ai=Gi=Gi»]:ii:i:<=u Oud-Nederlandse keuken had zeer veel invloed in YS Giscardisten en Gaullisten vormen front tegen Le Pen Wortels niet seizoen gebonden Tuppertops Acht jaar cel geëist in incestzaak Achterhoek Etiopie bereidt zich voor op burgeroorlog Museon gaat ondergronds op de Veluwe Argentinië lost 5 miljard dollar af via verkoop PTT In de hoogte verstelbaar werkvlak WOENSDAG 27 JUNI 1990 PAGINA 9 Hoewel de teelt pas 300 jaar geleden goed op gang kwam, zijn wortels ongetwijfeld de eerste door de mens verzamelde en gecultiveerde groen ten. Aanvankelijk kende men enkel een witte soort; deze werd op grote schaal rond de Middellandse Zee geteeld door de Grieken en Romei nen. Omstreeks de 10e eeuw ont dekte men ook gele en paarse soor ten, voornamelijk afkomstig uit Turkije en Afghanistan. Vanuit het door de Arabieren be zette deel van Spanje verspreidde zich de teelt van met name het gele type door heel Europa. Het eerste (zuiver oranje!) cultuurras ontstond echter omstreeks 1650 in Neder land; dit was de zogeheten 'Hoornse Wortel'. Begin vorige eeuw ontwik kelde men de 'Amsterdamse Bak' (ook wel bospeen genoemd), de 'Berlikummer' en de 'Flakkeese', beide bekend als forse winterpe- Iedere keer als een Amerikaan coleslawbij zijn barbecue eet, een doughnut voor zijn ontbijt neemt, een pretzel op straat koopt of in een koekje hapt, nuttigt hij gerechten uit de Nederlandse keuken. Sterker nog, hij eet dan voedsel dat al in de 17e eeuw door de Nederlanders in de Nieuwe Wereld werd geïntroduceerd. Tal van typisch Amerikaanse woor den zijn uit het Nederlands afkom stig. Sociale wetenschappers ver klaren verder de Amerikaanse han delsvrijheid en tolerantie op het ge bied van godsdienst vanuit traditio nele Nederlandse waarden. Het ju ridische systeem in de VS heeft ook aantoonbare Nederlandse achter gronden. Dat is allemaal te danken aan de kolonie Nieuw Nederland die van 1609 tot 1674 floreerde in wat nu de staat New York is. Nederlandse ge meenschappen waren er verder in de staten Delaware, Pennsylvania en New Jersey. Vooral in de Hudson vallei, in de staat New York, is nog veel van het Nederlandse erfgoed terug te vin den. Daar kom je plaatsnamen als Amsterdam en Rotterdam tegen, en straatnamen als Ten Broeck Street. Het is aan de Engelsen te wijten, dat tot op de dag van vandaag zo wéinig bekend is over de blijvende invloed op de Amerikaanse samenleving van de Nederlandse kolonisten, die zich met landbouw en vooral pels- handel in het leven hielden. De Britten namen in 1674 de kolo nie definitief over, en wilden van de Nederlanders, met wie ze zo vaak oorlog hadden gevoerd, niets meer weten. Tal van documenten die de Ne derlanders achterlieten zijn nog steeds niet vertaald. Het is mede daarom dat de Nederlandse episode door Amerikaanse historici wel "het best bewaarde geheim uit onze koloniale geschiedenis" wordt ge noemd. Maar dank zij een ijverige en vol hardende dame van Nederlandse afkomst, mevrouw Peter Rose, is nu een tipje van de sluier opgelicht. Zij heeft een boek geschreven dat ge heel is gewijd aan de keuken van de Nederlandse kolonisten van weleer. Daarbij is ze tot de verrassende conclusie gekomen dat tal van alle daagse Amerikaanse etenswaren rechtstreeks uit de Nederlandse keuken afkomstig zijn. Het is bij voorbeeld niet voor niets dat koek jes in het Amerikaans cookies heten. Pretzels, een populaire snack, zijn nakomelingen van onze krakelin gen. Coleslaw is de door ons uitgevon den koolsla. Waffels (wafels) en pan-cakes (pannekoeken), zoetighe den die op heel wat ontbijttafels in de States te vinden zijn, hebben de Amerikanen ook van ons gepikt, al dus mevrouw Rose, die zich voed- sel-historica noemt. Wat inhoudt dat zij de manier waarop vroegere generaties aten, bestudeert. Die nasporingen brachten haar in aanraking met de keuken van de Nederlandse kolonisten uit de 17e eeuw. Oude kookboeken en met de hand uitgeschreven recepten bewe zen dat onze voorvaderen heel wat meer in een maaltijd zagen dan een noodzakelijke onderbreking van de dagelijkse arbeid. Eén kookboek in het bijzonder kwam mevrouw Rose veel tegen. Het gaat om 'De Verstandige Koek, Of Sorghvuldige Huys-houdster', dat deel uitmaakt van 'Het Verma- kelijck Landtleven', een dikke pil met daarin de verzamelde kennis der Lage Landen op het gebied van tuinieren, koken en medicijnen. Het was een even praktisch als populair boek: alleen al tussen 1668 en 1711 werd het tien keer herdrukt. Daarom was het onvermijdelijk, dat De Verstandige Koek ook z'n weg vond naar de Nederlandse kolonie in Amerika. Mevrouw Rose weet in de VS zeker twaalf bibliotheken aan te wijzen waar het te vinden is. Het is dus dit boek dat, ver taald, weer het hart vormt van het boek van mevrouw Rose dat aan het begin stond van de zegetocht van de Nederlandse keuken door Amerika. "Bij de Nederlandse keuken, zegt Peter Rose, "denken veel mensen misschien aan een grijze, doodge- kookte en vette brei. Maar in de 17e eeuw had onze keuken in de ons omringende landen respect, en niet ten onrechte ook", zo zegt ze. Hierover dient trouwens een wijdverbreid misverstand uit de weg te worden geruimd: wortels zijn niet seizoengebonden, dus het hele jaar verkrijgbaar. Het naar ver houding slanke en kleine bospeen- tje is echter een zomertype, waar van de aanvoer na augustus lang zaam afneemt. Hetgeen dus hele maal niet betekent dat wat grotere exemplaren per definitie alleen maar 's winters te krijgen zijn. Kortom, winterpeen bestaat dus fei telijk helemaal niet. Tuppertops is een voorraadbussen van Tupperware. De set, inclusief een handig schep je, bestaat uit 4 bussen met een in houd van 1,2 1. voor de kleinste tot 5,51. voor de grootste top. Ze zijn ge maakt van roomwitte kunststof. Op elke bus zit een afneembare ring. In die ring klikt een doorzichtig los deksel, dat desgewenst open kan blijven staan. Tupperware heeft de tafelcollec tie uitgebreid met 2 kleine kommen -- roomwitte bakjes met champagne getinte dekseltjes -- die dienst kun nen doen om bijvoorbeeld toetjes en slaatjes te serveren. Ze zijn sta- pelbaar en vaatwasmachinebesten- dig. De serie Tupperwave, die tempe ratuurverschillen van ver onder het vriespunt tot 150 graden Celsius kan doorstaan, is uitgebreid met 5 vrijwel onbreekbare doorzichtige schalen. Deze schalen, die in in houd variëren van 500 ml tot 2 liter, afsluiting heeft een speciaal profiel, kunnen direct van de vriezer in de waardoor stoom kan ontsnappen, magnetron worden gezet. Elke Het flexibele deksel is speciaal be- schaal heeft 2 deksels en de harde stemd voor gebruik ir Voorbeelden gevend: "Als je De Verstandige Koek leest, dan blijkt bijvoorbeeld dat groenten helemaal niet werden doodgekookt. Bij het recept voor asperges, om maar eens wat te noemen, staat letterlijk dat ze maar heel even moeten worden ge kookt". "En bovendien worden in De Ver standige Koek maar liefst 25 groen ten genoemd, en dat is toch wel heel bijzonder. Verder worden in de 189 recepten 30 kruiden genoemd, naast oosterse specerijen als kaneel, komijn, gember, foelie en nootmus kaat. Dus hier is geen sprake van een simpele keuken", zo besluit ze. Zoet Het zijn vooral de zoete gerechten die zijn doorgedrongen tot de Ame rikaanse keuken. Mevrouw Rose is er 100 procent van overtuigd dat de in De Verstandige Koek voorko mende 'olie-koecken' (oliebollen) nu als doughnuts in elke Ameri kaanse supermarkt terug te vinden zijn. Als bewijs citeert ze het 100 jaar oude boek A History of New York van Washington Irving, waarin een theebezoek aan een Nederlandse fa milie beschreven wordt. Daarin staat, dat op de theetafel onder meer te vinden is "een enor me schaal ballen van zoet deeg, ge bakken in varkensvet, en dough nuts, of oliekoecken genoemd. Het is een heerlijk soort koek, die in de ze stad nauwelijks bekend is, alleen bij echte Nederlandse families". Het historische succes van onze oliebollen, wafels, pannekoeken en andere caries-veroorzakers heeft mevrouw Rose op de gedachte ge bracht zelf ook Nederlandse zoetig heden op de markt te brengen. Ze heeft daartoe kontakt gezocht met de in Amerika wonende Neder landse bakkers Peter en John de Jongh. Die zijn in het plaatsje Mount Cisco, in New York, een bak kerij begonnen waar ze nu vier oud- Nederlandse koekjes maken. Op dit moment zijn hun Arnhem se meisjes, krakelingen, halve- maen-koekjes en speculaasbrokken alleen nog maar in een paar musea in de staat New York te krijgen. Maar daarin gaat verandering ko- Mevrouw Rose: "We gaan ze per post-order versturen, zodat ze in het hele land kunnen worden ver kocht." N.B. Het boek van mevrouw Rose heet 'The Sensible Cook'. Het is uitgegeven bij Syracuse University Press, New Van onze correspondent Rudolph Bakker PARIJS De traditioneel-rechtse oppositie heeft besloten een eenheidsfront te vormen tegen het opkomend getij van de ultra rechtse Jean-Marie le Pen. In de afgelopen nacht brachten de Gaullistische RPR van oud-premier Chirac en de liberale UDF van oud-president Giscard d'Estaing een 'confederatie' tot stand die 'Union pour la France' (Unie voor Frankrijk) zal heten. De leiders van de RPR en de UDF besloten vannacht ook dat bij toe komstige presidentsverkiezingen de kandidaat van de Confederatie op zijn Amerikaans zal worden aan gewezen in voorronden. Bij de laatste presidentsverkiezingen was zowel oud-premier Chirac als oud premier Barre in het veld gebracht, een situatie die tot verwarring en een verkiezingsnederlaag had ge leid. Machtsstrijd De nieuw in het leven geroepen 'Confederatie maakt overigens geen ADDIS ABEBA (AP/AFP) - Het parlement van Etiopie heeft beslo ten de strijd tegen de rebellen op te voeren en tegelijkertijd de regering opgeroepen weer met de twee rebel lenbewegingen te gaan onderhan delen. Het besluit werd bekendge maakt aan het eind van de-jaarlijkse zitting van de Shengo, het parle ment. Alle weerbare mannen, de hele politiemacht, en gepensioneerde le den van de veiligheidsdienst wor den onder de wapenen geroepen. Ook wordt de economie afgestemd op oorlogvoering. Het besluit volgt op de militaire successen van de be vrijdingsfronten van Eritrea (EPLF) en van Tigre (TPLF). Presi dent Mengistu Haile Mariam sprak van "een uiterst gevaarlijke en kri tieke situatie". Het EPLF, dat al 29 jaar strijdt voor afscheiding van Eritrea, begon in februari een groot offensief en be heerst nu de havenstad Massawa, het platteland en de hoofdstad As mara van Eritrea. In Tigre maakt het rebellenleger TPLF de dienst uit, dat de afgelopen maanden bo vendien is opgerukt tot op 100 kilo meter van de Etiopische hoofdstad Addis Abeba. einde aan de eeuwige machtsstrijd tussen Jacques Chirac en Valery Giscard d'Estaing geen einde. Na dat Giscard gisteravond besloten had het nieuws van het samengaan op de televisie bekend te maken, keek Chirac op zijn neus. Besloten werd toen dat beiden op de TV zou den verschijnen, maar nadat de be lachelijkheid hiervan tot het twee tal was doorgedrongen, kwam men tot de conclusie dat dan maar nie mand het grote nieuws zou komen vertellen. Het succes van de nieuwe organi satie zal voornamelijk afhangen van de mate waarin het ultrarechtse Na tionaal Front de beide traditioneel- rechtse partijen werkelijk in hun bestaan blijft bedreigen. Een duide lijker lijn tegenover le Pen zou het voor liberale splintergroepen aan trekkelijker maken zich weer onder de vleugels van de RPR-UDF in zijn overkoepelende vorm te scharen. In artikel 7 van de statuten staat dat de 'politieke en morele waarden' van de confederatie hoog moeten worden gehouden. Dit betekent dat de deelnemers geen verkiezingsaf spraken mogen maken met het Na tionaal Front van Jean-Marie le Pen. De nieuwe Confederatie is het geesteskind van oud-president Gis card d'Estaing, terwijl jongere voor aanstaande politici binnen beide groeperingen al geruime tijd had den aangedrongen op een duidelij ker lijn tegenover het 'Nationaal Front'. Een voorbeeld van het poli tieke slop waarin de conservatieve partijen kunnen raken nu de partij van le Pen zoveel aanhang wint deed zich kortgeleden in Villeur- banne voor, een voorstad van Lyon. Bij tussentijdse regionale verkie zingen stonden daar de socialisti sche kandidaat en de aanhanger van le Pen tenslotte tegenover el kaar nadat de conservatieven waren uitgeschakeld. De brandende vraag deed zich toen voor op wie in de tweede en beslissende ronde de conservatieven moesten stemmen. Nu de confederatie gevormd is zal dat in theorie bij voorkomende gevallen niet meer op de aanhang van Le Pen kunnen zijn. HOENDERLOO (ANP) - Het Haags natuurhistorisch museum Museon gaat het nieuw te bouwen ondergrondse museum in Het Na tionale Park De Hoge Veluwe in richten. Het museum, dat in 1992 geopend wordt, krijgt de naam Mus'eonder. Dat is dinsdagmid dag door C.J. Stefels, de vertrek kend directeur van het Nationale Park, bekend gemaakt. Stefels wordt per 1 september opgevolgd door H.A. Bruning, nu werkzaam bij Rijkswaterstaat Friesland. Het museum, dat bijna ander half miljoen gaat kosten, wordt gebouwd in drie lagen. De bedoe ling is de bezoeker de relatie tus sen het leven onder en boven de grond te laten zien. Dat wordt on der meer bereikt door het leven van dieren en planten onder de grond zichtbaar te maken. Het Museon neemt voorlopig voor een periode van vijf jaar de verant woordelijkheid voor de exposities in het Mus'eonder op zich. Het Mu s'eonder wordt het eerste onder grondse natuurmuseum ter we reld. In de eerste laag van het Mus'e onder zullen de bezoekers wortels van bomen en planten uit het dak zien hangen. De wanden van de ruimtes zullen de natuurlijke bo demlagen van de bouwput tonen. Door vossen- en dasseritunnels kunnen bezoekers naar het dag licht kijken, terwijl ze overren- nend wild kunnen horen. Via periscopen in het plafond kan men het gezichtsveld van een muis of een vogel op de grond er varen. In vitrines zijn het werk van schimmels, torren en kevers te bezichtigen, terwijl ook het bin nenste van een mierenhoop beke ken kan worden. Aaskevers zullen hun werk aan een (wekelijks ver verst) kadaver laten zien. Op het tweede niveau van het Mus'eonder wordt de geologische gesteldheid van de bodem van de Veluwe getoond. Met name de ijs tijd heeft grote invloed gehad. Daarom zullen op dit niveau fos sielen en prehistorische werktui gen worden getoond. Ook zwerf keien, grindbanken, vuurstenen en archeologischen scherven kun nen hier gevonden worden. De diepste en derde laag, die te vens het kleinste qua oppervlakte is, laat zien hoe het grondwater zich onder de bodem gedraagt. Bezoekers kunnen hier hun eigen bronwater tappen. Ook wordt ge toond hoe de Veluwe het droogste gebied van Nederland kan zijn, terwijl er een overvloed aan grondwater is. Spectaculair wordt, zo ver wachten de Museon-werknemers, een put waarin de bezoekers naar het middelpunt van de aarde kun nen kijken. Om weer buiten te ko men moeten bezoekers door een duistere tunnel, die doet denken aan een konijnengang. Voor kinderen wordt het gan genstelsel van konijnen extra uit gewerkt, zodat zij spelenderwijs naar het diepste punt van het Mu s'eonder kunnen komen. Het Mu s'eonder zal, zo verwacht Stefels, mensen een andere kijk geven op het leven bovengronds, doordat zij kennis gemaakt hebben met het belang van het leven onder de bo dem. De bouwwerkzaamheden voor het ondergrondse museum starten in 1991. (tekening anp> ARNHEM (ANP) - De officier van justitie bij de rechtbank in Arnhem, mr. S. Buist, heeft gisteren een ge vangenisstraf van acht jaar geëist tegen een 58-jarige man uit 's Hee- renberg wegens het vijf jaar lang plegen van incest met zijn dochter. Volgens de officier van justitie heeft de hoofdverdachte in de Ach- terhoekse incestzaak gedurende vijfjaar seksueel misbruik gemaakt van zijn dochter in een sfeer van ge weld, intimidatie, en verwaarlozing. Vanaf haar zevende jaar moest de dochter seksuele vernederingen on dergaan. Het gezin woonde destijds in Ulft. Daar zou het regelmatig zijn voorge komen dat dochter Petra op bed werd vastgebonden en misbruikt werd door haar vader. Op familie feestjes gingen foto's van geslachts gemeenschap van vader en dochter van hand tot hand. Maar niet alleen haar vader misbruikte haar, ook beide broers en diverse kennissen mochten van vader van Petra's "diensten gebruik maken". Zo zou het op een avond zijn voorgekomen dat naast haar vader Petra ook nog door vijf andere mannen seksueel werd misbruikt. Een 44-jarige kennis van de vader werd onlangs door de Arnhemse rechtbank tot een gevangenisstraf van vier jaar veroordeeld wegens zijn aandeel aan de incest-affaire. De man kwam regelmatig op visite, er werden dan seksfilms gedraaid. Na afloop ging men naar boven, waar het vertoonde in praktijk werd gebracht met misbruik van Petra. Volgens zoon André verwaarloos de de vader zijn kinderen gruwelijk. Al eerder zou de kinderbescher ming signalen hebben opgevangen over verregaande verwaarlozing van Petra. Op jonge leeftijd beland de zij reeds wegens chronische on dervoeding in het ziekenhuis. En ook de huisarts zou het kind een keer, vastgebonden op bed, hebben aangetroffen. Bij medisch onderzoek van het nu 16-jarige meisje werden diverse littekens op rug en nek en bovenbe nen aangetroffen. De vader zou er niet voor hebben teruggedeinsd re gelmatig zijn riem te pakken en haar met een scheermes te bewer ken om zo zijn dochter tot de orde te roepen. Ook zou hij Petra een keer van de trap hebben gegooid, waarna het meisje met een gecompliceerde beenbreuk in net ziekenhuis be landde. De broers en de vader zou den ook regelmatig sigarettenpeu ken op Petra's benen hebben uitge drukt. Broer Tonnie was er getuige van dat Petra in een kast werd opge sloten, opgehangen en vervolgens misbruikt. Mr. Buis kwam tot de conclusie dat een grote groep mensen op de hoogte moet zijn geweest van de gruwelijkheden binnen het gezin, maar dat niemand enige actie heeft ondernomen om aan deze trieste zaak een einde te maken. Pas toen Petra, nadat zij- uit huis was ge plaatst, in een pleeggezin was opge nomen, durfde zij haar relaas naar aanleiding van een televisie-serie over incest, te vertellen. Tegen acht andere verdachten loopt nog een onderzoek. Uitspraak in deze zaak over veertien dagen. Moerman-arts geschorst na dood kankerpatiënte UTRECHT (ANP) - Het gerechtshof in Den Bosch heeft bepaald dat een Moerman-arts twee maanden zijn beroep niet mag uitoefenen. De arts is jarenlang doorgegaan met het be handelen van een vrouw met borst kanker zonder haar op de 'reguliere' manier te laten onderzoeken. Het Medisch Tuchtcollege in Eindhoven had de arts voor vier maanden geschorst. Het Hof heeft die periode blijkens zijn in de Staatscourant gepubliceerde beslis sing in hoger beroep teruggebracht tot twee maanden omdat de patiën te zelf niets van reguliere genees kunde moest hebben. De Moerman-arts dacht aanvan kelijk (in 1983, de vrouw was toen 47 jaar) dat het knobbeltje goedaardig was. Hij schreef vitamines, minera len en enzymen voor. Er werden geen röntgenfoto's gemaakt en hij liet evenmin weefsel wegnemen voor laboratoriumonderzoek. Na ruim een jaar constateerde hij ook een knobbel in de oksel en vervol gens op meerdere plaatsen. In september 1986 stelde de vrouw haar huisarts op de hoogte. Die constateerde onder meer kan ker in beide borsten en stuurde haar direct naar een chirurg, die vaststel de dat opereren niet meer mogelijk was. De vrouw overleed in 1987. BUENOS AIRES (IPS) - Argentinië is in een klap verlost van vijf miljard dollar van zijn bui tenlandse schuld. De prijs die het land daarvoor moet betalen is dat het staatsbedrijf voor tele communicatie, Entel, in Spaanse handen over- eigenaar van Entel is de Spaanse PTT, die samen met de Amerikaanse Citibank en het bedrijf Techint het hoogste bod uit bracht. Argentinië krijgt 214 miljoen dollar in contanten en een schuldvermindering van 5,24 miljard dollar. De waarde van het bedrijf is ge schat op 1,9 miljard dollar. Veertig procent van Entel komt in handen van de werknemers van het bedrijf. De resterende zestig procent, met een waarde van 1,14 miljard dollar, is bij opbod verkocht. De transactie is gesloten via de tweedehands- markt voor schulden. De Argentijnse schuldpa pieren staan hier genoteerd voor twaalf procent van hun oorspronkelijk waarde. Tegen deze koers is de schuld van 5,24 miljard dollar slechts 628 miljoen dollar waard. De verkoop van Entel is zo voor alle partijen aantrekkelijk. De Spaanse PTT krijgt een felbe geerd bedrijf in handen, de Citibank is ruim vijf miljard dollar aan schuldtitels kwijt tegen een prijs die hoger is dan de waarde op de tweede- handsmarkt en de Argentijnse overheid ver mindert zijn schuld fors. Voor sommige karweitjes in de keu ken zou je er weieens bij willen gaan zitten. Dat kan als onder het werk blad een uittrekblad op lager niveau is gemaakt. Op de Meubelbeurs in Keulen introduceerde fabrikant Leicht een nog veel slimmere oplos sing. Een tussen twee werkbladde- len te monteren werkvlak dat in hoogte verstelbaar is. Belangrijke voorwaarde om er ook zittend aan te kunnen werken, is vrije ruimte er onder. Dat heeft dit blad en daar mee is het ook geschikt voor rol stoelers. Het blad kan zowel mechanisch als elektrisch - een kwestie van prijs - tussen 70 en 96 cm traploos op de gewenste hoogte worden ingesteld. Blad en constructie zijn geheel afge werkt, zodat er bij voorbeeld geen kans is dat kinderen hun vingers klemmen als ze het systeem aan een onderzoek willen onderwerpen of zelf willen uitzoeken hoe het werkt. Het in hoogte verstelbare werk blad is leverbaar in de kunststof co- rian en in massief beuken en kan in de meeste keukens worden geïnte greerd. Bij een in Duitsland uitge schreven prijsvraag voor nieuwe ideeën op keukengebied werd dit ontwerp bekroond. Voor nadere inlichtingen: Leicht Nederland, Zevcnaar, telefoon 08360 - 24110.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 9