Kresnik voegt niets toe aan Macbeth
Muziekonderwijs in levenden lijve
'Duits' spektakel tijdens Holland Festival
ECI-piijzen
Choreografie Nationale
Ballet boeit niet genoeg
Brandbrief BBK aan Beatrix
Vermakelijke komedie over voetbaldrama 1974
Kerk-akoestiek verknalt
concert studentenorkest
Redactie haalt Barbarber uit vergetelheid
Holland Festival. Choreografisches
Theater Bremen met 'Macbeth' van
Johan I£resnik/Kurt Schwertsik.
Gezien op 17 juni in de Stads
schouwburg Amsterdam alwaar
nog vanavond.
AMSTERDAM - Niets is
i menselijker dan moord. Wil-
liam Shakespeare schreef er
j eeuwen geleden al een niet
i te evenaren toneelstuk over:
Macbeth. Deze veldheer en
zijn wapenbroeder Banquo
ontmoeten op de heide drie
i heksen die Macbeth het ko
ningschap voorspellen.
Mevrouw Macbeth merkt op dat
j daartoe eerst de huidige koning ver-
1 moord moet worden. Ze haalt Mac-
beth over en dan begint alle ellende.
Banquo moet uit de weg worden ge
ruimd, net als de getuigen van de
koningsmoord en de getuigen daar
i weer van. Kortom, een hoop ver-
l wikkelingen. Later blijkt zijn rijk
i een moordend zooitje en lijdt Mac-
i beth aan gekte en achtervolgings-
waanzin. Zoals ook door de heksen
a voorspeld, wordt Macbeth tenslotte
1 zélf vermoord.
„Macbeth" is altijd een razend po-
pulair stuk geweest en tal van we
tenschappers en kunstenaars heb
ben hun interpretatie erop losgela
ten. Een van de choreografen die
1 het stuk onder handen nam, is de
l Oostenrijker Johann Kresnik. In
i 1988 ging zijn nu pas in het Holland
Festival gedanste versie in premiè-
re. Sinds jaar en dag in Bremen
werkzaam, moet Kresnik zich me
ten met andere Duitse grootheden
van het expressionistisch dansthea-
ter. Pina Bausch bij voorbeeld. Wat
zijn werk van de andere expressio-
nisten onderscheidt, is volgens Kre-
sniks zeggen de inhoud van zijn
choreografieën. Kresnik gaat het
om de politiek en de maatschap
pijkritiek.
Weinig verrassends valt er van te
rug te zien in zijn Macbeth. Zoals
Shakespeare al in plastische woor-
den schreef, komt het bloedje op to
neel ditmaal in leeggekieperde em
mers en badkuipen tegemoet. Dat
bij Lady Macbeth de machtswellust
roodvloeiend overgaat in wellust en
sex, hebben we ook al honderd keer
gezien. Echt Duits spektakel zijn de
massascènes waarin met tafels en
stoelen, koffers en messen gegoo-
cheld wordt en zo mogelijk nog
BRUSSEL (ANP) Auteurs en we-
tenschappers, die volgend jaar een
ECI-prijs willen winnen, dienen - in
het Nederlands - een essay of weten
schappelijke verhandeling te schrij
ven over het onderwerp ,De lezer
tussen woord en beeld'. Dat hebben
adviesraad en jury van de ECI-prij-
zen in Brussel bekend gemaakt.
Het is volgend jaar de tweede
keer dat er ECI-prijzen worden uit
gedeeld. Er zijn er drie: één van
45.000 gulden, één van 30.000 gul
den en één van 20.000 gulden. Voor
de origineelste aanpak en het origi-
neelste taalgebruik zijn er nog prij
zen van 5000 gulden te verdienen.
De jury bestaat uit Hans Gruy-
•ters, prof. dr. H. van den Bergh,
;prof. dr. G. Kohnstamm, Rudy
Kousbroek en Monika van Paemel.
De inzendingen dienen onder pseu
doniem te worden ingezonden,
voorzien van een envelop met de
echte naam. Alle enveloppen met
namen van verliezers worden geslo
ten vernietigd.
- Het bloed komt je in Macbeth tegemoet
Duitser is de zwaar aangezette sym- fascistische mantelpakjes. niet echt verveelt. Maar hij voegt persoonlijkheid in huis heeft,
boliek. Het enige aardige is wel dat Het spektakel van Kresnik zorgt niets toe. Gelukkig maar dat danser INGRID VAN FRANKENHUY-
de drie heksen rondlopen in neo- ervoor dat je je tijdens de twee uur Joachim Siska als Macbeth zoveel ZEN
Slotmanifestatie Streekmiiziekschool in Leiden
LEIDEN Makkelijk bereikbaar
voor het zaterdags winkelende pu
bliek hield de Streekmuziekschoo)
Leiden open huis in de Stadsge
hoorzaal aan de Breestraat. Men
kon er kennis nemen van de vruch
ten van het muzienonderwijs, waar
bij de nadruk lag op het samen mu
ziek maken in ensembleverband.
Veel ouders profiteerden van deze
kans om naar hun kinderen te luis
teren en voor belangstellenden was
bovendien een stand ingericht met
informatie over de muziekschool.
Al rondwandelend kon men in di
verse ruimtes van de Stadsgehoor
zaal ensembles van verschillend
pluimage horen, van blokfluitkwin
tet tot hardrockformatie, waarbij de
versterkte basgeluiden van de
laatste zich soms hinderlijk meng
den met de ijle klanken van de
eerstgenoemde groep.
Zang, de basis van alle muziek,
was te beluisteren in de grote zaal,
waar Wim de Ru met zijn kinder
koor een repetitie hield voor de uit
voering diezelfde avond. De kinde
ren leefden zich helemaal in in de
brievenbus die plotseling geen zin
meer had om zijn mond open te
houden voor de post. Liedjes van
Annie M. G. Schmidt die nu al door
de zoveelste generatie kinderen met
even groot plezier gezongen wor
den. Handen op de rug, buik vooruit
en neus in de wind. Maar ook het jolein Hennes met haar violistjes werd
aloude karretje op de zandweg is
nog niet verdwenen.
Zich uitleven in zang, ritme en
snarenspel was ook de grote drijf
veer bij de 'lichte' muziek, die overi
gens van het zwaarste kaliber ge
luidsniveau was. In een warme, wat
duistere ruimte met rode spotlights
gericht op het podium was de wat
oudere jeugd bijeengekomen om
zich in een flink aantal decibels on
der te dompelen.
Ensembles van verschillende pluimage lieten zaterdag in de Stadsgehoorzaal van zich horen, (foto Henk Bouwman)
het kort even de werkwijze leid. Hier zag men het muziekon-
Het Nationale Ballet met „Herin
neringen uit het ondergrondse"
(Rudi van Dantzig/ Hans Werner
Henze) en „Requiem" (Toer van
Schayk/W.A. Mozart). Gezien op
15 juni in het Muziektheater in
Amsterdam, alwaar nog tot 19 ju-
AMSTERDAM - Hij wordt de
dominee van de dans genoemd en
uit zijn boodschappentas komen
balletten tevoorschijn die de ho
peloze toestand van de wereld
verbeelden; choreograaf Rudi
van Dantzig wordt daarom of be
jubeld of verguisd. Niet iedereen
is van mening dat Aids of de
milieuproblematiek op de dans
vloer thuishoort, maar de vertrek
kende artistiek leider van het Na
tionale Ballet kan het volgens ei
gen zeggen niet laten.
De afgelopen twintig jaar heeft
Van Dantzig bij het Nationale
Ballet zijn pessimistisch wereld
beeld vorm gegeven in drama
tisch en psychologisch geladen
choreografieën. In zijn versie van
het Zwanenmeer bij voorbeeld is
de klassieke held Siegfried ver
vangen door een twijfelende idea
list die zich niet kan aanpassen
aan de maatschappelijke hofhou
ding. Van Dantzig's moderne bal
letten zijn steevast variaties op
het thema angst voor de onder
gang van de wereld. De dood.
Ook in „Herinneringen uit het
ondergrondse" staat de dood cen
traal. In een soort wachtkamer
tussen hemel en hel bevindt zich
een aantal mensen die weten dat
ze dit voorgeborchte niet meer
kunnen verlaten. Dat maakt de
een opstandig en de ander volsla
gen apatisch. Eén danser, Orp
heus, ontsnapt en komt een uur
later terug om zijn Eurydice te
redden uit de passiviteit en haar
te laten vechten voor haar idea
len.
De wachtkamer ziet eruit als
een zaal in een psychiatrisch zie
kenhuis waarin dansers in lange
hemden dwangmatig bewegen.
Op een filmdoek is een door de
klei gerimpelde man geprojek-
teerd. Met zijn boze oog regeert
hij zijn gevangenen als een heuse
Big Brother. Steeds meer ten do
de opgeschreven types dalen de
trap af om nu en dan eens uit te
barsten in een solo.
De sfeer is ook al door de mu
ziek van Hans Werner Henze, on
heilspellend. Soms gaan de leden
van de ziekenboeg mee in de
dans, maar nooit voor lang. Pas
als Orpheus aan het eind afdaalt,
wordt de muur omhooggetrok
ken en kunnen de dansers vrij
hun weg zoeken. Al is het wel in
een onherbergzame omge-
vingam; geen vrolijke boel dus.
Maar ook niet zo beklemmend
als Van Dantzig waarschijnlijk
zou willen omdat de dramatische
structuur snel voorspelbaar
wordt. Om de zoveel minuten
doet een slachtoffer zijn of haar
intrede zonder veel spanning uit
de buitenwereld mee te nemen.
De uiteindelijk bevrijding van
Orpheus is dan ook een opkomst
in de batterij van opkomsten en
in die zin een anti-climax. Zijn
verlossing lijkt de dansers niet tot
enige hernieuwde strijd voor ide
alen aan te zetten.
Omdat Van Dantzig de innerlij
ke strijd op de vierkante centime
ter choreografeert en de uitbar
stingen letterlijk en figuurlijk
geen ruimte geeft, is „Herinnerin
gen uit het ondergrondse" als
schouwspel niet boeiend genoeg.
Bovendien zijn de bewegingen an
sich minder inventief dan we van
Van Dantzig gewend zijn.
Requiem
Iemand die minstens net zo be
trokken is met het lot van de we
reld, is choreograafdecorontwer-
per Toer van Schayk. Zijn werk is
meestal abstracter dan Van Dant
zig's balletten en ook de müziek is
prominenter aanwezig. Op het be
kende „Requiem" van Mozart,
maakte Van Schayk ditmaal zijn
gelijknamige choreografie.
i-I
De religieuze tekst van het Re
quiem waarin de angst voor het
laatste Oordeel centraal staat, ver
taalt Van Schayk naar de collec
tieve schuld van de mensheid en
de vernieling van de natuur. Al
thans volgens het programma
boekje, want het ballet „Requi
em" zelf is een ode aan de schoon
heid van de dans.
Van Schayk's kaleidoscoop vol
verspringende ruimtelijke struc
turen en lijnenspelen, doet sterk
denken aan het werk van George
Balanchine. Veel dansers die syn
chroon door de ruimte vlinderen
dus. Tussendoor waggelt er welis
waar een gebochelde kreupele of
wieken engelen met houten pane
len als vleugels, maar de lyriek
overheerst.
Net als Van Dantzig projecteert
Van Schayk een film. .Mensont
erende" beelden van aapjes in een
dierproeflaboratorium trekken
met de snelheid van een videoclip
aan je voorbij en laten je in een
hartstilstand achter met de con
trasterende schoonheid van de
dans. Duidelijker, goedkoper en
pakkender kan het niet.
Kunst en keihard realisme gaan
hand in hand en het is Van
Schayk gelukt: ik ga naar huis
met een schuldgevoel van hier tot
Tokio. De vraag blijft natuurlijk
of een toeschouwer zijn leven na
een confronterend avondje uit zal
beteren. Danskunst bleek de cho
reograaf ontoereikend en dus
werd er naar zwaardere middelen
gegrepen.
Meneer Van Schayk, kunt u een
volgende keer een wat kunstzin
niger beroep doen op onze collec
tieve schuld?
INGRID VAN FRANKEN-
HUYZEN
AMSTERDAM (ANP) - De Be
roepsvereniging van Beeldende
Kunstenaars (BBK) heeft in een
brief aan koningin Beatrix een
noodkreet geuit over de financiële
positie van duizenden kunstenaars
in ons land. De vereniging heeft de
brief geschreven nu minister en
parlement niet bereid zijn het Voor
zieningsfond voor Kunstenaars
(VvK) uit te breiden.
„Ten einde raad wenden wij ons
nu tot u met het verzoek dit pro-
ËËSjrIT iL - v- Naast de jeugd kwamen ook vol-
iMPT wassenen aan bod. Interessant was
ifr de vergelijking van de verschillen-
lUltiflHIHEl. H de stadia van het blokfluitspel. In
i het beginstadium zitten de kinde-
iPwi ren' zonder vee^ beweging, gecon-
ÜFK WSÉÈl centreerd hun partij te spelen, ter-
liisPi»3 w'jl volwassenen die alweer een
FWÊ$ÈÉpwW - fi§Kwl e'nd verder zbn> zich veel vrijer ui-
I ten en doorleefder spelen. Volwas-
I 111 H» 11111111111 senen °°h bij het slagwerkensem-
tWmÊlê Jfv,, - ble in de grote zaal, waar een stel
WA 1111111111 energieke jongemannen op marim-
7."'"11 öaoi,™araTr metallofoon, vibrafoon en
Per abuis is bij het artikel over drums voor veel ritme en opgewek-
Willem Vos afgelopen zaterdag in te sfeer zorgden.
Maar het meeste publiek trokken
toch de kinderensembles waar in
strumenten van uiteenlopende aard
te vinden waren. Van accordeon en
piano tot strijkers in verschillende
gpd) maten. Hier nam viooldocente Mar-
Dat het Nederlands elftal in 1974
niet wereldkampioen werd, is de
schuld van Danny Cruyff. Met
haar hysterische gekijf hield ze
haar Johan de nacht voor de fina
le uit zijn slaap. En niet alleen
hem, maar ook de andere jon
gens: haar telefonische tirade was
tot in de verste uithoeken van het
hotel te volgen.
Maya Suurbier neemt het Dan
ny nog altijd kwalijk. Want wat
stelde die hele zwembadaffaire
nu eigenlijk voor? „De jongens
hadden zes weken niet geneukt
en moesten gewoon even de hond
uitlaten". Danny wringt zich in al
lerlei bochten ('Johan lag al lang
op bed', 'het waren de wissels'),
maar Maya is onverbiddelijk:
„Natuurlijk was Johan erbij! Hij
stond op de duikplank aanwijzin
gen te geven wie het met wie
moest doen".
De beruchte zwembadaffaire
speelt een centrale rol in 'Reünie',
een komedie die Johan Timmers
en Leopold Witte schreven over
het voetbaldrama van 1974. Wat
was er aan de hand? De overwin
ning op Brazilië in de halve finale
werd tot in de kleine uurtjes ge
vierd en volgens het Duitse bou
levardblad Bild gebeurde dat met
veel drank en vrouwen.
De foto's van het spektakel
spraken voor zich. „Hebben jullie
nog nooit van trucage gehoord?",
snerpt Danny tegen haar gezel
schap. Maar de anderen weten
wel beter: de nacht voor de finale
moest zij vanuit Barcelona zo no
dig haar huwelijkscrisis bezwe
ren. „En dat terwijl wij duidelijk
hadden afgesproken dat we er pas
na de wedstrijd over zouden be
ginnen. Johan zag er uit! Zulke
wallen onder zijn ogen! Geen
wonder dat hij er niets van bakte
tegen die Duitsers".
Zestien jaar na de 'Slag bij
München' organiseert Hansje van
de Kerkhof een reünie voor de
(ex-)vrouwen. De opkomst is ma
tig en de sfeer om te snijden. De
onderlinge verhoudingen lijken
een exacte afspiegeling van die
tussen hun mannen. Danny Cruy
ff weet alles beter, de onnozele
Hansje van de Kerkhof gedraagt
zich slaafs, de moddervette Maya
Suurbier is stomdronken en heeft
overal lak aan en Loes Rijsbergen
is een en al verbittering. Zij werkt
bij de Etos en haar Wim zit werk
loos thuis. „Weet Johan niet iets
voor hem?"
De dialogen zijn ronduit verma
kelijk en de karakters komen le
vensecht over. Vooral de manier
waarop Marlies Heuer Danny
Cruyff neerzet, is knap gedaan.
Het stuk is onderhoudend, in de
finale zelfs even ontroerend wan
neer Danny Cruyff uiteindelijk
haar masker laat zakken. Dan
blijkt het leven voor haar ook niet
alleen maar rozegeur en mane
schijn te zijn.
In hoeverre de zwembadaffaire
in werkelijkheid een fatale rol
heeft gespeeld, zal wel nooit meer
worden opgehelderd. Maar het
heeft meegespeeld, dat is zeker;
en voor een komedie is het na
tuurlijk een prachtig gegeven. En
waar of niet, als we niet uitkijken
herhaalt de geschiedenis zich ook
nog. Twee journalisten van Bild
zijn er op onverklaarbare wijze in
geslaagd een kamer te reserveren
in het Oranje-hotel op Sardinië.
Dus Leo: neem geen enkel risico
en hou je jongens bij dat zwem
bad weg!
'Reünie' is nog in De Balie te
zien tot en met zaterdag 23 juni.
Aansluitend op de voorstellin
gen worden de WK-wedstrijden
live op een groot beeldscherm
vertoond.
GERLOF LEISTRA
bleem voor te leggen aan de verant
woordelijke bewindsvrouw", zo
staat in de brief. De BBK herinnert
de koningin er aan dat haar groot
moeder koningin Wilhelmina ook
jarenlang lid is geweest van de vere-
ninging. „Wij hopen dat deze solida
riteit met minder bedeelde kunste
naars die zij aan de dag legde, ook
bij u aanwezig is", aldus de BBK.
Volgens de belangenvereniging
moet de subsidiering via de VvK
worden opgetrokken tot minimaal
twee miljoen gulden. Nu is daar
voor een bedrag uitgetrokken van
1,1 miljoen gulden. De regering wil
de dit bedrag van 1,1, miljoen aan
vankelijk verminderen, maar de
Tweede Kamer verhinderde dit.
Verhoging echter werd ook door de
Kamer afgewezen.
Volgens de BBK blijkt uit cijfers
van het ministerie van cultuur dat
in 1988 circa 8.700 kunstenaars wer
den bereikt via het beeldende
kunstbeleid. Slechts 579 daarvan
hadden een inkomen van boven de
30.000 gulden per jaar. De grootste
groep echter is voornamelijk aange
wezen op diverse fondsen en subsi
dies, zoals de RWW (een regeling die
aleen voorziet in levensonderhoud
en niet in beroepskosten) en de VvK
dat als een laatste vangnet fungeert.
Omdat er echter beperkingen zijn
opgelegd om in aanmerking te ko
men voor de VvK verwacht de BBK
dat veel kunstenaars de komende
tijd in de knel komen.
LONDEN (AFP/Rtr) - De Britse
opera-ster Dame Eva Turner is za
terdag in een ziekenhuis in Londen
op 98-jarige leeftijd overleden. Tur
ner werd opgenomen nadat zij bij
een valpartij haar heup brak.
Concert door het studentenorkest van de
Jniversiteit van Amsterdam J. P. Sweelinck
met werken van D. Milhaud, E. Chausson
9n L. van Beethoven. Solistische medewer-
<ing verleende Joan Berkhemer - viool. Mu
zikale leiding: Vincent de Kort. Gehoord op
17 juni in de Hartebrugkerk.
LEIDEN Aan het eind van het
voorwoord wordt de luisteraar
een prettige zomer toegewenst en
tevens een genoeglijk concert.
Met die zomer zat het afgelopen
zondag wel goed. Dat genoeglijke
concert vereist enig commentaar.
Wij kennen wel het genot van het
lezen van een goed boek. Slechts
weinig mensen zullen zich echter
in een hoekje terugtrekken met
een mooie partituur. Muziek
moet in klank omgezet worden.
Er komen instrumenten aan te
pas en een deugdelijke concert
zaal. Aan dat laatste schort het
een beetje
Hartebrugkerk gaat concerteren.
Geluid gehoorzaamt in deze gal
mende ruimte aan heel andere
wetten dan bijv. in de Stadsge
hoorzaal. Snelle passages met
korte notenwaarden blijven nog
een tijdje in de lucht hangen, zo
dat de volgende lading snelle
nootjes de boel komt verstoren.
Dat maakt het allemaal erg onrus
tig en dat was tijdens het concert
van het Amsterdams Studenten
orkest jammer genoeg vaak het
geval.
In 'Le boeuf sur le toit' van Da
rius Milhaud ontstond daardoor
een beetje de sfeer van een druk
ke verkeerssituatie in een
Zuidamerikaans land met veel
straatherrie en door elkaar toete
rende auto's. De aard van de mu
ziek en de inhoud van het bijbe
horende ballet, waar in een bar
spiritualia worden genuttigd en
waar een ventilator het hoofd van
een politieman afhakt, pasten
goed bij deze sfeer.
De vrij donkere en rustige klan
ken waarmee 'Poeme' van Ernest
Chausson begon, vormden door
de nagalm een prachtige, maar
ook wel iets overheersende ach
tergrond voor het lyrische viool
spel van Joan Berkhemer.
De vijfde symfonie van Beetho
ven had echter het meeste te lij
den. De niet zo talrijke luisteraars
begrepen heus wel dat dirigent
Vincent de Kort een inspirerend
leider is die het orkest tot warm
bloedig maar tegelijk ook nauw
gezet spel aanzet. Groot enthou
siasme en een technisch hoog ni
veau van spelen kenmerkte het
Sweelinck-orkest. Toch zal het
voor de leden en zeker voor de di
rigent moeilijk zijn geweest om
als vanouds te vertrouwen op hun
eigen oren en om met zekere tred
het einde van de symfonie te be
reiken. Wie weet helpt het als bij
een volgend concert de kerk tot
en met de laatste plaats bezet is!
MONICA SCHIKS
AMSTERDAM (GPD) - De redactie van het legendari
sche Barbarber, 'tijdschrift voor teksten', presenteer
de zaterdagmiddag bij boekhandel Scheltema Holke-
ma en Vermeulen in Amsterdam twee nieuwe num
mers: 89 en 90. In nummer 90 - een prachtig verzorgd
boek onder de titel 'Barbarberalfabet - hebben de re
dacteuren J. Bernlef, G. Brands en K. Schippers een
selectie uit oude nummers aangevuld met nieuwe tek
sten.
Barbarber ontstond in 1958 en verscheen vanaf het
tweede nummer in de karakteristieke vorm van een in
de lengte gevouwen foliovel. Het aanvankelijk gesten
cilde blad werd in een oplage van honderd exempla
ren in eigen beheer uitgegeven. Na vijfendertig num
mers werd Querido uitgever, maar de oplage bleef
laag: maximaal vijfhonderd exemplaren. De invloed
van de neo-realistische schrijfstijl van Barbarber was
groot. Belangrijkste auteurs waren J. Bernlef, K.
Schippers en Jan Hanlo. Het tijdschrift had een licht
humoristische toon en bevatte in navolging van het
dadaïsme veel ready-mades en collages. Het laatste
nummer in de vertrouwde vorm verscheen weliswaar
in '71, maar het blad werd nooit opgedoekt.
Volgens J. Bernlef gaf Querido-directeur Ary Lang
broek de aanzet voor de wedergeboorte. "Vijfjaar ge
léden werd Gerard Brands vijftig jaar en Langbroek
kwam toen met het vage plan om alle nummers van
Barbarber in facsimile te herdrukken. Dat zagen wij
helemaal niet zitten: je gaat niet een monument voor
jezelf oprichten terwijl je nog niet eens onder de grond
ligt. Bovendien heeft de ervaring geleerd dat je die
dingen aan de straatstenen niet kwijt raakt. Maar wij
bleven met het idee stoeien om een nieuwe vorm aan
die teksten te geven en daar is dit speciale nummer
uitgerold".
Al selecterend kreeg de redactie zozeer de smaak te
pakken, dat het volgens Bernlef "niet uitgesloten is
dat er op onregelmatige tijden nieuwe nummers zul
len verschijnen. We zijn van plan met zijn drieën door
te gaan tot we letterlijk uit elkaar vallen".
