Wij hebben geen doopwater-kanonnen
Volop ruimte voor Aleksej om te scoren
Rk ontwildcelingsorganisatie Cebemo in Oegstgeest viert jubileum
ZATERDAG 16 JUNI 1990
GEESTELIJK LEVEN
PAGINA 9
OEGSTGEEST - Op de
projectlijsten van de rk ont
wikkelingsorganisatie Cebe
mo in Oegstgeest staan pot
tenbakkers op Haïti en vis
sers in Chili, maar ook een
commissie grondproblema
tiek in Brazilië en de vor
ming van leiders van volks
organisaties in Argentinië.
Ons uitgangspunt, aldus een
folder, is mensen tot hun
recht te laten komen. En dat
kan ook 'riskante' keuzes be
tekenen tegen onderdruk
king en uitbuiting.
Cebemo bestaat 25 jaar en de Bis
schoppelijke Vastenaktie wordt
voor de dertigste maal georgani
seerd. Beide jubilea worden geza
menlijk herdacht tijdens een bij
eenkomst, volgende week vrijdag,
in de Leidse Hooglandse kerk.
De ontwikkelingsorganisatie
steunt een groot aantal projecten in
met name Latijns-Amerika, maar
ook Afrika en Azië. "Soms zijn de
omschrijvingen op papier uit veilig
heidsoverwegingen vaag en alge
meen gehouden", geeft de direc
teur-projecten P. J. C. Damen toe.
"Opkomen voor armen en ontrech
ten is in Latijns-Amerika altijd een
risico". Verhalen als de brute
moord op Salvadoraanse Jezuïeten,
vorig jaar, zeggen volgens hem ge
noeg.
Cebemo kiest 'heel nadrukkelijk'
voor organisaties die op het vlak
van de mensenrechten bezig zijn.
Damen: "Wij zitten hier veilig ach
ter ons bureau over gerechtigheid te
praten, maar aan de overkant ligt
dat wat anders. Soms denk ik wei
eens aan de risico's die worden gelo
pen in de brandhaarden en dan
houd ik mijn hart vast". Voorlichter
Ben Janssen valt hem bij. "Hier en
daar zal Cebemo wel op de zwarte
lijst voorkomen".
Voluit heet Cebemo: Centrale
voor Bemiddeling bij Medefinan
ciering van Ontwikkelingspro
gramma's. De organisatie, aldus Da
men, is sterk geworteld in het werk
verricht door duizenden missiona
rissen en zendelingen. De religieu
zen hebben over heel de wereld
vooral onderwijs en gezondheids
zorg op poten gezet, om zo de daad
bij het Woord te voegen. Damen:
"Als ik soms zie wat er voor werk is
verricht, dan lijkt het erop alsof ze
vooral met 'de daad' bezig zijn ge
weest".
Dit ontwikkelingswerk kreeg
vanuit de kerken wel steun kardi
naal Alfrink gaf indertijd voor der
gelijke projecten het startschot
voor de vastenacties maar tot in
de jaren zestig ontbrak de politieke
ondersteuning. Het waren de KVP
en ARP die een lans braken voor
een grotere financiële draagkracht
van dit werk. De regering wilde van
dergelijke kleinschaligheid niets
weten, maar na veel politieke druk
kwam er steun, in het begin mond
jesmaat, voor deze particuliere ini
tiatieven.
Pastoraal
Voor de rk medefinanciering begon
het in 1964 met een project in Ka
meroen. Een aparte organisatie
bleek al spoedig nodig en vijf jaar
later was Cebemo een feit. De rk or
ganisatie met een kantoor aan de
Rhijngeesterstraatweg in Oegst
geest is in die jaren uitgegroeid tot
een bedrijf met zo'n 120 vaste mede
werkers en een jaarlijks budget van
150 miljoen gulden. Daarmee is Ce
bemo doorlopend betrokken bij on
geveer drieduizend projecten.
"Wij komen voort uit een missio
nair verleden en die geschiedenis
kun je niet loslaten", aldus Damen,
gevraagd naar de wijze waarop een
rk Cebemo het geld van de Neder
landse belastingbetaler besteedt.
Vaak zijn de 'partners' in de Derde
Wereld missionarissen, maar in veel
gevallen steunt Cebemo project
aanvragen van deskundigen uit de
landen zelf. "Met de organisaties
waarmee we samenwerken, delen
we in grote hoofdlijnen dezelfde
vertrekpunten".
Voor Cebemo, zo stelt een folder
wel heel duidelijk, is 'bij de afwe
ging van en de steun aan projecten
evangelisatie geen doel'. Damen:
"Die afspraak is gemaakt: het geld
is niet bedoeld om het Woord te ver
spreiden". Cebemo maakt zich
sterk op het terrein van bijvoor
beeld land- en woningbouw, ge
zondheidszorg, mensenrechten,
vrouwenemancipatie, gehandicap
ten- en kinderzorg, communicatie,
onderwijs, vluchtelingenhulp, het
ondersteunen van handwerkslie
den en koepel-organisaties.
Damen: "Wij hebben geen wij- of
doopwater-kanonnen in Afrika".
Janssen, zelf net terug van een reis
door Afrika: "Uit de putten die wij
hebben helpen maken in de Sahel,
komt inderdaad geen doopwater,
maar water voor de hele omgeving".
Damen vindt wel, dat naar zijn
waarneming de scheidslijn tussen
de sociaal-economische en de zoge
noemde 'pastorale' projecten, de
laatste jaren minder scherp getrok
ken wordt. "Het gaat om de 'heel
heid' van de mens, van de schep
ping".
Grote woorden
Damens woorden doen denken aan
de thema's van het door de Wereld
raad van Kerken gestarte conciliair
proces: gerechtigheid, vrede en be
houd van de schepping. Geen toe
val, zo blijkt uit een vorig jaar ge
maakte identiteitsnota. Cebemo wil
die grote woorden in daden helpen
omzetten door op te komen voor ie
der mens en elke cultuur, door met
zorg om te gaan met de aarde, zodat
het een plek is 'waar Hij wonen kan
die God is, een plaats waar recht
wordt gedaan aan de verworpenen
der aarde'.
Met die overtuiging in het achter
hoofd "hebben wij bij Cebemo onze
mond vol over partnerschap", ver
telt Damen. Het directe, menselijke
contact met de partners overzee,
staat bij de rk medefinancieringsor
ganisatie hoog in het vaandel. "Ge
zamenlijke verantwoordelijkheid,
dat is ons ideale plaatje". Damen be
aamt dat dit streven weieens be
moeilijkt wordt door het feit dat ook
Cebemo er niet aan ontkomt als een
vertegenwoordiger van het rijke
Westen te worden gezien.
"Daarom hebben wij ook een be
perkt aantal partners, je kunt niet
met duizenden tegelijk goed be
vriend zijn". Van deze partners
wordt verwacht dat ze 'een zekere
representativiteit' in de betrokken
landen bezitten. Damen: "Wij pra
ten wel over de keuzes die wij ma
ken, maar zelf ben je natuurlijk
vaak ook gekozen. Soms doen we
wel alsof we vrije keuzes kunnen
maken... En ja, vaak is dat toch ook
zo, want de moeilijkheid is dat wij
het geld hebben".
"Maar", vervolgt hij, "als je met
die mensen praat, blijkt toch dat je
als organisatie datgene uitstraalt,
waar je vaak in grote woorden over
spreekt en waar je dan soms zelf
ook je vragen bij hebt". Er is werke
lijk sprake van verwantschap, weet
hij. Dat wordt versterkt, aldus Jans
sen, door de sociale encyclieken
(pauselijke rondzendbrieven),
waarvan de visie wereldwijd ge
deeld wordt. "Je voelt je zo door on
zichtbare draden verbonden".
Zielig beeld
In eigen land werkt Cebemo naast
de Bisschoppelijke Vastenaktie, sa
men met verschillende rk missie- en
ontwikkelingsorganisaties als Men
sen in Nood en Memisa Medicus
Mundi. Ook bestaan er goede ban
den met de andere drie medefinan
cieringsorganisaties: Icco (protes
tants), Hivos (humanistisch) en No-
vib. Maar de samenwerking kan in
tensiever, stemt Damen in. "Dat is
een element dat voor ons een accent
heeft, op weg naar het jaar 2000".
De internationale contacten krij
gen tijdens de jubileumviering, vol
gende week in Leiden, aandacht.
Dan zal mr. F. H. H. J. Andriessen
zijn visie geven op de rol van een
verenigd Europa in de ontwikke
lingssamenwerking. "Wij moeten
als landen de moed hebben om ons
eigen belang terzijde te stellen",
meent Damen, die twee grote pro
blemen in de wereld ziet: de aantas
ting van het milieu en de de ontwik
keling, 'die ook een onveiligheids
component in zich heeft'.
Momenteel schenkt de overheid
veel aandacht aan de educatie op dit
terrein. Dat is er de reden van waar
om Cebemo, in samenwerking met
Icco en de rk vredesbeweging Pax
Christi cahiers samenstelt over al
ternatieve economische modellen.
In het laatste jaarverslag van Cebe
mo wordt ook de afnemende inte
resse voor de problematiek in de
Derde Wereld gesignaleerd. Er zal
creatief naar nieuwe wegen worden
gezocht om een nieuw elan te wek
ken, zo is het voornemen.
Cebemo, vindt Damen, moet er
meer aan doen om het "zielige beeld
dat wij in meerderheid hebben als
we over de Derde Wereld spreken,
te corrigeren". Ook het populaire,
maar 'verlammende denken' over
'een druppel op een gloeiende
plaat', heeft bijstelling nodig. Da
men: "In India zit de helft van de be
volking onder de armoedegrens.
Dat is een niet aanvaardbaar feit.
Maar over de grote hongersnoden,
zoals in de jaren zestig, horen we
niets meer".
Janssen, nog vol verse Afrikaanse
beelden: "Je moet er eigenlijk ge
weest zijn. Watje met een paar dui
zend gulden al kunt doen in die lan
den...". Hij noemt weer de putten in
de Sahel, die in honderdtallen zijn
geboord. "Als je het enthousiasme
meemaakt van een vrouw, die eerst
dagelijks tien uur moest lopen om
water te halen, en nu maar één kilo
meter... Zo zijn er honderden voor
beelden te r
Damen: "Ik heb de indruk, ik kan
het niet staven met wetenschappe
lijk onderzoek, dat de situatie in de
Sahellanden is verbeterd door die
'druppels'. Het is daar nog best
moeilijk, maar er zijn wel een aantal
situaties en systemen gekomen, die
de mensen in staat stellen de pro
blemen het hoofd te bieden. Het
gaat niet altijd even goed, maar als
je al die druppels bij elkaar optelt,
dan is het voor mij reden genoeg om
te zeggen: het betekent wat".
- S'xs&i >-'Z
LEIDEN' Herv. Gem. Hoogl. kerk 10 ds Vd Vel
den, 11.45 oec studentendienst, 7 evensong
met ds Alblas en Matinencantorii; Marekerk 10
ds v Niel Rijnsburg, 5 kand Burger Waddinx-
veen; Maranathak. (L. Morsweg) 10 ds Kool
stra; Oecumenische geloofsgemeenschap De
Regenboog (Merenwijk) 9.30 ds Alblas, 11.15
gomerystr.) 10 ds v Hunnik, 5 kand Vermeer;
Vredesk. (Burggravenl.) 10 ds Nauta; Waalse
kerk (Breestr.) 10.30 pasteur Ribs; 'Stevens-
hof (rk kerk Haagse Schouw) 11 kand Verweij.
Acad. Ziekenhuis 10 pastoor Delemarre.
Diakonessenhuis elke za 10.30 rk. dienst, en
10.30 ds V 't Hof. Endegeest zie Oegstgeest.
Geref. Kerk Vredeskerk zie herv. gem.; Petrak.
(Surinamestr.) 10 vid Vd Wel, 10.30 doven-
dienst hr Reehorst; Oude Vest zie Hooglandse
kerk; Maranathak. zie herv. gem.; Bevri|dingsk.
zie herv. gem.; verzorgingstehuis Groenhoven
10 dr Vd Zwaan; Merenwi|k zie herv. gemeen
te. Geref. K. Vnjg. (Herengr.) 10 ds Houtman, 5
ds Trimp. Chr. Geref. K. (Steenschuur) 9.30 en
5 ds Den Hertog ha. Geref. Gem. (zie onder
Leiderdorp). Geref. Gem. in Ned. (Bethlehem-
kerk Driftstr.) 11.30 en 5.30 Evang.-Luth.
y.) 10.15 ds Happed
Gem. (Lokhorstk. Pie-
Kattenberg. Baptistenge-
uweroord', Rijnsburgerweg
gem. (O. Vest 13) 10 ev
Heils (hoek Vestestr./Groenesteeg) ~10 en
4.30. Nieuw-Apost. Kerk (H. Rijnd. 24): 9.30 en
4, wo. 8. Zevendedag-adventisten ('De Ont
moeting', Noordhofland V.schoten)elke za 10
tot 11 bijbelstudie. 11 tot 12 predikatie Christe
lijke Wetenschap (Steensch. 6) 10.30. Kerk
van J. Chr. v.d. Heiligen der L. Dagen
(Brahmsl.) 10, 11 en 12. Oud-Kath. K. (Zoe-
terw.singel) 10. Rooms-Kath. K. Haagweg za
7, zo 10.30; Herensingel za 7. zo 9 30 en 11
Rijndijk (Slevenshof) za 7. zo 9.30; Steen-
schuur za 7', zo 8.30, 10, 11.30, 6 en 7 (lof);
Boshuizerkade za 7, zo 9.30 en 11Lammen-
schansweg za 7, zo 10; Haarl.straat za 7, zo
10.30 en 12.15; Merenwijk zie herv. gem.; H.
Rijndijk (zie Zoeterwoude).
AARLANDERVEEN: Herv. Gem. 9.30 en 6.30
dr Fernhout. Geref. Kerk 10 en 6.30. Chr. Ge
ref. Kerk 9.30 en 4.30. Rk Kerk za 7, zo 10.30.
ALPHEN AAN DEN RIJN: Herv. Gem. Ad-
ventskerk 9.30 ds De Kruijf, 11 concert Phersn
College uit Kansas USA, 5 dienst voor gehan
dicapten; Kruiskerk 9.30 ds 't Hooft; Opstan-
dmgskerk 9.30 ds Ommering, 6.30 ds Zoutman
Bodegraven; G. Herderkerk 10 ds Baane
Nieuwveen, 6.30 zie De Bron; De Bron 9 ds
Wigmans, 10.30 ds Moll. 6.30 ds De Bruin
•n (Marsdiep) 10 d
kerk 10 ds Ter f
Sionskerk (Meteoorlaan) 9.30 kand Noordam
Zoetermeer, 6.30 kand V Vliet Woerden. Ge
ref. Kerk Mar.kerk 9.30 dr Bade; Salv.kerk 10
ds Boer afscheid. 6.30. Geref. K. Vrijg. (school
Bospark, Beatrixl. 4) 9.30 en 5. Ned. Geref.
Kerk (school Willemstr.) 9.30 ds Zwarts Kat
wijk, 6.30 ds Fijan Langerak. Chr. Geref. Kerk
(Grijpensteinstr.) 9.30 en 4.30 ds Vd Meij. Oud-
Geref. Gem. (Hooftstr. 240) 9.30 en 4. Bapt-
.gem. (Molenwerlstr. 1) 10 ev Leidekker, 6.30
ds Vd Zeeuw. Bapt.gem. Noord (school Kalk-
ovenw. 62) 10 ds V 't Wout. Volle-evang.gem.
('De Ark', Pr. Hendrikstr. 54) 10 hr V Putten.
Pinkstergem. 'Het Licht' (Anna v Burenlaa'n 15)
10. Christengemeente 'De Hoeksteen' (geb.
'Bethel', hoek Emmalaan) geen dienst. Leger
des H. (Zonneweg 3) 10 en 7 (laatste zondag
van de maand 5 u Remonstr. Gem. (Van
Mandersloostr. 36) 10 ds Bloemendaal. Rk
Kerk: Bonifaciusk. za 7. zo 9.45 en 11.30; Pi-
usk. za 7, zo 9 en 10.30; De Bron za 7, zo 9.30
en 11.
BENTHUIZEN Herv. Gem. 9.30 ds Goossen
Waddinxveen, 6 ds De Jong Sliedrecht. Geref-
./Herv. Gem. (geb. 'De Hoeksteen', Schweit-
zerstr.-Bernhardstr.) 10 ds V Arkel. Geref.
Gem. 9.30 en 6 ds V Aalst ha.
BODEGRAVEN: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30
en 6.30 ds Vd Hoef; Salv.kerk 9.30 ds Richter
Eerbeek, 6.30 ds Vd Scheur; Bethl.kerk (Nieu-
werbrug) 9.30 ds Vd Scheur, 6.30 ds De Jong
De Lier. Geref. Kerk 10 en 6.30. Geref. K. Vrijg.
(Ichthusk.) 9.30 en 4.30. Geref. Gem. (Sta
tionsweg 17) 10 en 6.30. Evang.-Luth. Gem.
geen opgave.
BOSKOOP: Herv. Gem. Dorpskerk 9.30 ds
Jansen ha. 6.30 zie geref kerk; De Stek 9.30 ds
Haitsma. Geref. Kerk 9.30 ds De Jong. 6.30 ds
Jansengezamenlijke dienst ha. Chr. Geref.
Kerk 9.30 en 5 ds Oosting ha. Geref. Gem.
9.30 en 6. Volle Evang.gemeente 'Bethel'
(Burg. Colijnstr. 83) geen opgave.
HILLEGOM: Herv Gem. 10 ds Verbeek. Ge
ref. Kerk 'Hoeksteen') 10 ds Hofland. 5 ds Ver
beek. Chr. Geref. Kerk 10 ds V Langevelde. 7
KATWIJK AAN DEN RIJN: Herv. Gem.
Dorpsk. 10 ds Kattenberg Leiden, 6 hr Es-
meyer Hoenderloo; Ontm.kerk 10 ds Sloof,
6.30 ds Kattenberg. Herv Gem. 'De Rank' (P.
Groen-college) zie Katwijk aan Zee. Geref.
Kerk 9.30 en 5 ds V Breevoort. Rk Kerk za 7, zo
10.
KATWIJK AAN ZEE: Herv. Gem. N. Kerk 10 ds
Schuurman, 6 ds Hovius; O. Kerk 10 ds
Vroegindeweij, 6 ds Sjollema; Ichthusk, 10 ds
Volk, 6 ds Ten Voorde; Pniëlk. 9.30 ds Ten
Voorde, 6 ds Visser; Maranathakerk (Rijnsoe
ver) 10 10 ds Visser, 6 ds Christ, Overduin 2.15
ds Vd Beid. Herv. Gem. 'De Rank' (Helmberg
weg 10) 10 ds Vd Steen Rotterdam. Geref.
Kerk Vr.kerk 9.30 en 5 ds Vd Horst; Triumfa-
tork. 9.30 en 5 ds Baas Sassenheim. Geref. K.
Vrijg. 9.30, 5.30 ds Heida. Ned. Geref. K. (aula
Bestevaer-mavo) 11 ds Brink, 7 ds Zwarts.
Chr. Geref. K. 10 en 5 V Zonneveld. Vrije Chr.
Geref. Gem. (Unizaal) 10 en 5 ds Vd Belt. Ge
ref. Gem. (Remisestr.) 10 en 5. Geref. Gem. in
Ned. (Louwestr.) 10 en 5. Volle-evang.gem.
(Voorstr. 48) 9.45. Onafh. baptistengem. (Am-
bachtsweg 2) 10 ds Visser doopdienst. Soefi
(Zuidduinweg) elke 1e en 3e zondag, 4. Mari
nevliegkamp 9.30 vlam Kuttschrütter.
Kerk 10 en 7 ds Vd Lugt h
LEIDERDORP: Herv. Gem. en Geref Kerk
Dorpsk. 10 ds Doesburg bevestiging en intrede
van ds Luttikhuis, Scheppingsk. 10 ds Lietaert
Peerbolte. Leythenrode 10 ds Visser. Elis.-zie-
kenhuis 9.30 ds Brommet. Geref. Gemeente
Leiden eo (kerkgeb. Hoofdstr. 73) 10 en 4.30
ds Boogaard. Bapt.gem. (wijkgeb. Zijlkw.) 10
hr Bogaerts Poperinge België. Rk Kerk za 7, zo
10e
1.30.
OUDE EN NIEUWE WETERING: Herv. Gem.
9.30 ds Heijting ha. Geref. K. 9.30 en 6.30 ds
Zijl. Remonstr. Gem. 10 ds Metering Oegst
geest. Rk Kerk za 7, zo 10 en 11.30.
ROELOFARENDSVEEN Rk Kerk Mar. Pres.
za 7, zo 10,30; Petrus-B. za 7, zo 9.30 en
10.30.
LEIMUIDEN: Herv. Gem 9.30 ds Schilt. 2.30
ds Schilt afscheid. Geref. Kerk 9.30 hr Schoen
maker, 7 oec dienst in RK Kerk. Rk Kerk za 7.
zo 9.30, 11.15 en 7 oec dienst.
LISSE: Herv. Gem. Dorpskerk 10 en 7 ds Ver
dijk ha; Pauluskerk 10 ds De Gelder gezins-
dienst. Geref. Kerk 10 ds V Dalen Den Haag, 7
kand Jochemsen Amsterdam. Geref. K. Vrijg.
(Prinsessestr. 1) 10.45 ds Geersing, 4.30 hr
Leeftink. Ned. Geref. Kerk (Salvatori) 10.15 ds
Janse Oegstgeest, 7 ds Janssens Alphen. Chr.
Geref. Kerk 10 en 7 ds V Dijken ha. Geref.
Gem. 10 en 4, di 7.30 ds Vd Heiden. Evange
liegemeente (Heereweg 52a) 9.45 hr Schuur
man. Rk Kerk. Agathakerk za 7, zo 10 en
11.30; Poelpolder za 7, zo 10, Mariakerk za 7,
zo 9 en 10.15; Engelbew. za 7, zo 10,
NIEUW-VENNEP: Herv. Gem. 9.30 en 7 ds Vd
Staat Uithoorn ha. Geref. Kerk 9.30 en 6.30 ds
Kraan. Chr. Geref. Kerk 9.30 en 4.30 ds V Roe
kei. Rk Kerk za 7, zo 10.
NOORDWIJK: Herv. Gem. Grote of St. Jer-
oensk. (Binnen) 10 geen dienst. 5 ds Groenen-
berg Oud Beierland; Hoofdstr. (Zee) 10 en 7 ds
Ruitenburg; De Rank (Golfbaan) 10 ds Groe-
nenberg. Geref Kerk Buurtkerk (Hoofdstr.) 10
ds Kuiper; Vmkenl. (Binnen) 7 ds Kuiper. Kapel
W. v.d. Bergh-stichting 10 ds Slofstra gemeen
schappelijke tentdienst. Sole Mio' 9 ds Vd Lee.
Evang. centrum 'De Ark' (picképl. 1) 7 hr Ger-
rets. Ned. Prot. Bond (aula O.Zeew.) 10.30 ds
Lippe Gouda. Rk Kerk Zee za 7. zo 10.30; Bin
nen za 7, zo 9.30 en 11.
NOORDWIJKERHOUT: Dorpsk. 10 ds Vd
Meij; De Zilk 10 ds Hemmes. Rk Kerk Victork.
za 7, zo 9 en 11Jozefk. za 7. zo 9 en 10.30; De
Zilk za 7. zo 10.30.
OEGSTGEEST: Herv. Gem. Groene of Will-
kerk 10 ds Kooman; Pauluskerk 10 ds Da Cos
ta; Gemeentecentrum (Lijtw.) 10.30 ds Schlin-
geman Den Haag, 7 ds Vegter. Geref. Kerk 10
ds De Bruin. Geref. Kerk Vrijg. (aula Dr. Schil
derschool) 9.30 en 4.30 ds V Egmond Ned.
Geref. Kerk (Gem.centrum) 8.45 ds Janse. 4
ds Janssens Alphen. Van Wijckerslooth 4 ds
Sierat. Endegeest 10 ds Foederich. Volle-
evangeliegem. (Gem.centrum) 4. Rk Kerk Will-
kerk za 7, zo 9 en 10,30.
OUD-ADE: Rk Kerk za 7, zo 9.
RIJNSBURG: Herv. Gem. Laurentiuskerk 9 30
ds Wageter, 5 ds Smaling ha; Bethelkerk 9 30
ds Kirpestem Gouda. Geref. Kerk Petrakerk
9.30 ds Hovingh, 7 ds Verschoor; Immanuel-
kerk 9 en 10.30 ds Verschoor. 5 ds Snel, Mara
nathakerk 9.30 ds Snel. 5 ds Hovingh. Geref.
Kerk Vrijg. 10en5.l5ds Grutter Chr. Geref. K.
9.30 ds Starreveld, 3.30 ds Hoefnagel. Evang.
Christengem. (aula mavo) 10 hr Laman Voor
burg. Rk Kerk zo 10.30.
RIJPWETERING Rk Kerk zo 9 en 10.30.
SASSENHEIM Herv Gem. 9 en 10.30 (kin-
derdienst) ds Vollebregt. 7 ds Bakkerk Geref.
Kerk 9.30. ds Biewinga 7 zie herv kerk. Chr
Geref K. 10 en 7 ds Hogenbirk ha. Ned. Prot.
Bond (Jul.laan 17) 10 hr Kuiper Amstelveen.
Rk Kerk za 7, zo 9.30 en 11
heule. Geref. Kerk 10 ds Blanken, 7 zie Dorps
kerk. Geref. K. Vrijg. (Bachlaan) 9 en 4.30 ds
Geersing. Rk Kerk Laur.kerk za 7, zo 11; M.
Godskerk. za 7. zo 9.30 Kerk van Engeland
(British school in The Netherlands, J. v. Hoof-
laan 3) 10.15 anglicaanse dienst. Aula-basis
gemeenschap (in 'Onderdak') geen opgave
WADDINXVEEN Herv. Gem. Brugk. 9 30 ds
Boer Benthuizen, 5 ds Goossen, Hoeksteen
9.30 kand Stam Houten, 6.30 ds Schipaan-
boord; Bethelk. 9.30 ds Maasland Capelle, 5
ds Kunz, Rehoboth-school 9 30 ds Schipaan-
boord, Imm kerk 9.30 drs V Houwelingen-Ver-
Bodegraven. Geref. K Vrijg. (Kruiskerk) 8.30
en 2.45 ds Hoogendoorn Chr Afgesch. Gem.
9.30 en 5. Oud-Geref. Gem (Mercuriusweg
29) 10 en 6.30 Remonstr. Gem. lOdsCossee
WASSENAAR Herv Gem. Dorpsk. 10 ds
Steenstra. 4.30 ds Dekker Rotterdam; Kie-
vietk. ('Samen op weg') 10 ds Janse de Jonge;
Messiask 10 ds Vd Woude, Dorpscentrum
9.30 ds V Dis Geref Kerk Zijllaan 10 ds Vd
Woude SoW-dienst. Ned Prot Bond (Kerk-
dam) 10.30 ds Fockema Andreae buitendag
RK Kerk Jozef za 7, zo 9.30 en 11Will, za 7, zo
9.30 en 11GH za 6. zo 10.30.
WOUBRUGGE Herv Gem. 9.30 ds V Wi|k,
6 30 ds Sterrenburg Rijsoord Geref Kerk 9.30
jeugddienst, 6.30 hr Broek Oegstgeest. Ned.
VALKENBURG' Herv. Gem. 10 ds Verhagen
Breda. 6.30 dr Vermeulen. Geref. Kerk 9.30 ds
Vreugdenhil, 5 ds Oegema en ds Padmos in
trede. Geref. K. Vrijg. 9.30 en 4 ds Heida.
VOORSCHOTEN Herv. Gem. Dorpskerk 10
en 7 ds Zwart, De Ontmoeting (Noordhofland)
10 ds Ledegang, 7 zie Dorpskerk, 'Rehoboth'
(Van Leeuwenhoekkade) 9.30 ds V Kooten,
4.30 ds Teunissen Krabbendijke. Hulp en Heil-
kerk ('Schakenbos', Leidschendam) 10 ds Ver-
ZOETERWOUDE Herv Gem 10 ds Wolt-
haus. Rk Kerk St. Jan zo 9 30; Chr Dienaark.
za 7, zo 10. Meerburgkerk H Rijndijk za 7. zo
9.30 en 11
ZWAMMERDAM Herv. Gem. 9.30 ds V 't Hof
bevestiging van ds Dubberdam, 2.30 ds Dub
beldam intrede. Geref. Kerk 9.30 ds De Mey
Uithoorn, 6.30 hr V Wallmga Leiderdorp Re
monstr. Gem. 10 drs Schas Noordwi|kerhout.
Van onze redacteur
Wim Schrijver
Zal de Russisch-Orthodoxe
Kerk nu eindelijk de ruimte
gaan benutten die zij onder pre
sident Gorbatsjov heeft gekre
gen? Deze vraag houdt dissi
denten binnen de kerk en wes
terse waarnemers bezig, nu pa
triarch Aleksej II als hoofd van
deze pakweg zestigmiljoen le
den tellende kerk is aangetre
den, Eén ding is zeker: hij kan
het niet slechter doen dan zijn
voorganger, Pimen, die vorige
maand op 79-jarige leeftijd
overleed.
Zestig jaar lang hadden ze moeten
zwijgen, maar twee jaar geleden, bij
het begin van de viering van het
duizendjarig bestaan van de Rus
sisch-Orthodoxe Kerk. mochten de
kerkklokken eindelijk weer
beieren. Het leek een welluiddende
inzet van een periode van vernieu
wing en openheid van een kerk, die
sinds de revolutie aan de leiband
van de staat had moeten lopen...
Maar andere geluiden waren min
der hoopgevend. Een paar maan-
den eerder publiceerde een dissi
dente krant enige documenten van
de overheidsraad voor religieuze za
ken, waaruit bleek dat kerkelijke
top van de Russisch-Orthodoxe
Kerk als een gedienstige partner
van de KGB fungeerde. Volgens de
stukken zou de geheime dienst zelfs
het personeelsbeleid van het kerke
lijk kader voor zijn rekening heb
ben genomen.
Ongeveer gelijktijdig lieten dissi
dente leden van de kerk, onder wie
Alexander Ogorodnikov, die jaren
lang om zijn overtuiging achter de
tralies zat, zich negatief uit over Pi-
men. Zijn slaafse volgzaamheid zou
beloond zijn met hoge staatsonder
scheidingen. Terwijl hij als geeste
lijk leider juist zou moeten opko
men voor de gelovigen, keek hij
werkeloos toe hoe vele gelovigen in
gevangenissen, of zelfs helemaal
verdwenen.
De reactie van de kerkleiding was
Pimen, in de kleine twintig jaar dat
hij patriarch van Moskou en heel
Rusland was, dan wel heeft bewerk
stelligd. Begin dit jaar gaf het
plaatsvervangend hoofd van het bu
reau buitenland van de kerk, pries
ter Borovoj, dit antwoord: in plaats
van de confrontatie met het com
munistische synsteem te zoeken,
heeft de kerk zich gericht op overle
ven. Maar met Gorbatsjov is een an
dere koers mogelijk, aldus Borovoj.
Inderdaad, de glasnost ging de
kerkmuren niet voorbij. Niet alleen
mochten de klokken voor de jubile
rende kerk weer luiden, ook wilde
Gorbatsjov be
groet de nieuw
geïnstalleerde
patriarch van
de Russisch-Or
thodoxe Kerk.
Aleksej II.
(toto AP)
Gorbatsjov in het voorjaar van 1988
Pimen ontvangen. De vorige keer
dat het hoofd van de Russisch-Or
thodoxe Kerk de partijleider per
soonlijk had ontmoet, was in 1943,
toen een in het nauw gedreven Sta
lin zich van de steun van de kerken
wilde verzekeren.
Of bij Gorbatsjov van een zelfde
opportunisme sprake was, is een in
teressante kwestie. Maar hij liet het
niet bij een glimlach alleen. In dat
zelfde jaar gaf de staat bijvoorbeeld
de kerk zo'n 800 kerkgebouwen te
rug. Ook kregen de kerken het recht
.op import van bijbels, waaraan een
Door de mand
Niet alleen had hij de Russisch-Or
thodoxe Kerk beschuldigd van het
aannemen van steekpenningen,
ook wilde hij weten waar het geld
voor het grote paleis van de patri
arch van Moskou, vandaan was ge
komen. Medio vorig jaar, zei een an
der lid van de raad voor godsdienst
zaken, Smirnov, tegen journalisten
dat de levensstijl van de kerkvor
sten 'byzantijns' aandeed. Diezelfde
kerkleiding had niet veel eerder ge
zegd dat de teruggave van zoveel
(verwaarloosde) gebouwen, de kerk
€in financiële problemen bracht...
Er bestaan veel meer, vaak niet
goed te controleren, verhalen en ge
ruchten over de corruptie en incom
petentie van de kerkleiding. Eén
ding blijkt daaruit wel zonneklaar:
de top van de Russisch-Orthodoxe
Kerk is voor velen door de mand ge
vallen. Konden de geestelijke lei
ders zich voor Gorbatsjov nog ach
ter staatsdwang verschuilen, nu
blijkt zonneklaar dat zij de Russi
sche president niet kunnen bijbe
nen. De ruimte die de kerk heeft,
benut ze niet. En dat is pijnlijk.
Het is de vraag of Aleksej, die af
gelopen zondag officieel is geïnstal
leerd, de pas zal versnellen. De alge
mene overtuiging is wel dat het con
cilie, vorige week bijeen, een slech
tere keus had kunnen maken. Zo
wel de eerder genoemde Filaret, als
metropoliet Pitirim van Voloko
lamsk en Joerjew, stonden bekend
als mannen die dezelfde lijn als die
van Pimen volgden. Zij leken bei
den een waarschijnlijker kandidaat
dan Aleksej, die als Est weinig kans
leek te maken.
Aleksej, die zich positief heeft uit
gelaten over de koers van Gor
batsjov (maar had Pimen dat ook
niet gedaan?), heeft in ieder geval
deze week direct al zijn goede wil
getoond. Na een ontmoeting met
Gorbatsjov, liet hij de pers weten
dat de Russisch-Orthodoxe Kerk
zich met het maatschappelijk leven
zal gaan bemoeien. Gedacht moet
worden aan liefdadigheidswerk,
maar ook aan religieuze opvoeding
van de jeugd en bevordering van de
vredespolitiek.
Oekrainse kerk
Er zijn twee actuele zaken waarmee
Aleksej kan bewijzen hoe goed hij
het meent. Dat is allereerst door
zich in te spannen voor de komst
van de nieuwe godsdienstwet en
ten tweede door het conflict met de
Oekrains-Katholieke Kerk tot een
goed einde te brengen. Deze kerk
werd in 1946 gedwongen op te gaan
in de orthodoxe kerk en verloor
daarbij al haar bezittingen. Sinds
een paar maanden eist de weer gele
galiseerde kerk haar goederen op.
Het overleg met de Russisch-Or
thodoxe Kerk is echter, na pijnlijke
uitlatingen van met name ortho
doxe kant, vastgelopen. Voor de
Rooms-Katholieke Kerk, de 'moe
derkerk' van de oekrainse kerk, is
een goed verloop van deze kwestie
een vereiste om de contacten met de
Russisch-Orthodoxe Kerk te verste
vigen. Alle ruimte dus voor Aleksej
vol heilige verontwaardiging. "Wij
weten zelf wel wat de problemen
van de kerk zijn. Op een voor de
kerk en het vaderland positieve ma
nier proberen wij die problemen op
te lossen", was de reactie toen van
de behoudende metropoliet Filaret
van Kiev, die overigens in de afgelo
pen weken als tijdelijke opvolger
van Pimen fungeerde. Met de 'stille
diplomatie' viel ook heel wat te be
reiken, wilde Filaret maar zeggen.
Godsdienstwet
De vraag dringt zich echter op wat
schreeuwend tekort is. En verder
werd serieus werk gemaakt van een
nieuwe godsdienstwet. De oude,
van 1929, legt de kerk alle mogelijke
beperkingen op.
Maar die wet is er nog steeds. Vol
gens de kerkelijke dissidenten is dit
mede te danken aan de leiding van
de Russisch-Orthodoxe Kerk. Die
zou er, in samenwerking met de or
thodoxe politici, ook de oorzaak
van zijn, dat een jaar geleden
Chartsjev, de hoogste religie-amb
tenaar, werd ontslagen. Chartsjev,
een warm voorstander van gods
dienstvrijheid, wilde een onderzoek
instellen naar het financiële beleid
van de kerk.
