Verlies 1800 banen na
sluiting postkantoren
Jongeren eisen aandacht van volwassenen
LEIDEN WAS TOLERANT, MAAR WEL MET MATE
DE T
Milieu-Nobelprijs
NOORDWIJK - Nobelprijswill
naars uit de hele wereld (onder
wie de Nederlanders Jan Tin
bergen en Simon van der Meer
en de Duitse ex-politicus YVilly
Brandt) deden zaterdagavond
in Noordwijk een oproep aan de
Nederlandse overheid en het
bedrijfsleven om een 'Milieu-
Nobelprijs' in het leven te roe
pen. Deze jaarlijks door konin
gin Beatrix uit te reiken prijs,
zou moeten worden gegeven
aan mensen die zich verdienste
lijk hebben gemaakt voor het
milieu.
Voor de milieuprijs moeten
volgens de ruim 30 Nobelprijs
winnaars die de verklaring in
Noordwijk ondertekenden, de
zelfde regels gelden als voor de
echte Nobelprijs. Het geld voor
de prijs moet worden opge
bracht door het bedrijfsleven en
de Nederlandse overheid, zo
stelden kinderen en Nobelprijs
winnaars in Noordwijk.
Minister Pronk van Ontwik
kelingssamenwerking noemde
het een goed plan, maar zei geen
toezeggingen te kunnen doen.
"Ik kan niks zeggen voordat ik
overlegd heb met de regering.
Wel geef ik mijn woord dat ik
mij persoonlijk sterk zal maken
voor zo'n prijs", aldus Pronk.
Jongeren presenteren hun ideeën over de toekomst v.ln.r. James Grant (Unicef), Elisa Corcuera-Vliegenthart en
nobelprijswinnaar George Wald. (foto Henk Bouwman)
'Ze denken dat we alleen in Donald Duck zijn geïnteresseerd'
NOORDWIJK - Het is een paar
minuten voor vier, zaterdagmiddag
in het Noordwijkse Beachhotel.
Jongeren met verschillende natio
naliteiten overleggen koortsachtig
en werken samen met nobelprijs-
winnaars ingespannen aan de tekst
verwerkers. Ze leggen de laatste
hand aan de voorstellen die naar po
litici, zakenmensen wetenschap
pers worden gestuurd en die op een
heuse persconferentie om vier uur
precies bekend worden gemaakt.
De 82 jongeren uit 57 landen de
den deze week mee aan de confe
rentie 'Voice of the children' (stem
van de kinderen). Doel van dit eve
nement was om jongeren tussen de
12 en de 18-jaar oud hun stem en me
ning te laten geven over zwaarwich
tige zaken die normaal gesproken
alleen door volwassenen worden
behandeld. Over een ding zijn de
deelnemende jongeren het roerend
eens: als kinderen aan de macht ko
men wordt de wereld beter.
Een van de voorstellen die de jon
geren unaniem aannamen was die
om belasting te heffen voor de in
standhouding en bescherming van
het milieu. De belasting moet be
taald worden door mensen of be
drijven die de vervuiling voortbren
gen. Dat zijn in hun ogen de grote
industrieën en boeren die hun land
onderspuiten met pesticiden en
kunstmest.
een voorstel dat de wereld op zijn
grondvesten zal doen schudden. En
het is nou juist de bedoeling dat de
wereldleiders eens luisteren naar de
kinderen. Het is de toekomst van
hen waarover al die volwassen poli
tici menen te kunnen beschikken.
Diplomaat
Blijkbaar hebben de 82 jongeren
ook ingezien dat een paar mooie uit
spraken en goede voornemens geen
zoden aan de dijk zetten. Op de
persconferentie werd ook opval
lend weinig aandacht geschonken
aan de inhoud van de voorstellen
waarop ze deze week met 12 nobel-
prijswinnaars, waaronder de Neder
lander Jan Tinbergen en de Ameri
kaan George Wald met zijn buiten
gewoon markante kop, zo hebben
zitten ploeteren.
Nee, ze hadden een heel reëel doel
voor ogen. Ze wilden aanwezig zijn
en spreektijd krijgen op de Wereld
Top Conferentie voor Kinderen die
in september dit jaar in New York
wordt gehouden. Daar zullen een
groot aantal belangrijke politici met
elkaar bespreken wat er van de kin
deren van de wereld terecht moet
komen.
Tijdens de drukbezochte persont
moeting werden hun giftige pijlen
gericht op James Grant, directeur
van Unisef. Ze wilden, en met name
voorzitter Dana Leonard (18) uit
Noord Ierland, van Grant de toezeg
ging dat hij zijn best zou doen om
dat voor elkaar te krijgen.
De directeur van de organisatie
die in 1965 de nobelprijs voor de
vrede kreeg, wilde zich daartoe niet
laten verleiden. Hij gaf een staaltje
van draaikonterij ten beste. Pas na
veel heen en weer gepraat zei hü dat
hij het initiatief wel steunde, maar
dat hij niets kan doen.
De ervaren diplomaat gaf de jon
geren het advies om bij hun eigen
politici te lobbyen en op die manier
toegang tot de conferentie te krij
gen. "Vanavond is bij voorbeeld tij
dens het afsluitende feest' ook de
Nederlandse minister Pronk van
ontwikkelingsamenwerking aan
wezig. Bij hem moetje zijn, niet bij
mij", zo pareerde Grant de vele aan
vallen die hij van de jongeren te ver
duren kreeg.
Donald Duck
Het leek erop dat de jongeren tij
dens de vermoeiende week geleerd
hebben dat goede voornemens
zoals het verwijderen van alle kern
wapens uit de wereld misschien wel
heel wenselijke en zelfs noodzake
lijk zjjn voor het voortbestaan van
deze wereld, maar dat je daarmee
niet echt verder komt. Hetzelfde
geldt voor het streven naar een eer
lijkere verdeling van de welvaart
over de wereld. Papier is immers ge
duldig.
Ze zijn ervan doordrongen ge
raakt dat zij voor hun eigen belan
gen moeten opkomen en dat zij met
de vuist op tafel moeten slaan om
serieus genomen te worden. Sally
Gould (14) uit Australië klaagde dat
volwassenen denken dat kinderen
over zwaarwichtige zaken helemaal
geen mening hebben.
"Ze willen ons er duidelijk niet bij
hebben. Ze denken dat we alleen
geïnteresseerd zijn in Donald Duck
en Mickey Mouse. Dat is om moede
loos van te worden. Daarom denk ik
dat het zo belangrijk is dat we op die
topconferentie, die voor het eerst in
de geschiedenis alleen over kinde
ren gaat, aanwezig zijn en onze stem
laten horen. Daar mogen we niet
ontbreken", meende Gould.
De opmerking van Grant dat er
niet genoeg tijd is om ook de kinde
ren aan het woord te laten, deed de
Amerikaanse April Sweeney (16)
bijna ontploffen van woede. "Dan
laten ze de lunch maar eens een
keer 15 minuten minder lang du
ren", brieste Sweeney.
Vermoeid maar voldaan wierpen
de jongeren zich na afloop van de
perspresentatie op de broodjes en
praatten wat na. Over wat was ge
beurd, die eigenwijze en halstarrige
Grant, maar ook over wat gaat ko
men. Sommigen waren al bezig met
het uitwisselen van adressen en za
gen met zorg het moment nadere
van afscheid nemen.
Dana Leonard vertrouwde het de
journalisten ook al toe: de week was
in een atmosfeer van vrede en
vriendschap verlopen. Hij hoopte
dat het werk dat nu verricht was een
start betekende voor een actie op
wereldschaal. Dat volwassenen
daar nog maar eens wijzer van
mochten worden. Wanneer het ooit
nog eens slecht met de wereld af
loopt, aan deze kinderen zal dat niet
hebben gelegen.
CFO-bestuurder Jongejan vindt
het trouwens onterecht dat de PTT
vooral naar het betalingsverkeer
kijkt. "Weliswaar is de Postbank de
grootste klant van de postkantoren.
Er gebeurt echter ook zo veel meer.
De kantoren hebben een groot
maatschappelijk belang. Je zou het
kunnen vergelijken met het open
baar vervoer. Niemand vindt het
vreemd dat daar subsidie bijgaat.
Volgens ons gaat dat voor een deel
ook op voor de postkantoren. Daar
om ook zijn we ongelukkig dat ze
nu worden behandeld als willekeu
rige bank-instellingen", aldus Jon
gejan.
Eén van de belangrijkste richtlij
nen voor het al dan niet openhou
den van kantoren, is het aantal han
delingen dat er wordt verricht. De
PTT stelt nu als eis dat er ten minste
100.000 handelingen - variërend van
het verzilveren van cheques tot de
verkoop van postzegels - per jaar
worden gedaan. De PTT-directie
wil dit opschroeven tot minimaal
150.000. Jongejan verwacht overi
gens dat de ondernemingsraad van
het bedrijf - zoals ook de vakbonden
- zal proberen deze richtlijn bij te
stellen. Als dit lukt, hoeven er uit
eindelijk minder vestigingen dicht.
Inmiddels heeft het CDA aange
kondigd over deze kwestie vragen
te stellen aan minister Maij van Ver
keer en Waterstaat. De ohristen-dé-
mocraten zijn bang dat door de slui
ting de dienstverlening van de PTT
op het platteland wordt aangetast.
Ook maakt het CDA zich zorgen
over de bereikbaarheid van de kan
toren voor ouderen. CDA-kamerlid
Koetje vraagt zich af of door het
plan de afspraken tussen overheld
en PTT over het minimum aantal
kantoren en de bereikbaarheid er
van, niet worden geschonden.
Vorig jaar juli maakte PTT Post al
bekend dat er op termijn 400 tot 600
kantoren en agentschappen zouden
moeten verdwijnen. Door de rela
tief snelle opkomst van de geldauto
maten van de Postbank is het aantal
lokethandelingen de afgelopen tijd
fors gedaald. Er wordt verwacht dat
het aandeel van de Postbank-dien-
sten zal afnemen van 75 naar 40 pro
cent. Het resultaat is dat de vergoe
ding die de intussen met de NMB
Bank gefuseerde Postbank aan
PTT Post betaalt, de komende jaren
aanzienlijk naar beneden gaat.
Daardoor kunnen veel PTT-vesti-
gingen niet meer financieel rondko-
Plaatsvervangend-directeur God
drie van het PTT-hoofdkantoor in
Alphen vertelde vanmorgen dat
niemand op de hoogte is wat er pre
cies te gebeuren staat. De kantoren,
zo zei hij, krijgen richtlijnen waar
mee zij aan het werk moeten. Aan
de hand daarvan moet worden be
paald welke veranderingen er kun
nen worden doorgevoerd. Volgens
Goddrie wist tot vanmiddag nie
mand, behalve de mensen van het
hoofdkantoor in Groningen, welke
bijkantoren voor sluiting in aan
merking komen. Het enige waarvan
hij op de hoogte zegt te zijn, zijn 'ge
ruchten'. "Je ziet van alles om je
heen gebeuren. Nieuwe technieken
die bergen werk opslokken waar
aan je ziet dat de zaak moet worden
bijgesteld. Maar hoe? Daarover zul
len we de komende dagen wel circu
laires krijgen", denkt Goddrie.
vierde zaterdag zijn hondèrdjarig
bestaan met een 'open huis' op het
Rapenburg in Leiden. Op drie drij
vende podia werd een multicultu
reel muziekfestival en een interna
tionaal georiënteerde eeuwfeest-
markt gehouden.
Moe van het slenteren maakten
feestvierders dankbaar gebruik van
de fietsenrekken, (foto Loek Zuy-
derduin)
(PuftiSimtog
18 juni 1990
Honderd jaar geleden stond er
in de krant:
- Op de heden te Rijnsburg ge
houden paardemarkt waren on
geveer 250 paarden aan de lijn.
Goede werkpaarden waren het
meest vertegenwoordigd en
daaronder zeer flinke exempla
ren. Koetspaarden waren er
weinig. Het getal hitten schijnt
elk jaar toe te nemen; vooral
hieronder zag men schoone die
ren, welke een sieraad van de
markt waren. De Rijnsburgsche
markt hoe oud ook, handhaaft
nog steeds haren ouden roem,
dat zij den besten paarden voor
den hooibouw levert.
- Men maakt ons de opmerking
dat, nu hier, met het oog op de
lustrum-feesten der volgende
week, geene feestelijkheden ter
eere van den 75sten verjaardag
van den roemrijken slag bij Wa
terloo plaats vinden, daarom
toch het uitsteken der vlaggen op
18 Juni door de ingezetenen niet
achterwege hoeft te blijven. Tot
het uitsteken van de vlaggen be
staat in het feit dier herdenking
alle aanleiding.
Vijftig jaar geleden:
- De geneeskundig hoofdinspec
teur voor de volksgezondheid,
dr. C. Banning, schrijft: "Sinds
eenige tijd is er brood in den
handel, dat iets bruiner is dan
ons wittebrood. Dit brood en
ook ons a.s. oorlogsbrood is
van uitnemende kwaliteit en
goed verteerbaar. Helaas berei
ken mij reeds van verschillende
medische kanten berichten, dat
het aantal patiënten, dat meent
recht te hebben op wittebrood en
nu hun dokter lastig vallen met
verzoeken om wittebrood-brief
jes, reeds legio is. Het is ten een-
enmale verkeerd te meenen, dat
het 'oorlogsbrood' maagklach
ten zou veroorzaken. Het is on
juist, dat dit brood minder goed
is dan wittebrood. Met een enke
le hooge uitzondering misschien,
kan ieder dit brood verdragen".
LEIDEN - Met de massale
sluiting gaan naar schatting
1700 tot 1800 arbeidsplaat
sen verloren. Dit zegt be
stuurder J. Jongejan van de
vakbond CFO. De sluiting
van circa 400 postkantoren
is volgens de PTT noodzake
lijk omdat een groot deel van
de in het totaal 2600 vestigin
gen onrendabel wordt door
het sterk teruglopende aan
tal lokethandelingen. Waar
in deze regio kantoren en
agentschappen worden ge
sloten, wilde de PTT van
ochtend nog niet zeggen.
Bij de postkantoren werken nu nog
zo'n achtduizend mensen. Hoewel
de vakbond AbvaKabo geen ge
dwongen ontslagen verwacht, zijn
die volgens ingewijden niet hele
maal uit te sluiten. In het sociaal
plan v.an de PTT is alleen maar een
inspanningsverplichting opgeno
men om gedwongen ontslagen zo
veel mogelijk tegen te gaan.
De bonden zijn ongelukkig met
het besluit van PTT Post. Zij vrezen
dat de dienstverlening ernstig in ge
vaar komt. Vooral ouderen en ge
handicapten zullen er last van heb
ben dat er minder postkantoren
zijn, hoewel de 'openstellingen' in
bejaardentehuizen waarschijnlijk
zo veel mogelijk gehandhaafd blij
ven. Op het platteland zullen de
maatregelen 'hard' aankomen om
dat de postkantoren in kleine plaat
sen waarschijnlijk het eerst zullen
verdwijnen.
Paspoorten gaan
bij gemeenten
in de kluis
DEN HAAG Nog dit jaar moeten
de gemeenten hun paspoorten en
rijbewijzen zodanig opbergen dat
inbrekers in gemeentehuizen ze
niet meer zo gemakkelijk te pakken
kunnen krijgen. Aldus blijkt uit een
brief van staatssecretaris De Graaff-
Nauta (binnenlandse zaken) aan de
gemeenten.
In het eerste kwartaal van dit jaar
zijn er al enkele duizenden docu
menten gestolen uit gemeentehui
zen; niet alleen paspoorten en rijbe
wijzen, maar ook vreemdelingen-
dossiers, blanco akten van de bur
gerlijke stand, blanco verblijfsver
gunningen en andere persoonsver-
trouwelijke gevens. Dat is evenveel
als in heel 1989.
De gemeenten Leimuiden (800
paspoorten) en Ter Aar (enkele hon
derden paspoorten) kregen ook in
brekers in huis. De Centrale Re
cherche Informatiedienst (CRI)
meldde vorige week dat vooral de
raadhuizen in dorpen het doelwit
van de criminelen zijn. Op de zwarte
markt brengen paspoorten tussen
de 800 en 1000 gulden op. De docu
menten worden veelal gebruikt om
gestolen cheques te innen.
Om paal en perk aan de diefstal
len te stellen moeten de gemeenten
hun waardepapieren voortaan op
bergen in inbraakwerende kasten
in een afgesloten ruimte. Dit om het
de inbreker in elk geval moeilijker
te maken zijn doel te bereiken.
Voorts moeten de gemeentehuizen
zijn voorzien van een waarschu
wingssysteem in directe verbinding
met een alarmcentrale dat de inbre
ker betrapt zodra hij het gebouw
binnendringt.
Om zich zo goed mogelijk te be
veiligen, moeten de gemeenten op
korte termijn in contact treden met
een van de 24 Regionale Bureaus
Voorkoming Misdrijven. Zo'n bu
reau stelt in overleg met de gemeen
te kosteloos een beveiligingsplan
voor het gemeentehuis op. De kos
ten van de te nemen maatregelen
mogea de gemeenten doorbereke
nen aan hun burgers. De lastenver
zwaring zal gering zijn en is volgens
de staatssecretaris acceptabel in
verhouding tot het te beschermen
maatschappelijk belang.
Leiden heeft nooit zoveel joodse
inwoners geteld als Amsterdam
of in mindere mate, Den Haag.
Toch kent ook de Sleutelstad
reeds eeuwen lang een joodse ge
meenschap in haar midden. On
geveer vanaf de zestiende eeuw.
Hiermee was Leiden niet de eer
ste stad met joodse inwoners in
ons land. In de dertiende eeuw
kenden Maastricht en Nijmegen
al georganiseerde joodse gemeen
schappen. In beide steden kon
den joden voor het nakomen van
hun godsdienstige verplichtin
gen terecht in een synagoge. Dit
alles klinkt redelijk positief, maar
de realiteit was vaak niet zo roos
kleurig.
Telkens opnieuw werden de jo
den lastig gevallen of verdreven.
Zo rond 1350 kregen de joden de
schuld van het uitbreken van de
pest. In 1444 verklaarde het bis
dom Utrecht dat de joden het bis
dom moesten verlaten en nooit
meer mochten terugkeren. Zo
maar wat voorbeelden om te laten
zien, dat de joodse gemeenschap
in ons land het vaak moeilijk had.
Ook de Spaanse landvoogd Alva
was de joden allesbehalve goed
gezind. Hij dwong een groot aan
tal het land te verlaten.
Vrijheid
De landvoogd volgde met deze
politiek nauwgezet de instructies
van zijn koning Philips II. In de
tweede helft van de zestiende
eeuw werd het gebied ten noor
den van de grote rivieren een zelf
standige staat. In deze Republiek
der Zeven Verenigde Nederlan
den was de positie van de joden,
zeker in vergelijking met andere
landen, niet slecht. Centraal werd
er met betrekking tot de joodse
gemeenschappen niets geregeld,
alles hing in feite af van de hou
ding van plaatselijke besturen en
de bestuurders van de Hollandse
steden waren de joden niet slecht
gezind.
In Leiden en de andere steden
konden de joden bijvoorbeeld
wonen waar ze wilden. Ook het
Leidse stadsbestuur liet de joden
vrij in de uitoefening van hun
godsdienstige activiteiten. Deze
vrijheid vond je verder bijna ner
gens in Europa. Vrijheid op gods
dienstig gebied betekent nog niet
vrijheid op commercieel gebied.
Op dit gebied waren de Hollan
ders duidelijk terughoudender.
raëlische ambassadeur van in Nederland, H.A. Cidor.
Rijke joden warean bijna altijd en
overal welkom. Deze joden, met
meestal in de handel verdiend ka
pitaal, hadden vaak interessante
buitenlandse relaties en ook het
Leidse stadsbestuur heette daar
om deze mensen van harte wel
kom. Maar, de meeste joden wa
ren niet rijk, eerder arm. Zij dreig
den de kleine burgerij, de am
bachtslieden concurrentie aan te
doen en dit riep soms agressieve
reakties op.
Bijna overal in Holland, ook in
niet-joodse beroepsgroepen het
Leidse stadsbestuur onder druk
te zetten om joden te verbieden
op hun gebied actief te zijn. Een
aantal keren deden de stadsbe
stuurders tijdelijk wat conces
sies, maar behalve in tijden van
economische neergang werden
de joden ontzien.
Zolang het in Leiden goed ging
met de lakenindustrie was er in
principe plaats voor iedereen,
maar ten tyde van economische
malaise veranderde deze toleran-
LEIDSE
KRONIEK OVER
Leiden mochten joden geen lid
worden van de gilden. Dit bete
kende dat ze ook geen- winkel
mochten beginnen op terreinen
waarop de gilden actief waren.
Telkens opnieuw probeerden
te houding. In 1737, toen Leiden
125 joodse inwoners telde, nam
de stad het besluit verder geen jo
den meer in de stad toe te zullen
laten. Deze maatregel paste in een
meer algemene politiek. In tijden
(foto gemeente-archief Leiden)
dat het met de textielindustrie
niet goed ging, probeerde het
Leidse stadsbestuur zoveel mo
gelijk vreemdelingen te weren.
Maar, een zekere anti-joodse lyn
valt bij deze maatregelen niet te
ontkennen.
Het hoedenmakersgilde weet
in 1775 te bereiken dat joden al
leen maar hoeden mogen repare
ren en geen nieuwe hoeden mo
gen maken.
Het aantal joden, woonachtig in
de Sleutelstad, is nooit groot ge
weest. Zo rond 1740 telde Leiden
ongeveer 125 joodse inwoners. In
de Franse tijd 1800) ongeveer
500. Bij het begin van de Tweede
Wereldoorlog was dit aantal te
ruggelopen tot 350.
Het centrum van de activiteiten
van de joodse gemeenschap lag
aan de noordkant van het Leven
daal. Daar stond sinds 1731 ook-
de synagoge. De ramp met het
kruitschip in 1807 had ook deze
synagoge zwaar beschadigd. Aan
vankelijk probeerde men het ge
bouw te repareren, maar tevreden
met het resultaat was niemand.
Zo rond 1860 besloot men dan
ook een nieuwe synagoge te bou
wen. Dankzij bijdragen van het
rijk, de provincie, de joodse ge
meenschap in Nederland en de
Leidse burgerij, kwam het ge
bouw in 1863 klaar.
Actief was ook de bijdrage van de
joodse gemeenschap in het Leid
se universitaire leven, ondanks
de discriminerende bepalingen
die binnen dë universiteiten wer
den gehanteerd. Eeuwenlang
mochten joodse studenten in Lei
den alleen maar medicijnen stu
deren. Pas in 1796, tijdens de Ba-
taafsche Republiek, werden alle
faculteiten opengesteld voor
joodse studenten. De Leidse uni
versiteit heeft ook veel befaamde
hoogleraren van joodse origine
gekend. Drucker, Oppenheim en
Meyers moeten hier zeker wor
den genoemd.
Dieptepunt
Tijdens de oorlogsjaren werd ook
de joodse gemeenschap in Leiden
zwaar getroffen door de Duitse
terreur. Heel triest was het lot van
het in 1890 gestichte weeshuis.
Eerst gevestigd in de Nieuwsteeg,
daarna in de Stille Rijnstraat, in
de oorlogsjaren te vinden op de
hoek Cronesteinkade - Rooden-
burgstraat.
De directie van het weeshuis was
vaak gewaarschuwd voor een
dreigende Duitse actie. Voor de
kinderen waren onderduikadres
sen beschikbaar. De directeur ne
geerde de waarschuwingen, hij
wilde zijn gemeenschap bij elkaar
houden en de kinderen niet on
derbrengen in niet-joodse gezin
nen. Op 17 maart 1943 werden
kinderen en personeel op de trein
gezet naar het doorgangskamp
Westerbork. Duitsers kwamen er
aanvankelijk niet aan te pas, de
actie werd uitgevoerd door Ne
derlandse functionarissen.
Via Westerbork kwamen de kin
deren terecht in het vernieti
gingskamp Auschwitz. Daar
overleden ze, nadat eerst een aan
tal kinderen waren gebruikt voor
medische experimenten.
Een triest verhaal.
Hoogstwaarschijnlijk het absolu
te dieptepunt in de geschiedenis
van de joodse gemeenschap in
Leiden.
BRAM VERHOOG
