Ergens al een klein beetje dood zijn
Fascinerende handel in alibi's
NFORMATIEF
Als de dood voor grote gevoelens
Roemeense revolutie in
fotoboek treffend belicht
weinigoptehebbenmetde^estJer" ^aarinhaarboekisvandiesom-
S. Montag toont zich een uitstekend verteller
Dr. Lou de Jong beschrijft leven na een hersenbloeding
Pathetische geheimtaal van 'veelbelovende' Schoenmakers
Jessica Durlacher, Peter Elberse en
Joost Zwagerman vormden de re
dactie van het literaire tijdschrift
'De Held' Ze stelden een bloemle
zing samen met vijfentwintig niet
eerder gebundelde verhalen van
jonge schrijvers. 25 Onder 35 heet
het boek. Sommige auteurs hebben Maar in het voorwoord van dit boek
al naam gemaakt, anderen zijn nog geeft men aan dat de vijfentwintig lingen
weinig bekend. Heel erg jeugdig gebloemleesden allerminst een
club vormen, laat staan een rebel-
Bloemlezing nieuwe verhalen van 25 jonge schrijvers
lezers zijn die Barnards bespiege- Danaiu0a
ïeen over ziin ieuedliefde Clara ■Danailieit
zijn de deelnemers overigens niet
de alleijongsten uit het gezelschap lenclub.
zijn in 1963 geboren, twee van de 'Veelvormigheid
medewerkers vieren dit jaar zelfs al enig mogeljjke karakteristiek',
hun zesendertigste verjaardag. Het kent
komt overeen met het beeld van on- reld -
r zei- zeggen, het ingetogen sierproza
literatuur,
zijn jeugdliefde Clara
als gezeur zullen ervaren. Evenzeer
kan ik me indenken dat men zich
niet aangesproken zou kunnen voe-
voorlopig de len door Boudens' beschrijving van
de bizarre liefde tussen de zesen
twintigjarige John en de kroegba
zin Irene, die tegen de zestig loopt.
Hetzelfde gevoel kan wel heel
den op werkelijk jonge leeftijd de- Benno Barnard en het zeer uitbun- ders worden uitgewerkt. Dat komt bied
Natuurlijk is ook Herman Brussel-
mans vertegenwoordigd met een
liefdesverhaal. Over zijn betekenis
als schrijver wordt wisselend ge
dacht, maar ieder zal moeten erken
nen dat hij voor een niet
lijk deel het gezicht bepaalt
nieuwste literatuur in ons taalge-
wie zijn werk volgt nauwelijks ver
rassen. Hoofdpersoon Brusselmans
drinkt opnieuw heel veel, voert om
slachtige gesprekken, heeft zwarte
gedachten. "Ik weet niet wat het
geluk", stelt hij op een gegeven rr
doonrga™s o^eV^ed^humo'j'en ?3"g gedUhUIid,bb0i Boer?nPart« hadden Seen sch«n
"iSSEa opaantem" rken.DefotosonvoHe-
is echtgenote Gloria Hii hnurit vppI dlg'de teksten zlJn te lang en mmid- ballingschap en Roemenen hebben
MEÏSÖ'MTS Ho." behoefte aan 'buitenlandse lei-
telkens opnieuw met andere
wen aan. In Vlucht
mij
dan ook allemaal liefde- ders'
werk-oud-papier. Op de keper be- Eigenlijk
wordt ,e
buteert
Toch hebben aankomende schrij
vers de laatste tijd veel van zich Rogi Wieg
doen horen. Ze presenteerden zich schrijf van
vaak zelfverzekerd, soms luidruch- voorts,
tig. Volgens de inleiding van het
boek zou 'vijf jaar geleden een der
gelijke verzameling verhalen door
Nederlandse en Vlaamse auteurs
onder de vijfendertig nog ondenk
baar geweest' zijn. Simpelweg
dige werk van Luc Boudens. Of tus-
de intieme ontboezemingen van
2n het opzichtige ge-
Atte Jongstra. Enzo-
steeds
i deze bundel r
Liefde
Pieter Boskma, Martin Bril, Kes-
ter Freriks, Robert Vernooy, Dirk staan. Op het
van Weelden, Bas Heijne, Joost hij flink op,
Zwagerman laten zich, zij het dan
door het moderne leven verschafte eens kiest hij
De tegenstrijdigheden die tussen
de verschillende jonge auteurs zijn
te bespeuren, kunnen in zijn proza
merkwaardigerwijs naast elkaar be-
moment schept
m wat later aan
zelfvernedering over te geven. Nu
niemand echt aan
de macht in Roemenië, dacht ze. Ze
zag verschillende knokploegjes hun
terrein afbakenen. De betogers op
de het plein, de Hongaren in Transsyl-
vanië, de nationalistische Roeme
nen van Vatra Romana (Roemeense
Haard), de aanhangers
ndenVerder biecht hii on Roemenië- Ala°f alles op z'n kop Front. Iliescu wachtte de confronta-
•r van de waanrfn' t- whlen staat TeSen middernacht, kort na tie af. Tot met stokken bewapende
het laatste journaal, belt ze op. Ilies- mijnwerkers de betogers in Buka-
i- heerst: de liefde. Het
dat er toen onvoldoende schrijvers constateren hoe verschillend dit o
uiteenlopende verhalen decors, allen leiden door het aloude
worden door één onderwerp over- thema van de liefde. Grote talenten toon
aardig te zijn ook hier weer schaars.
dichter
worden. Hij voegt daar onmiic(deï-
lijk aan toe: "Dat is ten eerste niet
verheven register, makkelijk, en ten tweede V
platvloerse daar je verstand bij verliezen
3 oprecht, heeft ze gezegd. Om- rest r
s kwamen leren. Meteen i
spoedig
te slaan. Soms schrijft hij
ontroerende ontboezemingen
duidelijk wie in Roemenië de macht
rechtzet- heeft. Veel verschil met vroeger is
niet. Ze is bang voor een burger
deze leeftijdsgroep bestonden, uitputtelijke gegeven behandeld den Kristien Hemmerechts en Tom
De samenstellers hebben nu zelfs wordt. Dan blijkt pas goed hoe an- Lanoye. In 'Brokstukken' laat Hem-
Voor de sterkste bijdragen zorg- zich vervolgens als meester van de
ders Barnard en Boudens dit onder- merechts een jonge
Zo herroept h?j ^"iedere
zwemen wordt snel in banaliteit se se democratle- Naar tegenstanders bere bespiegelingen niks terug te
wil hy met luisteren. Ze maken de vinden. De euforische sfeer van
vertellen Brusselmans het verhaal 'Maagd
del
Het is verleidelijk om in een bun- schrijft over zijn eerste liefde op
schrijversgeneratie bijna verheven toon, loopt over
werp tegemoet treden. Barnard over de aan waanzin grenzende lief- Oppergod'. Onlangs liet hij ook de
haar
Vlucht i
wordt voorgesteld naar grote lijnen gevoel. Boudens kiest
i verhelderende verbanden te z
ken. Of dat in dit geval zin heeft, is
echter de vraag. Er is wel eens geop
perd dat zich een 'rebellenclub van
jonge heiden' had aangediend.
vloerse invalshoek
nisme de vrije loop.
Het is moeilijk uit te maken
gedreven dat ze het gezin ont
laat zijn cy- vluchtte. 'Spek en bonen' van La
noye gaat over een man die een ver
houding begint met de moeder van
het In het boek,
smoord. Juist die angst voor de gïo- ^lutie' kaoTzelrtie Welke
te gevoelens maakt Brusselmans ^olutie kapot, zegt ie. Welke
mij verschijnen. wLrdiger van"^ joSgl schavers- Nachten slaap is ze er oy mge- een neei comingeni roro-journa
kondigde hij zelf generatie. schoten. Het boek heeft de Haar- ten als de revolutie niet werd
HANS WARREN
eind december is hierin nog door
gesijpeld. De foto's, geschoten door
heel contingent foto-journalis-
ge-
lemse Roemeense (acht jaar gele- maakt in de straten van Timisoara,
Bukarest, Sibiu, Cluj en Brasov,
v«ui wc swuyvci nniHifin orussei- den kwam ze naar Nederland) -
mans verder'. Het werk bestaat uit -|<;ss«ca Durlacher, kenlang opgeslokt. Het plan werd dan toch in de gretige lenzen
vier brieven aan de 84-jarige bewon- uit* Bert £kki m¥?o Zwagerman' maanden geleden geboren, kort na westerse media - worden er niet
,,j V. Hip fppctpliilrp Irprct tncson uil^in
viucnt voor mij, Herman Brussel-
i, uitg. Bert Bakker, 29,90
Er zijn nogal wat i
gezegd wordt dat ze twee levens
hebben. De ogenschijnlijk saaie
kantoorklerk in driedelig blijkt een
playboy zonder weerga in het groot-
door te maken dat u OOK bent waar
u NIET wilt zijn".
De eerste reactie laat niet lang op
zich wachten. Kapee en zijn com
pagnon Désirée, een schoonheid
stedelijke nachtleven. En de blitse natuurlijk, worden benaderd door
verkoopster van lingerie breit
werktijd een speelpakje voor haar
dochtertje, terwijl ze op de bank zit
in joggingpak en naar 'Dallas' kijkt.
Alles is mogelijk.
In 'De Alibicentrale' van S. Mon
tag (alias van de schrijver Henk Hof
land) staan de belevenissen van
Kapee, eigenlijk Karei-Peter, cen
traal. Kapee is een snelle jongen,
vaak letterlijk op zijn 'roofdier' van
1000 cc, dynamisch, geliefd door
beide seksen en gevreesd om zijn
onberekenbare gedachtenspron-
gen. Hij beweegt zich onder de 'sce
ne' van onze hoofdstad als een bar
racuda onder argeloze badgasten:
flitsend en meedogenloos. Kapee is
een jongen die zich onvoorwaarde
lijk kan overgeven aan wat het le
ven hem te bieden heeft.
Op een mooie najaarsavond zit
Kapee met een stelletje van zijn
vrienden bij elkaar. Eén van hen
moet naar een faculteitsvergade
ring, maar heeft daar absoluut geen
zin in. Kapee stelt hem voor dat hij
wel even op en neer zal scheuren
met zijn motor om de presentielijst
te tekenen. En zo wordt het idee
voor de Alibicentrale geboren. Ie
dereen wil wel eens een keer op
twee plaatsen tegelijk zijn. Het gaat
erom de buitenwacht voor te spie
gelen dat je ergens bent, terwijl je
daar natuurlijk niet bent.
Er valt grof geld te verdienen, zo
ruikt Kapee, met de handel in iden
titeiten. Hij laat er geen gras over
groeien en voegt, geheel naar zijn
aard, de daad bij het woord. En een
paar dagen later verschijnt er al een
advertentie in de krant: "Wij zorgen
dat u bent waar u GRAAG wilt zijn
zekere Grada Gevel. Intussen
laat Kapee, bepaald niet van giste
ren, uitzoeken wat voor vlees hij in
de kuip heeft. Gevel blijkt de vrien
din te zijn van de machtige indus
trieel Katz van Woerden: meteen
een vette vis aan de haak, zo lijkt
het.
Gevel wil drie dagen
zijn zonder dat iemand dat weet.
Kapee stelt het volgende alibi
dan Kapee zich in theorie ooit had
kunnen voorstellen. Hij komt te
recht in een wereld vol 'witte boor-
den'-criminaliteit, in de jungle van
de beurswereld waar gigantische
bedragen omgaan. Grada blijkt de
man waarmee ze hokt niet alleen
met een ander te bedriegen, maar
werkt ook nog eens samen met een
stelletje computerfreaks om de po
ten onder zijn imperium uit te za
gen. Uiteindelijk zet ze dat clubje
zelfs buitenspel.
Kapee raakt verwikkeld in een
Brussel web, complicatie stapelt zich op
complicatie en op een gegeven mo
ment merkt hij dat hij de touwtjes
Grada zal voor de buitenwacht bij niet meer in handen heeft, het initia-
oudere vriendin in Zutphen lo- tief is hem ontglipt. Het idee
geren. Kapee zal daar verblijven,
wat hij een 'kantoor' noemt, om
mensen die de vrouw willen spre
ken af te schepen. Bovendien moet
er materiaal verzameld worden over
Zutphen en het leven daar, dat later teel.
zal kunnen dienen als bewijs voor 'De Alibicentrale'
het feit dat Grada er inderdaad drie schreven boek,
dagen heeft doorgebracht: num
mers van de lokale krant, filmpro-
Alibicentrale, de droom
moralistische non-conformistist,
ontwikkelt zich tot een nachtmerrie
waaraan Kapee ten onder gaat, ver
zwolgen door zijn eigen luchtkas-
vlot ge-
kwalificatie die
de Nederlandse literaire kritiek al
snel iets denigrerends heeft. Het is
Verder is het natuurlijk belang
rijk dat Grada op afgesproken tijd
stippen bereikbaak
centrale, want stel je
derlandse literatuur. En als er dan
eens iets verschijnt waarin op lite
raire wijze een flitsend verhaal
de Alibi- wordt verteld, is de neiging onder
dat ie- het literaire establishment groot de
die feestelijke kerst tussen uitzinni- minder dramatisch onder.
Sommige platen zijn werkelijk
schitterend. Treffender en schrijn-
torische omwenteling in haar ge- ender dan elk verhaal. Dankzij be-
boorteland, die ze heeft gevoeld tot middelingsbureau De Hollandsche
misoara, waar buiten mitrailleurs een
ratelden en verschanste Securitis- en sfeerplaten. De teksten steken
ten uit hun schuilhoek werden ge- daar een beetje magertjes bij af. Ze
dreven, was ze intens getuige van de beschrijven de aanloop naar en het
strijd om de macht. Eigenlijk bij verloop
toeval, want als stagiaire van het aandacht
NRC Handelsblad was ze alleen c
wille van haar vaardigheid
Roemeense taal met een vers]
ver naar de brandhaard der r<
tie gezonden. Nog voor de beslis
sing was gevallen, werd ze afgelost.
Maar ook van minder dichtbij ble-
de beelden haarscherp. De Libertate!, De Roemeense Revolutie,
de revolte, met ruime
>or wat intussen is gesle
ten tot cliché. Maar de inmiddels ge-
de corrigeerde kijk op de loop der Roe
meense geschiedenis is in 'Liberta
te!' nog niet doorgedrongen.
ONNO HAVERMANS
vreugde van de Roemenen: "Ko
men jullie vanuit Hongarije? Dan is
de grens dus open. Dan zijn we vrij!
Nausicaa Marbe en Marijke
Bcrgh, uitg. Buijten en Schipperheijn
i.s.m. Tweede Wereld Centrum, 39,50.
Met de opbrengst van het bock zal de
onafhankelijke pers in Roemenië wor-
S. Montag, alias Henk Hofland
verwijderd. "Hen is een worst
een sprookje voor bedriegers is een tamelijk flauwe ontknoping, gehouden. De kachel een paar gra
an het oorspronkelijke feuilleton Toch blijft met deze kanttekenin- den hoger, brood en vlees op de
en ingrijpende bewerking". gen overeind, dat Montag een boek plank, legalisering van abortus en
De draden hebben meermaals heeft geschreven waar andere Ne- voorbehoedmiddelen, en het volk is
Zutphen, dan wordt u ge "diepgang kan geven. losse eindjes. Ook de afloop van het derlandse literatoren maar eens tevreden. Het stemt braaf, als altijd,
snel mogelijk gewaar- Montags schepping kent een paar verhaal bevredigt niet. Niet omdat goed naar moeten kijken. Want bar- op de grote leider".
-akke punten. Een aantal bijfigu- het geen 'happy end' heeft, Montag bituraten kun je voor veel minder Nausicaa geeft volmondig toe. De
n krijgt even aandacht van de ver- volgt daarmee keurig de wet in onze geld ook bij de apotheker op de Roemenen hebben Ion Iliescu tot
Als Grada akkoord gaat met de teller om vervolgens definitief uit moderne letterkunde, maar omdat hoek krijgen. president gekozen omdat hij een
voorwaarden die de Alibicentrale beeld te verdwijnen. Ook aan ande- het wie en waarom zo voor de hand RPTNnT n !ichte verb?tering heeft gebracht in
stelt, begint het behoorlijk riskante re details kun je zien dat het boek is liggen. De lezer is getuige geweest hun eerste levensbehoeften. Hij had
spel. Al snel blijkt dat er in de prak- opgezet als een feuilleton, al ver- van een 'groots en meeslepend' ver- De Alibicentrale, S. Montag, uitg. Bert §een tegenstand, zegt
tijk meer mogelijkheden opdoemen meldt het colofon: "De Alibicentra- haal en moet genoegen nemen met Bakker, 24,90. daten van de Liberale Partij
Inmiddels is duidelijk dat de Roe- SëJ onïersteund
meense revolutie veel minder spon
taan was dan de westerse buitenwe
reld wilde weten. Het Front voor
Nationale Redding, dat vorige
maand de eerste vrije parlements
verkiezingen zo overweldigend
won, is al tenminste een jaar gele
den geformeerd uit ontevreden par
tijleden. De revolutie bleek niet
meer dan een reorganisatie van het
communisme: de scherpe kantjes
eraf, Dracula afgeschoten en zijn
trouwste helpers gestraft, maar het
gros van de trouwe apparatsjiks
onveranderd op hun post.
"De Roemenen zijn omgekocht
met salami", zeiden de ontevreden
K van "weken" haMhandt -«obiogïafisehe verhaal van Tob.as
6 J,?k,e",b3rdbf"adJg WolffsjeugdindeVS.Uitg.BertBakker,
Nieuwe Uitgaven
Fiction
Tien vrolijke verhalenOp weg naar het
einde, Gerard Reve. Uitgever Veen
brengt een herdruk van twee klassiekers
van onze volksschrijver. Prijs resp.
ƒ22,50 en ƒ27,50.
Wat doe ik hier, Bruce Ghatwin. Een
persoonlijke keuze uit verhalen, karak
terschetsen en reisverslagen van de in
1989 overleden schrijver. Uitg. Bert Bak
ker, ƒ39,90.
De jongen die ik was, Tobias Wolff. Het
mand haar via de telefoon wil spre- wenkbrauwen op te trekken
eens meewarig te lachen. Montag is
'gewoon' een uitstekende verteller
Grada zo snel mogelijk contact op- met een goede stijl, die een tamelijk
neemt: "Gaat_voor u bijvoorbeeld oppervlakkige wereld toch de nodi-
de telefoon'
in Brussel z
schuwd, en dan belt u terug uit Zut
phen." Zogenaamd dus.
het Universiteitsplein werden ƒ34,90.
Een schamel kerkhof, Sergej Kaledin.
Het leven van Vorobej, grafdelver op een
Russisch kerkhof. Uitg. Bert Bakker,
19,90.
Koffers, G.L. van Lennep. Columns
doorgewinterde reiziger. Uitg.
"Ik wilde antwoorden, Ik kon niet. jaar juli getroffen werd door een
Vreemde toestand!. Het duurde hersenbloeding. Deze gebeurtenis
veranderde zijn leven ingrijpend.
vijftien seconden, twintig seconden
misschien. Opeens was mijn spraak
terug.Nauwelijks waren we weer
aan het werk of de echte aanval zet
te door. Wat merkte ik daarvan?
Niet zoveel. Ik zakte bij bewustzijn
hem niets doet. Als hij alweer thuis geen commentaar me
is, vergist hij zich bij het ontwaken maand of acht kan hij
1 zijn tweede
De historicus was druk bezig met de met wie hij al negen jaar s
bewerking van de documentaire se- Dat is pijnlijk. Uiteindelijk slaagt
'De Bezetting' om die opnieuw hij erin haar naam te noemen,
die
blijft
1 elkaar. Het viel mij op dat ik niet tiende deel
kon spreken. Ik wist dat e
bank was in de kamer naast de onze.
Daar strompelde ik, door Rob on
dersteund, heen, daar liet ik me val
len. Ik kon geen woord meer uit
brengen. Bovendien raakte ik
rechts verlamd. Ik dacht niet meer
aan 'De Bezetting', ik dacht haast
aan niets".
In een paar regels schetst dr. Loe
de Jong in zijn boekje 'Opkrabbe-
gpd) len' wat hij onderging toen hij vorig
praten,
fietsen, autorijden en schrijven.
Maar het wordt nooit meer wat het
was, want "ergens ben je al een heel
klein beetje dood".
'Opkrabbelen' is pakkend ge
schreven. Het geeft een goed inzicht
de problemen waarmee de pa-
Bert Bakker, 14,90.
Non fiction
Worstelingen met de waarheid, Walter
Janka. Memoires van de Oostduitse au
teur die al tientallen jaren met de autori-
teiten overhoop ligt en daarvoor diverse
De kandi- to1 beeft moeten betalen. Uitg. Veen,
Kinderjaren iji een verloren land, Ma
rion gravin Dönhoff. De Westduitse jour
naliste Marion gravin Dönhoff beschrijft
haar idyllische jeugd in Oost-Pruisen in
de eerste helft van deze eeuw. Uitg. Con
tact, ƒ24,90.
Madame de Pompadour, Nancy Mit-
ford. Een herdruk van de beroemde bio
grafie van Madame de Pompadour, de
maitresse en vertrouwelinge van Lode-
wijk XV. Bijna twintig jaar drukte zij een
stempel op de hofcultuur van Versailles
en op de Franse politiek. Uitg. Contact,
29,90.
Varen in Frankrijk, Hans Kouwen-
berg. Een beschr ijving van waterwegen
Na
zijn eerste
de mond liggen.
De revalidatie met behulp
n logopediste kost hem veel pijn tiënt worstelt en ook de deskundige
moeite. Publieke optredens ver- toelichting achterin mag er zijn.
In zijn boek beschrijft De Jong mijdt hy, want zijn geheugen laat Maar
nauwgezet hoe nutteloos hij zich hem op de onnozelste momenten in die de bundel telt, ongeveer de helft
voelt als hij vastgesjord
lidewagentje in de zon zit. Werken is
er niet meer bij. Hij is voor de helft
verlamd en kan niet praten. Zelfs
emoties zijn niet meer wat ze waren.
De Jong ontziet zichzelf niet. Hij Jong verstek laten gaan. Hij
beschrijft dat het bezoek van zijn onder de indruk-, maar niet
de steek. Spreken blijft een pro- leeg? Wilde de Staatsdrukkerij
bleem en het voortdurend omzeilen Uitgeverij de bundel soms wat
van woorden die hem niet te binnen tra volume geven om de prijs vai
willen schieten, put hem uit. Bij de gulden 50 te rechtvaardigen?
revolutie in Oost-Europa moet De
diep
staat Opkrabbelen, dr.
ryvin
in Frankrijk: van St.Jean de Losne r.
de Loire, van de Middellandse Zee naar
de Atlantische Oceaan en door de Arden
nen, Champagne en Lotharingen. Uitg.
Hollandia, ƒ29,50.
Megatrends 2000, John Naisbitt en Pa
tricia Aburdene. De belangrijke trends
van de jaren negentig beschreven. Uitg.
Spectrum, ƒ39,90.
Vechten voor Tony, Mary Callahan.
Tweejarig kind wordt door artsen autis
tisch verklaard. Moeder weigert zich
hierbij neer te leggen en ontdekt na ja
renlange speurtocht dat de stoornis in de
hersenen van het kind voortkomt uit een
allergie. Uitg. M en P, 24,90.
THEO HAERKENS
Jeugdliteratuur
v, op de avond van de attack, de media te woord te staan. "Ik gaf ƒ27,50.
Ik ga naar school, Janet en Allan Ahl-
de Jong, SDU, berg. Prentenboek over de eerste maan
den op school. Uitg. Gottmer, 19,50.
M. M. Schoenmakers is zijn schrij
versloopbaan eigenaardig begon
nen. Het weekblad de Haagse Post
deed vorig jaar of zijn debuutroman
de literaire gebeurtenis van de eeuw
was, en die geestdrift stemde scep
tisch. Door andere beoordelaars
werd 'De honderd bochten van de
koningsarend' met enige reserve
aangekondigd.
De nieuwe roman van Schoenma
kers heet 'Het schild van de wee
moed'. Het is het eerste deel van een
trilogie die 'stroomafwaarts en
stroomopwaarts' heet. Het boek is
234 bladzijden dik, en dat is te dun
om echt te kunnen boeien. Het is
mogelijk dat hij in de twee volgende
delen zijn schrijversgelijk bewijst
door zijn thema's uit te werken en
zijn personages belangwekkend te
maken.
Schoenmakers, zo staat op de
achterkant van het boek, is in 1949
in 's-Hertogenbosch geboren en hij
was "een twaalftal jaren op het
Zuidamerikaanse continent werk
zaam, vooral ten behoeve van triba
le gemeenschappen". Men mag ver
onderstellen: in Suriname, voor in
dianen. Zijn ervaringen zal hij ver
werkt hebben tot de roman die, ver
moed ik, geen sleutelroman is. Het
ontwikkelingsland dat hij be
schrijft, moeten wij als gefanta
seerd beschouwen, al weten wij
waardoor de auteur werd geïnspi
reerd.
Een jonge indiaan, thuis in een
cultuur van oerwoud, jacht en poë
zie, verlaat met zijn vrouw in een
arm bootje het dorp waar de inge
nieurs van de ontwikkeling alles
vernielen. Hij komt terecht in een
dorp waar men onder leiding van de
ontwikkelingswerkers is begonnen
met een kippenfarmproject. Zijn
vrouw verlaat hem, omdat zij wordt
bekoord door gretige, beringde in
genieurshanden. Zij vindt haar man
te miezerig en te slaafs. Al leeft in
hem, Julius Ebecilio, op z'n minst
nog een herinnering aan oeroude
wijsheid van nature.
Victor Souda heet de ontwikke
lingswerker die het kippenfarmpro
ject onder zijn beheer heeft. Een
nog jonge man, die zich ongelukkig
voelde in zijn zonloze vaderland, en
die in dit tropische land te maken
krijgt met absurde problemen. Wat
zijn persoonlijke leven betreft: hij
vlijt zich in de armen van lichte
kooien en bemint aan het eind van
de roman een ernstige vrouw met
'ontkroesd' haar.
De roman is zowel een onderzoek
naar de binnengedachten van de
worstelende indiaan Ebecilio en de
worstelende Nederlander Souda als
een satire op het bestuur van een
land in ontwikkeling. Twee cultu
ren in botsing, of in een heilloze re
latie, dat wil Schoenmakers laten
zien. Helaas is hij een man van ver
keerde dichterlijkheid, een man
van grote woorden en pompeuze
volzinnen. Telkens herlees je een
alinea om te kijken wat er staat en of
er iets bedoeld is. Soms dringt die
bedoeling door de woorden heen.
Een enkel voorbeeld. De indiaan
en zijn vrouw zijn aan het varen.
"Tegen het einde van de morgen
raakten zij in de greep van de zee die
vijftig, zestig kilometer verder ge
duldig wachtte op de rivier en nu
zijn water met een trage golf landin
waarts stuwde". Wacht die zee ge
duldig op de rivier, of dringt hij de
rivier binnen? Hij kan het toch niet
tegelijk doen? Pijnlijk voor de lezer,
die een minuut of wat vergeefs pro-
beeft de tekst te begrijpen.
Zo ook: "Hij heette Victor Souda
van de eerste tot de laatste letter
van zijn naam zat hij gevangen in de
benauwenis van een nieuw en onbe
grijpelijk bestaan'. Weer piekert de
lezer enige tijd, stelt vast dat de me
dedeling over Souda's onbehagen
vreemd is geformuleerd, en gaat
verder met de ontcijfering van ge
heimschrift.
Hij leest: "Aldoor sterker drukte
het gewicht van een zinloze begees
tering op zijn gedachten. Hij wacht
te, denkend aan niets, alleen maar
wachtend, roerloos, wachtend tot
het gewicht van zijn begeestering
zou komen te rusten op de gedachte
die hij zocht. Hij wachtte nog lan
ger, hij raakte verwikkeld in een
wirwar van heen en weer flitsende
gedachten".
Nee, de lezer schudt zijn hoofd,
deze beeldspraak is hem te machtig,
en besluit niet zo zorgvuldig maar
verder te lezen, de mooischrijverij
te vergeten, het verhaal, de karakte
ristieken van de personages, de scè
nes voor zichzelf te vertalen. En
leest dan bijvoorbeeld:
"Ook op de avond van de receptie
zwenkte de ernst als een vleermuis
rond het karkas van de president
wie hem wilde horen ademen, had
eerst het vlies van zijn bedacht
zaamheid te doorbreken".
Schoenmakers' proza - traag als een schildpad. "Hij wachtte, denkend
an niets, alleen maar wachtend, wachtend..." (foto ANP)
Pathetische omslachtigheid, erg
;noeg, maar erger is het dat de au- eil£U?d waar. schildpadden hun eie.
komen leggen, is toch doodge- Het schild van de weemoed. M.M.
>n kitsch? Schoenmakers, Uitg. De Bezige Bij,
ALFRED KOSSMANN f 32.50.
genoeg, maar erger
teur in deze smaak ook zijn
ontwerpt. Het laatste hoofdstuk,
met Souda en zijn vriendin op een
