Media machteloos als justitie beelden opeist Mensen léven niet, ze slapen in Zoeter meer 'Een taal betekent nog niet één 9 'Miljoen joden in Rusland wil weg' PvdA-kamerlid vindt Nederlandse nieuwbouw saai en onder de maat Nederland en Vlaanderen denken verschillend over samenwerking h REPORTAGE essel. Welk belang verdient voorrang: een onbelemmerde nieuwsgaring door journalisten of een opsporingsonderzoek van de Justitie? Tussen de media aan de ene en de politie en het openbaar ministerie aan de andere kant woedt over deze vraag al jarenlang een conflict dat met grote regelmaat en in steeds scherpere vormen terugkomt. De Hoge Raad, ons hoogste rechtscollege, zal hopelijk de kans grijpen op afzienbare termijn een principieel oordeel over deze kwestie te vellen. De recente twist over de inbeslagneming van NOS- en Veronique-opnamen van een demonstratie van Zuidmolukkers (vorige week beslist ten nadele van de omroepen) biedt hiervoor een uitgelezen gelegenheid. Tot nu toe is het altijd een uitgemaakte zaak geweest dat de media aan het kortste eind trekken als de politie haar zinnen zet op documenten, foto's, videobanden of ander materiaal dat van belang kan zijn voor het onderzoek naar strafbare feiten. Meldingen van actiegroepen aan krantenredacties, foto's van krakersrellen en, zoals in het geval van de NOS en Veronique, video-opnamen van gewelddadig verlopen demonstraties, werden met succes door de autoriteiten opgeëist. Protesten, niet alleen van de betrokken media maar ook van de Nederlandse Vereniging van Journalisten, haalden niets uit. Als de redactie van een dagblad of een actualiteitenrubriek het door de politie begeerde journalistieke materiaal niet vrijwillig afstaat, vraagt de Officier van Justitie een dwangbevel aan de rechter commissaris. Uit de wet vloeit dan de verplichting tot afgifte van alle "voor inbeslagneming vatbare" voorwerpen voort. Vooral filmrolletjes of beeldbanden als bewijs tegen verstoorders van de openbare orde zijn daarbij in trek. In 1982 drong de toenmalige minister van Justitie, De Ruiter, in de Tweede Kamer aan op "grote terughoudendheid" bij de politie en het openbaar ministerie tegenover de journalistiek. Daar is in de praktijk echter geen gehoor aan gegegeven. Als het gaat om delicten die de rechtsorde hevig schokken, als er levens op het spel staan of de staatsveiligheid wordt bedreigd, zou het onzinnig zijn het opsporingsonderzoek een halt toe te roepen bij de deur van een redactielokaal. Vanuit hun maatschappelijke verantwoordelijkheid maken de media en de journalisten daar ook geen enkele aanspraak op. Waar zij - op grond van dezelfde verantwoordelijkheid - wel aanspraak op maken, is de erkenning van het belang van een onbelemmerde nieuwsgaring. Deze komt in het gedrang als journalisten bij het fotograferen, filmen of verzamelen van documenten en andere gegevens kunnen worden gezien als een verlengstuk van de politie. Waarom heeft de Haagse politie bij voorbeeld zelf geen opnamen gemaakt van de op rellen uitgelopen demonstratie waar Justitie de beeldbanden van de NOS en Veronique voor nodig had? De Haagse rechtbank heeft deze vraag weggewuifd. De politie had volgens de rechtbank niet bedacht hoeven te zijn op geweld en de wenselijkheid over beeldmateriaal te kunnen beschikken. Daarom mocht zij achteraf journalisten voor haar kar spannen. Uit het oogpunt van de vrije nieuwsgaring is het niet zo relevant waarop de politie achteraf al dan niet bedacht had kunnen zijn, als wel hoe journalisten bij volgende gelegenheden hun werk moeten doen. Elke inbeslagneming raakt de toekomstige toegankelijkheid van informatie en bovendien de veiligheid van journalisten in situaties waarin strafbare feiten worden gepleegd. De Nederlandse Vereniging van Journalisten heeft hier een beleidsrapport over uitgebracht: "Journalisten moeten hun taak zo onbelemmerd mogelijk kunnen uitvoeren. Dat uitgangspunt wordt gehanteerd in het belang van de vrijheid van informatie, communicatie en meningsuiting". Het is begrijpelijk dat de met opsporing en vervolging belaste instanties vaak nieuwsgierig zijn naar mogelijk door persfotografen of cameramensen geregistreerde strafbare feiten. Te snel wordt daarbij uit het oog verloren dat een zo onbelemmerd mogelijke nieuwsgaring ook een juridisch beschermd belang vormt. Het in Nederland geldende Internationale Verdrag inzake burgerlijke en politieke rechten omvat behalve de vrijheid inlichtingen te ontvangen en door te geven ook uitdrukkelijk het recht informatie te vergaren. Het conflict media-justitie zit nu muurvast. De Hoge Raad zou het kunnen doorbreken door enkele criteria te formuleren die behulpzaam kunnen zijn bij de afweging van de belangen van informatievrijheid enerzijds en een goede rechtsgang anderzijds. Bij de vraag of inbeslagneming van journalistiek materiaal verantwoord is, zou om te beginnen altijd de ernst van het strafbare feit moeten worden bekeken. Bij de afweging zou verder een rol moeten spelen of Justitie ook op een andere manier aan de gezochte gegevens kan komen dan via dwang op de media. Dus bij ernstige delicten en als er geen alternatief is, valt een beroep op medewerking van journalisten te rechtvaardigen. Een dergelijke benadering zou de opsporing niet langer automatisch voorrang geven boven de vrije nieuwsgaring. Nog geen half jaar vertoeft ze in de Tweede Kamer. Toch schuwt het pas geïnstalleerde PvdA-Kamerlid Mieke van der Burg de publiciteit niet. Tijdens het debat over de wo ningwet riep ze dat "de verplichte kwaliteit van de nieuw bouw onder de maat is". Het Kamerlid vindt dat alle nieuw bouw op elkaar lijkt. "Wandelend in een nieuwbouwwijk besef je nauwelijks of je in Amsterdam, Nijmegen, Ensche de, Zoetermeer of Houten loopt", aldus Van der Burg. Ver slaggeefster Carine Neefjes nam de proef op de som en maakte een rondgang met het PvdA-Kamerlid door de nieuwbouwwijken van Zoetermeer. Van onze correspondent Carine Neefjes ZOETERMEER - Opgewekt harkt hij zijn piepkleine voortuintje. Buigt bij iedere bloem en kijkt er aandachtig naar. Gaat op zijn knie ën als hij onkruid ziet. Zorgvuldig wiedt hij het kleine perkje. "Ik woon hier pas een maand. Maar m'n bloemetjes doen het al goed, hè?" Terwijl Kamerlid Mieke van der Burg moppert over de saaie huizen en het schaarse groen, vertelt de 65- jarige Henk Gabel enthousiast over z'n stekkie in Zoetermeer. Hij noemt z'n huissie "een lot uit de lo terij". Hiervoor woonde hij met z'n vrouw op een flat, vijf hoog. Weinig contact met de buren, er 'woonde van alles en nog wat'. Nu leeft het echtpaar Gabel temidden van ande re oudjes. "Prachtig. Het lijkt alsof ik in dienst zit. Toen had ik ook zo veel maatjes. Als v/e iets niet in huis hebben, kunnen we altijd bij de bu ren terecht. Het klikt gewoon". En wat meneer Gabel vooral ge rust stelt, is het 'aangepaste' huis. Trots toont hij met uitgestrekte ar men dat de deuropening wel 94 cen timeter breed'is. "Daar kan tenmin ste ook een rolstoel door. Die heb ben we gelukkig nog niet nodig, maar je weet maar nooit Volgens Kamerlid Van der Burg heeft Gabel "gewoon geluk In het nieuwe Bouwbesluit gaat de ver plichte kwaliteit .van de woning aanzienlijk achteruit. De kamers worden kleiner. Over aangepast bouwen van alle woningen moet Heerma nog 'nadenken', meent Van der Burg. De deuropening is vastge steld op 85 centimeter breed. "Waarschijnlijk te nauw voor een rolstoel", zucht het PvdA-Kamer lid. Groeikern Zoetermeer, een groeikern met zo'n 96.000 inwoners. De eerste paal werd in 1966 geslagen: de stad moest woonruimte bieden aan men sen die in de Randstad werkten. De stad is gebouwd voor mensen die overdag elders vertoeven. De inwo ners werken in Den Haag of Rotter dam. Keren 's avonds naar de groei kern terug om te eten en te slapen. Overdag is het stil in het prille Zoe termeer. "Mensen leven hier niet", constateert Kamerlid Van der Burg die zelf in Utrecht woont. "Zij zijn aangewezen op voorzieningen in Den Haag". Er is weinig aandacht besteed aan de vormgeving van de nieuwbouw, meent zij. Van der Burg wijst naar een grauw blok rijtjeshuizen. Ge bouwd van kleurloze stenen, Tus sen de ramen moeten verbleekte blauwe platen het aangezicht op fleuren. Kritisch bekijkt het kamerlid het grote grasveld voor een immens flatgebouw. "Dat noemen wij kijk- groen", zegt de volkshuisvesting specialist. "Bewoners kunnen hier niets mee doen. Ja, er een beetje langs slenteren. Ze zouden hier pa den moeten aanleggen, zodat bewo ners lekker kunnen wandelen. Men sen die volkomen geïsoleerd tien hoog in een flat wonen, hebben be hoefte aan groen". Een wijk in het zuidoosten van de groeikern ziet er iets vriendelijker Flats in Zoetermeei uit. De huizen zijn in verschillende stijlen gebouwd. Puntdaken en platte dakken wisselen elkaar af. Tussen huizenrijen door slingeren, kronkelige paadjes. Voor de kinde ren uit de buurt is een voetbalveldje aangelegd. Dat ziet er een stuk beter uit, maar de huizen zijn schrikba rend duur. Een leefbare omgeving lijkt weggelegd voor rijke lui. Dat de nieuwbouw in Zoetermeer niet bruist, blijkt uit de doodse stilte in de wijken. Het geschoffel van de gemeentewerkers tussen de pas aangeplante struiken is het enige gelüid dat klinkt. Heel in de verte doemen stemmen op van school gaande kinderen. Een vader en zoon springen even op de wip op een verlaten grasveldje. Verder is het uitgestorven in Zoetermeer. Efficiënt De kwaliteit van nieuwbouwwijken wordt steeds belangrijker. Voor 2015 moeten er in Nederland nog twee miljoen huizen worden ge bouwd. Door het toenemende aan tal alleenstaanden en de grote hoe veelheid ouderen die zelfstandig blijven wonen, wordt Nederland in een hoog tempo vol gebouwd. Om de woningbouw efficiënt te realiseren, is onder meer de wo ningwet aangepast. Tot nog toe is het zo geregeld dat -alle gemeenten in een eigen bouwverordening de richtlijnen voor nieuwbouw vast leggen. In de nieuwe woningwet worden de voorschriften centraal geregeld in een landelijk Bouwbe sluit. Van dér Burg vindt 'dat gemeen ten een eigen inbreng moeten be houden. Anders zien binnen een mum van tijd alle nieuwbouwwij ken er hetzelfde uit. Al wandelend door de monotone groeikern mij mert ze over gekleurde luiken in Volendam en Marken die de dorpjes van elkaar onderscheiden. "Daar hebben wijken een eigen ka- rakter". Zè blijft staan voor een mo dern huis. "Zo'n woning zou ook in Houten kunnen staan". Secretaris Schrieks van de Vere niging Grootbedrijf Bouwnijver heid is fel tegenstander van de eigen inbreng van gemeenten als het gaat om bouwtechnische aanwijzingen. "Dat is heel lastig werken voor de projectontwikkelaars. Straks eist de ene gemeente dat kozijnen niet meer van tropisch hardhout mogen worden gemaakt, terwijl een ander dat geen enkel probleem vindt. Zo kunnen bouwbedrijven nooit een voorraad produceren. Dat meepra ten van gemeenten kost de bewoner gewoon geld". Lagere inkomens Ook in de wijk moet variatie zijn, meent Van den Burg. Het Kamerlid werpt haar blik op nietszeggende woningen die in lange rijen achter elkaar staan. Geen enkel staaltje ar chitectuur doorbreekt de sleur van de straat. "Woningen voor mensen met lage inkomens, ook hier aange wezen op goedkope huizen die vaak saai zijn". Volgens Van der Burg is een wijk met alleen maar goedkope huizen stigmatiserend. Aan het eenvoudi ge uiterlijk lees je af dat hier 'min der kapitaalkrachtigen' wonen. Zij pleit voor meer variatie. Dure en goedkope huizen moeten elkaar af wisselen. Schrieks: "Dat kunnen bouwbe drijven niet zelf uitmaken. De man of vrouw met geld beslist. Als die zijn huis niet tussen goedkope wo ningen wil, bouwen wij daar een voudigweg niet. Ik vind het mede lijden met mensen in goedkope hui zen wat overdreven. Als ze in een tweedehands auto rijden, zeggen we toch ook niet 'ach, wat zielig". Van der Burg vindt dat alle wij ken aangepast moeten worden aan maatschappelijke ontwikkelingen. Dat betekent onder meer dat ieder een een plastic vuilnisbak krijgt om huisafval gescheiden in te leveren. Schrieks: "Een mooi plan, maar dan moet de gemeente voldoende ruim te creëren. Mensen met een klein tuintje willen zo'n ding niet". Monotoon Na de stadswandeling is de conclu sie van Van der Burg overduidelijk: ze zal hier nooit willen wonen."De wijken zijn saai, want er zijn nauwe lijks voorzieningen. De groeikern is volgebouwd en in sommige wijken is het groen zoek. Dat is te wijten aan de gemeente, meent Schrieks. Die heeft meer geld over voor hui zen dan voor bomen. Meer wonin gen brengt geld in het laadje, groen levert niets op. Schrieks is minder somber over het dichtbevolkte Zoetermeer. Hij meent dat architecten in 25 jaar tijd goed hun best hebben gedaan. De groeikern is in een kwart eeuw uit gegroeid tot een stad waar veel werkgelegenheid is. Het uitgaansle ven is niet enerverend, maar veel mensen wonen hier voor 'hun rust'. Zelf zou hij wel in Zoetermeer wil len wonen, want "dat is dichtbij mijn werk". Henk Gabel en zijn vrouw trek ken zich niets aan van de kritiek van het pas geïnstalleerde Kamerlid. Voor hen heeft Zoetermeer iets bij zonders: "Eerlijk mevrouw, we zijn er weg van". BRUSSEL - Vlamingen en Ne derlanders denken geheel anders over hun gezamenlijke culturele erfgoed. Terwijl Vlaanderen met ons het liefst een echte 'Nederland se cultuurgemeenschap' willen vor men, wil men in Nederland eigen lijk alleen maar samenwerken op het gebied van de Nederlandse taal. In België is de laatste weken irri tatie gerezen over de Nederlandse opstelling. Die sloeg om in veront waardiging toen minister Hedy d'Ancona (WVC) het twee weken geleden niet nodig vond de verga dering van het 'Algemeen Neder lands Congres' in Brussel op te luis teren met haar aanwezigheid. Er verschenen kritische commen taren waarin stond dat Nederland het overleg over een gemeenschap pelijk cultuurbeleid wilde dwarsbo men. En vrijdag werd de Neder landse ambassadeur in Brussel, de heer Van Nispen tot Sevenaer, hier over nog eens door de leider van de Vlaamse deelregering, Gaston Geens, onderhouden. Minister d'Ancona zelf zei in Brussel dat alle commotie in Belgie onterecht is. Haar wegblijven van de vergadering van het ANC, de or ganisatie waarin Nederland en Vlaanderen cultureel overleg voe ren, was "geen welbewuste actie". D'Ancona had gewoon verplichtin gen elders. Dat wisten de organisatoren al twee maanden geleden, dus hun verontwaardiging was gespeeld. Maar dat Nederland en Vlaanderen anders denken over de culturele sa menwerking, is duidelijk. "Dat we dezelfde taal hebben, betekent nog niet dat wij totale culturele integra tie willen", aldus d'Ancona. Afspraken Zij zegt de Vlaams-Nederlandse culturele samenwerking vooral te zien in het licht van de Nederlandse Taalunie, waarin het inderdaad vooral over het Nederlands gaat. "Daar zijn afspraken over gemaakt en ik blijf binnen het kader daarvan. Het is jammer dat nu al deze opwin ding is ontstaan". d'Ancona zegt de komende tijd best met haar Vlaamse collega's te willen praten. Ze noemt de samen werking met Vlaanderen "een ern stige zaak" en vindt het belangrijk dat er wat gebeurt. Maar voorop staat dat de Taalunie goed moet functioneren, en daarvan is mo menteel nog allerminst sprake. Maar de Vlamingen zijn niet van plan zich neer te leggen bij deze be perkte visie op de Nederlandse (dat wil zeggen Noord- en Zuidneder landse) cultuur. Minister-president (want zo mag hij zich noemen) Geens betreurde de houding van ons land in zijn gesprek met Van Nispen tot Sevenaer. Hij sprak van "een negatieve hou ding" van de Nederlandse regering ten aanzien van "een gezamenlijke cultuurgemeenschap". Dat steekt de Vlamingen des te meer, omdat zij zich door de federalisering in België eindelijk zelfstandig (los van Wallo nië) kunnen opstellen en nu toeen adering tot Nederland zoeken. Eigen plaats Vroeger was de culturele samen werking met het buitenland een zaak van de nationale regering. Nu Vlaanderen zich aan het 'Franse d'Ancona: commotie om niets.. uoto anp) juk' ontworsteld heeft, zoekt het als te klein is om dat alleen te doen. zelfstandig gebied in Europa een ei- Maar Nederland wil het niet groter gen plaats, maar het beseft dat het helpen maken. VOORSCHOTEN - Enige hon derden hervormden, gereformeer den, rooms-katholieken en angli canen uit Voorschoten namen gis teren deel aan de plaatselijke Kerkendag rond het conciliair proces van gerechtigheid, vrede en behoud van de schepping. Na de ochtendiensten in een achttal kerkgebouwen, vond 's middags een gevarieerd programma in het Burg. Berkhoutpark plaats. Naast diverse sprekers waren er ook workshops met dans en zang. Aan de dag werd ook deelgeno men door een kerkelijke delegatie uit Fürstenwalde (DDR). Ds. Cor Schaap, hervormd predikant in Voorschoten, noemde het "een ngeslaagd geheel in een goed zon netje". De dag, met als doel 'toe- rusting en stimulering', werd be sloten met een vesper in de Dorps kerk. (foto Ellen Martens) Sjaranski bij Christenen voor Israël NIJKERK (ANP) De meeste Sovjet-joden die naar Israël emigreren, weten niet wat het religieuze leven betekent. Ze kennen bij voorbeeld de joodse wet niet, omdat het hun zeven tigjaar lang verboden is hun godsdienst te beleven. Het antise mitisme heeft hen echter doen beseffen dat ze jood zijn. Aldus Nathan Sjaranski die zater dag in Rotterdam sprak tijdens de viering van het tienjarig bestaan van de organisatie Christenen voor Israël in Nijkerk. De voor malige dissident is voorzitter van het 'Sovjet Jewry Zionist Forum' in Israël, dat zich bezighoudt met de opvang van Sovjet-joden in dat land. Sjaranski bracht voor zijn emigratie naar Israël in 1986 acht jaar in Russische gevangenissen door. Volgens Sjaranski, die zaterdag geen microfoon gebruikte in ver band met de sabbat, hebben meer dan 1 miljoen Sovjet-joden te kennen gegevèn dat zij willen emigeren. Hij schat dat bij de overweldigende meerderheid van de naar schatting 2,5 tot 3 miljoen joden in de Sovjetunie uiteinde lijk deze wens zal opkomen. Want alle joden ondervinden de gevol gen van het antisemitisme in hun land. Het antisemitisme in de Sov jetunie is volgens Sjaranski een gevolg van de onzekere situatie. De economie is een puinhoop, waar mensen verontwaardigd over zijn. Dan is het makkelijk al le problemen op de joden te schuiven. Ds. W. J. Glashouwer, voorzit ter van Christenen voor Israël, hield het er op dat antisemitisme, maar ook het ophitsen van Pales tijnse kinderen tegen joden ten diepste haat is tegen God, de God van Abraham, I'saak en Jacob. Want God houdt van het joodse volk, heeft het uitverkoren. 'Ojec moet Raad van Kerken niet zo bekritiseren' DEN HAAG (ANP) - De secreta ris van de Raad van Kerken in het Midden-Oosten, dr. Gabriël Ha- bib heeft dit weekeinde kritiek geuit op het Overleg Joden en Christenen (Ojec) dat de "zeer po sitieve" bedoelingen van de Ne derlandse Raad van Kerken zo "scherp" heeft bekritiseerd. Volgens Habib tracht de Neder landse Raad bij te dragen aan een duurzame oplossing van het pro bleem in het Midden-Oosten. De dubbele loyaliteit van de Raad met zowel Israël als de Palestij- nen behoeft volgens Habib geen bedreiging voor het Ojec te zijn. Het Ojec heeft grote moeite met de pro-Palestijnse houding van de Raad. Afgelopen week wees de Raad het verzoek van het Ojec af om het onderhoud met de delegatie van MECC, een fervent pleitbe zorger van de Palestijnse zaak. Dit besluit is niet door ons geno men, aldus Habib, het program ma is in Nederland vastgesteld. Volgers secretaris ds. Willem van der Zee van de Raad heeft Habib vantevoren gezegd dat hij niet met de Nederlandse Joden over Israël praten, aldus Van der Zee. Habib desgevraagd: "Als gast van de Raad van Kerken kan ik geen partij worden in dat conflict. Misschien als ik Nederland niet als gast van de Raad van Kerken zou bezoeken, misschien zou dan een ontmoeting met het Ojec mo gelijk zijn". Christenen voor Israël heeft sa men met het Sovjet Jewish Zio nist Forum en The Jerusalem Foundation van burgemeester Teddy Koliek het initiatief geno men voor de oprichting van een cultureel opvangcentrum voor Russische joden in Jeruzalem. Dit centrum wordt woensdag in aanwezigheid van de Nederland se ambassadeur in Israël ge opend. Vertrekkend directeur K. K. van Oordt haalde fel uit naar de recente verklaring van de Raad van Kerken over de 'terreurorga nisatie' PLO. Christenen voor Is raël heeft bij de joodse gemeen schap verontschuldigingen aan geboden voor de voortdurend po sitieve houding van de Raad te genover de PLO. De Raad maakt misbruik van de naam van de Heer, aldus Van Oordt. Rabbijn Avraham Soetendorp van Den Haag had een dag eerder ook zware kritiek geuit op de PLO-verklaring van de Raad van Kerken. Tijdens een persconfe rentie bij de aankomst van Sjaranski op Schiphol las Soeten dorp een uitspraak van PLO-lei- der Arafat voor waarin deze ieder een oproept het vuur op de Jood se emigranten uit de Sovjetunie te openen. Soetendorp gaf de Raad het advies 'zeer terughou dend te zijn'. Naar zijn mening kan de Raad zich beter verzetten tegen de pressie vari de Arabische landen om de emigratie van de Sovjet-joden stop te zetten. Ook zaterdag maakte de Stich ting bestrijding antisemitisme (Stiba) bekend dat in Nederland zich de afgelopen anderhalf jaar bijna geen antisemitische inci denten hebben voorgedaan. Dit is het gunstigste rapport dat de Stichting bestrijding antisemitis me in haar tien-jarig bestaan heeft uitgebracht, aldus voorzitter Ri chard A'. Stein. "Nederland krijgt een negen" Het eerste exemplaar van het rapport werd zaterdag aangeboden aan Simon Wiesent- hal, lid van de raad van advies. Russische politie schakelt kerk in tegen overtreders MOSKOU (EPD) - Omdat waar- schuwingen en straffen niet hel pen, heeft de verkeerspolitie van Vitebsk in Wit-Rusland de kerk ingeschakeld. Dat meldt het weekblad 'Moskou Nieuws' in een artikel onder de kop 'In Gods naam, overtreedt de verkeersre gels niet'. De verkeerspolitie heeft de priesters en predikanten verzocht na de preek een toespraak te hou den over 'de voorbeeldige voet ganger'. "Wij hebben nu begre pen, dat godsdienst en leven nau wer met elkaar samenhangen dan het geval leek", aldus 'Moskou Nieuws'. Vader Matheüs, die de eerste preek over het verkeer heeft ge houden, rijdt zelf auto en kan naar eigen zeggen wel een boek schrijven over de onvoorzichtig heid van de voetgangers in Vi tebsk. Voetgangers veroorzaak^ ten vorig jaar meer dan de helft van alle verkeersongelukken in de Witrussische stad.

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 2