Op zoek naar een gat in de markt
DAGBLAD TUBANTU ümbuW Dagblad
Arnheiv
LEIDSCH m DAGBLAD
Brabant:
LEEUWA
e Gooien Eemlander
'Het valt niet mee mensen een nieuwe krant aan te praten
Op verscheidene fronten worden activiteiten ontplooid om
binnenkort nieuwe bladen van de pers te laten rollen. Het ene
plan is nog niet van de tafel geveegd of het andere is alweer
ontwikkeld. Een willekeurige opsomming van wat er zoal op
stapel staat in de uitgeverswereld: een zondagskrant; een
(week)krant voor kinderen; een compleet nieuw dagblad in
de Randstadeen nieuw, vooral op de financiële wereld
gericht ochtendblad. Daarnaast valt binnen afzienbare tijd in
Rotterdam de verschijning te verwachten van een nieuwe
krant, voortkomend uit het verlies lijdende Rotterdams
Nieuwsblad en het evenmin florerende Vrije Volk. De vraag is
of er nog ergens een gat zit in de markt, die verzadigd schijnt.
"Het zal moeilijk zijn dat te vinden, het valt niet mee mensen
een nieuwe krant aan te praten".
door Jan Harren
wil een kwaliteitskrant presenteren.
Hij zou een samenwerkingsverband
willen aangaan met gerenommeerde
zondagsbladen in het buitenland. En
de krant zal moeten worden gedrukt
in België, omdat de grafische cao in
Nederland een te kostbare hinderpaal
zou betekenen.
De cao verplicht de dagbladuitge
vers tot het betalen van hoge toesla
gen op de salarissen, wanneer in het
weekeinde moet worden gewerkt.
Dat gebeurt overigens wel, meer be
paald in Heerlen. Daar wordt elke dag
ook op zaterdag en zondag een
Japanse krant gedrukt op de persen
van het Limburgs Dagblad. De pagi
na's daarvoor worden elke dag vanuit
Japan naar Zuid-Limburg overge
seind. Ook op zaterdag- en zondag
middag staat daar een ploegje grafici
klaar om de krant te drukken. Een
voor Westeuropeanen herkenbaar te
kentje voorkomt dat de Limburgers
de pagina's achterstevoren zouden
drukken (zoals een keer is voorgeko
men, toen het tekentje nog niet werd
meegeseind).
Pratend over zijn project ziet
Storms het als een voordeel dat hij
een zelfstandig blad gaat maken.
"Daar gelden andere criteria voor dan
wanneer je een zondagse editie van
een bestaande krant zou gaan maken.
Ik haal bijvoorbeeld met mijn zon
dagskrant geen advertenties weg uit
eigen kranten op de andere dagen van
de week".
Zelfheeft Storms "die rekent op een
groot aantal abonnees, het volste ver
trouwen dat het lukt straks met een
"volwaardig produkt" te komen. An
deren voorzien dat hij met grote pro
blemen zal kampen. Alleen al de be
zorging zal heel wat hoofdbrekens
kosten, meent Van der Zande. "Over
Nederland telt 46 zelfstandige dagbla
den met een eigen hoofdredactie, vier
minder dan een jaar of tien geleden.
Samen hebben ze een betaalde oplage
van ruim 4,6 miljoen exemplaren, on
geveer net zo veel als in 1980. Aan lan
delijke kranten gaan er dagelijks ruim
2 miljoen (waarvan ruim 1,6 miljoen
voor de landelijke ochtendbladen) de
deur uit; de regionale dagbladen zijn
elke dag goed voor zo'n 2,6 miljoen
exemplaren. Een markt waarin vorig
jaar rond 2,8 miljard gulden om ging.
De Nederlandse dagbladen zijn ver
enigd in De Nederlandse Dagblad
pers (NDP). "Zo wordt er een massief
blok gevormd", stelt de algemeen se
cretaris van de vereniging, drs. K.J.
van der Zande. Hij hecht er overigens
aan de geruchten te weerspreken, als
zou de organisatie de verschijning
van nieuwe dagbladen ook van zon
dagskranten tegenwerken c.q. zelfs
tegenhouden.
Verzadigd
Of Nederland binnenkort inderdaad
een paar nieuwe kranten rijker zal
zijn, daarover wordt zeer verschillend
gedacht. Van der Zande is in elk geval
bepaald niet optimistisch. Hij is ervan
overtuigd dat de markt verzadigd is.
"Daarbij zitten Nederlanders nogal
gebakken zitten aan de krant die zij
gewend zijn thuis te krijgen. Het valt
niet mee mensen een nieuwe krant
aan te praten. Wie met een nieuw dag
blad wil komen, zal dus een heel lange
adem moeten hebben. Er is wel eens
berekend dat er ten minste 50 miljoen
gulden nodig is om een voet aan de
grond te krijgen. Een operatie van ja
ren. Dan kun je misschien beter een
bestaande krant kopen".
Gerard Krul, onlangs teruggetre
den als hoofdredacteur van het Vrije
Volk, en Geert-Jan Laan, de ex-direc
teur van deze krant, zijn niettemin
met de Britse krantentycoon Robert
Maxwell in zee gegaan. Het Rotter
damse duo heeft van Maxwell de op
dracht gekregen een onderzoek in te
stellen naar de levenskansen van een
nieuw dagblad op tabloid-formaat
(een halve krantepagina). Typerend
genoeg hadden ze voor hun plotselin
ge vertrek uit Rotterdam dezelfde op
zet in gedachten voor Het Vrije Volk
en het Rotterdams Nieuwsblad. De
nieuwe krant waarmee Krul en Laan
namens Maxwell de markt op willen,
zou in de Randstad moeten verschij
nen en veel los verkocht moeten wor
den.
Los hiervan wordt in Rotterdam ge
werkt aan een nieuwe krant die de
plaats moet innemen van het Vrije
Volk en het Rotterdams Nieuwsblad.
Gegokt wordt op 80.000 abonnees. De
krant zou 'Rotterdams Dagblad' kun
nen, of moeten gaan heten.
De financiële journalist Paul van
Engen, als beleggingsdeskundige
verbonden aan NOS-laat, probeert
met een paar mensen een nieuw och
tendblad vorm te geven. De lezers
kring wordt in hoofdzaak in de finan
ciële wereld gezocht. De eerste editie,
zo die er al komt, wordt op z'n vroegst
over een jaar of twee verwacht. "We
zijn in elk geval vol goede moed", is
het enige dat Van Engen erover kwijt
wil.
De uitgeverij De Weekbladpers
weegt thans het bestaansrecht van
een landelijk nieuwsblad voor kinde
ren. Initiatiefneemster is VN-redac-
teur Aukje Holtrop. Haar voorbeeld
heeft ze in Engeland gevonden, waar
een dergelijke krant als weekblad ver
schijnt onder de titel The Indy, geli
eerd aan het pas enkele jaren oude
kwaliteitsdagblad The Independent.
Bezorging
De produktie van een zondagskrant
roept specifieke problemen op. Pieter
Storms, die met geld van een aantal fi
nanciers op 14 oktober zijn eerste ech
te zondagskrant wil uitbrengen,
meent er het volgende op te hebben
gevonden. De soms omstreden ont
hullingsjournalist van Nieuwe Revu
inaains
f,rm-p fi UUKttfSfflri
Sovjetunie
naar huis,
Caineroun
v\ innaar
Genscher s
nieuwe kot
nrwlijk kontjatje
hebfcwjn gebaard
x NDP-secretaris Van de Zande: Nederlanders zitten nogal gebakken aan de krant die zij gewend zijn thuis te krijgen. Het valt niet mee mensen
een nieuwe krant aan te praten. Wie met een nieuw dagblad wil komen, zal dus een heel lange adem moeten hebben". (foto wim Dijkman)
bedrijven een heus kartel vormt. In
het jaarverslag vormen de 'horizonta
le prijsregelingen' een aparte para
graaf. "Voor de bescherming van de
pluriformiteit, de veelzijdigheid van
de Nederlandse dagbladen, is het kar
tel van groot belang". Zou er door de
overheid een verbod op het bestaan
van het dagbladkartel worden uitge
vaardigd, Van der Zande gaf geen
cent meer voor het dertiental kranten
dat nu verlies lijdt.
van de Nederlandse Vereniging van
Journalisten zich in de regel terug
houdend op als er plannen voor het
uitgeven van een nieuwe krant wor
den gelanceerd. Algemeen secretaris
Hans Verploeg: "We zijn niet bijvoor-
baat tegen serieuze nieuwe dagbla
den. Maar we volgen dergelijke zaken
wel uiterst kritisch. Er zal ook zeker
een garantie moeten worden gegeven
dat zo'n blad ten minste een bepaalde
tijd zal voortbestaan. Is het een seri
euze zaak, dan mogen we daar om re
denen van vergroting van de plurifor
miteit blij mee zijn".
Schalkwijk achtte zich indertijd in
Eindhoven niet gebonden aan de cao
voor dagbladjournalisten. NVJ's Ver-
ploeg: "We hebben aan den lijve on
dervonden wat er gebeurt als vooraf
geen garantie voor het voortbestaan is
gegeven. We hebben vorig jaar bij
TV10 door beslagleggingen kunnen
bereiken dat er alsnog redelijke af
vloeiingsregelingen kwamen, toen
het station niet door bleek te kunnen
gaan".
Verploeg voelt zich niet minder ge
waarschuwd door de ontwikkelingen
op dit gebied in Engeland. Hij heeft
zelf een studie gewijd aan de activitei
ten van de media-gigant Rupert Mur
doch. "Bij hem wordt van de redac
teuren heel vaak verlangd dat zij hun
journalistieke uitgangspunten inwis
selen voor blinde loyaliteit aan het
concern. En tegelijkertijd worden die
dagbladen gebruikt als reclame- en fi
nancieringsmiddel voor televisie-ac
tiviteiten (Sky). Maar als een dagblad
in nood zou komen, hoef je geen om
gekeerde stroom te verwachten".
De Nederlandse krantenmarkt ligt
er (nog) redelijk rustig bij. Het be
staan van het kartel komt ook de NVJ
.wel goed uit. Verploeg: "Al te grote
gevechten op de advertentiemarkt
kunnen gevolgen hebben voor het
voortbestaan van een aantal bladen.
Bij de relatieve rust die mede dank zij
het kartel bestaat, wordt de continuï
teit gegarandeerd. Nu kunnen zwak
ke broeders het volhouden".
Ook in de kring van de adverteer
ders bestaat geen echte ontevreden
heid. Directeur Van der Mee van de
Smith's Food Group in Broek op Lan-
gedijk is voorzitter van de Associatie
van Adverteerders BVA. "Het kartel
bestaat al zo lang dat we het vrije
functioneren van de advertentie--
markt in de dagbladwereld eigenlijk
niet hebben meegemaakt. Je zou zeg
gen dat een vrij aanbod altijd beter is
in een vrije-markteconomie. Maar aan
de andere kant weten we nu precies
waar we aan toe zijn".
de kosten van de bezorging zijn ook
plannen van anderen gestruikeld. We
hebben nu eenmaal niet zo'n cultuur
als de Engelsen waar het heel gewoon
is om op de hoek van de straat even
een krantje te kopen".
Bij monde van algemeen secretaris
Van der Zande wordt bij de NDP geen
geheim van gemaakt dat de belangen
vereniging van Nederlandse dagblad-
Prijsconcurrentie in de abonne
mentstarieven van bestaande kranten
wordt daarmee ernstig bemoeilijkt.
Kranten als Het Parool en het Nieuws
van de Dag zijn vanouds de goedkope
dagbladen; zij vragen hun abonnees
minder dan de gemiddelde (peil)prijs.
Maar sinds ze deel uit maken van het
kartel, moeten ook de directies van
deze kranten de jaarlijkse procentue
le stijging doorberekenen aan de
abonnees.
Voor nieuwelingen op de kranten
markt hoeven deze prijsafspraken
volgens Van der Zande geen belem
mering te zijn. Zo lang ze geen lid zijn
van de NDP zijn ze al helemaal niet
aan gebonden aan welke afspraak
over abonneeprijzen ook. En al zou
den de nieuwlichters besluiten toe te
treden tot het kartel, dan nog kunnen
ze hun aanvangsprijs laag houden. De
kartelafspraken bevatten immers
geen minimumtarief maar slechts het
minimumstijgingspercentage.
Zo Krul en Laan de uitgetreden
topmannen van het Vrije Volk met
de financiële steun van de Britse
krantentycoon Maxwell een nieuwe
randstedelijke krant willen beginnen
tegen een abonnementsprijs van 30
gulden per kwartaal, dan zijn ze
daar geheel vrij in. Ook al zouden ze
zich bij de NDP aansluiten. "Maar
daarna zouden ze als nieuw lid van de
NDP wel gehouden zijn om de jaar
lijkse stijging te berekenen".
Een nieuw dagblad gratis versprei
den is binnen het kartel niet toege
staan. Dat was ook een van de rede
nen waarom in 1983 het Eindhovens
Nieuwsblad geen lid van de NDP kon
worden. Het Nieuwsblad werd des
tijds in het leven geroepen door de
Eindhovense project-ontwikkelaar
Huub Schalkwijk. Hij speelde met
het plan een dagblad gratis en voor
niks bij alle Eindhovenaren en bij alle
mensen in de Eindhovense regio te
bezorgen. De advertentie-opbreng
sten zouden in zijn visie het bestaans
recht van zijn krant waarborgen.
Het liep allemaal een slag anders.
Gedrukt op de persen van de Neder
landse Dagbladunie (NRC/Handels-
blad, AD) verscheen de krant niet lan
ger dan drie weken. Ruim twee mil
joen gulden verloor Schalkwijk in die
periode doordat advertenties uitble
ven. Van de een tot twee jaar aanloop
periode die hij zichzelf had beloofd,
kwam niets terecht.
Werving
De belangrijkste afspraken die de
krantendirecties onderling hebben
gemaakt en die ze ook zo hebben
aangemeld bij het kartelregi ster be
treffen de tarieven voor abonnemen
ten en voor advertenties. Maar er be
staan ook regels over het stopzetten
van wervingsactiviteiten van de con
currentie, in het geval een krant door
overmacht niet in staat mocht zijn
zich daartegen te weren.
Zo kreeg het Algemeen Dagblad
(Nederlandse Dagbladunie) met de
kartelafspraken te maken, toen het in
Zeeland een wervingscampagne
doorzette op het moment dat de Pro
vinciale Zeeuwse Courant door een
drukkersstaking niet kon verschij
nen. De PZC klaagde het AD aan bij
het bestuur van de NDP. Het gedrag
van het Algemeen Dagblad werd af
gekeurd en de krant kreeg een boete
opgelegd van 10.000 gulden. Met die
sanctie stelde het NDP-bestuur zich
nog redelijk coulant op; de maximale
boete die gegeven had kunnen wor
den bedraagt immers 100.00 gulden.
Het krantenkartel is er overigens
nooit in geslaagd minimumtarieven
vast te leggen. Wel behelzen de af
spraken de bepaling dat abonne
mentsprijzen en advertentietarieven
met een jaarlijks af te spreken percen
tage moeten stijgen. Een vastgelegde
abonnementsprijs zal uit concurren-
tie-overwegingen dus nooit zelfstan
dig mogen worden verlaagd. De uit
gever is derhalve verplicht de prijs elk
jaar te verhogen met het percentage
dat in de algemene ledenvergadering
wordt vastgesteld.
Er bestaat een uitzondering op. Wordt
al een prijs gevraagd die tien procent
boven de (ook afgesproken) gemid
delde prijs ligt die is nu f 71,50
dan hoeft de verhoging niet te worden
gevolgd. Met name De Volkskrant en
NRC/Handelsblad zitten daar al aan.
Het betekent overigens geenszins dat
zij de jaarlijkse aanpassing achterwe
ge laten.
Huiverig
Mede op grond van de pijnlijke erva
ringen die zijn opgedaan in het Eindh
ovense, stelt het dagelijks bestuur
Robert Maxwell, de Britse dagbladtycoon met Rotterdamse interesse.
(foto AP)
