Sluiting vuilverbranding
voor deel betaald uit
winst Does-stortplaats
LUF dank zij erfenissen ruim bij kas
Heffing van Rijnland
stijgt 15 gulden extra
beperking gebruik proefdieren
kan bij betere samenwerking
Kwaliteit van onderzoek
op universiteiten goed
Veel festiviteiten rond eeuwfeest Leids Universiteits Fonds
VRIJDAG 8 JUNI 1990
PAGINA 15
Piiinstort in Leiderdorp levert komende jaren miljoenen op
LEIDEN - De Gevulei wil de sluiting van de Leidse vuilverbranding voor een groot deel
betalen uit de winst van de stortplaats bij de Does. Deze stortplaats voor puin, die net als
de vuiloven door het samenwerkingsverband Gevulei wordt beheerd, levert de komende
15 jaar ten minste 46 miljoen gulden op. Van die opbrengst wordt 28 miljoen besteed aan
alle uitgaven die nodig zijn om de vuilverbranding buiten bedrijf te stellen.
Hoogheemraadschap pakt lozen stikstof aan
Zoals de Leidse wethouder De la
Mar al eerder meldde, kan de verho
ging van de reinigingsrechten in
Leiden mede door de winstgevende
exploitatie van de stortplaats be
perkt blijven tot 70 gulden per jaar.
Eerder ging de gemeente uit van
een tariefstijging van 100 gulden
per jaar.
De oude vuilverbranding in Lei-
den-Noord moet eerder dicht dan
de bedoeling was omdat ze veel te
veel verontreinigingen uitstoot.
Men gaat er vooralsnog van uit, dat
de verbrandingsoven direct na de
zomer buiten bedrijf wordt gesteld.
Die versnelde sluiting zadelt de Ge
vulei - een samenwerkingsverband
van gemeenten - met veel extra kos
ten op. Ten eerste moet het vuil nu
DEN HAAG Het aantal dierproe
ven in onderwijs en onderzoek
moet tot een minimum worden be
perkt. Dat heeft het ministerie van
onderwijs gisteren meegedeeld na
een overleg tussen onderwijs verte
genwoordigers en het ministerie
van onderwijs. Minister Ritzen
vindt dat in het onderwijs alleen
van dierproeven gebruik moet wor-
Oorzaak trombose
nog steeds raadsel
LEIDEN De medische weten
schap heeft nog steeds geen ant
woord op de vraag wat er de oor
zaak van is dat in een gezond bloed
vat een stolsel wordt gevormd. Het
is niet duidelijk waarom het stol
lingsmechanisme wordt geacti
veerd en waarom de groei van het
stolsel onvoldoende wordt gecon
troleerd.
Deze weinig opwekkende conclu
sie trok professor R.M. Bertina van
middag bij de aanvaarding van zijn
hoogleraarschap in de biochemie
van hemostase (leer van de bloeds-
tolling) en trombose aan.de Medi
sche Faculteit in Leiden.
Trombose is een veelvoorkomen
de ziekte. Een op de twintig mensen
lijdt eraan. Van de patiënten heeft"
één procent een erfelijke trombose
neiging. Over de overerving van de
ziekte is volgens Bertina nog veel te
weinig bekend: "Slechts voor een
kwart van de patiënten kunnen we
een reden voor overerving geven".
Bertina vindt dat nader onderzoek
naar de reden van overerving zou
moeten worden j
den gemaakt als het niet anders
kan, bij voorbeeld bij vaardigheids
trainingen zoals opereren.
De minister en de instellingen
voor hoger onderwijs en weten
schappelijk onderzoek vinden het
noodzakelijk dat er een beleid
wórdt uitgestippeld waarin de be
perking van het aantal dierproeven
is vastgelegd. De instellingen moe
ten volgens de minister proberen
studenten alternatieven aan te bie
den, bij voorbeeld interactieve com
puterprogramma's. De instellingen
hebben de taak voor die alternatie
ven te zorgen en de studenten daar
op te wijzen. Er zou een landelijk
overleg moeten komen hierover
tussen gelijk gerichte vakgroepen.
Met zijn beleid wil Ritzen ook het
fokken van proefdieren terugdrin
gen. Dieren zouden zoveel mogelijk
alleen moeten worden betrokken
van gespecialiseerde bedrijven.
Universiteiten mogen alleen zelf
fokken als het om heel speciale die
ren gaat, die zo'n bedrijf niet kan le
veren. Het aantal benodigde proef
dieren kan volgens de minister wor
den verminderd door betere samen
werking bij het fokken en door ge
bruik van overtollig organisch ma
teriaal.
In de wetenschappelijke onder
wijsinstellingen (waaronder ook
academische ziekenhuizen en uni
versitaire instituten) werden in 1988
ongeveer 340.000 proefdieren ge
bruikt voor onderwijs en onder
zoek. Maar 1,1 procent van de proe
ven was voor onderwijs-doelein-
den. Het ministerie heeft tussen
1985 en 1989 450.000 gulden uitge
trokken voor ontwikkeling van al
ternatieven voor dierproeven. Jaar
lijks wordt daarvoor nu 200.000 gul
den beschikbaar gesteld.
worden afgevoerd naar de VAM in
Wijster, wat veel duurder is. De Ge
vulei is bovendien enkele miljoe
nen guldens kwijt om de vuilver
branding om te bouwen tot over
slagplaats en de oude vuiloven te
slopen. Daarnaast moeten alle in
vesteringen die in de installatie zijn
gedaan, veel sneller worden afge
schreven.
Het merendeel van dit geld kan
de Gevulei betalen door de op
brengst van de stortplaats bij de
Does in Leiderdorp te benutten. Na
de verhoging van de storttarieven,
die de provincie onlangs heeft opge
legd, levert 'de Does' de komende
15 jaar ten minste 46 miljoen gulden
op, zo blijkt uit de nieuwe begroting
van het samenwerkingsverband.
Deze begroting moet overigens nog
worden vastgesteld door het alge
meen bestuur van de Gevulei.
Contract VAM
De verhoging van de reinigings
rechten kan nog wat lager uitvallen
wanneer de provincie erin slaagt
een voordelig contract met de VAM
af te sluiten. De VAM vraagt voor
het afvoeren van het vuil uit de
Leidse regio nu nog zo'n 170 gulden
per ton. De bestuursmedewerker
van wethouder De la Mar, H. van
Wirdum, sluit niet uit dat die prijs
omlaag gaat. Tot een spectaculaire
daling van de reinigingsrechten zal
LEIDEN/ALPHEN - De verontrei
nigingsheffing van het Hoogheem
raadschap van Rijnland gaat de ko
mende acht jaar met vijftien gulden
per gezin omhoog. De stijging is no
dig om de hoge investeringen te be
talen die nodig zijn om de hoeveel
heid stikstof in afvalwater terug te
dringen. Daartoe moet een aantal
waterzuiveringsinstallaties worden
aangepast. Stikstof is één van de
veroorzakers van de zogeheten al-
genbloei in plassen en meren.
Alles bij elkaar wil het hoogheem
raadschap tussen 1991 en 1998 40
miljoen gulden extra investeren om
stikstof-lozingen te verminderen.
De eerste installaties die met nieu
we voorzieningen worden uitge
rust, zijn de zuiveringen in Leiden,
Alphen-Noord, Alphen-Kerk en Za-
nen, Reeuwijk en Haarlem. De uit
gaven komen bovenop het al eerder
vastgestelde investeringsprogram
ma van Rijnland, waarin voor de
verbetering van de waterkwaliteit
400 miljoen gulden is uitgetrokken.
Het schap betaalt de kosten uit de
verontreinigingsheffing. Deze be
lasting stijgt daardoor uiteindelijk
met vijf gulden per vervuilingseem
heid in 1998. Een gemiddeld gezin
betaaklt drie van deze 'eenheden'
per jaar. Overigens heeft Rijnland al
eerder verhogingen in het vooruit
zicht gesteld om de waterkwaliteit
te verbeteren.
Helft
De miljoenen die nodig zijn om de Leidse vuilkverbranding te sluiten, ko- Als de maatregelen^ zijn doorge-
men voor een deel uit een verhoging van het reinigingsrecht
der deel uit de stortgelden van de puinstort bij de Does. (foto
dat overigens niet leiden, aldus van
Wirdum.
Na de sluiting van de vuilverbran
ding kan het merendeel van het per
soneel van de installatie aan de slag
bij het overslagstation en bij de
stortplaats in de Does. Voor 5 van
de 25 medewerkers zal een andere
oplossing gevonden moeten wor
den. De gemeenten die bij de Gevul
ei zijn aangesloten hebben echter
de verplichting op zich genomen
personeel, dat niet herplaatst kan
worden bij de Gevulei, in dienst te
nemen.
tot 1700 ton per jaar. Het hoogheem
raadschap van Rijnland wordt daar
mee het eerste waterschap dat reke
ning houdt met het Rijn- en Noord-
zee-actieplan. Daarin is bepaald dat
de stikstoflozingen voor het einde
van deze eeuw tot de helft moeten
worden teruggebracht.
Het schap wil de hoeveelheid
stikstof in het milieu niet alleen ver
minderen door zuiveringsinstalla
ties verbeteren. Het wil ook dat er
hoe dan ook minder van deze stof in
het milieu wordt gebracht. Rijnland
streeft er dan ook naar om het ge
bruik van kunstmest en de lozingen
van dierlijke mest - één van de be
langrijkste bronnen van stikstof - in
de landbouw flink te verminderen.
Bierbrouwer Heineken krijgt voor
ingenieus koelsysteem VEEINi-prijs
ARNHEM/ZOETERWOUDE
De Nederlandse Elektriciteit-
Efficiency prijs is gisteren in
Arnhem toegekend aan Bier
brouwerij Heineken in Zoeter-
woude en drukkerij Pabo Print
te Tilburg. Het was voor de eer
ste keer dat deze prijs, ingesteld
door de Nederlandse vereniging
van exploitanten van elektrici
teitsbedrijven in Nederland
(VEEN), werd uitgereikt.
Bij de toekenning van de prijs
wordt niet alleen gelet op ener
giebesparing, maar ook op ver
betering van produktiviteit en
arbeidsomstandigheden. De
VEEN-prijs kent twee catego
rieën: bedrijven met 100 of min
der werknemers, en bedrijven
met meer dan 100 werknemers.
Bierbrouwerij Heineken
heeft een ingenieus koelsys
teem bedacht. Hiermee be
spaart het bedrijf één miljoen
gulden per jaar. Bovendien le
vert het systeem een rende
mentsverbetering op van 20
procent. Heineken is van plan
het systeem ook in andere brou
werijen toe te passen.
Pabo Print, een klein bedrijf,
kreeg de prijs voor de installa
tie van een geavanceerd 'blo
wer'- systeem. Het bedrijf
brengt hiermee de energiekos
ten met 40 a 50.000 gulden om
laag. Heineken en Pabo Print
zullen volgend jaar meedingen
naar de Europese prijs voor
doelmatig energieverbruik door
industriële bedrijven.
Wel veel 'onvoldoendes' bij rechten-onderzoek
UTRECHT - Van de 1078 universi- mir
taire onderzoeksprogramma's die (op
in de afgelopen drie jaar door exter- slecht uit.
ne 4eskundigen zijn beoordeeld,
kan 92 procent de toets der kritiek
doorstaan. De Vereniging van Sa
menwerkende Nederlandse Uni
versiteiten (VSNU) heeft dit giste
ren meegedeeld.-
De VSNU publiceerde dé resulta-
Ook het bedrijfskundig onder
zoek scoort relatief magef. Volgens
de deskundigen waren daar drie
van de tien beoordeelde onderzoe
ken onder de maat. Zeer goed sco
ren daarentegen de onderzoekspro-
de"laatste" van drie'rondes Jfcten bÜ informatica, natuurkun-
groot deel van het Ne
derlandse universitaire onderzoek
op kwaliteit werd beoordeeld. De
oordelen betroffen dit keer de drie
honderd belangrijkste onderzoeks
projecten bij filosofie, rechten, eco
nomie, wiskunde, natuurkunde,
sterrenkunde, bedrijfskunde en
'technische maatschappijweten
schappen'.
Deskundigen van de weten
schapsorganisaties KNAW, KIVI en
NWO spraken 278 keer een positief diende onderzoeksplan, beoo
oordeel uit, zeven keer gaven zij
geen mening en vijftien keer oor
deelden zij negatief. Opvallend is
het aantal negatieve oordelen en
onthoudingen bij rechten (samen
vijftien van de 75 onderzoekspro
jecten). Vooral de Erasmusuniversi-
teit in Rotterdam springt er met drie
deeld. Sinds 1986 worden echte
ook de resultaten van het onde
zoek aan een kritische blik onde
worpen. Alleen als het plan
sultaten in orde worden bevonden,
komt een onderzoek voor financie
ring van een vervolgonderzoek in
aanmerking.
de, sterrenkunde en technische
maatschappijwetenschappen (sa
men 112 projecten). De deskudigen
spraken daar alleen maar positieve
oordelen uit.
Overigens is de beoordeling van
de resultaten van onderzoek de af
gelopen jaren veel strenger gewor
den. Het controlesysteem werd in
1983 ingesteld. De eerste drie jaren
werd onderzoeksprogramma's al
leen vooraf, op grond van het inge-
- Uit Maastricht wordt gemeld:
Zelden of nooit hoorde men in
deze streken zooveel van melk
koorts of kalv er ziekte bij koeien
gewagen als in de afgeloopen
maand Me,i. Geene goedgevoede
kalfkoe, noch zelfs magere melk
koe bleef van die ziekte ver
schoond. Noodslachtingen wa
ren dan ook aan de orde van den
dag en wel zóóveelvuldig, dat
men met het vleesch bijna geen
uitweg wist. Menigen kleinen
landbouwer, die tot de nood-
slachting moest overgaan, zal
door de geleden schade deze Mei
maand nog lang heugen.
- Dezer dagen is medegedeeld
dat van eene dame te Rotterdam
harer portemonnaie met onge
veer 200 op den openbaren weg
gerold was. De politie is thans
tot de ontdekking gekomen dat
zich daaraan hadden schuldig
gemaakt eene moeder en doch
ter, die van het gestolen geld een
weelderig leven leidden.
- Te Noordwijkerhout zijn 's
nachts twee bedden tulpen gesto
len, welke betrekkelijk veel
waarde vertegenwoordigden.
De politie, die een ijverig onder
zoek instelde, moet de daders
reeds op het spoor zijn.
Vijftig jaar geleden:
- Naar ruwe schatting zijn er
uit de getroffen stadsgedeelten
te Rotterdam een kleine duizend
café's en restaurants verdwe
nen. In het besef, dat de getroffe
nen zooveel mogelijk moeten
worden voortgeholpen heeft de
afdeling Drankwet tijdelijk de
in de wet gestelde eischen om
trent afmetingen van de zaken,
licht enz. laten vervallen. Verder
is het standpunt ingenomen, dat
de vergunningen of de verloven
onder de huidige omstandighe
den niet wettelijk worden ver
plaatst, doch dat ze tijdelijk op
een andere plaats worden uitge
oefend. Op het oogenblik zijn
ruim 75 zaken in den omtrek van
de getroffen gebieden weer aan
den gang gegaan.
Van onze redacteur
Wim Wegman
LEIDEN - De universiteiten moch
ten na 1876, als gevolg van een wijzi
ging op de Wet op het hoger onder
wijs, zelf geen vermogens meer be
heren. En dus besloten enige Leidse
hoogleraren en leden van studen
tencorpsen in 1890 een onafhanke
lijk steunfonds in het leven te roe
pen. De universiteit moest af en toe
immers wat leuks in huis kunnen
halen. Het fonds kwam er, maar al
te wilde dingen konden er niet uit
worden betaald. De 9000 gulden die
de hoogleraren en studenten bijeen
brachten, was ook in die tijd geen
groot kapitaal. Dat is nu, honderd
jaar later, wel anders. Het Leids
Universiteits Fonds - zoals het potje
is genoemd - beheert thans een ver
mogen van ongeveer 13 miljoen gul
den.
'Het bevorderen van de bloei van
de Leidse universiteit'. Zo werd het
doel van het Leids Universiteits
Fonds omschreven door zijn stich
ters. "En op die manier staat het nog
altijd in onze statuten. Het is een
mooie, ruime formulering. Je kunt
er alle kanten mee op. Dus waarom
zouden we het ook veranderen",
zegt S. Gratama, de huidige voorzit
ter van het LUF.
Hoe ruim het LUF zijn taak opvat,
blijkt wel uit de opsomming die
Gratama geeft van het werk van het
fonds. Het LUF financiert onder
meer bijzondere leerstoelen - in
middels bijna 60 in getal. Het geeft
bijdragen aan een groot aantal we
tenschappelijke projecten en helpt
buitenlandse studenten die in Lei
den willen studeren, en buitenland
se docenten die in Leiden les willen
geven. Verder steunt het fonds stu
dentenverenigingen en betaalt - en
organiseert - het tal van evenemen
ten en manifestaties. Maar het LUF
reikt ook wetenschappelijke prijzen
uit en het Centrum Academicus
Maatschappij (CAM), het nieuwste
initiatief van het LUF, organiseert
cursussen en banenmarkten waar
mee (oud-)studenten sneller werk
kunnen vinden.
Dat pakket wordt overigens nog
verder uitgebreid. Ter gelegenheid
van zijn eeuwfeest heeft het LUF
een speciaal studiefonds in het le
ven geroepen, waarmee Leidse stu
denten in het buitenland verder
kunnen studeren of stages kunnen
lopen. Verder heeft het jubilerende
LUF zich ingespannen om een nieu
we instelling naar Leiden te halen,
Eurostep, die als organisatie van ge
bruikers van de Olympus-satelliet
zogeheten afstandsonderwijs in Eu-
een waardevol pand aan het Rapen
burg, naliet - dat het fonds oud-stu
denten meer bij het werk moest be
trekken. "Vanaf die tijd zijn de oud
studenten, de alumni, inderdaad
een groot rol gaan spelen bij onze
activiteiten. We geven een speciaal
blad voor hen uit, Leidraad, we hou
den regionale bijeenkomsten en ge
ven nalezingen, een soort colleges
die zowel door de oud-studenten als
de betrokken faculteiten zeer wor
den gewaardeerd. Al die activitei
ten, die veelal in nauwe samenwer
king met de universiteit gaan, heb
ben er trouwens dok toe geleid dat
we 9200 betalende alumni hebben,
die een zeer welkome bijdrage leve
ren aan het fonds".
Van Vollenhoven had ook plan
nen om het Rapenburg om te tove
ren tot een 'academische enclave' in
de stad, waar alle universiteitsge
bouwen geconcentreerd moesten
worden. "Om die reden heeft het
LUF in het verleden een groot aan
tal panden op het Rapenburg aan
gekocht. Maar van dit plan is niets
terechtgekomen. Dat is ook niet zo
verwonderlijk. De universiteit is de
laatste decennia zo snel uitgedijd
dat ze onmogelijk volledig aan het
Rapenburg gehuisvest kon wor
den".
Na de groei onder Van Vollenho
ven, bereikte het LUF zijn huidige
omvang dank zij onder meer lega
ten van dr. H. van Trigt in 1965 van
1,1 miljoen gulden en mr. J.J. van
Walsem in 1975 van 820.000 gulden..
Met deze erfenissen kreeg het fonds
er in één klap enkele miljoenen gul
dens bij.
Open huis
Het eeuwfeest van het LUF begint
op 16 juni met een 'open huis' aan
het Rapenburg. Die dag worden
daar vanaf 16.00 uur op drijvende
podia en langs de walkanten een
multicultureel muziekfestival en
een eeuwfeestmarkt gehouden.
Voorafgaande aan het muziekfesti
val heeft in de Pieterskerk een
eeuwfest-manifestatie plaats. On
der meer wordt daar een 'cabaret ar-
tistique' gehouden, een creatieve
happening waaraan onder anderen
Leidse hoogleraren, studenten en
twintig studentenverenigingen
deelnemen.
Op of rond de feestdag verschijnt
verder een boek waarin de geschie
denis van het fonds wordt beschre
ven door W. Otterspeer, de conser
vator van het Leids Academisch
Historisch Museum. In september
volgt een speciaal symposium dat
als onderwerp heeft: de rechten van
minderheden.
ropa verzorgt. Ook in wetenschap
pelijke zin kan dit initiatief later
vnan belang zijn voor de Leidse uni
versiteit.
Einstein
Dat het fonds nu zo ruim bij kas zit,
is vooral te danken aan de vele bij
dragen van oud-studenten, hoogle
raren en studenten. En niet te verge
ten: aan de talloze legaten die het de
afgelopen honderd jaar heeft bin
nengekregen. Vooral de afgelopen
twintig jaar is het LUF daardoor
"In 1915 moest het fonds het nog
doen met 'slechts' 115.000 gulden.
Dat was natuurlijk heel wat meer
dan die 9000 gulden waarmee het
LUF begon. Voor die tijd was het
ook zeker geen onaardig bedrag.
Maar het is niet te vergelijken met
wat we nu kunnen uitgeven", zegt
Gratama.
Hoe bescheiden het fonds aan
vankelijk nog te werk ging, wordt
duidelijk uit het financiële over
zicht dat de vorig jaar overleden
oud-voorzitter P. Plantenga heeft
nagelaten. "Gedurende de eerste 25
jaar van zijn bestaan betaalde het
LUF in totaal 14 bijzondere leer
stoelen - of privaat-docenten, zoals
dat toen heette. Zet dat maar eens af
tegen de tegen de 56 leerstoelen die
we alleen al vorig jaar subsidieer
den".
Ondanks de niet al te ruime mid
delen slaagde het fonds er in zijn be
gintijd wel in enkele docenten van
formaat aan te trekken. Zo heeft E.
Douwes Dekker - oftewel Multatuli
- dank zij een bijdrage van het LUF
enkele jaren lesgegeven aan de
Leidse universiteit. Hij verzorgde er
lessen Italiaans, tegen een salaris
van 150 gulden per jaar. En in 1920
haalde het fonds niemand minder
dan Albert Einstein naar de univer
siteit. Hij moest er enkele weken
per jaar colleges wis- en natuurkun
de te geven.
Einstein werd het overigens niet
al te lastig gemaakt. Hij mocht zelf
bepalen wanneer hij naar Leiden
kwam. De studenten moesten zich
maar een beetje schikken. De be
faamde natuurkundige stond trou
l van het fonds is 'het bevorderen van de bloei van de Leidse universiteit'. Een mooie,
e formulering, i
wens nog tot 1940 - voor een salaris
van 1500 gulden per jaar - bij de
Leidse universiteit ingeschreven
als hoogleraar. "Of hij ook inder
daad elk jaar is gekomen, weet ik
niet. Ik betwijfel het", stelt Grata-
Het fonds was in zijn beginjaren
ook al te vinden voor technische
vernieuwing. In 1906 bijvoorbeeld
kreeg een hoogleraar, prof. Eintho-
ven, toestemming om een telefoon
verbinding te laten aanleggen tus
sen het Academisch Ziekenhuis en
het fysiologisch laboratorium. Niet
om daarmee gesprekken met colle
gae te voeren - althans, niet in eerste
instantie - maar om de polsslag van
patiënten uit het AZL snel naar zijn
lab te kunnen doorgeven.
Het belang van het Leids Universi- gens Van Vollenhoven moest het
teits Fonds nam na 1917 snel toe fonds in 1925 ten minste twee ton
dank zij de inspanningen van prof. groot zijn, in 1950 vijf ton, terwijl bij
C. van Vollenhoven. Hij reorgani- het eeuwfeest toch langzamerhand
seerde het fonds, waardoor het be- het eerste miljoen binnen moest
heer en de besteding op een meer zijn. Nu, dat doel is ruimschoots be-
professionele manier geregeld wer- reikt".
den, en bepaalde dat het LUF flink Van Vollenhoven bepaalde in zijn
moest groeien. Gratama: "In 1917 'politiek testament' - dat hij het
was het ongeveer een ton groot. Vol- LUF in 1933 mèt een flink legaat,
