Scheiding der geesten in spiritisme
Herrie in de club was voorzitter tijdens seance al voorspeld
ZATERDAG 19 MEI 1990
PAGINA 39
Het rommelt in de Nederlandse Vereni
ging van Spiritisten 'Harmonia', zetelend
in de Utrechtse Ambachtstraat. Ondanks
een toenemende belangstelling voor het
paranormale, groeit het ledental niet
meer. En evenals in de kerken bestaat
binnen de club een diepgaand verschil
van inzicht over de leer en de toepassing
daarvan. Onlangs stapten twaalf leden
van de afdeling Utrecht op. Landelijk
voorzitter Theo van de Kam had die her
rie voorzienHet was hem twee dagen
eerder in Utrecht voorspeld tijdens een
seance. Verslag van zo'n seance, met
groeten en boodschappen van 'gene zij
de' en een merkwaardige waarschuwing
uit het dodenrijk aan het adres van Van
de Kam.
door Dirk de Moor
Handen met de palm naar boven op de
knieën leggen, het hoofd buigen en ont-'
spannen. Op de trage deining van orgel
muziek gedachten opzenden naar een
dierbare aan 'gene zijde'. Weemoedige
klanken, akkoorden dié in hun eentonig-,
heid een mysterie vormen, veroorzaken
een lichte huivering. Is daar al sprake
van iets wonderlijks, een contact, een bo
venzinnelijke omarming? Is dat op de
rugwervel een snel voortrollende zweet
druppel of wellicht een ijskoude aanra
king, een trilling afkomstig uit de kos-
Plotseling weerklinkt een droge klik.
De orgelmuziek zwijgt. Iemand heeft een
knop omgedraaid. Weg is de fascinatie.
Alsof de stop uitje warme bad wordt ge
trokken. We zitten weer gewoon op een
plastic stoeltje in het zaaltje van de Ne
derlandse Vereniging van Spiritisten
Harmonia in de Utrechtse Am
bachtstraat. Elke woensdagavond om
acht uur is daar een seance. De opkomst,
normaal zo'n veertig mensen, is dit keer
aan de magere kant: vijfentwintig vrou-
Voorin de zaal branden kaarsen. Daar
bevindt zich het medium voor deze
avond, de psychometrist Hofman uit Hil-
ligersberg bij Rotterdam. De knop is om-
gedraaid omdat we na dit korte moment
van bezinning, waarbij we al met één
been over de schutting van gene zijde le
ken te zijn, van hem mogen vernemen
welke boodschappen uit het dodenrijk
tot hem zijn gekomen. Op de tafel voor
hem liggen voorwerpen die bezoekers
hebben meegebracht:, horloges, ringen,
sieraden, foto's.
Energie
Hofman, klein van stuk, grijzend baard
je, rode vlinderstrik op wit overhemd,
montuurloze bril, zegt: "Ik heb hier een
foto van een vrouw, waarvan ik in de eer
ste levensfase een enorme energie voel.
Is deze vrouw nog in stof?"
"Nee", roept een man.
Hofman: "Ik voel een goede harmonie.
In haar is veel liefde. In een latere levens
fase viel zij terug, doordat het lichaam
zwakker werd. Klopt dat meneer?"
"Ja".
"Meneer, ik moet u een groet geven
van deze vrouw. Zij zegt: de tranen moe
ten weg. Hoe lang is zij over?"
"Vier en een halfjaar".
"Meneer, zij zegt: u moet het verdriet
verwerken. De geest verlangt niet van u
dat u iets laat óm haar. Zij zegt: zij leeft
daar en u hier, u moet nu zelf verder
gaan. Meneer, was het laatste deel van
haar leven soms heel moeilijk? Ik voel
namelijk iets".
"Ja, zij had botkanker".
Hofman: "U ziet het, dames en heren,
dat ik hier niet uit mijn nek sta te kletsen.
Meneer, deze vrouw zegt tot sta op en
ga verder".
"Die boodschap heb ik al eerder ge
hoord".
„Ja meneer, maar u moet het ten uit
voer proberen te brengen. De groeten
van uw vrouw. Zij heeft haar weg aan ge
ne zijde gevonden. U hoeft zich geen zor
gen om haar te maken. Hoe eet u me
neer? Heeft u last van uw maag?"
Twee derde ervan is vroeger wegge
haald".
Even staat Hofman doodstil, dan
draait hij zich met een ruk óm en graait
iets van tafel. "Deze kikvors", roept hij
geagiteerd, "ik krijg als ik- deze ring op
pak een nerveus gevoel. Van wie?"
Een vrouw. "Zo vreemd, toen u 'm op
pakte kreeg ik ook e
"Zijn er problemen, r
niet over durft te spreken? Ik zie een
man met een stok. Heeft u zo iemand ge
kend?"
"M'n vader had een stok".
"Mevrouw, hij zegt: er leeft veel liefde
in u, maar u moet die op de juiste wijze
gebruiken. Een groet van uw vader".
En dan roept Hofman met opgeheven
vinger: "Hij lacht, het gaat hem goed. Hij
is zeker een vrolijk mens?"
"Ja, dat klopt hoor, hij heeft z'n hele le
ven gelachen en ging zelfs lachende
dood".
In de knoei
Een halsketting volgt. Hofmans stem
wordt somber: "Voelt heei zwaar. De
draagster of drager zit met zichzelf in de
knoei. Ik krijg heel moeie benen en een
zwaar gevoel. Van wie?"
Een vrouw steekt aarzelend haar vin
ger op.
"U heeft teleurstellingen niet volledig
verwerkt. Durf het zonnetje te zien schij
nen. Klopt het dat u moe bent in uw be-
Het zaaltje
van 'Harmo
nia' tijdens de
seance. Op de
tafel liggen
voorwerpen
voor de psycho
metrist. Staan
de rechts: lan
delijk voorzit
ter Theo van de
Kam. (foto's gpd)
"Nou nee, ik loop heel Utrecht door".
'Ts er een hondje in uw leven ge
weest?"
"Ik heb wel eens een hond te logeren ge
had"
"Ik zie een tweekleurig hondje mis
schien iéts uit uw kinderjaren? Me
vrouw, u 'krijgt de groeten van een kléi
ne, kalende man. Kunt u daar iets mee?"
"Nee".
"Is hij misschien te vlug overgegaan?
Daar heeft hij het namelijk over. Veel
dingen zijn niet goed afgerond, vindt hij.
Hij heeft het daar soms moeilijk mee. U
krijgt een groet van hem".
Een trouwring volgt. Eigendom van
een man. Hofman zegt: "U moet afreke
nen met de twijfels die in u leven. Bent u
veel geplaagd vroeger? U moet in harmo
nie met uzelf proberen te komen".
En dan met plotselinge stemverhef
fing: "Wie is Koos? Ik kom met een hele
sterke O-klank in aanraking. Een donke
re man, stevige persoonlijkheid. Kent u
Koos?"
"Nee", bromt de man.
"Kunt dat thuis nog eens navragen, of
Koos daar bekend is? Ik zag dat gezicht
van hem heel even naast u. U moet een
groet van hem hebben".
Hofman pakt vervolgens een foto op.
"Een goed mens. Is deze persoon nog in
stof?"
"Ja", zegt een vrouw.
"Hij zal ten koste van alles willen door
gaan. Probeer hem af te remmen. Hij is
bezig zijn lichaam te slopen. In de auto
moet hij ontzettend achtzaam zijn. Ik zeg
deze dingen niet graag, maar laat hem
vooral oplettend en voorzichtig zijn in de
auto".
"Hij is al ziek", zegt de vrouw.
Hofman reageert: "Maar dat hoeft niet
blijvend te zijn". Dan maakt hij diep
voorover gebogen enkele schutterige
passen, het zitvlak ver naar achteren ste
kend. "Kent u een vrouw die ongeveer zo
loopt?"
"Ja dat klopt", roept de vrouw, "een
tante van mijn man".
"Mevrouw, dan moet u de groeten van
haar hebben".
Vrouwen
En dan is er koffie. Het zaaltje stroomt
leeg in de pauze. Aan een van de wanden
hangt een prent van Han van Meegeren:
een pianist die in trance opziet naar de
geesten van bekende componisten. Af
delingsvoorzitter L. A. Jansen, gepensio
neerd brandweerman, vertelt dat de le
den uit alle lagen van de bevolking ko
men "er is vanvond bij voorbeeld ook
een politieman bij" en dat de vrouwen
veruit in de meerderheid zijn. Zelf is hij
al van kindsbeen af bezig met het boven
natuurlijke, maar lid is hij pas sinds vijf
jaah Jansen maakt deel uit van een
groepje dat geregeld kruishout-seances
houdt. Daarbij wordt in een kring van
mensen geprobeerd boodschappen te
ontvangen door middel van een kruis
hout en een bord waarop het alfabet
staat. "Ik vind dit zinvol, anderen zijn er
op tegen. Maar zo heb je binnen elke ver
eniging tegenstellingen".
De landelijk voorzitter van Harmonia
Theodorus van de Kam (55) is niet alleen
bestuurder, hij beheert ook het vereni-
gingspknd Ambachtstraat 12, gelegen
schuin tegenover het gebouw van de
Oud Gereformeerde Gemeente. Van der
Kam draait er niet om heen dat hij met
seances als deze niet zo wegloopt. "Ze
zijn best interessant voor wie nog niets
van spiritisme weet en er kennis mee wil
maken, maar wie week-in-week-uit niets
anders doet is te passief bezig. Ik hoop
dan ook dat de vereniging zich weer
meer bezig gaat houden met zinvoller za
ken".
"Deze bijeenkomsten zijn natuurlijk
wel nodig, omdat ze geld in het laatje
brengen, maar ik zou liever zien dat we
ons meer gingen bezinnen op de geeste
lijke inhoud. Mensen verwachten ook
vaak te veel van de seances. Ze hebben
het idee: daar is het medium en hup daar
komen de geesten. Maar eh... klop-klop-
klop daar is oma die even met ons komt
praten, dat is echt onzin. Het probleem in
onze vereniging is dat er verschillend
wordt gedacht over de koers die wij moe
ten gaan. Er is een stroming die de sean
ces erg belangrijk vindt en er is ook een
stroming die nog met één been in de kerk
is blijven staan. Je krijgt bij sommigen
wel eens de indruk dat ze een roeping als
pastoor of dominee zijn misgelopen. Ze
willen als het ware kerkje gaan spelen.
En tenslotte heb je de groep die meer het
accent wil leggen op de werkelijke in
houd van het spiritisme, de bewustwor
ding van de mens, het in harmonie ko
men met jezelf. En daartoe behoor ik".
Materialiseren
Van dé Kam zit er ontspannen bij in zijn
woon- en werkkamer boven de seance
zaal. Opgewekte verschijning, getooid
met ringbaardje. Kalend, blauwe ogen.
Makkelijke slippers aan de voeten. Een
paar brandende kaarsen, de geur van
wierook.
Dat geesten zich kunnen materialise
ren heeft hij meermalen aan den lijve on
dervonden. In de lach schietend: "Ik ben
niet helderziende, maar wel heldervoe-
lend en helderhorend. Soms kan dat heel
vervelend zijn. Ik zit een keer rustig te le
zen, met een muziekje erbij en opeens
wordt er keihard achter me gevloekt.
Nou, ik was echt verstijfd van schrik. En
toen heb ik geroepen: 'Wil je dat alsje
blieft nooit meer doen?' Dat was dus ge
woon een geest die verkeerd was. Die
zich ineens realiseerde: waar ben ik te
recht gekomen en toen reageerde zoals
ook wij dat zouden doen: verdomme, ik
zit helemaal verkeerd!".
Een knie-blessure van een nichtje
voelde hij een week tevoren al in zijn ei
gen knie toen zij in het zonnetje naast
hem zat te praten. "Plotseling een hevi
ge, pijnlijke tik". Onlangs voorspelde
een medium hem dat er herrie zou ko
men in de 65 ledende tellende afdeling
Utrecht van Harmonia. "Ik had een bos
kleine gele tulpen in de zaal gezet. Ineens
vroeg ze: wie heeft die bloemen daar ge
plaatst? Ik meldde me. Ze zei: u had gro
te tulpen moeten nemen. U bent veel te'
bescheiden en aardig, u moet meer op
uw strepen gaan staan, want er komt ge
donder. Ik zei: nou, dat vind ik niet leuk
om te horen, want we zitten twee dagen
voor de ledenvergadering. Toen zei ze:
'Kijk dat bedoel ik'. En er kwam dus ge
donder. Twaalf leden zijn tijdens de ver
gadering opgestapt".
"Het is heel vreemd. Mij is 35 jaar gele
den, toen ik nog niets van het spiritisme
wist, al voorspeld dat ik deze dingen zou
gaan doen. En vijftien jaar geleden dat ik
voorzitter van Harmonia zou worden.
Lang geleden is mij al gezegd: Theo, jij
moet overal waar je komt met de bezem er
doorheen. En dat kwam uit, want in de
tijd toen ik nog als boekhouder op een
kantoor werkte, bracht ik allerlei fraude
zaken aan het licht".
Zorgen
Harmonia bestaat 102 jaar. Van de Kam
zit zes en een half jaar in het hoofdbe
stuur en is sinds vier jaar voorzitter. Hij
is ook magnetiseur en geeft als zodanig
cursussen in Amsterdam. De vereniging
telt achthonderd leden. Er is sprake van
een terugloop. "En dat baart ons zor
gen", zegt Van de Kam, "gezien de be
langstelling die er alom is voor clubjes op
paranormaal gebied. De goegemeente
kan overal geld kwijt aan meditatie en
spirituele ontwikkeling. Maar het spiri
tisme wordt nog te vaak gezien als iets
duivels, zeker door de kerken die bang
zijn hun machtspositie te verliezen. Het
spiritisme gaat uit van twee overtuigin
gen: er is een stoffelijk voortbestaan na
de dood, in welke vorm dan ook, én de
mogelijkheid van contact tussen de we
reld van de levenden en die van de gees
ten".
"Eeuwenlang al krijgen wij het verwijt
dat wij geesten zouden oproepen. En dat
nu is ten enenmale onmogelijk. Wij zijn
niet in staat geesten op te roepen, de
Het pand van 'Harmonia' in de Utrechtse Ambachtstraat.
geesten proberen met óns in contact te
komen. Als je een verre reis gaat maken
en het vliegtuig stort neer, wil je zo snel
mogelijk met je familie telefoneren om te
laten weten dat je er nog bent. Nou, zo
willen de doden ons laten weten: ik ben
er nog wel maar zondër stoffelijk li
chaam. Na de dood komt men plotseling
tot het besef: hé wacht eens even, ik ben
er nog, ik leef gewoon verder, zij het zon
der stoffelijk lichaam. Wie dit allemaal
goed beseft gaat verdriet om het verlies
van iemand heel anders verwerken, gaat
anders tegen het leven aankijken. Hemel
dat is als je je na de dood lekker voelt, je
zelf kunt accepteren zoals je bent. Houd
je emotionele toestanden vast, als geest,
dan heb je het daar net als hier op aarde".
Dan laten ze tafels zweven, maken ze
klopgeluiden?
Van de Kam schiet in de lach. "Ik heb
dat nog nooit mogen waarnemen. Maar
als een geest zich voldoende materiali
seert zijn wel bepaalde verschijnselen
mogelijk. Ach, dansende tafels... Onzin!
Daar ben ik heel nuchter in. Enige tijd
geleden zou zoiets zijn gebeurd in Over-
vecht, tijdens het zogenaamde glaasje
draaien. Een meisje raakte pp een gege
ven moment in doodsangst en daardoor
ontstonden in dat groepje allerlei onge
controleerde frustraties, waardoor men
toch eigenlijk lijfelijk die tafel liet dan-
"Er lopen te veel mensen rond die zwe
ven. Ze zeggen dan dat zij spiritist zijn,
maar hebben zich niet in de achtergron
den verdiept. Vaak verwacht men ook
hoogstaande boodschappen van gene zij
de. Maar als iemand in leven een gewoon
mens was, dan blijft hij dat na de dood.
Voorbeeld. Een moeder die altijd over-
bezorgd was, zo van: doe je jas dicht, doe
een sjaal om. Wat denk je dat de bood
schap was die zij via het medium in een
seance doorgaf: precies: Kind doe je jas
dicht. Maar het heeft lang geduurd voor
dat de betrokkene die boodschap oppik
te".
Schuldcomplexen
Van de Kam is opgevoed in een streng
katholiek gezin. Zegt dat hij daaraan
schuldcomplexen heeft overgehouden.
"Katholieken zijn in onze vereniging in
de meerderheid. De omgang met al die
heiligen die wonderen konden doen,
maakte het mij in ieder geval makkelij
ker om met paranormale verschijnselen
om te gaan. Dan denk je: als die en die
heilige dat kan, dan kan mijn grootvader
die in dezelfde hemel is dat ook".
"Vroeger was je braaf als je maar deed
wat de pastoor of dominee zei, maar toen
het kerkelijk leven begon te tanen kreeg
je de enorme toeloop tot baghwans en
goeroes en vervolgens kwam het para
normale sterk in de belangstelling. Vaak
op een verkeerde manier. Mensen willen
dat de geesten ons vertellen wat we moe
ten doen en laten. Maar mooi dat de gees
tenwereld daar niet aan begint. Die zegt:
zoek het zelf maar uit, het gaat om je ei
gen bewustwording, je eigen verant
woordelijkheid, om jouw beslissingen.
Een tijdje terug vroeg iemand mij: waar
om geeft gene zijde geen oplossing voor
het aids-probleem? Ik zei: omdat het
aids-probleem geen probleem voor ge
ne zijde is maar voor óns. Wij moeten ons
meer bewust gaan worden van de vraag:
hoe springen wij om met onze seksuali
teit, waar is seksualiteit eigenlijk voor
bedoeld?".
U bent wel erg goed op de hoogte van
hoe men aan gene zijde denkt.
"Omdat ik mij in de materie heb ver
diept. Ieder mens heeft exact dezelfde
mogelijkheden. Iedereen heeft het in
zich, al moet ik toegeven: iedereen kan
tekenen en zingen, maar dat wil nog niet
zeggen dat we allemaal een Rembrandt
of Maria Callas kunnen worden".
Toch proef ik in wat u zegt het ge
vaar dat u net als geestelijke leiders in
kerken precies weet hoe er daarboven
wordt gedacht en gehandeld.
"Het is voor wie zich erin verdiept he
lemaal niet zo moeilijk om te bedenken
wat eigenlijk de opzet van dit hele leven
is en de samenhang van al datgene wat
we kunnen waarnemen. Verdieping, be
wustwording en interpretatie, daar
draait het om. Spiritisme is een religie in
de betekenis van het zien van de samen
hangen tussen alles wat we kennen en
een hele hoop wat we niet kennen. Het
kan ook een filosofie worden genoemd".
Worden tijdens de samenkomsten
ook wel liederen gezongen?
"Jazeker, in Amsterdam wordt elke sa
menkomst geopend met een lied'.. Het
verschilt per afdeling. Er bestaat een ei
gen bundel en daarin staan liederen
waarvan ik denk: die zijn zo overgeno
men uit de gereformeerde kerk, de tek
sten zijn alleen een beetje aangepast. Een
eigen zangcultuur hebben wij spiritisten
niet. We kennen ook het gebed. In Am
sterdam wordt elke zondagmorgen een
overdenking gehouden, in Utrecht om
de veertien dagen. Die overdenkingen
zijn belangrijk. Vergeet niet dat heel ve^l
van onze leden afkomstig zijn uit de kef-
ken".
Medium J
Bent u ook een medium?
"We hebben in Nederland een lijst vati
honderd vijftig mediums. En daar sta ik
niet op. Het zijn mensen die heel gevoë-
lig zijn voor de geestenwereld. Beweerd
wordt dat ik een medium ben, maar ik
wil er nog niet aan. Ik ben medium via
mijn lezingen. Misschien ben ik voor die
seances toch iets te nuchter, of te onze
ker. Bang vooral dat ik mensen met iets
opzadel. Ik heb er niet zo'n behoefte aan
zo voor een zaal te staan. Privé kun je
veel meer tegen mensen zeggen. Je komt
in die bijeenkomsten ook nógal eens
exhibitionisme tegen. Dat zie ik als een
reëel bezwaar".
Het medium Hofman is het die avohÜ
van de seance helemaal niet eens met de
aanwezigheid van een fotograaf en ver
slaggever: "Absoluut geen foto's van mij.
Ik heb heel slechte ervaringen met de
pers". En hij plukt aan het slot van de bij
eenkomst een ernstige waarschuwing
aan het adres van voorzitter Van de Kam
uit het dodenrijk: "U moet zich niet te
druk maken. U loopt in de vereniging
veel te hard van stapel. U bent teveel met
één doel bezig".
Van der Kam weet niet wat hij daar
mee aan moet. Wat geprikkeld zegt hij:
"Werkelijk ik begrijp daar niets van. Ik
maak me namelijk helemaal niet druk.
Dat ligt niet in mijn aard. Ik werk er al
leen maar aan de vereniging weer goed
op de rails te krijgen".
