Leerkrachten leren omgaan met
probleem seksuele mishandeling
'Hotel Huis ter Duin is
na bouw niet gewijzigd'
EEN VLAAMSE NON IN EEN LEIDS KLOOSTER
DE TIJD,
VAN TOEN
Persoons verheerlij king
gedeputeerden gênant'
Busonderneming Enhabo kiest voor fusie met NZH
®uö Jlicutoj
PAGINA 8
REGIO
MAANDAG 25 JUNI 1990
Schoolbegeleidingsdienst ontwikkelt speciaal programma
Van onze redacteur
Monica Wesseling
LEIDEN - Leerkrachten in het
basisonderwijs weten eigenlijk
niet goed hoe ze moeten omgaan
met het probleem seksuele mis-,
handeling van kinderen. Op veel
scholen wordt er aan het onder
werp wel aandacht besteed, maar
veel leerkrachten voelen zich op
dit terrein onzeker. Hoe breng je
het probleem ter sprake, en voor
al hoe ontdek je kinderen die
seksueel mishandeld worden?
Om tegemoet te komen aan de
behoefte aan leermateriaal over
dit onderwerp heeft de Schoolbe
geleidingsdienst Rijnland con
tact gezocht met de Stichting Sa
menwerkingsverband tegen
Seksueel Geweld. Samen met an
deren is er een les- en trainings
programma ontwikkeld dat in au
gustus van start gaat. Dit najaar
wordt de leerkrachten de 'eerste
beginselen' van het signaleren en
het ter sprake brengen aange
leerd, in januari beginnen de cur
sussen voor leerkrachten waarin
wordt aangeleerd hoe het onder
werp in de klas te behandelen.
Ineke van den Bergh, namens
de stichting Samenwerkingsver
band tegen Seksueel Geweld bij
het project betrokken, legt uit dat
de tijd meer dan rijp is voor een
dergelijk onderwijsproject. "Het
is echt niet meer voldoende om
als ouder of leerkracht het kind
alleen maar te waarschuwen te
gen de enge man in het bos die
snoepjes belooft als je met hem
meegaat. Er moet meer worden
gedaan".
Seksuele kindermishandeling
komt veel vaker voor dan de
meeste mensen denken. Een op
de zeven vrouwen is voor haar
zestiende jaar seksueel mis
bruikt. De gevolgen van seksueel
misbruik zijn in vrijwel alle geval
len ernstig en verstrekkend. Een
slachtoffer is in wezen voor haar
leven getekend.
Voorkomen
Van den Bergh zet uiteen dat het
lesprogramma met name tot doel
heeft de kinderen weerbaarder te
maken. Zij haast zich op te mer
ken dat weerbaar maken iets heel
anders is dan verantwoordelijk
heid geven. "Een kind heeft geen
schuld aan seksueel misbruik.
Het is heel belangrijk het daarvan
te overtuigen. Alleen als een kind
weet dat het niet haar of zijn
schuld is en het dus niets stouts
heeft gedaan, kan het de schroom
om het te vertellen overwinnen".
Door middel van kringgesprek
ken, een theaterproduktie en rol
lenspellen leert het kind hoe te
handelen in situaties waarin
seksuele mishandeling een rol
kan gaan spelen, zo zet Van den
Bergh uiteen. De kinderen wordt
verteld dat ze, dis een vreemde
hen vraagt mee te gaan of iets te
doen, drie vragen moeten beant
woorden. Vind ik dit wel of niet
prettig, weet mijn moeder of een
andere bekende waar ik ben en
kan ik weglopen van de persoon
als ik dat wil.
Zodra op een van de drie vra
gen 'nee' het antwoord is, moet
het kind niet op het voorstel in
gaan. Het vragenspel lijkt erg ab
stract. Door rollenspellen, waarin
duidelijk wordt wat seksueel ge
weld is, gaat de materie voor de
kinderen leven. Overigens is het
lesprogramma alleen voor de wat
hogere groepen van het basison
derwijs.
De 'vragentruc' alleen is niet
genoeg. Kinderen die worden
misbruikt in de thuissituatie
moeten ook ergens met hun pro
bleem terecht kunnen. "Het les
programma maakt de kinderen
duidelijk dat de volwassenen fout
zijn bij seksueel geweld en niet
zij. De boodschap van de lessen
en rollenspellen is dat ze het moe
ten vertellen als ze thuis worden
misbruikt. Heel belangrijk is dat
ze moeten blijven zoeken totdat
ze iemand gevonden hebben die
hen gelooft en hen helpt. Maar al
te vaak wprden signalen van kin
deren afgedaan als aanstellerij".
Al is seksueel geweld voor de
meesten niet meer zo'n abstract
begrip als een aantal jaren gele
den, voor veel leerkrachten is het
nog steeds een probleem dat
maar moeilijk bespreekbaar is.
De cursus 'Hoe kun je als leer
kracht preventief werken', waar
in de leerkrachten een lespro
gramma aangereikt krijgen,
wordt dan ook vooraf gegaan
door een cursus voor de leer
krachten persoonlijk.
Zij leren in die eerste cursus
welke signalen kinderen geven
die seksueel worden misbruikt,
hoe ze deze signalen moeten op
vangen en naar welke hulpverle
nende instanties ze kunnen door
verwijzen. Voor een aantal leer
krachten zal deze cursus niet no
dig zijn, zij hebben zich al ver
diept in het probleem.
In de uiteindelijke cursus, be
doeld om de leerkrachten een
nieuw lesprogramma aan te dra
gen, leren de onderwijzers op wel
ke manier ze in de klas met het
onderwerp moeten omgaan, wat
daarbij de beste onderwij stech-
nieken zijn en op welk moment
het probleem ter sprake moet
worden gebracht. "Voorkomen
moet worden dat seksueel geweld
uitgebreid ter sprake komt voor
dat de kinderen is verteld dat
seks heel prettig en leuk kan zijn.
Dat zou een volstrekt fout beeld
van seks geven en ook zoiets kan
op latere leeftijd behoorlijk ver
velend uitwerken", besluit Van
den Bergh.
Ineke van den Bergh: "Het is echt niet meer voldoende om als ouder of
leerkracht het kind alleen maar te waarschuwen tegen de enge man in
het bos die snoepjes belooft als je met hem meegaat. Er moet meer wor
den gedaan". (foto i
Sluiten postkantoren
desastreus voor
visueel gehandicapten
UTRECHT - De voorgenomen slui
ting van 335 postkantoren en -
agentschappen is desastreus voor
visueel gehandicapten. Voor hen is
.een postkantoor in de buurt een ess-
sentiële voorziening.
Dat schrijven zes instellingen die
zich bezighouden met de voorzie
ning van lectuur aan blinden en
slechtzienden. Ze vragen de PTT
haar plannen in te trekken.
Visueel gehandicapten krijgen
aangepaste boeken, tijdschriften,
folders en lesmateriaal van de vijf
landelijke bibliotheken. Die sturen
deze lectuur op naar de plaatselijke
postkantoren omdat de pakjes met
bij voorbeeld brailleboeken meestal
niet door de brievenbus kunnen.
Ook om de boeken terug te sturen,
moeten blinden en slechtzienden
naar het postkantoor.
Een PTT-vestiging in de woon
omgeving is dus heel belangrijk
voor deze mensen want daar kun
nen ze zelfstandig naar toe, zo stel
len de organisaties. Bij een verder
weg gelegen postkantoor is dat niet
het geval.
DEN HAAG - "Een wat genante
vorm van persoonsverheerlij
king". Met dat verwijt stellen
twee statenleden van Groen
Links het gedrag van de gede
puteerden aan de kaak bij een
ontvangst van de nieuwe colle
ges van B en W begin deze
maand.
GS hadden ter gelegenheid
van de ontvangst een foto-fol
der laten maken met de portret
ten van zichzelf en de griffier.
Op de bijeenkomst werd boven
dien een muzikaal ondersteun
de dia-serie vertoond waarin de
gedeputeerden en de directeu
ren van de provinciale diensten
centraal stonden.
Behalve dat zij zich afvragen
wat dat allemaal moet hebben
gekost, verwijten de statenle
den Meijer en Van der Helm het
college alleen aandacht aan
zichzelf te schenken en de leden
van het provinciaal bestuur ten
onrechte buiten beschouwing te
Statenleden boos over dure, overbodige folder
laten. "Terwijl een vorig jaar
aangekondigde folder met ge
gevens van alle statenleden
nooit is uitgebracht", schrijven
zij. "Wil het college hiermee
uitdrukken hoeveel belangrij
ker het zichzelf voelt dan de
staten als geheel"?
Het tweetal vindt dat het hele
gebeuren een luxe uitstraalde
die bij de gemeentebestuurders
de gedachte moet hebben opge
roepen dat de provincie teveel
geld heeft. "De gedeputeerden
hadden beter zichtbaar voor ie
dereen achter de collegetafel
kunnen plaatsnemen maar in
plaats daarvan waren zij on
vindbaar in het gezelschap in de
statenzaal", aldus de twee die
een boze brief naar GS hebben
gestuurd.
Extra wrang vinden zij dat de
folder en de diapresentatie nog
maar een jaartje gebruikt kan
worden. In het voorjaar van 1991
vinden er namelijk verkiezin
gen voor provinciale staten
plaats en komen er mogelijk he
le andere gezichten achter de
collegetafel te zitten.
Eigenaar bestrijdt suggestie van Noord wij ks college
NOORDWIJK/DEN HAAG - G. Noorlander, de eigenaar van Huis ter Duin, ontkent dat er na de op
levering van dit hotel ingrijpende aanpassingen hebben plaats gehad. Hij bestrijdt daarmee de sug
gestie van het Noordwijkse college dat de gebreken aan de brandwering van Huis ter Duin na de
bouw zijn ontstaan.
Noorlander ontkent overigens hoe hebben mogelijk
dan ook dat de brandwering op en- de snelle uitbreidii
kele belangrijke punten niet vol
deed. Een speciale onderzoekscom-
rol gespeeld in
iding van de brand. o
De dienst Bouw- en Woningtoezicht echter niet geweest, dat weet ik
de gemeente Noordwijk kreeg ker".
werkzaamheden hebben altijd wel
plaats. Grote veranderingen zijn er
heeft onlangs geconstateerd daarbij het verwijt dat ze geen deug-
dat de brandwering van het hotel delijke controle heeft uitgevoerd.
enkele gebreken vertoonde. Die
Na de oplevering zijn er volgens
Noorlander evenmin kabels door
gevoerd boven de verlaagde pla
fonds. Dat was één van de punten
waar de brandwering volgens de
gebreken vertoonde.
ZAANSTAD/LEIDEN De Zaanse busonder
neming Enhabo gaat fuseren met de streekver
voerder NZH. Directeur J. Onland en bewind
voerder A. Karskens van de Enhabo hebben be
sloten het aanbod van de NZH te accepteren.
Daarmee is een samengaan met het Amster
damse Gemeente Vervoerbedrijf (GVB) van de
baan.
Het merendeel van het 239 leden tellende En-
habo-personeel heeft altijd juist gepleit voor een
fusie met het GVB. De ondernemingsraad van
de Enhabo heeft eerder gedreigd met stakings
acties voor het geval de Enhabo zou samengaan
met de NZH. Het Enhabo-personeel is vanoch
tend om 11 uur op de hoogte gesteld van de be
slissing.
Volgens de. Enhabo-directeur en de bewind
voerder vallen er bij de fusie met de NZH geen
gedwongen ontslagen. De werkgelegenheid van
het Enhabo-personeel is gegarandeerd en dat
Zaanstad als standplaats voor het busbedrijf
blijft bestaan. Boventallig personeel zal binnen
de NZH worden herplaatst. De gemeente Am-
sterdam/GVB biedt daarentegen geen volledige
werkgelegenheidsgarantie voor het personeel,
zo stellen de bewindvoerder en de directeur.
Ze vinden het bod van Amsterdam op veel
punten "onduidelijk, onvolledig en aan vc
waarden gebonden". De aanbieding van
NZH is daarentegen "duidelijk, compleet
zonder enig voorbehoud", aldus de motivatie
van de twee. Een belangrijk argument voor
Karskens en Onland is dat de NZH alle verplich- oplevering,
tingen van de crediteuren onvoorwaardelijk
overneemt.
Het Noordwijkse gemeentebe
stuur heeft deze kritiek vrijdag in
een officiële reactie met kracht van
de hand gewezen. Het bestrijdt niet
dat de gebreken er waren, maar het
is niet meer te achterhalen wanneer
or- en onder welke omstandigheden Soed^oen het gebouw ^riaar
de die zijn 'ingeslopen'. Waarmee het
met zo veel woorden zegt dat ze mis
schien zijn veroorzaakt door
bouwingen en aanpassingen n
"De hele technische installatie
.Er
Met het besluit voor een fusie met de NZH
komt een einde aan twee maanden onzekerheid,
die begonnen nadat de in financiële moeilijkhe
den verkerende Enhabo op 26 april
van betaling aanvroeg.
geen enkele reden i
kabels door te trekken". Dat enkele
er_ wanden niet doorliepen tot boven
de de verlaagde plafonds - één van de
andere gebreken die de commissie
heeft geconstateerd - noemt Noor-
Noorlander houdt echter vol dat lander 'grote flauwekul'. "Als dat zo
er.geen ingrijpende wijzigingen zijn was, zou ook de geluidsisolatie niet
doorgevoerd. "Er zijn wel wat klei- hebben gewerkt. De bedrijven en
ne aanpassingen geweest. Maar dat instellingen die in dat gedeelte gere-
betrof dan dingen als het omzetten geld vertrouwelijke vergaderingen
plaatsen
tussenwandje of het ver- hielden, zouden dat nooit hebben
i kozijn. Dat soort geaccepteerd".
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- Haastige spoed is zelden goed. -
Dit ondervond gisteravond een
persoon, die nog met den trein
van 7 uur 10 minuten in de rich
ting van Den Haag wilde ver
trekken, terwijl de trein zich
reeds in beweging gesteld had.
De man, die op de loopplank was
gesprongen, had het genoegen
tot aan de Gevangenlaan mede
te rijden, doch toen de conduc
teur had gemerkt wat er gaande
was, werd. de trein tot staan ge
bracht en tegen den te laat ko
menden persoon proces-verbaal
opgemaakt. De trein reed daar
na zonder hem weg.
- Naar men mededeelt, hebben de
studenten, als deelnemers aan
den optocht te Leiden en te
Nijmegen, zich krachtens de wet
óp het dragen van wapenen
moeten voorzien van eene mach
tiging tot het bij zich hebben van
een wapen, voor een bepaalden
tijd afgegeven door den Com
missaris des Konings. Men voegt
er bij dat voor iedere vergun
ning een recht van 0,75 is gehe-
Vijftig jaar geleden:
Overal in de steden en op het
platteland kan men de heerlijk
geurende lindenbloesem al van
verre ruiken, vooral in de
avond- en morgenuren. Gewoon
lijk denkt het publiek er niet aan
om die linden van hun bloemen-
schat te berooven, doch nu de
thee gerantsoeneerd wordt, heeft
men minder oog voor dien geu
renden bloesemschat, dan wel
een zucht om het tekort aan thee
te willen aanvullen met linden-
bloesem. Hierdoor worden de
bijen beroofd van haar voor
naamste kans om zomerhoning
te vergaren, aldus schrijft de
Vereeniging tot Bevordering der
Bijenteelt in Nederland. De bij
enteelt is van zeer groot alge
meen nut en het noodeloos ver
nietigen van bijenvoedsel kan
tot gevolg hebben, dat de bijen
volken zich niet staande kunnen
houden, afgezien nog van het
feit, dat een zeer groot aantal ki
logrammen honing verloren
gaat.
Hoe een non in Mariënpoel de dag
doorbracht, weten we niet exact.
Wel zijn er de regels die voor
schrijven op welke uren er moest
worden gebeden, geslapen en ge
werkt, maar waaruit het werk be
stond, valt voor de meeste non
nen niet vast te stellen. Zoals al
gezegd zal het werk aan boeken
rond deze tijd niet veel meer heb
ben voorgesteld. Maar mogelijk
behoorde Barbara toch al tot de
genen die niet meteen met hun
handen hoefden te werken. In
Mariënpoel was gelegenheid ge
noeg om zich te ontwikkelen, zij
het natuurlijk voornamelijk op
theologisch gebied. Het klooster
bezat een bibliotheek, die onder
meer groeide door Schenkingen.
Zij moet zijn geboren in 1481 of
1482 en zal al wel op jonge leeftijd
zijn ingetreden. Op 11 april 1500
was haar vader in Den Haag en
Leiden, waar hij met een raads
heer van het Hof van Holland ge
tuigen verhoorde in verband met
een rechtszaak. Wellicht is hij
toen even bij zijn dochter langs
geweest. En dat kon hij herhalen
in juni 1502, toen hij een ruzie tus
sen Haarlem en Amsterdam
moest zien te beslechten. Een jaar
later was hij opnieuw in Holland,
nu om de ingezetenen van Drech-
terland te verzoenen met die van
Noorderland (rond Hoorn). In dat
jaar bemoeide hij zich ook nog
met de Hondsbossche zeewering.
Toen hij echter in augustus 1507
weer in Leiden was, ditmaal om
te horen van welke vormen van
machtsmisbruik de bisschop van
Utrecht werd beschuldigd, zal hij
toen echter zijn dochter niet meer
hebben aangetroffen: voortaan
werd ieder jaar op 3 juli het jaar
getijde gevierd van onze zuster
Barbara, dochter van meester
Philips van Wylant, Raadsheer
van de Hoge Raad, gestorven in 't
jaar 1506. Oud is Barbara dus niet
geworden. En wanneer we haar
prachtige kloostergelofte niet
zouden hebben gehad, zou zij al
heel gemakkelijk aan de aan
dacht zijn ontsnapt.
P.J.M. DE BAAR
Tot de fraaiste kostbaarheden
van het Gemeentearchief van Lei
den behoren 54 kloostergeloften
van het klooster Mariënpoel. Dit
zijn fraai geschreven en meren
deels van prachtige versieringen
voorziene geloften die de nonnen
deden wanneer zij in dat klooster
aan de Rijnsburgerweg werden
opgenomen. De tekst van de ge
loften is min of meer uniform,
maar van de versieringen zijn er
wellicht geen twee identiek. Het
belangrijkste is wel het kruis on
der de tekst, mogelijk in het begin
bedoeld als een soort vervanging
van een handtekening, maar al
snel uitgegroeid tot een waar
kunststuk.
en zijn werk werd overgenomen
door broeder Adriaen Adriaensz.
uit Stein.
Barbara Wielant
Een van de fraaiste geloften is die
van Barbara, meester Philips
Wielants dochter. Haar gelofte
luidt, weergegeven in moderne
spelling: Ik, zuster Barbara mees
ter Philips Wielants dochter, be
loof voor God en alle heiligen, in
tegenwoordigheid van de prior en
ILEIDSE
KRONIEK OVER
MENSEN EN
GEDANE ZAKEN
Van een simpel kruisje werd
het met goud en vooral de kleu
ren rood en blauw een lust voor
het oog. Helaas zijn er maar een
paar van die geloften gedateerd,
maar de meeste schijnen zo rond
1500 gemaakt te zijn. Het is niet
bekend wie deze kunstwerkjes op
het perkament heeft gezet. Er
wordt van het klooster Mariën
poel verteld dat er kopieën van
boeken werden geschreven die
bovendien werden verlucht met
fraaie afbeeldingen, zodat er mo
gelijk sprake is van werk uit de ei
gen werkplaats. Rond 1500 zal de
boekproduktie echter wel al sterk
te lijden hebben gehad van de op
komende boekdrukkunst. Later
in de zestiende eeuw schijnt het
calligraferen in het klooster ge
heel ter ziele te zijn gegaan, want
toen er in 1558 behoefte was aan
een nieuw cartularium, een regis
ter waarin alle eigendomsbewij
zen en dergelijke werden overge
schreven, werd dit gemaakt door
.heer Claes Cornelisz., pater in het
(aan Mariënpoel gelieerde) kloos
ter te Stein bij Gouda. Hij stierf
echter voor hij het had voltooid
onze rector, standvastigheid in
dit klooster, eeuwige reinheid
vah mijn lichaam, geen eigendom
te zullen bezitten, en gehoor
zaamheid aan onze priorin en
haar opvolgsters (of vervangsters,
zoals de subpriorin), volgens de
regel van St. Augustinus en de be
palingen van ons kapittel-gene
raal.
Onder de gelofte is een groot
kruis in rood en blauw aange
bracht, nog verfraaid met een
soort stralende sterren in goud.
Deze gelofte werd vervaardigd als
een meisje non werd, daarvoor
was zij al een jaar lang novice ge
weest. Gedurende een jaar kreeg
zjj dus gelegenheid te overpein
zen of zij het leven als klooster
zuster wel aan zou kunnen. Zeker
in het geval van Mariënpoel was
dat wel aan te bevelen: het was
een zeer streng klooster, besloten,
wat wil zeggen dat de nonnen
nooit buiten de hoge kloostermu
ren kwamen. De ouders van een
non mochten twee keer per jaar
hun dochter achter een getralied
raam zien (voor zover er al meer
dan een schim was te zien) en
Het klooster Mariënpoel naar
spreken. Wel was er een spreek
kamer voor onaangekondigd be
zoek, maar daar werd het getra
lied raam zelfs nog afgedekt door
een blauw of zwart kleed. Het ge
sprek mocht niet langer dan een
uur duren en een aanwezige non
controleerde of er niet werd ge
sproken over al te wereldse za-
en oude afbeelding, waarvan in
ken. En toch waren er nog heel
wat dochters van goeden huize
die de rituelen van noviciaat en
opname in de gemeenschap on
dergingen. Onder hen dus de
dochter van meester Philips Wiel
ant.
Raadsheer
Onder de bekendste juristen van
'19 een gravure werd gemaakt.
de vijftiende en zestiende eeuw
wordt altijd gerekend mr. Philips
Wielant. Hij is net zo'n beroemd
heid als in hun tijd Hugo de Groot
en Simon van Leeuwen, of in on
ze eeuw de Leidse hoogleraren
B.M. Telders en E.M. Meijers. Hij
was in 1441 of 1442 in Gent gebo
ren als zoon van de secretaris van
hertog Philips van Bourgondië
(Philips de Goede), die later grif
fier en raadsheer werd bij de
Raad van Vlaanderen. Zoon Phi
lips studeerde rechten in Leuven
en was voorbestemd zijn vader in
diens functies op te volgen: al
vóór 1473 was hij raadsheer in de
Raad van Vlaanderen, kwam in
het Parlement van Mechelen en
in 1478 als burgemeester in het
Vrije van Brugge. In die plaatsen
Gent, Mechelen en Brugge bracht
hij zijn actieve loopbaan door, be
staande in tal van (ere)functies en
zelfs wel ambassades naar de ko
ning van Frankrijk. Kortom, tot
zijn dood in 1520 een van de be
langrijkste mensen in de Neder
landen.
Wielant was getrouwd met Jean
ne van Halewijn, een dochter van
Jan van Halewijn, eveneens een
van de topjuristen van die tijd.
Hun vijfde kind was Barbara.
Wat zocht nu een dochter van
een zo belangrijk man, die wel
licht tal van vrijers van stand had
kunnen krijgen, in een besloten
klooster in een vanuit Vlaams
oogpunt wat achterlijk provincie
stadje als Leiden? Precies zullen
we het wel nooit weten, maar in
Mariënpoel zaten Beatrix en Ag
nes, dochters van Jan van Hale
wijn en dus hoogstwaarschijnlijk
zusters van de vrouw van Philips
Wielant en daarmee tantes van
Barbara. Een Wouter van Hale-
wyn, mogelijk een broer, deed
schenkingen aan Mariënpoel en
ook een joncfrou Van Haelwijn
schonk in 1498 een rood zijden
kazuifel en een rok voor een (mis-
)dienaar. Onder de giften wordt
ook vermeld Barber Wilants, onze
zuster, die een pond (een munt
van vrij grote waarde) meebracht,
dus mogelijk toen zij intrad, dat
werd besteed om het hoogaltaar
te verfraaien. Er werden in die
tijd, zo rond 1500, meer giften
daarvoor gebruikt.
