De magen knorren in Suriname
Jongeren rijden beter dan ouderen
'Antisemitisme in
Sovjetunie groeit'
REPORTAGE
Spanning loopt op door voortschrijdende verpaupering
PAGINA 2
DINSDAG 19 JUNI 1990
GEESTELIJK LEVEN
De economische hoop van Suriname is onder meer op de rijstbouw gevestigd, maar door acties van opstandige
Tucayana-indianen komt daar voorlopig niets van terecht.
Van ANP-vcrslaggcefster
Karolien Bais)
PARAMARIBO - Het jonge
tje is hooguit zes jaar en
heeft hartverscheurende
ogen. Hij schiet een vrouw
aan en vraagt met een sme
kend stemmetje of ze een ro
ti van hem wil kopen. Nu
zijn Surinamers gek op ro
ti's, een soort pannekoek
met hartige vulling, maar
niet echt als die uit een viezi
ge plastic tas van een straat
jochie komen. Het moeder
hart is echter geraakt. Hij
krijgt wat kleingeld in de
hand gedrukt: "Hier schatje,
houd je roti en ga een ijsje
kopen".
Het kind zal zijn inkomsten uit
deze geslaagde bedeltruc ongetwij
feld thuis inleveren want ze zijn on
ontbeerlijk voor de betaling van de
dagelijkse kost.
Suriname verarmt. De inflatie
neemt toe. De schaarse produkten
van de lokale markt worden steeds
duurder. Bijna alles wordt geïmpor
teerd en is voor de meeste mensen
onbetaalbaar.
Een aardewerk mok (made in
China) die in Nederland een rijks
daalder kost, is in de Surinaamse
winkel te koop voor het vijfvoudige.
Terwijl bij voorbeeld het salaris van
een Surinaamse leraar ongeveer de
helft is van dat van zijn Nederlandse
collega. De sociale situatie in Suri
name is dan ook gespannen. Het la
waai van het wereldkampioenschap
voetbal overstemt tijdelijk het ge
knor van de lege magen, maar de ac
tieplannen liggen klaar.
Vlak voor de aftrap in Italië be
sloot de vakbeweging, verenigd in
de Ravaksur, uit de Nationale Dia
loog te stappen. De Nationale Dia
loog is een platform waarop politie
ke partijen, werkgevers en werkne
mers zich buigen over economi
sche, maatschappelijke en politieke
problemen. Aangezien men werkt
op basis van consensus valt er zel
den een besluit. "Er zit geen schot
in de beraadslagingen en al onze ad
viezen worden in de wind gesla
gen". aldus de motivering van de
Ravaksur om af te haken.
Uitbuiters
De ambtenarenbond CLO deed vo
rige week een oproep de politieke
top te vervangen omdat die niet bij
machte is de crisis in het land op te
lossen. De politieke top "spant sa
men met de uitbuiters van het
volk", aldus de CLO. Begin deze
week deed de voorzitter van de
Moederbond, Fred van Russel, een
duit in het zakje door nieuwe ver
kiezingen te eisen. "De samenwer
king van de twee grootste partijen
in het regerende Front voor Demo
cratie en Ontwikkeling is een on
werkbaar monsterverbond geble
ken", aldus Van Russel. Zijn recept:
een nieuwe president en een nieu
we regering.
Even zag het er naar uit dat de re
gering de eer aan zichzelf zou hou
den en collectief zou aftreden. Want
ook de jongere parlementariërs van
het regerende Front zijn zeer onte
vreden over de besluitvaardigheid
van de ministers. Begin deze week
was er topberaad achter gesloten
deuren tussen de president en par
lementsleden van het Front. Het
scenario voorzag in een elegante
manier om een stuk of vijf ministers
die beneden de maat zijn te lozen
zonder tot omslachtige, dure en ge
zichtsverlies opleverende nieuwe
verkiezingen te hoeven overgaan.
Maar deze verjongingskuur ging
niet door. De politici hadden zich
toch maar met andere zaken onle
dig gehouden, zo bleek. En op deze
manier ging er weer kostbare tijd
verloren met het maken van veel
passen op éën en dezelfde plaats.
Achteruitgang
Dat stilstand achteruitgang is, is in
een tropisch land als Suriname pijn
lijk duidelijk. Het oerwoud neemt
in een mum van tijd bezit van ver
waarloosde plantages, de regen
slaat stukken asfalt weg en de zon
vreet aan verveloze gebouwen. In
het moeilijk bereikbare binnenland
lijden de mensen honger en kunnen
de kinderen niet naar school. Medi
sche voorzieningen worden
schaars. Suriname begint nog geen
vijftien jaar na de onafhankelijk
heid alle trekken van een Derde-
Wereldland te vertonen.
Het wrange is dat er enorme geld
bedragen liggen te wachten om in
Suriname te worden uitgegeven.
Niet alleen Nederland heeft een
worst van 200 miljoen gulden jaar
lijks aan ontwikkelingsgeld voor de
neus van de regering gehangen.
Ook de Internationale Ontwikke-
lings Bank (IDB) heeft voor de ko
mende vijf jaar bijna 400 miljoen
gulden gereserveerd. En de Europe
se Gemeenschap heeft ruim 60 mil
joen gulden voor Suriname uitge
trokken met de toezegging dat dit
bedrag kan stijgen als de economie
op de juiste wijze gesaneerd wordt.
Maar alle drie de geldschieters
hebben zo hun voorwaarden ge
steld. Nederland heeft, zoals be
kend, gezegd dat er een Meerjaren
Ontwikkelings Plan (MOP) moet
komen voordat het geld wordt vrij
gegeven. Aan dat MOP wordt nu al
2,5 jaar gewerkt. Maar ook al zou het
binnenkort worden afgerond, dan
nog heeft het meer het karakter van
een boodschappenlijst dan van een
economisch beleidsplan. In de tus
sentijd financieert Nederland pro
jecten voornamelijk op het gebied
van onderwijs en gezondheidszorg.
Daarnaast verstrekt Nederland
voor enkele tientallen miljoenen
guldens noodhulp op het humani
taire vlak. Maar investeringen in
landbouw en industrie zijn er nog
niet bij.
Rijstbouw
De IDB heeft grootse plannen met
de rijstbouw in het westen van het
land. Rijst kan een belangrijk ex
portartikel voor Suriname worden
en het land dus helpen aan de
broodnodige deviezen. Maar de
IDB kijkt wel uit geld te pompen in
een gebied waar het gezag volledig
ondermijnd is door de acties van de
opstandige Tucayana-indianen. De
Europese Gemeenschap wil dat Su
riname zich onderwerpt aan een
streng aanpassingsprogramma
voor de economie voordat Brussel
ook maar een cent overmaakt.
Dat aanpassingsprogramma
heeft de EG ontworpen op verzoek
van de Surinaamse regering. Para
maribo verkoos de op dit terrein on
ervaren EG boven het Internationa
le Monetaire Fonds of de Wereld
bank, omdat de Twaalf hebben toe
gezegd de sociaal zwakkeren niet
over de rand van de afgrond te du
wen bij de ongetwijfeld harde be
zuinigingsmaatregelen.
Eind deze maand komt een Brits
adviesbureau een analyse van de
economische situatie maken en en
kele voorlopige aanbevelingen
doen. De regering zal zich binnen
acht weken aan die aanbevelingen
moeten verbinden, anders gaat het
werken aan een definitief aanpas
singsprogramma niet door. Kenne
lijk kent men inmiddels de trage ra
deren van de Surinaamse bureau
cratie. Nu al is duidelijk dat het re
cept van de EG diep in het vlees zal
snijden.
Wisselkoers
De vertegenwoordiger van de EG in
Paramaribo is de Westduitse
econoom L. Salzmann. Volgens
hem zijn twee dingen onontkoom
baar: aanpassing van de wissel
koers (misschien zelfs devaluatie)
en sanering van de publieke sector
(privatisering dus). Daarnaast zal
het begrotingstekort, dat in 1989 on
geveer 360 miljoen Surinaamse gul
dens bedroeg, teruggedrongen
moeten worden en moeten er maat
regelen komen op het gebied van de
werkgelegenheid
De wisselkoers is een enorm pro
bleem. Officieel krijgt men voor een
Nederlandse gulden 85 Surinaamse
centen. Maar op de zwarte markt
acht Surinaamse guldens. Bijna het
tienvoudige dus. Salzmann is niet
bepaald optimistisch over de kans
van slagen van het EG-project. Hij
somt een deprimend rijtje obstakels
op: "De bevolking is in Vergelijking
met bij voorbeeld Afrikaanse lan
den gewend aan een hoge levens
standaard. Naar beneden gaan doet
pijn en dat zal grote weerstanden
oproepen. Dat zou dus voor de rege
ring moeilijk te verkopen zijn aan
de bevolking en aan de vakbonden.
Als je hier devalueert, breekt de hel
los. En de mensen schuiven de ver
antwoordelijkheid af op de rege
ring, terwijl ook de vakbonden en
het bedrijfsleven boter op hun
hoofd hebben. Het zijn de demago
gen die het meest profiteren van de
huidige situatie".
Bauxiet
Een tweede obstakel vormt het feit
dat het oosten van het land in han
den is van het Jungle Commando
en het westen in feite onder contro
le staat van de Tucayana-indianen.
Salzmann: "De economische activi
teiten krimpen dus in omdat je in
bepaalde gebieden van het land niet
kunt komen. Zonder vrede is er
geen perspectief'.
Hij verwijst naar de situatie waar
in het bauxietbedrijf Suralco, Sur
name's belangrijkste bron van bui
tenlandse valuta, zich bevond. De
winning van bauxieterts in het oos
ten ligt sinds enkele weken stil van
wege de toegenomen oorlogshande
lingen tussen het nationale leger en
het Jungle Commando. En daar
door dreigt het bauxietvenver-
kingsbedrijf ten zuiden van Para
maribo zonder grondstoffen te ko
men. Suralco probeert de Suri
naamse regering tot een oplossing
van de burgeroorlog te dwingen
door sinds een week geen deviezen
meer over te maken. "Ik kan me
voorstellen" aldus Salzmann, "dat
de Amerikaanse moedermaat
schappij Alcoa er genoeg van krijgt
en een manier zoekt om zich lang
zaam uit Suriname terug te trek
ken".
Een derde hinderpaal noemt
Salzmann de politieke verkokering
langs etnische scheidslijnen: "Als
de mensen niet in het nationaal in
plaats van het etnisch belang gaan
handelen, zal er van ontwikkeling
geen sprake zijn".
Dan is er nog de onzekerheid over
de houding van het leger tegenover
een economisch saneringsplan.
Gaan de militairen meewerken of
zullen zij de gelegenheid te baat ne
men om de sociale onrust tegen het
regeringsbeleid aan te wakkeren?
"Misschien" zegt Salzmann niet he
lemaal voor de grap, „komt minister
Pronk op het juiste tijdstip naar Su
riname. Namelijk net als de EG-aan-
bevelingen klaar zijn. Als Suriname
niet naar hém luistert, naar wie dan
wel?"
Vooral jongeren zouden zich bezondigen aan roekeloos rijgedrag en
daardoor vaak ongelukken veroorzaken. (foto gpü)
Van onze correspondent
van Jos Heymans
DEN HAAG/RIJSWIJK - Als het
plan van minister Maij-Weggen om
jongeren een voorlopig rijbewijs te
geven werkelijkheid wordt, is er
sprake van onrecht. Het voorstel
suggereert dat de autorijdende
jeugd een gevaar is op de weg en dat
is niet waar. Uit de cijfers blijkt zelfs
het tegendeel.
"De rijvaardigheid van jongeren
is stukken beter dan van ouderen",
zegt Hein Verhoef, woordvoerder
van het Centraal Bureau Rijvaar
digheidsbewijzen (CBR). Jaarlijks
neemt het CBR 650.000 rijexamens
af, waarvan een kwart miljoen suc
cesvol wordt afgerond. De meeste
kandidaten (76 procent) variëren in
leeftijd van 18 tot 24 jaar. "Daarvan
slaagt 44,8 procent", zegt Verhoef.
"Naarmate de kandidaten ouder
zijn, zakt het percentage geslaag
den. In de leeftijd van 40 tot 49 jaar
slaagt nog maar 23 procent en van
de mensen van 60 jaar en ouder
slechts 15 procent. Op grond van die
cijfers mag je stellen dat de rijvaar
digheid van jongeren beduidend
groter is".
Minister Maij-Weggen wil voor
jongeren een voorlopig rijbewijs in
voeren, zo onthulde zij gisteren. Als
na drie jaar blijkt dat de jongeren
zich in het verkeer kunnen gedra
gen, krijgen ze een definitief rijbe
wijs. Het plan is ingegeven door ver
ontrustende cijfers over de stijging
van het aantal verkeersongevallen.
Veel van die ongelukken worden
door jongeren veroorzaakt.
Roekeloos
Dat juist de jongeren de zwarte piet
krijgen toegespeeld, ligt in hun ver
onderstelde gedrag. Het heet dat ze
roekeloos zijn, eerder met een bor
rel op achter het stuur kruipen en
het niet zo nauw nemen met de ver
keersregels. Verhoef: "Wij hebben
daar geen zicht op, omdat we alleen
de rijvaardigheid meten en niet het
gedrag. Bovendien zal niemand tij
dens het examen door rood rijden.
Dan is 't meteen afgelopen". Maar
Verhoef wijst ook op een ander ge
geven. "De meeste autorijders zijn
jongeren. Logisch dus dat het aan
tal verkeersongelukken in die cate
gorie het grootst is".
Het CBR is zeker geen tegenstan
der van de invoering van een voor
lopig rijbewijs. Maar evenals Veilig
Verkeer Nederland pleit Verhoef
ervoor dat niet te beperken tot een
bepaalde leeftijdsgroep. "Dat zou
dan voor iedereen moeten gelden.
Want een 40-jarige die examen heeft
gedaan, is net zo onervaren als een
18-jarige".
Ook vindt het CBR dat de kwali
teit van het examen in ieder geval
moet worden gehandhaafd. "Er zijn
mensen die denken dat de normen
omlaag kunnen, omdat het toch
maar om een voorlopig rijbewijs
gaat. Dat is een verkeerde gedachte.
Het B-examen (voor personenau
to's, red.) zou juist moeilijker moe
ten worden, op hetzelfde niveau
moeten worden gebracht als de rij
examens voor motoren en bussen".
Voor het CBR betekent de invoe
ring van het voorlopig rijbewijs een
extra belasting. Want wie zich in
drie jaar niet bewezen heeft als
voorbeeldig automobilist, moet op
nieuw examen doen. En het CBR
heeft het al zo druk. Deze zomer
worden 50.000 extra examens afge
nomen om de achterstand een
beetje weg te werken. "Iedereen wil
voor de zomer nog even z'n examen
halen. We hebben onze 500 exami
natoren gevraagd om over te wer
ken. Ze gaan twaalf in plaats van ne
gen examens per'dag afnemen. En
er wordt ook op zaterdag geëxami
neerd".
De enorme stijging van het aantal
examens wordt vooral veroorzaakt
door motorrijders. "De populariteit
van het motorrijden is enorm toege
nomen. Twee jaar terug deden
30.000 motorrijders examen. Vorig
jaar waren dat er al 51.000 en dit jaar
verwachten we er 60.000", zegt Ver
hoef. Ook de belangstelling voor
personenauto's stijgt. "Werkelijk ie
dereen vraagt het rijexamen aan.
Tot voor kort gingen we ervan uit
dat 85 procent van de meisjes en 90
procent van de jongens rijexamen
wilde doen. Dat hebben we moeten
bijstellen tot 90 procent van de
meisjes en 95 procent van de jon
gens. En binnenkort zal dat voor
beide seksen honderd procent
zijn", weet Verhoef. De groeiende
belangstelling is volgens hem het
gevolg van de verbeterde economi
sche situatie.
Toch wil het CBR het aantal exa
minatoren niet uitbreiden. "In 1992
en 1993 zal het aantal 18-jarigen
drastisch dalen. Dan wordt het weer
een stuk rustiger. Als we nu nieuwe
mensen aannemen, moeten we die
straks weer ontslaan".
Elena Doebjanskaja signaleert:
AMSTELVEEN (ANP) - "De
antisemitische beweging
Pamjat is daarom zo gevaar
lijk, omdat de Sovjetunie zich
in een overgangsperiode be
vindt. Het land kent geen de
mocratische traditie, er is
geen normaal gezag en de au
toriteiten zijn niet tegen het
antisemitisme opgewassen".
Aan het woord is Elena Doebjans
kaja. Ze vroeg in 1976 een visum
aan voor Israël en mocht pas in
1988 van de Sovjetautoriteiten
emigreren. Zij woont nu in Tel
Aviv. Onlangs was zij in Neder
land op uitnodiging vna het Cen
trum Informatie en Documenta
tie Israël.
Pamjat (herinnering) werd in
de jaren zeventig opgericht bin
nen het ministerie van luchtvaart.
De beweging wilde de herinne
ring aan de oude, ook religieuze
gebouwen van Rusland levend
houden. Na 1985 is zij een zeer na
tionalistische koers gaan varen.
Het programma ademt een fel an
tisemitisch karakter. Leden moe
ten aantonen, dat ze geen joodse
wortels hebben. Bij hun aanvraag
voor het lidmaatschap moeten ze
een lijst van drie joodse families
indienen. Volgens een onderzoek
dat is gepubliceerd door het Sov
jetweekblad 'Argumenten en fei
ten', zou tien procent van de jon
geren in de Sovjetunie met Pam
jat sympathiseren.
Niet alleen de activiteit van
Pamjat heeft de naar schatting
twee miljoen joden in de Sovjetu
nie angstig gemaakt. Er zijn meer
uitingen van antisemitisme waar
te nemen. In de steden Moskou,
Leningrad en Odessa zijn pam
fletten verspreid, waarin de be
volking wordt opgeroepen op 5
mei, de geboortedag van Karl
Marx, aanvallen op joden uit te
voeren.
Minister van buitenlandse za
ken Edoeard Sjevardnadze heeft
enige tijd terug aangekondigd,
dat de Sovjetregering wetten te
gen het antisemitisme gaat invoe
ren. Doebjanskaja reageert laco
niek. De wetten verbieden nu al
het antisemitisme. "Niemand is
tot nu toe gestraft, omdat hij ac
tief is in een antisemistische orga
nisatie of zich aan antisemitische
daden schuldig heeft gemaakt".
Doebjanskaja wijt deze hou
ding van de autoriteiten aan de
beroerde economische situatie.
"De Sovjetunie staat niet ver van
een ramp". De politieke leiders
zien liever dat de schuld voor de
ze crisis op de joden en niet op
hen wordt geschoven.
Door de angst voor het antise
mitisme zullen nog veel joden er
voor kiezen naar Israël te emigre
ren, verwacht Doebjanskaja. "De
joden voelen zich in gevaar. Zij
voelen zich vluchtelingen in ei
gen Jand.'Zelfs mensen die daar
vroeger nooit over dachten, vra
gen nu een visum aan. En in elk
joods gezin wordt althans over
emigratie gedacht".
Het is nu gemakkelijk een vi
sum te krijgen, maar het is veel
moeilijker de Sovjetunie uit te ko
men. De emigranten kunnen nu
alleen via Budapest en Bukarest
naar Israël reizen, maar de vluch
ten via Budapest zijn tot 1992 vol
geboekt.
Oekraïne baart
Aleksej zorgen
MOSKOU (EPD) - Patriarch
Aleksej II, het nieuwe hoofd van
de Russisch-Orthodoxe Kerk,
heeft in zijn gesprek met, Gor-
batsjov zorg geuit over ontwikke
lingen in de Oekraine.
Russisch-orthodoxe parochies
in het buitenland, die niet onder
lik huisarts in
Urk geweigerd
URK (ANP) - Huisarts R. Koele-
man uit Lemmer gaat in beroep
tegen de weigering van het colle
ge van B en W in Urk hem een
vestigingsvergunning te verle
nen. Als reden was aangevoerd
dat hij niet van protestants-chris
telijke maar van rooms-katholie-
ke huize is.
Volgens de arts stond in de ad
vertentie waarop hij reageerde
slechts dat hij affiniteit met het
protestants-christelijke geloof
moest hebben. Hij bestrijdt ver
der dat zijn aanstelling proble
men zou geven bij de Urker be
volking.
Volgens voorzitter W. H. Cense
van de huisartsenassociatie rea
geerden slechts vier kandidaten
op de bewuste vacature. Drie van
hen hadden een rk achtergrond.
Koeleman bleek de meest ge
schikte kandidaat.
Bij vaststelling van het advies
aan de gemeente, waren vier van
de vijf leden van de vestigings
commissie voor benoeming van
Koeleman. Volgens hen was dui
delijk gebleken dat de man vol
doende affiniteit had met het pro
testants christelijke geloof. Al
leen de Nederlandse Patiënten
Vereniging (NPV) was tegen. De
gemeente Urk heeft dat minder-
standheidsstandpunt overgeno-
Omdat de associatie verwacht
te dat Koeleman benoemd zou
worden, werd deze gevraagd tij
dens de vakantie te beginnen met
zijn assistentsschap. Dit is voorlo
pig omgezet in een waarnemers-
contract.
De hoorzitting van het beroep
vindt in juli plaats.
Patriarch
Aleksej leidde
zondag een
kerkdienst in de
Sint Isaak-ka-
thedraal in Mos
kou. Het was
voor het eerst
sinds 1920 dat er
in de kathe
draal een dienst
werd gehouden.
De populistische
politicus Boris
Jeltsin woonde
de samenkomst
bij. (foto ap)
de jurisdictie van het Patriar
chaat van Moskou vallen, stich
ten sinds kort eigen gemeenten
op Sovjetbodem. Aleksej pleit in
de Sovjetkrant Izvestija voor her
stel van de gesprekken tussen de
Russisch-Orthodoxe en de Oek-
rains-Katholieke Kerk. Hij vindt
dat parochies in de Oekraine zelf
moeten beslissen bij welke kerk
zij willen horen.
Aleksej vindt de huidige tekst
van de wet op de godsdienstvrij
heid 'een stap terug'. In de wet
ontbreekt, in tegenstelling tot
eerdere versies, de vrijheid voor
de kerk om godsdienstonderwijs
op scholen te geven.
Kerken DDR
en BRD in '93
samen op weg
HANNOVER (EPD) - De Evan
gelische kerken in de Bondsrepu
bliek en de DDR vormen een
overlegorgaan, zo is gisteren in
Hannover in de zitting van de
raad van de Evangelische Kerk in
Duitsland (EKD) besloten.
De vorming van dit overlegor
gaan is een nieuwe stap op weg
naar kerkelijke hereninging, al
dus EKD-voorzitter Otto von
Campenhausen. Hij denkt dat het
herenigingsproces van de Duitse
Evangelische kerken voor 1993
afgerond kan worden.
Beroepingswerk
Hervormde Kerk: beroepen te Barne-
veld en Kamerik J. P. Nap Huizen, te
Hengelo E. van Houwelingen Doorn,
te Nieuw-Stadskanaal A. D. Poortman
Wijnjewoude-Duurswoude; aangeno
men naar Zwaag-Risdam N. J. Pronk
Scharwoude.
Gereformeerde Kerken: beroepen te
Waalre drs. P. K. Pilon Grijpskerk.
Gcref. Kerken vrijgemaakt: bedankt
voor Rijnsburg en Amersfoort-N. C. J.
Mewe Terneuzen.
Christelijke Gcref. Kerken: beroe
pen te Biezelinge D. Dunsbergen
kand. Apeldoorn.
Geref. Gemeenten: beroepen Den
Haag-Z. R. Bogaard Leiderdorp, te
Goudswaard E. Venema Elspeet, te
Nieuwdorp A. B. van der Heiden Doe-
tinchem.
