic, zo onecht kwam het me voor. Het bed- degoed onder haar was er mee door drenkt. Ik registreerde het roerloos, als een camera, alsof ik bevroren was, maar m'n maag zat plotseling in m'n keel toen er ergens in die kamer een telefoon sclwl overging. Als een zombie kwam ik overeind, wachtte tot het apparaat zweeg. Pas toen leek het alsof een veer in me los sprong. Ik greep m'n schoenen en rende de gang door naar de voor deur. Opende die op een kier, keek. Staarde tot m'n verbijstering in de betegelde hal van de flat-etage waar Scholten en ik 's avonds uit de lift O ja, daar was ik ze ker van, want ondanks de brei in m'n hoofd herkende ik de bloeiende oleander naast de lift en herinnerde ik me hoe verbaasd ik wat dat de plant bloeide tot ik gezien had dat hij van plastic was. Ik deed de deur wat verder open en het eerste dat ik zag was het naamplaatje. „Karin de Leeuw". Het zei me niets. Was de dode vrouw die Karin? Wat kon het me verdomme sche len?! Ik moest hier weg, nu! Meteen! Zo te zien was het nacht, ergens zeer vroeg in de ochtend en er zou geen kip zijn die me naar buiten zou zien... M'n horloge! Ik duwde de voordeur die ik bijna achter me had dichtgetrokken weer open, deed hem zachtjes toe en liep bloednerveus te rug naar de slaapkamer. M'n horloge lag op de brede plank achter de hoofdkussens, naast de te lefoon. Toen ik het weggriste schoof de telefoon op zij en viel in bed. Ik wilde hem pakken maar realiseerde me toen dat een mens vingerafdruk ken achterlaat en dat die van mij overal konden staan! Tegelijkertijd grinnikte ik zenuwachtig. Nou en? Wie had mijn vingerafdrukken? God, was er toch nog rendement van een deugdzaam, fatsoenlijk leven! Toen zag ik het boekje. Een klein, rood, dun boekje. Het had met cel lotape onder de telefoon bevestigd gezeten en lag daar nu op het kus sen. Vraag me niet waarom, noem het voor mijn part mannelijke intui- tie of stomme impulsiviteit, maar ik pakte het en propte het zonder het ei genlijk goed te beseffen in m'n bin nenzak. Vervolgens liep ik op m'n te nen de kamer door om te kijken of er godmochtweten wat nog van me zou kunnen liggen. Ik vermeed een blik te werpen op het dode lichaam ter wijl ik aan die kant onder het bed keek. Ik liep weer naar de woonka mer, vervolgens naar een pastel groene luxe badkamer, naar een hy permoderne keuken en pas toen ik met zekerheid wist dat er niets in die flat lag dat aan mij refereerde trok ik trillend de voordeur dicht. Een ogenblik stond ik daar in die hal. Zou ik naar die flat van Moniek gaan? Kijken of Bert Scholten daar was? De zenuwen sloegen ogenblik kelijk weer toe. Scholten en die Mo niek wisten ongetwijfeld dat ik bij die vrouw was geweest! Hoe was ik daar anders binnengekomen? Zou ik naar de politie gaan? Ik glimlachte. Dat was oerstom, want dan zou Lizzy het te weten komen en dat was het laatste wat ik wilde. Ik liep door de hal naar de deur van die Moniek en belde na enkele seconden aan. Wachtte, maar nie mand deed open en ik durfde geen tweede keer te bellen. Omzichtig daalde ik de trappen af naar bene den, steeds in een bocht verdacht op mogelijke vroege thuiskomers, maar ik haalde ongezien de uitgang van het gebouw, herademde toen ik m'n Peugeot op de parkeerplaats zag staan. Realiseerde me dat Scholten dus waarschijnlijk nog bij die Mo niek zou zijn. Of zou hij een taxi ge nomen hebben? Ik startte en keek om me heen. Het was donker en doodstil op straat, maar desondanks besloot ik om m'n lichten nog niet te ontsteken en reed voorzichtig van de parkeerplaats af, Qaf toen wat gas bij en draaide naar rechts waar de straatweg be gon. Op hetzelfde ogenblik werd ik verblind door het felle licht van kop lampen en direkt erna krijste het rempedaal onder m'n voet. AMSTERDAM 'Eigentijdse grafiek' heet de tentoonstelling van door de bij bel geïnspireerd grafisch werk van Nederland se kunstenaars, die tot 14 okto ber is te bezichti gen in het Bij bels Museum Amsterdam. De openingstijden zijn van dins dag tot zaterdag van 10 tot 5 uur, op zon- en chris telijke feestda gen van 1 tot 5. Illustratie: een houtsnede van Rudi Seidel met als titel 'Voe ding voor ieder- Kardinaal Ratzinger over ontwerp: DEN HAAG (ANP) - Het Va ticaanse ontwerp voor een nieuwe wereldcatechismus kan volgens kardinaal Joseph Ratzinger rekenen op "bui tengewoon grote instem ming". Het hoofd van de con gregatie voor de geloofsleer schrijft dit in een Duits rk maandblad. Er zijn tot nu toe ongeveer hon derd reacties binnengekomen op de wereldcatechismus, die moet dienen als voorbeeld voor natio nale catechismussen. De bis schoppenconferenties geven het document een 7+, aldus Ratzin ger, "en dat is een heel ander re sultaat dan we op basis van be richten in de pers zouden moeten geloven". De Amerikaanse bisschoppen hebben het 450 pagina's tellende ontwerp, dat het Vaticaan nog niet aan de openbaarheid heeft prijsgegeven, volledig gekraakt. De catechismus haalt bijbeltek sten uit hun verband, degradeert leken, zit vol seksistisch taalge bruik, accentueert de verschillen met andere kerken en heeft geen oog voor de dialoog met andere godsdiensten, aldus de Ameri kaanse bisschoppen. Hun Nederlandse collega's rea geerden vorige maand ingetoge ner, al zien enkele bisschoppen ook graag meer aandacht voor de bijbel, voor de oecumene en voor de joodse wortels van het christe lijk geloof. Bovendien moeten zo wel mannen als vrouwen zich in het document kunnen herken nen, aldus de Nederlandse bis schoppen, die geen eensluidende reactie naar Rome hebben ge stuurd. Ratzinger onderstreept dat de ontwerp-catechismus geenszins een Vaticaans document is, zoals critici willen doen geloven ("om zo de hele onderneming makke lijk in diskrediet te brengen"). Het document is samengesteld door een commissie van zeven bisschoppen uit Zuid-Amerika, Europa en het Midden-Oosten. Er is geen enkel hoofdstuk in het Va ticaan geschreven, aldus Ratzin ger, die zelf leiding geeft aan de Reform joden erkennen ook homo-rabbijn SEATTLE (AFP/UPI) - Het re form jodendom, de meest liberale van de drie stromingen in het jo dendom, erkent officieel homo seksuele rabbijnen. De 500 deel nemers aan de jaarlijkse rabbij nenconferentie in Seattle (VS) hebben gebroken met een traditie van 4.000 jaar. Volgens de deelnemers zijn er al lange tijd homoseksuele rabbij nen en is hun besluit slechts de feitelijke erkenning daarvan. Het besluit heeft betrekking op de 1,3 miljoen reform joden in de we reld, van wie verreweg de mees ten in Noord-Amerika wonen. Schiedamse kerk door Vaticaan tot basiliek verheven ROTTERDAM (ANP) - Het Vati caan heeft de St. Liduinakerk in Schiedam verheven tot basiliek. Kardinaal Eduardo Martinez, pre fect van de congregatie voor de sacramenten, heeft dit meege deeld aan bisschop R.Ph. Bar van Rotterdam. Mgr. Bar heeft herhaaldelijk verzocht de St. Liduina deze ere titel voor een voorname kerk te geven, nadat in de parochie de af gelopen zes jaar het nodige voor werk is verricht om te kunnen voldoen aan de liturgische voor waarden voor een basiliek. De neogotische kerk aan de singel is tussen 1878 en 1881 gebouwd naar een ontwerp van E.J. Mar- gry. Pastoor P.M. Vismaris vindt het besluit van het Vaticaan een prachtig geschenk aan zijn paro chie, die juist dit jaar herdenkt dat een eeuw geleden de verering van St. Liduina officieel werd goedgekeurd. Hij hoopt met een groep parochianen in september de paus persoonlijk te kunnen be danken en hem te verzekeren dat de kerk haar nieuwe verplichtin gen zal nakomen. De St. Liduinakerk is de eerste basiliek in het bisdom Rotterdam en de elfde in heel Nederland. De laatste kerk die tot basiliek werd verheven, was de St. Servaas in Maastricht. Dat gebeurde in mei 1985 tijdens het bezoek van paus Johannes Paulus II aan Neder land. Charismatische voormannen uit Europa bijeen WIJK BIJ DUURSTEDE (ANP) Niet zozeer het sluiten van ac- coorden of het uitbrengen van een slotverklaring is het doel van het eerste Europese charismati sche leiderscongres alswel het "blanco in gebed gaan en geïnspi reerd worden door sprekers". Zo verwoordt K. Slijkerman vna de Katholieke Charismati sche Vernieuwing de opzet van het congres, dat van 24 tot 28 juli in Bern wordt gehouden. Het the ma is 'Jezus, hoop voor Europa'. Tot de sprekers behoren pater Tom Forrest (USA), directeur van het rk wereldwijde programma Evangelisatie 2000, en Floyd Mc- Clung, internationaal directeur van de evangelische beweging Jeugd met een Opdracht. Met de "verwachting naar bo ven willen we relaties opbouwen, vooral tussen de gevestigde ker kelijke stromingen en mensen uit bijvoorbeeld de Pinksterbewe ging", aldus Spijkerman. Zowel in de RK Kerk, de protestantse en de zogenaamde vrije kerken vindt charismatische vernieu wing plaats wat tot de zogenaam de vrije kerken vindt charismati sche vernieuwing plaats wat tot "herkenning over grote kerkelij ke barrieères heen leidt". Het Vaticaan zendt officiële ad viseurs, onder wie bisschop Paul Cordes, vice-voorzitter van de pauselijke.raad voor de kerken, en Charles Whitehead, president van het internationale bureau van de rk charismatische vernieu wing in Rome. Er hebben zich ruim driedui zend mensen ingeschreven, van wie zo'n vijftig uit Nederland. Tot hen behoort de hervormde predi kant W. W. Verhoef uit Vlaardin- gen, voorzitter van de Charismati sche Werkgemeenschap Neder land. De deelnemers komen uit bijna alle Europese landen, inclu sief Tsjechoslowakije en de Sov jetunie. Kleinkoor. Het Oekumenisch Kleinkoor Sassenheim, dat als doelstelling verlevendiging van de liturgie en het uitdragen van de oecumene heeft, zoekt nieuwe leden. Informatie bij Koos Burge- mijer, tel. 02522-31015. Beroepingswerk Hervormde Kerk: beroepen te Foudgum-Raard (herv.-geref.) i.c.m. Rinsumageest G. Muilwijk Parrega en Hieslum, te Oud-Vossemeer H. de Jong kand. Middelburg; aangenomen naar Baarn als diakonaal predikant mw. A.M. Parmentier-Blankert kand. Hilversum, naar Emmen (toez.) mw. E.E. Nordt kand. Amsterdam, naar Nieuw Stadskanaal A.D. Poortman Wijnjewoude; bedankt voor Bodegra ven (toez.) L. Wüllschleger Den Haag. Geref. Kerken vrijgemaakt: bedankt voor Spakenburg-Zuid M.J.C. Blok Apeldoorn. Gereformeerde Gemeenten: beroe pen te Sprang-Capelle i.c.m. Doven- zorg G.J. van Aalst Benthuizen. Kinderen kijken dromerig de etalage binnen van een Oostberlijnse winkel vol met aanlokkelijke westerse i De economische eenwording van beide Duitslanden heeft geleid tot een ware 'goudkoorts' onder zakenlieden westen, terwijl de oostduitsers argeloos toekijken.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 2