349r
Slachtoffers
laten emoties
de vrije loop
Blei: Faculteiten
voelen nattigheid
Radar Siberië geen struikelblok meer
'Roken is zelfmoord'
gazonmaaier
trimmer
Ex-psychiater ia beroep tegen vonnis van zes jaar cel
I REPORTAGEi
DONDERDAG 31 MEI 199(1
GEESTELIJK LEVEN
GENÈVE (EPD) Door agressieve reclamecampagnes bedrijven de
sigarettenfabrikanten een moderne vorm van kolonialisme. In Latijns-
Amerika, Azië en Afrika hebben zij de laatste jaren ten koste van de ge
zondheid miljarden dollars verdiend.
Dit zegt de Wereldraad van Kerken in een verklaring die gisteren, de
door de Wereldgezondheidsorganisatie uitgeroepen niet-rokersdag, is
uitgegeven. De afdeling gezondheidszorg (CMC) van de Wereldraad
roept de lidkerken op het roken de oorlog te verklaren. Christenen zijn
op grond van hun geloof tegenstander van zelfmoord. Volgens de CMC
valt roken onder de categorie zelfmoord. Uit winstbejag laten de rijke
landen het toe dat bewoners van de ontwikkelingslanden zich dood ro
ken.
Als gevolg van gebrekkige voorlichting over de schadelijke effecten
van roken en van de agressieve reclame door de sigarettenindustrie
stijgt in Kenya het aaantal rokers jaarlijks met zo'n tien procent. De si
garettenindustrie verleidt de mensen systematisch tot roken. Het re
sultaat van de "gigantische winst" die de sigarettenfabrikanten hieruit
halen, is dat er vorig jaar 2,5 miljoen mensen voortijdig zijn overleden,
aldus de Wereldraad.
Synode wacht 'halsbrekende toer'
KATWIJK AAN ZEE -
De dreiging van een her
vormde universiteit heeft
de openbare universiteiten
met een theologische fa
culteit "blijkbaar in het
nauw gebracht". Een an
dere verklaring voor hun
verregaande alternatief
voorstel, kan dr. Karél
Blei, secretaris-generaal
van de Hervormde Kerk,
niet bedenken.
Het wordt volgens hem een "hals
brekende toer" om dit op de val
reep ingediende voorstel over
twee weken op de synode goed te
behandelen.
Blei had gisteravond in Kat
wijk aan Zee een spreekbeurt
voor de classis (regionaal kerk
verband) Leiden over de oplei
ding voor predikanten. Daarbij
stond hij desgevraagd stil bij het
rapport dat de universiteiten van
Leiden, Utrecht, Amsterdam en
Groningen maandagmiddag aan
het bestuur van de hervormde sy-
nodebestuur per fax hadden toe
gestuurd.
"Kennelijk voelen ze nu nattig
heid", aldus Blei over het alterna
tief van de universiteiten, voor
het op 18 maart door de synode
aanvaarde rapport van IWOOT
(Interkerkelijke Werkgroep On
derzoek en Opleiding Theologie),
dat de oprichting van een eigen
theologische universiteit inhield.
De synode had de universiteiten
daarbij uiterlijk twee maanden de
tijd gegeven om een eigen plan op
tafel te leggen.
Via een eigen universiteit wil
len de hervormden meer grip krij
gen op de opleiding, zo maakte
Blei gisteren duidelijk. Als be
zwaren tegen dé huidige situatie,
de zogenaamde 'duplex ordo'
(scheiding tussen staats- en ker
kelijke vakkèn), gelden verder
onder meer de achterstelling van
de kerkelijke hoogleraren en het
feit dat een kerkelijk vak nooit als
hoofdvak kan worden gekozen.
De vier betrokken universitei
ten zijn tegen de plannen, omdat
zij dan per student contracten
met die kerkelijke instelling zou
den moeten afsluiten. De univer
siteiten vrezen in zo'n constructie
voor hun wetenschappelijkheid
en onafhankelijkheid. Daarom
zijn zij deze week met een voor
stel gekomen waarin zij door op
rekking van de duplex ordo zo
veel mogelijk tegemoet komen
aan de hervormde
Op de vraag van onder andere
ds. P. J. Stam (Katwijk) waarom
de vier universiteiten nu pas, na
vele jaren van discussiëren over
de ruimte van de duplex ordo,
met dit aanbod zijn gekomen, ant
woordde Blei dat dit ook de vraag
Sovjets krijgen
via tv raad van
dominee uit VS
WASHINGTON (AP) - Sovjet
burgers die onzeker zijn over de
grote veranderingen die zich in
hun land voltrekken krijgen van
af nu een hart onder de riem ge
stoken door een heuse Ameri
kaanse televisiedominee.
Robert Schuller, oprichter van
het in de VS populaire 'Hour of
Power' (Uurtje Kracht) is door de
Sovjet-staatstelevisie uitgeno
digd een maandelijks programma
te maken dat zal worden uitge
zonden in de Sovjetunie en Oost-
Europa. Een uitzending die
Schuller op Eerste Kerstdag voor
de Sovjet-televisie heeft verzorgd
is ingeslagen als een bom. Vol
gens de staatscommissie voor ra
dio en televisie (Gostelradio) is de
manier waarop Schuller zijn kij
kers benadert geknipt voor de si
tuatie waarin veel Sovjet-burgers
zich momenteel bevinden.
"Ze hebben gezegd dat zij een
religie nodig hebben die bovenal
praktisch is en hun helpt met de
problemen van het dagelijks le
ven. Dat is altijd de kern geweest
van mijn optreden als dominee",
zei Schuller.
De Hour of Power uitzendin
gen vormen een mengsel van po
sitivistische theologie en alle
daagse psychologie. Naast de
praatjes van Schuller zal in de
programma's aandacht worden
besteed aan de eigen Sovjet-filo
sofen, -psychologen en religieuze
leiders.
van het synodebestuur was. "En
zo waar ook nog een gezamenlijk
voorstel; je houdt het niet voor
mogelijk", reageerde hij. "Als ze
dit eerder hadden gebracht, wa
ren we misschien nooit aan
IWOOT begonnen".
Overigens vroeg Blei zich wel
af of het rapport, dat het synode-
bestuur dinsdag nog slechts op
pervlakkig kon bespreken, echt
zo'n geweldig alternatief is. Het
was hem "niet geheel duidelijk"
of wat in dit voorstel over de zeg
genschap van de kerk wordt ge
steld "echt meer is dan advise
ren". Ook de constructie om een
kerkelijk vak tot hoofdvak op te
waarderen leek hem op het eerste
gezicht ongelukkig. "Het is niet
formeel een hoofdvak, maar er
wordt gedaan alsof. Wat komt er
dan precies op de examenbul te
staan?".
Deze vraag zal "beslist" dins
dag 5 juni aan de orde komen op
een ontmoeting tussen een dele
gatie van de universiteiten met
het hervormd synodebestuur op
het kerkelijk bureau in Leids-
chendam. Centraal zal voor het
synodebestuur volgens Blei staan
of "deze constructie wel meer is
dan een gunst, die per gratie aan
de kerken wordt gegeven?"
Blei toonde zich bezorgd over
de korte tijd die de hervormde sy
node nog rest om een definitieve
keuze te maken. "Na dinsdag
hebben we nog negen dagen en
dan moet het punt afgehandeld
worden". De secretaris-generaal
memoreerde dat de universitei
ten de twee maanden, die zij had
den gekregen, ruim hebben over
schreden. "Eigenlijk is het niet
netjes meer dat ze er nog nog mee
moeten komen", vond hij.
Evenals Stam "Bij ons thuis
bestaat ook een duplex ordo en
dat werkt uitstekend" toonde
ds. J. R. Wolthaus (Zoeterwoude)
zich geen voorstander van
IWOOT. Volgens hem zal de voor
gestelde constructie van 'inko
pen' op de universiteiten de be
staande richtingenstrijd op de fa
culteiten alleen maar versterken.
Hij vond trouwens dat de kerk
niet mee moest doen aan het on
derscheid makén tussen weten
schappelijke en kerkelijke vak
ken. Blei stemde ermee in dat dit
een ongelukkig wijze van spre
ken is.
'Pastoraal werker
in RK Kerk raakt
verder in de knel'
UTRECHT (ANP) - Het vertrek
van pastoraal werker André
Zandbelt uit het parochiepasto
raat naar het ziekenhuispastoraat
is een'signaal: de pastoraal werk
(st)ers in het parochiepastoraat
komen meer en meer knel te zit
ten.
Enerzijds moeten zij voldoen
aan verwachtingen van parochia
nen die een 'volledige' pastor
wensen* die ook sacramenten be
dient en preekt. Anderzijds sto
ten zij op de begrenzingen die de
kerkelijke overheid aanbrengt:
geen bevoegdheid inzake sacra
menten en preken.
Dit zegt de federatie van de ver
enigingen van pastorale werkers
en werksters (VPW) in een reactie
op het besluit van Zandbelt om
geestelijk verzorger in het Eliza-
bethgasthuis te Haarlem te wor
den. Deze benoeming vindt overi
gens plaats onder verantwoorde
lijkheid van het bestuur van het
ziekenhuis en niet van het bis
dom Haarlem. "Dit laatste hoefde
ook niet", aldus J. P. M. Lansdaal,
secretaris personele zaken van
het bisdom, "omdat het Elisa-
bethgasthuis als neutraal zieken
huis een hoofd voor de pastorale
dienst en geen rk pastor zocht".
De federatie betreurt het dat
het kerkelijk beleid deskundige
pastores min of meer dwingt een
baan te zoeken "buiten de officië
le structuren van de zielzorg om".
In de richtlijnen van de bis
schoppen voor pastoraal werkers
staat dat bisschoppelijke goed
keuring is voor de benoeming van
en werker in een zieken- of ver
zorgingstehuis.
Moker. De kerkelijke omroep
Moker besteedt vanavond (aan
vang zeven uur) o.a. aandacht aan
volwassenencateche en de
evensong in de Hooglandse kerk.
Ontvangst via FM 105.7 of kabel
FM 88.1.
'n grenzeloos goed tuincentrum
ARNHEM (GPD/ANP) "Eindelijk, eindelijk"! De slachtoffers van 'Zet
ten' huilen en lachen tegelijk bij het verlaten van de rechtzaal. Even tevo
ren heeft de Arnhemse rechtbank de 56-jarige vroegere directeur en psy
chiater van de Heldringstichtingen in het Betuwse Zetten veroordeeld tot
zes jaar gevangenisstraf wegens het herhaald plegen van ontucht, aanran
ding en verkrachting.
De rechtbank spreekt in haar von
nis van 'weerzinwekkende feiten,
die zich stelselmatig hebben uitge
strekt gedurende een lange periode'
en oordeelt verder, dat de verdachte
de grenzen van correct medisch
handelen in grove mate heeft over
schreden.
De exacte formulering van de
strafmotivering, samengevat in een
154 pagina's tellend vonnis, gaat
grotendeels aan de slachtoffers van
de veroordeelde psychiater voorbij.
Als rechtbankpresident mr. P. R.
Smits bij het voorlezen van de over
wegingen bekend maakt dat de
rechtbank boven de eis van de offi
cier van justitie uit gaat, kunnen ze
hun opgekropte emoties niet langer
bedwingen en vallen ze elkaar hui
lend in de armen.
Jarenlang hebben ze zich letter
lijk bloot moeten stellen aan de
seksuele wellust van de op drift ge
raakte psychiater, terwijl hun hulp
vraag niet werd gehoord door de
medewerkers van de Zettense 'in
stelling van weldadigheid'. Maar
door de uitspraak van de Arnhemse
Telefoon staat
niet stil na
veroordeling
AMSTERDAM (ANP) - De tele
foon van het Steunpunt waar
mensen terecht konden met
hun reacties op het proces tegen
de ex-directeur en psychiater
van de Heldringstichting heeft
gisteren niet stilgestaan. Al om
negen uur 's ochtends begon
het. De twee medewerkers heb
ben met name na de aankondi
ging dat de psychiater in hoger
beroep zal gaan, voortdurend
aan de telefoon gezeten, zo
meldden ze gisteravond.
Om half negen gisteravond
viel het aantal telefoontjes al
niet meer te schatten. De meer
derheid van de bellers waren
vrouwen. Over het algemeen
vond men de eis en de straf veel
te laag. Zou de ex-directeur nu
de cel in gaan, dan zou hij na af
trek van voorarrest en vermin
dering van straf wegens goed
gedrag over drie jaar en acht
maanden vrijkomen. Dat bleek
voor veel bellers onacceptabel.
Bij het Steunpunt is men be
zig de oprichting van een blij
vend landelijk steunpunt te rea
liseren. Dat heeft te maken met
de opvatting dat met dit proces
slechts het deksel van de beer
put is opgelicht. "Er is sprake
van een nationaal schandaal.
Het gaat niet alleen om Zetten.
Jarenlang is er op dit gebied
nauwelijks enige controle ge
weest", aldus een woordvoer
der. Veel vrouwen met soortge
lijke ervaringen hebben zich ge
meld. Van veel van hen was de
klacht al verjaard.
Bij het Steunpunt is men van
mening dat de rechtbank geen
recht kan doen dat kan vergel
den wat is aangedaan. Zeker de
uitspraak van gisteren staat vol
gens de woordvoerder niet in
verhouding tot de schade die is
aangericht. "We zijn blij met het
hoger beroep. Dat geeft tenmin
ste de tijd en gelegenheid meer
bewijsmateriaal bijeen te bren
gen".
rechtbank gisteren voeien ze zich
uiteindelijk toch bevestigd in hun
geloofwaardigheid. Hoewel; niet al
le feiten, waarvoor de psychiater
veertien dagen geleden terecht
stond, leiden tot veroordeling. Van
vier van de tien tenlastegelegde
misdrijven wordt hij vrijgesproken.
Maar de overige zes acht de recht
bank 'wettig en overtuigend bewe-
Voorarrest
Bij de strafoplegging van zes jaar
minus voorarrest gaat de rechtbank
ver over de eis van de officier van
justitie heen. Die vroeg weliswaar
ook zes jaar gevangenisstraf, maar
gebaseerd op alle tien de tenlastege
legde feiten. Bovendien legt de
rechtbank de psychiater nog een
bijkomende straf op. Zo mag hij
voor de duur van elf jaar het beroep
van geneeskundige niet uitoefenen.
Die elf jaar is de maximale periode
waarin de strafrechter hem, gelet op
de duur van de opgelegde gevange
nisstraf, uit zijn beroep kan ontzet
ten.
Overigens heeft het Medisch
Tuchtcollege hem wegens het
- Annie Bijnoord tracht zichzelf onder controle te brengen na de uitspraak. "Alle inspanningen zijn niet i
liets geweest". (foto i
zwanger maken van een privé-cliën-
te al voor de rest van het leven ge
schorst, maar tegen die uitspraak is
hij in beroep gegaan. Ook tegen de
strafoplegging van gisteren heeft
advocaat Sutorius van de psychia
ter een hoger beroep aangekondigd.
Annie Bijnoord, één van de
slachtoffers van 'Zetten', die haar
ervaringen enkele jaren geleden pu
bliceerde in het boek 'Krassen', rea
geert verheugd op de uitspraak van
gisteren. "Tien jaar lang heeft hij
zijn gang kunnen gaan. Maar alle in
spanningen om hem voor de rechter
te krijgen, zijn uiteindelijk niet voor
niets geweest", roept zij direct na de
uitspraak in de hal van het paleis
van justitie.
Ze hoopt, dat de uitkomst van de
rechtzaak voor slachtoffers van
seksueel geweld in andere instellin
gen reden is ook aangifte te doen.
"Want Zetten staat niet op zichzelf.
Met deze zaak is het deksel van de
nationale beerput opengetrokken".
Subsidie
De veroordeling van de ex-psychia
ter is volgens Annie Bijnoord ook
een veroordeling van justitie zelf.
"Het ministerie heeft steeds subsi
die verstrekt aan de instelling, ter
wijl bekend moet zijn geweest aan
welke praktijken de directeur zich
schuldig maakte. Tien jaar lang kon
hij ongestraft zijn gang gaan". An
nie Bijnoord vindt dat de politiek
zich nu met de ongewenste praktij
ken in instellingen moet gaan bezig
houden.
In de strafmotivering staat de
rechtbank geruime tijd stil bij de ge
volgen van hetgeen de psychiater
zijn slachtoffers heeft aangedaan.
De rechtbankpresident oordeelde
dat de slachtoffers praktisch weer
loos waren omdat hun signalen naar
buiten toe niet of nauwelijks wer
den opgevangen. De gevolgen voor
de slachtoffers zijn, aldus de recht
bankpresident, bijzonder ernstig en
zulen deels blijvende psychische en
sociale schade hebben aangericht".
Volgens hem is er bij de slachtoffers
in ieder geval sprake van in zeer
grote mate gederfde levensvreugde.
Ook haalt de rechtbank de bijna
absolute machtspositie van de psy
chiater binnen de Heldringstichtin
gen aan, die hij ten dele zelf in het le
ven heeft geroepen en waardoor de
slachtoffers bijna weerloos waren.
Tevens gaat zij in op de volharding
van de psychiater in zijn ontkennin
gen. De rechtbank beschouwt die
'als kennelijk leugenachtig om de
waarheid te verhullen'. Bij de afwe
ging van de strafmaat betrekt zij
verder de omvangrijke publiciteits
golf, die de psychiater heeft om
spoeld en waardoor hij maatschap
pelijk in een isolement is geraakt.
Publiciteit
De rechtbank verwierp het
van mr. F. Sutorius die had betoogd
dat een eerlijke procesvorming niet
meer mogelijk zou zijn vanwege de
enorme publiciteit rondom zijn
cliënt. Ook kort gedingen die tegen
de verdachte zijn gevoerd zouden
volgens de rechtbank geen afbreuk
doen aan de fundamentele beginse
len van een goede procesorde.
De raadsman noemde in een eer
ste reactie de uitspraak van de Arn
hemse rechtbank 'zwaar'. Zeker ge
let op het feit, dat niet alle door hét
openbaar ministerie aangebrachte
feiten zijn bewezen. Overigens
woonde de psychiater de uitspraak
zelf niet bij, omdat hij vreesde het
niet aan te kunnen. Tijdens de be
handeling van zijn zaak twee weken
geleden zei hij nog zovéél vertrou
wen in de rechtbank te hebben, dat
hij rekende op vrijspraak..
(Van onze correspondenten Zondag, na urenlange besprekin-
Henk Dam en Hans Geleijnse) gen, kwamen de Sovjets met het
WASHINGTON Vlak voor de top verlossende woord. Er was metter-
tussen de presidenten Bush en Gor- daad begonnen aan de ontmante-
batsjov in Washington begint, heb- ling van een nooit voltooid, gigan-
ben de wapenexperts uit beide tisch radarcomplex bij het Siberi-
kampen een hardnekkig vuiltje sche plaatsje Krasnojarsk. Zes jaar
weggewerkt: de problemen rond lang was de radar hét struikelblok
het radarstation in het Siberische bij de onderhandelingen over de
Krasnojarsk. strategische kernwapens, de 'grote'
Bush en Gorbatsjov zijn daardoor kernraketten waarmee de Verenig-
een belangrijke stap dichter bij het de Staten en de Sovjetunie eikaars
geplande resultaat van hun top ge- grondgebied direct bedreigen,
komen: de aankondiging van een Volgens de Amerikanen was
verdrag dat de voorraden strategi- Krasnojarsk een flagrante schen-
sche kernwapens van beide super- ding van het ABM-verdrag uit 1972,
i derde 1
Elektrische m
Alko 32 EH. maalbreedte32cm
Inklusief gras-vangbox.
V Alko GT 300. Ideaal voor de
tip, moeilijke plekjes.
gjROPgJUHl^
KATWIJK EuropaTuin Moerkerk
Ranonkelstraat 92. Tel: 01718-16905
BOSKOOP (N.0.) EuropaTuin Moons
Rijneveld 86. Tel: 01727-16114
LEIDSCHENDAM EuropaTuin Leidschendam
Veursestraatweg 292 B. Tel: 070-3203300
dat de beide ondertekenaars
biedt een verdediging tegen inko
mende ballistische kernraketten op
te zetten. Een effectieve defensie te
gen kernwapens zou het nucleaire
machtsevenwicht doorbreken, om
dat het de bezitter ervan in staat zou
stellen de tegenstander met kern
wapens te bestoken en zichzelf te
vrijwaren van nucleaire vergelding.
Volgens dit verdrag mogen alleen
zogenaamde 'early warning'-radars
worden gebouwd aan de periferie
van het eigen grondgebied. In een
vroeg stadium ontdekken dat de te
genstander kernraketten heeft afge
vuurd, is absolute noodzaak om tij
dig tegenmaatregelen te kunnen ne
men. Krasnojarsk echter ligt 750 km
van de Aziatische grens. En het feit
dat de radar niet, zoals het ABM-
verdrag voorschrijft, naar buiten
was gericht, maar op het eigen
grondgebied, bracht Washington
tot de conclusie dat het station on
derdeel was van een raketvernieti-
gings-systeem.
Sprookje
De Sovjets bleven echter stug vol
houden dat Krasnojarsk een onder
deel was van hun ruimteprogram
ma. Het station-in-aanbouw moest
satellieten op hun banen in de ruim
te volgen. Minister van buitenland
se zaken Eduard Sjevardnadze
maakte vorig jaar oktober een einde
aan dit sprookje "Het kostte de re
gering vier jaar om de waarheid
over dit project te achterhalen", zei
hij in het Sovjet-parlement. "Dit ra
darstation, met de omvang van een
Egyptische pyramide, is wel dege
lijk een schending van het ABM-
verdrag", aldus Sjevardnadze.
De 'bekering' van Moskou kwam
niet onverwacht. Al een jaar eerder
hadden de Sovjets aangeboden om
Krasnojarsk te ontmantelen. On
derhandelaar Viktor Karpov ver
bond daar echter toen de voorwaar
de aan, dat de Amerikanen zich zou
den houden aan de zogenaamde
'strikte uitleg' van het ABM-ver
drag. Dat zou betekenen dat Was
hington een groot aantal experi
menten in het kader van het Star
Wars-project, een ruimteverdedi
ging tegen ballistische kernwapens,
zou moeten stopzetten.
Washington redeneerde echter
dat verdragsschendingen niet kon
den worden beloond met conces
sies. Bush's voorganger Reagan liet
Gorbatsjov twee jaar geleden per
brief weten dat er geen akkoorden
over de strategische kernwapens
zouden komen, zolang er verder
werd gewerkt aan Krasnojarsk. Een
tegenaanbod van Gorbatsjov om
het radarstation onder internationa
le controle en in dienst van vreed
zaam onderzoek van de ruimte te
stellen, werd door Washington ver
worpen.
dekking was gekomen dat het niet
strookte met het ABM-verdrag.
Doorgaan met de radar gaf de Ame
rikanen bovendien het argument in
handen om het Star Warsonderzoek
voort te zetten. En daarover zeiden
de Sovjets weer dat het een schen
ding van ABM was.
Sjevardnadze en andere Sovjet
experts hebben het doen voorko
men alsof de regering in onwetend
heid werd gehouden over de ware
aard van Krasnojarsk. Erg waar
schijnlijk lijkt dit niet, gelet op de
informatie die het Kremlin van
Washington kreeg. Zeker is echter
wel, dat de militaire top niet blij is
met het toegeven van de politici.
Recentelijk klaagde de militaire ex
pert van het partij dagblad Pravda,
dat het wegvallen van Krasnojarsk
het Sovjet-grondgebied kwetsbaar
maakt voor Amerikaanse kernra
ketten.
Stagnatie
Al die tijd discussieerden beide par
tijen over een niet voltooid project.
In 1982 ontdekten spionagesatellie-
ten dat bij Abalakovo in Siberië aan
een militair object werd gewerkt.
Nadat Gorbatsjov aan de macht was
gekomen, in 1985, werd regelmatig
melding gemaakt van stagnatie van
het werk aan dit dertig verdiepin
gen hoge, gigantische station. Wes
terse waarnemers in Moskou maak
ten hieruit op dat de nieuwe Sovjet
leiding bezorgd was over de kosten
mg bezorgd was over ae xosren - Sjevardnadze maakte einde aan
hit project en allang tot de ont- »et sprookje. iiowap.
