Via computers straks
m meer musea
kijkje
Folko Boermans: 'Ik wil van m'n kunst leven'
Tweede Poetry International-avond: je moet kijken
Mare Jonk: expressionist der Lage Landen
Wilde zolderfantasieën Bona
Haags Museon presenteert morgen project
Dansers wijzen bod af
Ontwerper
Dick Elffers
overleden
Uitbreiding
Filmmuseum
WOENSDAG 20 JUNI 1990
PAGINA 27
In Voorschotense galerie Mercedes
Expositie: Gouaches en olieverfschilderijen
van Mare Jonk in galerie Mercedes, Voor
straat 35b in Voorschoten. Tot 8 juli 1990 te
bezichtigen op woensdag en donderdag
tussen 13.00 en 17.00 uur en op vrijdag en
zaterdag van 11.00 tot 17.00 uur.
VOORSCHOTEN - Wie galerie
Mercedes in Voorschoten bin
nenstapt zal aangenaam verrast
zijn. Landschappen en vrouwelij
ke naakten in uitgesproken felle
kleuren: de specialiteiten van
beeldend kunstenaar Mare Jonk.
De landschappen zijn opge
bouwd uit ongemengde kleur
vlakken. De verf ligt er dik op en
uitbundig dansen de vlekken op
het linnen. Maar er ligt ook rust
besloten in de schilderijen,
meestal veroorzaakt door de
strenge horizon en de onmetelij
ke dieptewerking.
De vrouwelijke naakten zijn
net zo direkt geschilderd als de
landschappen. Het zijn stevige,
gevulde vrouwen, die Mare Jonk
in de gelegenheid stellen om met
licht, schaduw, golvende con
tourlijnen en constrasterende
kleuren een grote plasticiteit te
Mare Jonk is een expressionist
in zijn kleurgebruik en een kun
stenaar uit de Lage Landen in zijn
onderwerpkeuze. De landschap
schilderkunst is vann oudsher
een Noord-Nederlandse traditie.
De vrouwelijke naakten herinne
ren daarentegen eerder aan de
Zuidelijke Nederlanden, aan Ru
bens vooral.
De achtentwintig gouaches en
olieverfschilderijen van Mare
Jonk zijn tot 7 juli te bezichtigen.
Beslist doen! Het is een kleine,
maar mooie expositie.
LISETTE OOMEN
Toeters en rebellen', musical door leerlin
gen en docenten van het Bonaventura-Col-
lege. Tekst/regie: Gerard Schelvis. Muziek:
Erik Koot, Bernard van Kesteren en Phil
Rhebergen. Choreografie: Alice van Zand
wijk. Gezien op 19 juni in de Leidse Schouw
burg. Aldaar nog vanavond.
LEIDEN - Gezien het grote succes van
vorig jaar heeft het Bonaventura-Col-
lege zich wederom gewaagd aan een
muziektheaterproduktie yan eigen
makelij. En het is wéér gelukt. 'Toeters
en rebellen' heet het gevarieerde spek
takel dat met plezier door de vele, vele
medewerkers op de planken wordt ge
bracht. Vijftien acteurs, elf band-le
den, negentwintig koorleden, vieren
dertig dansende dames en heren en
nog eens ruim veertig medewerkers
achter de schermen tekenen voor deze
superproduktie.
Plaats van handeling is een school:
Toeters en rebellen'
niet het 'Bona' anno nu, maar het fic
tieve Simon van Collem College in
1999. Hoewel de naam anders doet ver
moeden, wordt er op deze school niet
aan film of iets dergelijks gedaan.
Neen, integendeel, zelfs alle zoge
naamde expressievakken zijn taboe -
er worden alleen 'nuttige' vakken ge
doceerd. De zolder van de school is
een clandestien toevluchtsoord voor al
degenen die wel degelijk waarde hech
ten aan zaken als zang, dans, toneel
spel en muziek.
Op deze zolder kan men zich crea
tief uitleven. Via deze verteltruc krij
gen wij als publiek in de zaal daarvan
leuke voorbeelden te zien. In wisselen
de samenstelling brengen leerlingen
een paar showdansnummers. Een
pracht van een smartlap over de ver
maledijde 'Pin Up-Club' wordt puur
cabaretesk vertolkt. Zo zijn er ook nog
een opera-achtige bijdrage, die veel
bijval oogstte, en een mc
Maar 'Toeters en rebellen' biedt nog
meer wilde zolderfantasieën. Twee
leerlingen openbaren hier elkaar hun
grote liefde. De illegaal in gebruik ge
nomen zolderruimte geeft onderdak
aan een vluchteling en aan een van
huis weggelopen meisje. Daarnaast
houdt de nieuwe concierge er geheime
rendez-vous met frivole dames. Na
tuurlijk is het de rector die roet in het
eten in het eten dreigt te gooien. Hij
gaat echter overstag, als de leerlingen
uitvoerig verwijzen naar het werk van
de schrijver Nescio en hun waardering
daarvoor laten blijken.
Hier ligt het zwakke punt van de
voorstelling. In zijn bespiegelingen
over een minder star op geld en carriè
re gericht levensdoel en - in het ver
lengde daarvan - in zijn hartstochtelij
ke pleidooi voor de muzische vakken
gaat schrijver/regisseur Gerard Schel
vis soms een betje op de prekerige
toer. Dat haalt aan het eind van de
voorstelling de vaart uit het program
ma dat nu juist zo'n bonte en vlotte
aaneenschakeling van uiteenlopende
gebeurtenissen was. De boodschap is
al duidelijk en kan minder nadrukke
lijk. Bewijst immers de wervelende
produktie 'Toeters en rebellen' zelf
niet in ruime mate dat op het 'Bona'
geen Simon van Collemcollege-toe-
standen heersen?!
WIJNAND ZEILSTRA
Van onze correspondent
Gerlof Leistra
DEN HAAG Bezoekers
van het Museon in Den Haag
kunnen binnenkort via een
multimediaal computersys- gaat kosten. Zo'n systeem moet de
plotseling mogelijk is".
Ondanks zijn grote enthousiasme
vraagt Visser zich echter af of het
systeem in '92 al optimaal kan func
tioneren. „We hebben nog geen
twintig uur in de lucht zijn, maar
het is de vraag of dat wel uit kan. En
zo zijn er heel veel dingen die nog
moeten worden uitgezocht. Maar
ding is zeker: de mogelijkheden
flauw idee hoeveel het uiteindelijk zijn gigantisch. In die z
s het v
teem een kijkje nemen in de
collecties van diverse andere
musea. Deze informatie kan
onder meer bestaan uit af
beeldingen van objecten,
teksten, videobeelden, ge
luid en animaties.
In eerste instantie zijn slechts ne
gen musea aangesloten op het Eura-
pean Museums Network, maar dat
aantal zal na afronding van de test
fase in 1992 worden uitgebreid. Het
systeem is ontwikkeld onder auspi
ciën van de Europese Gemeen
schap en kost in totaal circa 25 mil
joen gulden.
Doel van het project, dat morgen
in Den Haag officieel wordt gepre
senteerd, is door middel van gea
vanceerde technieken de uitwisse
ling van multimediale gegevens
mogelijk te maken. Volgens Friso
Visser van het Museon is het sys
teem uitermate gebruikersvriende
lijk. ,,0p het beeldscherm is continu
een demo te zien. Door een knop
aan te raken stopt de demo en ver
schijnt een scherm waarop verschil
lende mogelijkheden worden aan
geboden. Stel dat de bezoeker in het
Museon een Balinese lijkstier heeft
gezien waar hij meer over wil weten.
Dan tikt hij het bijbehorende num
mer in en op het scherm verschijnt
vervolgens een afbeelding van de
stier. Nu kan hij alle mogelijke aan
vullende informatie krijgen. Daar
naast kan hij het systeem via be
paalde trefwoorden naar gedetail
leerde informatie laten zoeken. Je
tikt bij voorbeeld de woorden 'cere
monie' en 'crematie' in en vervol
gens krijg je een video te zien van de
ceremonie rond de lijkverbranding
op Bali. Het is ongelooflijk wat er
Handboek over
vrouwelijke
architecten
anwege het tijdsverschil
revolutionaire ont-
AMSTERDAM (ANP) - De leiding
van het Nationale Ballet heeft de
dansers van het gezelschap gisteren
een bod van 1000 gulden gedaan
voor de televisie-registratie van het
ballet .Corps' van Hans van Manen
door de NOS-televisie. De dansers
hebben dat als volstrekt onvoldoen
de van de hand gewezen, aldus een
woordvoerder van de Kunstenbond
FNV.
Bij de afwijzing is de kantteke
ning gemaakt dat de dansers hopen
op verdere onderhandelingen. Als
de partijen niet nader tot elkaar ko
men, overwegen de dansers een
boycot van de opnamen van don
derdag. Al eerder weigerden zij me
dewerking aan de repetitie.
Het conflict over de honorering
leidde vorige week vrijdag tot een
kort geding van de Kunstenbond
FNV tegen het Nationale Ballet en
omgekeerd. De bond eiste recht
streeks overleg met de leiding van
het gezelschap in plaats van in hel
kader van het Werkgeversoverleg
Podiumkunsten. De leiding eiste LEIDEN Een muzikaal zomer-
een verbod op de dreigende sta- feest voor jong en oud. Onder deze
king. De Amsterdamse vice-presi- noemer wordt op zaterdag 30 juni in
dent van de rechtbank mr, J.M. de dependance van het Stedelijk
Vrakking wees beide vorderingen Gymnasium (Du Rieustraat) een
af. programma gepresenteerd van mu-
De Kunstenbond doet vandaag ziek en volksdans,
een tegenvoorstel aan het Nationale
Ballet en zal in de loop van de mid- De organisatie van deze 'speel
dag opnieuw met de dansers over- dag' berust bij Streekmuziekschool deze dag samengebracht
leg plegen over het antwoord van de Leiden e.o. en de afdeling Den Haag
zakelijke leiding. van de Vereniging voor muziek en
PARIJS - Kunstenaar Frama poseert in zijn Parijse atelier voor zijn schilderij 'Op weg naar de ontdekking van
Amerika'. Het schilderij werd onlangs aan een kunstverzamelaar in Arizona (VS) verkocht voor 25 miljoen dol
lar, vermoedelijk het hoogste bedrag ooit neergeteld voor het werk van een nog in leven zijnde kunstenaar.
-»/r •11 11 willen deelnemen, in twee speel-
IVlUZLKaie speeldag groepen worden ingedeeld. De vol-
meld,
instrumentenbouw, Huismuziek, groepen.
Blokfluitleerlingen van de Muziek- De leding van deze dag berust bij
school zijn vanaf half mei bezig met piet Kunst, Mechtild Boog, Marion
het doorspelen van een aantal mu- Mulders, Jitske Lancel en Dick
ziekstukken, door de leiding voor Hermsen. Johan Tijssen zal liefheb
bers van volksdans aan hun trekken
laten komen. De 'speeldag' duurt
van tien uur tot half vijf.
Dankzij de Chagall-beurs naar Schotland
ENSCHEDE - Een beetje ver
rast is hij nog wel, de 24-jarige Folko
Boermans uit Enschede. Als eerste
Nederlandse kunstenaar krijgt hij
de Chagall-beurs. „Ik had al zeven
tien fondsen aangeschreven. Als
het dan eindelijk lukt, is dat een re
den om feest te vieren. Dit is voor
mij echt een droom die werkelijk
heid wordt".
Boermans krijgt een geldbedrag
van 22.000 gulden. Geld dat hij be
steedt om negen maanden te gaan
studeren aan het Duncan College in
het Schotse Dundee. „Een lang ge
koesterde wens. Daar heb je moge-
ROTTERDAM (GPD) Het eerste lijkheden die je elders niet hebt. Ze
handboek
tecten in Nederland is gisteren ver
schenen.
Het naslagwerk 'Architectes'
voor opdrachtgevers in de bouw is
een gezamenlijk initiatief van de
beide in Rotterdam gevestigde
Stichting Vrouwen, Bopwen en Wo
nen en Stuurgroep Experimenten
Volkshuisvesting. De uitgave is ver
schenen bij THOH uit Amsterdam
en is samengesteld door Marga Ku-
perus en Harkolien Meinsma. Het
omvat documentatie (o.m. driehon
derd illustraties) over het werk van
zevenenveertig van de naar schat
ting in totaal tweehonderd vrouwe
lijke architecten in het land.
Het eerste exemplaar van het
boek ging gistermiddag tijdens de
presentatie in Den Haag symbo
lisch van hand tot hand. Minister
d'Ancona van WVC nam het in ont
vangst om het („Gelukkig mag ik er
zelf ook één houden") onmiddellijk
door te geven pan voorzitter ir.
J.A.P. van Oosten van de Vereni
ging van Nederlandse Projectont-
wikkelings Maatschappijen (NE-
PROM).
De minister vertelde haar gehoor
een paar jaar geleden betrokken te
zijn geweest bij de samenstelling
van een handboek over vrouwelijke
deskundigen.,,Wij hebben toen aan
bekende journalisten van radio en
televisie gevraagd voor tien onder
werpen tenminste drie vrouwelijke
woordvoerders te noemen. Het
bleek voor hen toen nog een groot
probleem te zijn. Ik kan mij voor
stellen dat opdrachtgevers die om
hoog zitten dit boek gebruiken bij
het vinden van een vrouwelijke ar
chitect. Andere belangstellenden
kunnen aan de hand van dit boek
nagaan of het al dan niet verschil
maakt om met een vrouwelijke ar
chitect te doen te hebben".
Nederlands beeld op pool
1 KEMIJARVI (ANP) - De Noord
pool wordt sinds kort gesierd door
een Nederlands kunstwerk. „Ope
ning the Artie Circle" heet de door
de Nederlandse kunstenaar Lucien
den Arend ontworpen roestvrij-sta
len constructie. Het staat in het Fin
se plaatsje Kemijarvi (Lapland).
De opdracht voor het kunstwerk
werd gegeven door de gemeente
Kemijarvi zelf, die Den Arend ken
de van een symposium over hout al
daar.
hebben er apparatuur die normaal
gesproken voor een videokunste
naar onbereikbaar is. Ik vind het
een uitdaging om daarmee te kun
nen werken".
Het lesgeld voor de prestigieuze
Schotse academie was door de En-
schedeër zelf niet op te brengen.
Sinds zijn afstuderen vorig jaar aan
de AKI in Enschede timmert hij
weliswaar stevig aan de weg, maar
een dik gevulde portemonnee is er
voorlopig niet bij. „Het is heel moei
lijk om als videokunstenaar aan de
kost te komen. Video-installaties'
kun je nu eenmaal niet verkopen.
Het is echt vechten om het hoofd
i water te houden".
Video-kunstenaar Folko Boermans: raadsels moderne leven
het gebied van videokunst in Euro
pa. Dat komt doordat de Schotse
De Chagall-beurs stelt hem als- overheid nogal wat geld stopt in
r de kwaliteit van de Schotse op- speelt e
leiding gehoord. „Je zou hét wel- lijn
kunstopleidingen. Het land wil r
gaan tellen. Ook het bedrijfsleven
heel Europa'
Folko Boermans werd in Spijke-
nisse geboren. Via de nodige om-
i rol. Van de school lopen zwervingen belandde hij in 1984 op
de Schotse televise en de AKI in Enschede. Hij studeerde
licht in Schotland niet verwachten, zenders als Channel Four. Het geld er fotografie, maar begon dat gaan-
maar deze school is dé opleiding op dat ze daarmee verdienen, stopoen deweg te combineren met video-
ze in de opleiding. Dat werkt per- kunst. „Voor mij was dat een van-
fect. Er studeren nu kunstenaars uit 'zelfsprekende stap. Ze liggen in el-
kaars verlengde. Wat videokunst in
mijn ogen zo aantrekkelijk maakt is
dat je begrippen als tijd en bewe
ging kunt uitbeelden. Ten opzichte
van de per definitie statische foto
grafie is dat een groot voordeel."
Centraal i
en videoinstallaties staan de proble
men van de moderne samenleving.
„Mij interesseert de manier waarop
mensen zich in onze massacultuur
gedragen. De videotechniek is pri
ma geschikt om dat in beeld te bren
gen. Wat ik wil laten zien, is het iso
lement waarin heel veel mensen le
ven, de contrasten tussen stad en
platteland, tussen een druk plein en
datzelfde plein op zondag, als het
stil is en verlaten. In die contrasten
vind je iets terug van de raadselach
tigheid van het moderne leven".
Folko Boermans nam in zijn nog
korte loopbaan deel aan een groot
aantal video-festivals. Vorig jaar
kreeg hij de 'Foto 89 Award', een
prijs die hem in staat stelt om in juli
een workshop in Amerika te gaan
doen.
„Tja, de zaken gaan niet slecht",
glundert hij. „Het komende jaar
wordt heel spannend. Als ik straks
terugkom uit Schotland, hoop ik
weer een stap verder te zijn. Ik wil
van mijn kunst kunnen leven. Des
noods doe ik er wat televisiewerk
bij, maar het moet kunnen".
Dat videokunstenaars nauwelijks
de kost kunnen verdienen vindt hij
onrechtvaardig. „Als ik aan een fes
tival meedoe, draai ik zelf voor een
groot deel voor de kosten op. Dat is
toch te gek. Wat ik doe, beschouw ik
als mijn werk. Daarvoor moetje ook
betaald worden. Een video-installa
tie kun je niet verkopen, natuurlijk
niet, maar verhuren kun je 't wel.
Dat gebeurt nog steeds onvoldoen
de. Het is de hoogste tijd dat de
kunstwereld in Nederland in dat
zijn foto's, videofilms opzicht wakker wordt".
AMSTERDAM (ANP) - De grafisch
ontwerper en beeldend kunstenaar
Dick Elffers (Rotterdam, 1910) is af
gelopen zondag op 79-jarige leeftijd
in Amsterdam overleden. Dit is
dinsdag bekend geworden.
Met zijn affiches voor het Holland
Festival heeft Elffers vooral in de ja
ren vijftig het gezicht van de Neder
landse grafische vormgeving in
sterke mate bepaald. Hij slaagde er
steeds in het evenwicht te vinden
tussen zijn vrijheid als kunstenaar
en zijn gebondenheid als ontwer
per, aldus Tineke van Manen in de
catalogus bij de tentoonstelling van
ontwerpen voor het Holland Festi
val in de periode 1948-1990. De ex
positie is nog tot en met 30 juni te
zien in het Stedelijk Museum in
Amsterdam.
Elffers verzorgde affiches, folders
en programmaboekjes voor het
Holland Festival in de periode 1954-
1965. Hij had toen al bekendheid ge
kregen met zijn affiches voor de ten
toonstellingen „Weerbare democra
tie" (1946) en „Het expressionisme
van Van Gogh tot Picasso" (1949).
Van 1969 tot 1972 schakelde het
Holland Festival hem opnieuw in
voor de affiches. Het figuratieve, ex
pressionistische element uit zijn
ontwerpen bleek verdwenen en hij
gebruikte voortaan scherp omlijn
de, geometrische patronen.
Rudi Fuchs schreef in 1970 over
deze stijlverandering in De Gids:
„Hoewel het expressionisme inder
tijd aan Elffers' diepste behoeften
tegemoet was gekomen, was het als
idioom van vormgeving onbruik
baar geworden. In de loop van de ja
ren zestig verloor het expressionis
me zijn actualiteit. Elffers werd
daarom bijna gedwongen tot een
ander idioom."
Elffers was behalve op het terrein
van de grafische vormgeving onder
meer ook actief op het terrein van
de tentoonstellingsarchitectuur, als
fotograaf, keramist, illustrator en
schilder.
aMSTERDAM (GPD) - Het Neder
lands Filmmuseum gaat verbou
wen en hoopt daardoor over een
jaar een grote en een kleine projec
tiezaal rijker te zijn. Het bioscoop
café Vertigo en de expositie-ruim
ten zullen aanmerkelijk worden uit
gebreid.
De ruimte hiervoor is gevonden
door aankoop van een belendend
schoolgebouw, waar de bibliotheek
en de leeszaal van het Filmmuseum
nu reeds naartoe zijn verhuisd. Bo
vendien zal de reeds bestaande
filmzaal een facelift ondergaan via
transplantatie van interieur afkom
stig uit het voormalige Cinema Pari-
sien, een bioscoop die dateert van
1910. Met de totale operatie zal een
bedrag zijn gemoeid zijn van circa 2
1/2 miljoen gulden, gedeeltelijk te
financieren via externe fondsen,
o.m. sponsoring.
Als gevolg van de werkzaamhe
den zal het Vondelparkpaviljoen
gedurende een jaar gesloten blijven
en worden de voorstellingen van
Filmmuseum georganiseerd in de
bovenzaal van theater Kriterion.
Directrice Blotkamp heeft boven
dien aangekondigd de achterstand
op de filmconservering fors te zul
len inlopen dankzij extra wvc-sub-
sidie van telkens 2,7 miljoen gulden
gedurende de drie komende jaren.
Laatje niet vertrappen door de poë-
Zachte lucht, open winkels. Scherpe
herinnering.
Alleen jij bent ware begoocheling.
Je loopt door een wat verfomfaaide
gemiddelde Rotterdamse straat. En
wat je helemaal niet verwacht: er
gens klinkt pianomuziek. Geen cd-
speler, maar echte muziek. Je moet
ergens naar toe, maar toch blijf je
staan. De muziek dwingt je. Als De
bussy in een volksbuurt zijn de ge
dichten van Dahlia Herz. Ze lijken
alledaags op het eerste gehoor.
Maar horen bedriegt vaak. Dus blijf
je staan om beter te kijken. Uit ge
wone werkelijkheden duiken mys
terieuze fijnzinnigheden op, ver
pakt tussen woorden die je honderd
keer op een dag gebruikt.
Poëzie is een plek waar je niet
over godsdienst en politiek hoeft te
praten. Israël is niet alleen maar
oorlog, PLO of bioscopen dicht op
sabbath. Er wonen hartelijke, war-
als Dahlia Herz en er is
een groot publiek voor gedichten.
Dagbladvoorpagina's doen zoiets
wel eens vergeten.
Sinds kort is er in Israël een nieu
we bundel van Dahlia Herz versche
nen 'Ir-Sharim' (Stad van Gedich
ten) die allerwegen lovend werd be
sproken. Zij woont in havenstad Tel
Aviv en voelt zich in Rotterdam
meteen thuis. Zij vertelt met en
thousiasme over het eerste Poetry
International-festival dat in februa
ri in Jeruzalem werd gehouden. Het
Chan-theater zat een week lang vol
toen dichters als Ajgi, Holub, Duo
duo, Bei Dao en zijzelf er te beluiste
ren waren. Martin Mooij was in Je
ruzalem als exporteur van zijn Poe-
try-formule.
Is Israël met zijn 4,5 miljoen men
sen zo'n poëtisch land? Of is het
zoals bij ons waar driekwart van de
Nederlanders gedichten lijkt te
schrijven, maar een uitgever soms
met pijn zijn duizend exemplaren
van een nieuwe bundel verkocht
krijgt.
„De zeven landelijke en de drie of
vier belangrijke regionale kranten
hebben elke vrijdag een stevig
kunstkatern, waarin niet alleen kri
tieken, maar ook literaire verhalen
en gedichten worden opgenomen",
zegt Dahlia Herz als voorbeeld voor
het poëtische klimaat in haar land.
Een nieuwe gedichtenbundel heeft
daar ook al gauw een oplage van
1000 tot 1500 exemplaren. En: „Wat
ook wijst op een goede houding te
genover poëzie is dat er op school
veel aan wordt gedaan".
Zij schreef haar eerste gedichten
toen zij zeventien jaar was. Zij zegt:
„Ik ben van een generatie die veel
aan het onderwijs heeft te danken.
Er was toen een geloof in ons land
dat alles wat je in een kind stopt, er
op den duur ook weer uitkomt,
zoals water en zon aan een plant die
er later vruchten voor teruggeeeft.
Een goed geloof. Ik ben er zelf het
bewijs van".
Daarom heeft zij veel gedaan om
poëzie, literatuur en kunst onder de
gewone man te brengen, in volks
buurten in grote steden en in veraf
gelegen dorpen. „Uit het gevoel dat
ik iets terug moest doen", zegt zij,
want literatuur en poëzie moet zich
niet naar het publiek toebuigen.
Wat een mens moet doen is, laten
zien en horen dat het er is, zodat ie
der zijn keus kan maken. Die keus
moet er zijn. Daarom heeft ze tien
jaar lang bij de radio gewerkt aan li
teraire programma's. Nu brengt zij
Israëlische kunstenaars terecht bij
culturele centra overal ter wereld.
De tweede Poetry-avond was ge
lukkig gepromoveerd tot Italiaans
finale-niveau. Geen loterijdreiging
om uit onbeslist te geraken. Gister
avond ging het over bomen en hun
vruchten, politiek en beeldende
kunst. Dichters en beeldende kun
stenaars hebben alles met elkaar te
maken. Je moet kijken..
Michael Hamburger, in 1933 met
ouders die voor Hitier vluchtten in
Engeland beland, kweekt daar oude
bomen in de hoop op de smaak van
de oorspronkelijke teloorgegane
vruchten. Over bomen dicht hij en
over de dood. Hij vond zich een Mis
ter Littlejoy uit om iemand te heb
ben die nog zwartstemmiger was
dan waarvoor zijn vrienden hem al
hielden.
En je bent weg, waar zij zullen vol-
Je hebt door te gaan de zeepbel tijd
doorgeprikt
Zodat je wijdopen ogen aandrin-
In dagtaai worden dingen woorden
of zelfs erger: wetten. In poëzie wor
den gedichten dingen en dat kan
zelfs een graftombe zijn. Jan Kuij-
per las sonnetten waarin hij graf
tomben van kinderverzenmakers
en andere literatoren doet spreken.
Balling Bei Dao had geen belang
stelling voor politiek, maar schreef
gedichten die de mensen lazen. In
dat hele grote China is voor hem
geen schrijftafel meer. Zo pakt de
politiek, deze wraakzuchtige godin,
jou terug. De Poolse Ewa Lipska
was er die politiek gevaarlijk vindt
voor literatuur. „In de crisis werd
onze poëzie goed gelezen. Nu kie
zen uitgevers voor populaire uitga
ven". En Gennadi Ajgi was er, - klei
ne, grijze man die met zijn niet-Rus-
sische nationaliteit en zijn Paster-
nak-vriendschap jarenlang had
moeten zwijgen, maar in het westen
werd gedrukt. Nu loopt hij rond met
verrukt gezicht en zit, waar hij maar
kan, Russische tekens op witte vel
len te schrijven.
Het Hebreeuws van de Herze ge
dichten van gisteravond liggen nu
door de Chinese karakters van Bei
Dao heen. Intrigerende lekkende
vlammetjes uit het land van bloei
ende woestijnen samen met hollen
de mannetjes en omgevallen pro
testbordjes. Maghiel van Crevel,
een aanstekelijke sinoloog uit Lei
den, heeft van Bei Dao vloeiende
vertalingen gemaakt. De mannetjes
blijven i
een ochtend, gebouwd op het gevJeld
vdn taal
maakt dat de mensen 's ochtends
anders hoesten
maden rukken op naar de vruchte-
pit
de vmchtepit komt uit een traag
bergdal
in de trage mensenmassa
zoekt de regering haar woordvoer-
trekken hetzelfde gezicht
