De mythe van de Rode Khmer Dolman mist het scherpe debat in de Kamer Conciliair proces kern van musical I REPORTAGE i 'Het beleid was een rationele poging om een ideaal te realiseren' goed zakenman kent de prijs van zijn auto kosten I4£imsteeg Auto Lease 'Dichte kerk sektarisch' WOENSDAG 16 MEI 1990 GEESTELIJK LEVEN Van IPS-correspondent Jolke Oppewal AMSTERDAM - Cambodja ging ruim drie jaar gebukt onder het ongekende terreurbewind van de Rode Kh mer. De leider van de Rode Khmer, Pol Pot, ging de ge schiedenis in als de man die verantwoordelijk is voor de beruchte 'Killing Fields'. Politicoloog Roel Burglcr pro beerde de afschuw voorbij te gaan. Hij ging op zoek naar de waarheid achter de gruwelverhalen en zocht een ver klaring voor het geweld waarvan de Rode Khmer zich bediende. Hoe konden mooie idealen verworden tot massagra ven, vraagt Burgier zich af in zijn proefschrift 'De ogen van de ananas', waarop hij gisteren promoveerde aan de Katholieke Universiteit Nijmegen. Bijna tien jaar lite ratuurstudie leverde geen eenduidig antwoord. Daar voor is de geschiedenis te complex. Maar de sleutelwoor den zijn wantrouwen en arrogantie. aantal tussen de 700.000 en een mil joen ligt, van wie vijftien tot dertig procent door oorlog, geweld en ter reur. De rest van de slachtoffers is gevallen door honger, ziekte en uit putting. "In de media is het beeld opgeroe pen dat alle intellectuelen onder Pol Pot vermoord zijn; dat alle tempels vernietigd zijn; dat de Rode Khmer strijders als een stelletje bruten door het land trokken, gewapend met bijlen en knuppels en iedereen de hersens insloegen; dat alle wes terse goederen kapot werden gesla gen. Een beeld waarin de volstrekte waanzin en irrationaliteit aan de macht leken te zijn. Maar dat klopt niet. Het beleid was een hele ratio nele poging om, op weliswaar ex treem radicale manier, een ideaal te verwezenlijken", aldus Burgier. Macht Het socialistisch experiment in Cambodja was niet een poging tot 'auto-genocide' van een stel gek ken, vindt Burgier. De terreur dien de een duidelijk doel, namelijk con solidatie van de macht. "Het moor den was niet bedoeld om hele bevol kingsgroepen uit te roeien, maar om de andere leden van die groepen schrik aan te jagen en hen onder discipline te houden", aldus Bur gier. Dit is volgens hem een groot verschil met bijvoorbeeld de uit roeiing van de joden die Hitier voor ogen stond. Een van de eerste daden van het nieuwe regime in 1975 was de totale ontvolking van de steden. Iedereen, De eerste opgave bij de studie van Cambodja is de feiten van de my thes te onderscheiden. Betrouwba re bronnen over Cambodja zijn schaars. Ten tijde van Pol Pot was het land vrijwel afgesloten van de buitenwereld. De berichtgeving was gekleurd. Belangrijke bronnen waren de vluchtelingen in Thai land, vaak mensen uit de midden klasse en hoger, die juist het meest te lijden hadden van het regime van de Rode Khmer. Een fraai voorbeeld van deze ver tekening noemt Burgier, momen teel free-lance fotograaf, de verha len die zijn opgetekend uit de mond van wezen in vluchtelingenkam pen. De kinderen vertelden dat hun ouders gedood waren, vaak zelfs dat ze dat met eigen ogen hadden ge zien. Maar achteraf is gebleken dat tweederde van die vermoorde ou ders weer is opgedoken en herenigd met hun kinderen. "Vluchtelingen moeten hun vlucht enigszins recht vaardigen. Bovendien spreken de meeste journalisten geen woord Khmer en zijn ze niet in staat de vluchtelingen onafhankelijk te in terviewen", aldus Burgier. Het aantal doden onder Pol Pot is onderwerp van voortdurende spe culatie. Nog steeds doen cijfers de ronde dat van de zeven miljoen Cambodjanen er drie miljoen het le ven zouden hebben gelaten. Bur gier noemt dat cijfer sterk overdre ven. Na een nauwkeurige vergelij king van alle beschikbare bronnen komt hij tot de conclusie dat het Een 'herdenkingsmonument' aan het terreurbewind van de Rode Kh mers: wantrouwen en arrogantie leidde tot een massaslachting onder de Cambodjaanse bevolking. (foto ap> inclusief zieken en bejaarden, moest de stad verlaten en zich op het platteland vestigen. Het belang rijkste motief hiervoor was dat de nieuwe heersers bang waren het mogelijk verzet onder de stadsbe volking niet de baas te kunnen. Het hele denken van Pol Pot en de Rode Khmer is doordrenkt met een ijzeren vertrouwen in het eigen gelijk en een diep geworteld wan trouwen tegen alle buitenstaanders. Teruggekeerd na hun studie in Frankrijk kwamen de linkse intel lectuelen in het Cambodja van prins Norodom Sihanouk niet aan de bak. Elke vorm van politieke oppositie was verboden en in maatschappe lijk opzicht voelden ze zich geblok keerd. Het wantrouwen dat de Rode Kh mer tegen de Vietnamezen koester de was zo mogelijk nog groter dan dat tegen Sihanouk. De Rode Kh mer stelde zich de herrijzenis van Angkar, als een socialistisch en on afhankelijk Cambodja, voor ogen. "Het nationalisme is altijd sterk on derbelicht geweest in linkse theo rievorming. Verbaasd vraagt men zich af hoe socialistische broeder landen als Vietnam en Cambodja met elkaar in oorlog kunnen raken en concludeert dan dat een van bei de blijkbaar van de rechte leer is af geweken. Maar het nationalisme is onderhuids altijd een drijvende kracht geweest". Wantrouwen In 1963 trokken Pol Pot en zijn ge trouwen zich terug in het noordoos ten van Cambodja, waar ze alleen de steun hadden van de geïsoleerd wo nende bergvolken. Ook binnen ei gen gelederen was het wantrouwen groot. Dan komt er volgens Burgler een moment waarop het terreurap- paraat zichzelf gaat voeden. De ene afgedwongen bekentenis leidt tot de andere en uiteindelijk vallen er steeds meer doden binnen de ran gen van de partij zelf. Onder Pol Pot werden zo hele regio's en hele mi nisteries gezuiverd van verdachte elementen. Het regime heeft hier mee zijn eigen ondergang bespoe digd, doordat de machtsbasis steeds smaller werd. Naast het wantrouwen ziet Bur gier de intellectuele arrogantie als belangrijkste voedingsbodem voor het geweld. "De intellectuelen zien terecht in dat het slecht gaat met boeren en arbeiders. Maar vervol gens denken ze zelf te kunnen bepa len hoe de wonderschone toekomst voor die groepen eruit ziet". Na ruim driejaar maakte de Viet namese invasie een voortijdig einde het 'onfeilbare bewind'. Maar het spookbeeld van de Rode Khmer is nog steeds niet verdwenen. Bin nen de verzetscoalitie vormt de be weging momenteel de sterkste groep. Volgens Burgler heeft het geen zin hen buiten te sluiten. "De gewone Cambodjaan is er mee ge diend dat er zo snel mogelijk vrede komt in het land. Als je de Rode Kh mer niet opneemt in een toekomsti ge voorlopige regering is iedere brug die organisaties als de Novib helpen bouwen binnen een week weer opgeblazen". DEN HAAG (ANP) - De politiek in Den Haag wordt in de toekomst "minder belangrijk". Een deel van de taken wordt straks overgenomen door het Europees parlement. Ook zullen de gemeenten steeds meer taken en bevoegdheden overnemen. En dat vergt aanpassing van de Haagse parlementariër. "Het zal meer de taak worden van de parlementariër om te fungeren als een olieman", stelt oud-voorzitter van de Tweede Kamer Dick Dolman. De parlementariër moet beschikken over goede contacten. Aan de ene kant in Brussel/Straatsburg, aan de andere kant bij de gemeenten. In Europees verband krijgt de Ne derlandse parlementariër te maken met een "ingewikkelder communi catiesysteem", waarin hij zijn weg moet kunnen vinden. "Hem of haar valt iets op in Brussel. Bij voorbeeld minister X verwaarloost de Neder landse belangen in de raad zus of zo. Dan is het zijn plicht om die minis ter eens na te lopen. Is hij lui? heeft hij de verkeerde politieke ideeën of heeft hij de verkeerde ambtenaren om zich heen? Dat moet hij niet overlaten aan de parlementariër in Straatsburg". Een soortgelijk verhaal gaat op voor de gemeenten, aldus Dolman. "Bij bijvoorbeeld de discussie over sociale vernieuwing en vooral het aspect van decentralisatie (de ge meenten moeten het beleid uitvoe ren, red.) daarin, kan de Haagse par lementariër het niet laten bij alge mene, mooie uitspraken. Men moet zich ook plaatselijk goed op de hoogte stellen; hoe een en ander in feite uitwerkt. En dat is veelal de tailwerk", stelt Dolman. Dolman fungeert sinds 14 sep tember van het vorig jaar als PvdA- lid van de Tweede Kamer 'in de luwte'. Die dag werd hij met een verschil van zeven stemmen wegge stemd als voorzitter van de Tweede Kamer, een functie die hij tot op dat moment tien jaar had bekleed. Dol man werd opgevolgd door voorma lig minister van onderwijs W. Deet- man (CDA). De gang van zaken rond het "abrupt" einde aan zijn voorzitter schap heeft hem op z'n zachtst ge zegd verrast. "Feiten zijn dat sinds de invoering van de evenredige ver tegenwoordiging het al zes maal was voorgekomen dat de voorzitter, binnengekomen als voorzitter vanuit de grootste fractie, terugge komen en herkozen is, terwijl zijn partij niet meer de grootste was. Twee keer betrof dat mijzelf, in '81 en '86. Het was logisch geweest als dat ook de zevende keer was ge beurd, tenzij men bezwaren tegen mijn beleid had gehad. Die heeft men niet aangevoerd". Wat hem het heeft verbaasd, is dat de VVD steun gaf aan CDA-kandidaat Deetman. "De VVD was door het CDA het ka- weer", zegt Dolman. Hij wenst in ie der geval te betwisten dat de huidi ge vice-voorzitter Scholten een saaie man is. Hij heeft Scholten meegemaakt als Kamerlid en als staatssecretaris. "Ik houd tegen dat hij saai is. Dat vind ik absoluut niet. Hij is een goede debator. strak, de gelijk maar ook scherp. Hij is overi gens een van diegenen en dat heeft hij gemeen met Alders (minis ter van milieubeheer, red) die wanneer het spannend wordt een zenuwkuch hebben". binei uitgewerkt, kan men wel zeg gen". Geloof Zat er dan iets anders achter, dan louter en alleen de in het openbaar uitgesproken CDA-argumenten dat het "tijd werd voor een jongere" en dat het CDA na de verkiezingen de grootste fractie was geworden? Haalde het CDA bij voorbeeld als nog haar gram voor Dolmans in het verleden uitgesproken, ongezouten meningen over zaken als de paus, de kerk en het geloof? Van Dolman zal men het niet ho ren. Hij zegt niet anders te weten dan wat in het openbaar naar voren is gebracht. Hij heeft het van het CDA geen andere redenen gehoord en heeft daarnaar ook niet ge vraagd. "Ik heb er wel een idee over, maar daar doe ik geen uitspraak over. Over alles wat niet in het open baar is gezegd, ga ik niet specule- Dolman was overigens toch al van plan in een hernieuwde periode als kamervoorzitter uit te kijken naar een andere werkkring. "Veran dering van lucht" na op de kop af twintig jaar lid te zijn geweest van de Kamer. Dat moment brak dus eerder aan dan verwacht. 'Gewoon' Kamerlid blijven was niet aan de orde, vooral omdat hij net tien jaar onpartijdig voorzitter was geweest. "Ik had het gevoel dat dit voor mij onnatuurlijk zou zijn, vooral mijn eigen partijdigheid ken nende. Als ik dan terug zou zijn iri de Kamer, dan zou ik ook van dik hout planken gaan zagen. En dat is niet goed voor iemand die voorzit ter is geweest". Nijmegen Het moest een onpartijdige functie worden. Dolman solliciteerde naar het burgemeesterschap van Nijme gen. Dat ging niet door om "een complex van redenen". Hij was ge vraagd voor nog een andere functie. Welke dat was wil hij niet zeggen. In ieder geval niet die van commissa ris der koningin in Noord-Holland. "Als ik al had willen solliciteren, dan had ik moeten wachten tot het voorjaar van 1992. Ik had er geen zin in tot dan te wachten". Het werd het lidmaatschap van de Raad van State, een functie die hij zegt te beschouwen als zijn "eindstation". Dolman is er blij mee. "De Raad van State kwam pas hater, toen de sollicitatie naar Nijmegen al liep. Achteraf zou ik toch de voorkeur hebben gegeven aan de Raad van State boven het burgemeesterschap van Nijme gen". Het was in de Tweede Kamer de laatste jaren wat "saai" geworden, vindt Dolman. Valt er in de Raad van State dan veel opwindends te beleven? "Dat zien we dan wel Lof op dit punt voor zijn 'baas'. Dolman moet hartelijk' la chen om het gerucht op het Binnen hof dat voorziet in zijn opvolging van Scholten. Van een dergelijk draaiboek weet hij niets. "Het zou wel buitengewoon aanmatigend zijn, ik ben nog niet eens geïnstal leerd, om mij nu al over een eventu ele volgende fase uit te spreken. Men moet zich in iedere functie eerst bewijzen, voordat men alleen al mag denken aan een volgende stap". Tak tak tak Dolman staat bekend als een lief hebber van een goed en scherp de bat. Wat dat betreft is hij de laatste jaren niet verwend, vindt hij. "Vroe ger was dat in de Tweede Kamer, naar mijn gevoel, beter. Vooral in de jaren zeventig. Korte interrupties, mitrailleur-debatjes, tak, tak, tak. Dan zat ik te genieten". Dolman heeft een politieke ver klaring voor het feit dat de saaiheid ook met het aantreden van het nieu we kabinet van CDA en PvdA niet is doorbroken. Vooral de PvdA-ers willen zichzelf en coalitiegenoot CDA niet in verlegenheid brengen, meent hij. "Men is nog in gesprek, om niet te zeggen in onderhande ling". De voormalig kamervoorzitter is daar niet blij mee. "Ik meen dat het heel goed mogelijk is ook als een en ander nog niet is geregeld daar toch in het openbaar een en ander over te zeggen. Ik begrijp wel dat er grenzen zijn; dat er dingen zo gevoe lig liggen dat je extra moet oppas sen. Maar ook wanneer de oppositie een kans voorbij laat gaan, moeten de regeringspartijen niet denken: hè, ze hebben het er niet over. Het is stil gebleven, dat is mooi. Het is nooit mooi als het parlement stil is". Maar wat niet is, kan nog komen. En er komt iets, voorspelt Dolman. "Natuurlijk gaat er wat gebeuren, de komende maanden. Vooral bij een gewijzigde samenstelling van een kabinet, moet men even wach ten. Maar ik weet zeker dat er de ko mende maanden meer gebeurt, en dat er ook in de Kamer meer heisa zal komen". Maij-Weggen Wat dat betreft is het spraakmaken de optreden van verkeersminister Maij-Weggen bij Dolman in de smaak gevallen. "Eerst had je dat gedoe met Alders (die zich op het terrein van verkeer en waterstaat had begeven en door Maij-Weggen in de Kamer scherp werd terugge floten, red). Ik vond dat naar meer •smaken. En dat meer kwam bij de begrotingsbehandeling. Ik had de indruk inderdaad dat Jorritsma van de WD als woordvoerder van de oppositie verrast.was en daardoor minder hard is teruggekomen dan wenselijk en mogelijk was. Ze kan het ook best. Maar het is een mooie illustratie dat de Kamer dergelijke, scherpe debatten niet meer gewend Daarom least hij bij Tel.071-317436 Dominee Westera schreef verhaal KATIJK AAN ZEE Mensenrechten worden geschonden, de samenleving valt in tweeën en het leefmilieu wordt ernstig be dreigd... Zo staan de zaken ervoor op het landgoed Van Ou- denaerde, wanneer rentmeester Rijk de Smijter de leiding heeft. Vrijdagavond komt zijn wanbeleid aan het licht tijdens de musical 'Naar de andere wereld' in Katwijk aan Zee. Toen de heer Van Oudenaerde be sloot een lange reis te maken, nam De Smijter de gelegenheid te baat om van het wat slaperige landgoed een efficiënte onderne ming te maken. Binnen afzienba re tijd werd het een verstedelijkte agglomeratie, met verkeersover last en smog, intensieve veehou derij, zure regen, vervuiling, cha- Het verhaal krijgt een andere wending wanneer Engelien, dochter van de rentmeester, zich haar gelukkige jeugd herinnert en naar die verloren wereld op zoek gaat. Zij ontdekt een land van pure armoede en ellende, waar zij Commer Verpaupere ont moet. Al spoedig komt het twee tal tot het besef dat zij elkaar no dig hebben om een menswaardi ge samenleving op te bouwen. Bij de zittende managers vin den de twee weinig gehoor. Als de heer terugkomt, zal alles wel weer in orde komen, zo klinkt het. Of zoals de rentmeester het zegt: "We gaan met ons allen naar de andere wereld...". Engelien en Commer beamen dat, maar reali seren zich dat zij daar hier en nu aan moeten werken. Het kan luk ken, zo lang iedereen maar in goe de harmonie wil meewerken. Dit is de boodschap van 'Naar de andere wereld'. Het stuk werd geschreven door ds. Mies Weste ra-Franke van de hervormde deelgemeente 'De Rank' in Kat wijk aan Zee, samen met haar eega (muziek) en zwager. De be doeling van de musical is de the ma's van het conciliair proces gerechtighied, vrede en behoud van de schepping onder de aan dacht te brengen. 'Wij doen dat op een ludieke zodat ook mensen die misschien niet te bereiken zijn met zwaarwichtige boodschap pen de ogen opengaan". Het is niet de eerste keer dat de predi kant met man en zwager een mu sical met een boodschap schreef. In 1978 werd in de Vredeskerk in Leiden al het stuk 'Vast recht op losse schroeven', over een nieuwe levensstijl opgevoerd, terwijl do minee Westera op verzoek van de Nederlandse Christen Vrouwen Bond (NCVB) het jubileumstuk 'Buitenspel in Binnenkerke' schreef. Dominee Westera licht de op voering van het wanbeleid van de rentmeester toe: "We denken dat het niet genoeg herhaald kan wor den hoe belangrijk het is zich voor het conciliair proces in te zetten. Als we zien wat er nog in de wereld en in ons land gebeurt aan, onrècht, aan haat en strijd, aan achteloos omgaan met de rijkdommen van moeder Aarde!" Toch ziet ze ook lichtpuntjes. "Mischien klein, maar een begin: Oost-Europa, Zuid-Afrika, eman cipatiebewegingen, bescherming van de natuur. We hopen dat deze musical iets kan bijdragen aan het aanwakkeren van die licht puntjes, vlammetjes". Het stuk wordt op diverse plaatsen opge voerd; onlangs in Dubbeldam, binnenkort op de kerkendag in Leiderdorp en er kwam zelfs een bestelling van het script uit Indo nesië. De musical wordt vrijdagavond opgevoerd door leden van 'De Rank' in het Pieter Groen College (Helmbergerweg 10). Aanvang acht uur. ROTTERDAM (ANP) - Een gró te-stadskerk die alleen haar deu ren openzet voor de eigen ge meenteleden, is een sektarische kerk. De vluchteling, de vreem deling, de aidspatiënt en niet te vergeten de kunstenaar moeten er welkom zijn. Aldus Donald Reeves, predi kant in de St. Jameskerk in hartje Londen, gisteren op het interna tionale congres 'Church in the Ci ty' te Rotterdam. De kerk in de wereldstad moet volgens hem een plaats van gastvrijheid, vie ring en protest zijn. Een plek van verzet tegen de verderflijke kapi talistische geest die in de nabijge legen winkelcentra ("de nieuwe kerken") rondwaart. Een kerk die zich zo opstelt, zoals Reeves' eigen kerk aan het Piccadilly Circus, wordt door de regering als "gevaarlijke vijfde kolonne" beschouwd en ook de institutionele kerken bekijken dit soort broeihaarden met grote arg waan. "De Anglicaanse Kerk is te gen elke verandering. Ze wordt boos als je iets voor het konink rijk wilt doen". Het congres is georganiseerd door het Rotterdamse oecume nisch Laurensberaad, in samen werking met de partnergemeen ten in Dresden en Coventry. Het beraad heeft al vele jaren contact met deze steden, die net als Rot- 'Grote mensen kwartetten met bijbelverhalen' ALPHEN AAN DEN RIJN - "Door de verhalen in de bijbel te historiseren, hebben we ze van hun openbaringskarakter ontno men. We hebben ermee leren kwartetten. De verhalen zijn al leen maar interessant, niet meer heilsgeschiedenis". Dit benadrukte ds. Nico ter Linden van de Westerkerk in Am sterdam, gisteren tijdens een le zing in Alphen aan den Rijn. Ter Linden, bekend van zijn verhalen op tv, krijgt naar eigen zeggen vaak te horen: "Nu begrijp ik waarom ik die verhalen vroeger als kind zo mooi vond". Op zoek naar de oorzaak van dit verschijnsel kwam Ter Linden tot de conclusie dat grote mensen de 'tweede naïviteit' moeten leren, de 'weetjes' voorbij moet leren gaan. "Als je op school leert dat water HoO is, dan wandelt Jezus niet meeï op het water, maar uitje gezichtsveld". Alleen wanneer de lezer in de bijbelverhalen mensen van vlees en bloed en hun lotgevallen her kent, kan zo'n verhaal hem een spiegel voorhouden. Ook openen ze een religieus perspectief op de werkelijk en ons eigen innerlijk, zo meende Ter Linden. De predikant wierp vorig jaar een knuppel in het theologenhok door van verhalen in de bijbel te zeggen dat ze 'wel waar', maar 'niet echt gebeurd' zijn. "Het is geen bijbelse geschiedenism, maar het zijn verhalen over men sen zoals u en ik", aldus Ter Lin den gisteren. Lamping: ...nog enig krediet... terdam in de TVeede Wereldoor log zijn gebombardeerd. Ds. Anton Lamping, predikant van de Rotterdamse Laurenskerk en voorzitter van het Laurensbe raad, vindt dat de kerk in de grote stad zich vooral moet richten op mensen die in het centrum wer ken of er congressen en vergade ringen bezoeken. Tevens moet zij oog hebben voor de binnenwan delende toerist en de afgedwaal de gelovige die uit nostalgische overwegingen nog eens een be zoek brengt, aldus de predikant die ook jaren in Leiden heeft ge werkt. Ondanks de voortschrijdende ontkerkelijking heeft de kerk nog enig krediet bij de mensen, aldus Lamping. Dat blijkt bijvoorbeeld uit de druk bezochte kerstnacht diensten en de vele anonieme pastorale gesprekken die worden gevoerd met mensen die op een doordeweekse dag de grote stadskerk zijn binnengelopen. De kerk moet zuinig zijn op deze "restanten van een christelijke cultuur". Vrouw als priester. Met een meerderheid van 69 procent van de geestelijke leden en van 80 procent van de leken-leden heeft de synode van de Anglicaanse Kerk van Ierland gisteren aan vaard dat vrouwen tot priester en bisschop kunnen worden be noemd. Morgen wordt de defini tieve stemming gehouden. Parodie. Over 'de parocie in de Hebreeuwse literatuur' spreekt dr. A. Gebhard van voor de Leid- se afdeling van het Genootschap Nederland-Israël. Aanvang acht uur in de bovenzaal van de syna goge (Levendaal 14). Beroepingswerk Hervormde Kerk: aangenomen naar Purmerland en Den lip (part-time) G. H. H. Notermans kand. Westeremden. Gereformeerde Kerken: beroepen te Arnhem drs. C. Bouma Kamerik. Gcrcf. Kerken vrijgemaakt: beroe pen te Hoek drs. J. B. de Rijke kand. Duiven. Nederlands Gcrcf. Kerken: aangeno men naar Deventer i.c.m. Langeslag G. J. Lakerveld Haren. Gereformeerde Gemeenten: be dankt voor Randburg (Zuid-Afrika) A. B. van der Heiden Doetinchem. Dolman: ...parlementariër wordt een soort olieman...

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 2