Sliireen Strooker in
Leidse Schouwburg
Vijf miljoen extra
voor letterenbeleid
Louis van Gasteren wint
L.J. Jordaanprijs 1990
Zitvlees voor theaterpoëzie
DALI-TENTOONSTELLING
Knap maar kaal optreden Wijns
'Vervalsing
Frans Hals
misleidend'
Na vier jaar terug met stuk Fassbinder
Na vier jaar werken achter de schermen is Shireen
Strooker (54) terug op het toneel. Zij draagt de
verantwoordelijkheid voor de regie van 'De bittere
tranen van Petra von Kant', een co-produktie van Het
Zuidelijk Toneel en de Stichting Strooker. 'De bittere
tranen van Petra von Kant' zullen aanstaande zaterdag
vloeien in de Leidse Schouwburg.
VLISSINGEN (GPD) - Strooker
speelt zelf een zwijgende rol in dit
uit 1971 daterende stuk van de in
1982 overleden Duitse theaterma
ker en cineast Rainer Werner Fass
binder. "Wat mij aanspreekt is de
onverbiddelijkheid van het gege
ven, het feit dat het over liefde gaat,
over de wanhoop die ongelukkige
liefde met zich meebrengt en dat
het zich afspeelt tussen vrouwen,
zonder dat het een vrouwenstuk is
of een uitgesproken lesbisch gege
ven heeft. Fassbinder heeft daar
voor gekozen omdat hij zegt dat
vrouwen interessanter zijn wat be
treft het kunnen tonen van hun
emoties, dat zij zich meer vrijheden
permitteren en zich in dergelijke si
tuaties meer durven laten gaan dan
mannen. Waarschijnlijk heeft hij
iets over zichzelf, over zijn eigen le
ven willen vertellen".
"Natuurlijk zou het verhaal zich
ook tussen mannen hebben kunnen
afspelen, maar het is leuk om in het
theater te laten zien- dat er de moge
lijkheid is toe te geven aan bepaalde
emoties, in plaats van deze te onder
drukken. Ik denk dat je bij mannen
alleen zou zien dat ze vluchten in al
cohol, drugs of carrière. Hier wordt
ook pittig gedronken, maar het is
toch anders".
Centraal in het stuk staat de suc
cesvolle mode-ontwerpster Petra,
wier eerste man is overleden. Van
haar tweede laat zij zich scheiden,
en ze voedt alleen haar dochtertje
door
Frans P.J. Doeleman
op. Dan raakt zij verliefd op de veel
jongere Karin. De verschillen tus
sen deze twee vrouwen blijken ech
ter niet te overbruggen en uiteinde
lijk kiest Karin voor zichzelf. Petra
wordt overmand door gevoelens
van wanhoop en onmacht, waar
haar omgeving - moeder, dochter en
vriendin - zich geen raad mee weet.
Alleen haar assistente Marlène, ge
speeld door Shireen, lijkt haar on
der deze omstandigheden nog tot
steun te zijn.
Gemotiveerd
"Regisseren en spelen is te combi
neren als je zo'n team hebt als ik,
waarvan speelsters onafgesproken
tijdens de repetities in de bedrijven
waarin ze zelf niet aan bod kwamen,
mijn rol overnamen. Je kijkt naar
hen en ziet wat de kracht is, wat je
ervan kan gebruiken en wat je zelf
kan uitvinden. Dan gaat het er niet
meer om wat van mij is en wat van
jou, dat loopt in elkaar over, dat ben
ik gewend van vroeger. Vlak voor
de openbare generale repetitie ben
ik pas echt gaan meespelen."
Shireen Strooker was in de glorie
jaren (1972-1985) één van de steun
pilaren van het Amsterdamse Werk-
teater. "Wat ik daar gedaan heb,
gaat altijd door. Het enige verschil
is, dat ik nu geen vaste groep heb
die dag en nacht bij elkaar is. Ik heb
subsidie voor één, hooguit twee
produkties per jaar. Het gaat om de
sfeer waarin je werkt, van een col
lectief waarin niets wordt gedaan
wat indruist tegen het wezen van ie
mand anders".
"Er is géén idee van een speler,
een techicus of zelfs een assistent
dat niet serieus wordt genomen.
Daardoor wordt het een veel rijker
produkt en draagt iedereen mede
de verantwoordelijkheid. De men
sen moeten zélf ontdekken en ge
motiveerd zijn. Ik ben weliswaar
degene die ervóór zit, de opdrach
ten geeft en de compositie bedenkt,
maar dat kan ik niet zonder geïnspi
reerd te worden".
"Er moet ook een basis van ver
trouwen zijn. Soms lijkt het of ik ie
mand durf te vragen in een zwem
bad te duiken waarvan je niet weet
of er water in staat. Als je merkt dat
de spelers daar gewoon ja op zeggen
en dat zonder discussie gaan probe
ren, dan wordt er iets geboren wat
veel waarde heeft. De methode van
het Werkteater is meegegroeid met
mij, met mijn ontwikkeling en met
de tijd. Maar het blijven dezelfde
wortels, voor mijn manier van wer
ken is dat de ideale basis".
Hand
Shireen Strooker regisseerde dit
seizoen Tussen ons van Alan Ayck-
bourn bij het Nationale Toneel en
Bouvard en Pécuchet naar de ro
man van Gustave Flaubert bij haar
eigen stichting. Zij vindt het heer
lijk om nu ook weer zelf te spelen in
Petra von Kant. "Dat mensen die je
niet kent komen kijken, is het mooi
ste wat er is, omdat het 'levend' ge
beurt, terwijl zij erbij zijn. Het is een
gebeurtenis die zich in dit geval be
weegt tussen lachen en huilen, die
DEN HAAG (GPP) - Voor het let
terenbeleid wordt de komende
twee jaar een extra bedrag van 5
miljoen gulden vrijgemaakt. De
P.C. Hooftprijs (letterkunde) en de
Theo Thijssenprijs (jeugdliteratuur)
worden opgetrokken tot 100.000
gulden (zijn nu: 25.000 gulden).
Dit staat in de Letterenbrief die
minister Hedy d'Ancona van cul
tuur gisteren naar de Tweede kamer
heeft gestuurd. De uitbreiding van
het letterenbudget - van 13 miljoen
nu naar 18 miljoen in 1992 - is moge
lijk door het besluit van de minister
de huidige leenvergoedingsrege-
ling van de welzijnswet met ingang
van 1 januari 1992 te vervangen
door een type leenrecht dat een au
teursrechtelijke basis heeft. Ook zal
het letterenbeleid verder worden
verstevigd.
De minister wil, aldus de brief,
een Fonds Literaire Produkties in
stellen dat belast wordt met subsi
die-activiteiten voor literaire boek
uitgaven, literaire tijdschriften en
de zogenaamde klassiekenreeksen.
Tevens moet dit fonds zorgdragen
voor de promotie van vertalingen
en de taken overnemen van de
Stichting Literaire Vertalingen (de
subsidiëring van deze stichting
wordt, heeft WVC onlangs laten we-
je samen met het publiek beleeft en
die de mensen misschien een iets
helderder kijk geeft op hun eigen le-
"Als je dan merkt, zoals in IJmui-
den, dat in een ongelooflijk volle
foyer na afloop groepjes twee uur
zitten te praten en heftig discussië
ren over het stuk, dan vind ik dat
n vertrouwen tussen jou e
meesterlijk. Dat komt gewoon om
dat het over een onderwerp gaat
waar iedereen in zijn leven wel eens
mee te maken krijgt. Laatst kwam
de dienstdoende brandweerman,
die de hele avond op zijn hurken
tussen de coulissen had gezeten, na
afloop naar ons toe en gaf ons alle
maal een hand".
ten, beëndigd). Het fonds kan be
schikken over 2 miljoen gulden per
jaar; over de inrichting ervan wordt
de Kamer nog nader geïnformeerd.
In de brief staat voorts dat het
budget voor het Fonds voor de Let
teren zal worden uitgebreid met
770.000 gulden. Verder blijkt dat de
minister de Letterennota van no
vember 1988 van voorganger minis
ter Brinkman vrijwel geheel over
neemt.
Minister d'Ancona onderscheidt
drie onderdelen: het speciale be
leid, het algemene beleid en de be
vordering van leescultuur. Ze wijst
op de samenhang tussen het drietal.
Daarbij vindt zij lezen belangrijk
voor het functioneren van mensen
in de samenleving en voor het de
mocratisch gehalte van die samen
leving.
Het eerste onderdeel betreft de li
teraire auteurs en produkties. Het
tweede gaat over de boekenmarkt
in het algemeen met onder andere
boekenprijs, btw-tarief en leen
recht. Bij het derde onderdeel gaat
het niet alleen om het lezen van lite
ratuur, maar ook om het lezen in het
algemeen. Hierbij zijn onder meer
van belang: bibliotheken, de (elek
tronische) media en het onderwijs,
aldus D'Ancona in haar Letteren
brief.
Veilingprijzen kunst stijgen minder
schap' van de Nederlandse schilder
Willem de Kooning teruggenomen.
Er was een bod van bijna 8,4 mil
joen gulden opgebouwd, maar het
veilinghuis had de opbrengst ge
raamd op 18 tot 24 miljoen gulden.
De Koonings 'Palisade' ging voor
13,3 miljoen gulden wel weg, maar
bleef daarmee beneden de geschat
te minimum-opbrengst van 15 mil
joen gulden.
Sotheby's liet weten dat veel
werd gekocht door Japanners.
Kunsthandelaren spraken van een
zeer gezonde veiling met goede prij
zen. Sommigen beschuldigen So
theby's en Christie's van opgebla
zen ramingen. Sotheby's opperde
nog, dat het grote aantal onverkoch
te werken valt toe te schrijven aan
eigenaren van kunst, die tijdens de
hausse op grote winst uit zijn.
DEN HAAG (ANP) - Uit Amerika
komt het bericht, dat de hausse van
de laatste vijf jaar bij de veilingen
voor moderne kunst wellicht ten
einde loopt. De prijzen op veilingen
in Eyropa stijgen de laatste tijd ook
minder fors. De laatste twee dagen
werd in New York zowel bij Sothe
by's als bij Christie's eenderde van
de aangeboden werken niet de prijs
gehaald die eigenaren er tenminste
voor wilden hebben. Sotheby's in
New York verkocht gisteren niet
meer dan 55 van de 87 ingebrachte
werken, waarvan 20 ook nog voor
minder dan de laagst geraamde op
brengst. De avond ervoor haalden
bij Christie's 26 van de 77 niet de
vooraf geraamde prijzen.
Luigi Nono overleden
AMSTERDAM (ANP) - De Stich
ting Amsterdams Fonds voor dé
Kunst heeft de L.J. Jordaanprijs dit
jaar toegekend aan Louis van Gas
teren voor zijn film Een zaak van
Niveau. De prijs bestaat uit een
geldbedrag van 10.000 gulden. Lily
«van den Bergh krijgt de aanmoedi
gingsprijs film (5.000 gulden) voor
haar documentaire Opstand in So-
bibor.
De film Een zaak van Niveau gaat
over duizend jaar Nederlandse wa
terhuishouding. "Zijn persoonlijke
speurtocht naar de vragen: wat doet
het water met het land en wat heb
ben Nederlanders met het water ge
daan?, is een voorbeeld van zijn on
vermoeid creatief talent", aldus het
juryrapport. De jury hoopt dat het
niet zijn laatste documentaire zal
zijn, zoals Louis van Gasteren zelf
heeft gezegd.
Opstand in Sobibor is een copro-
duktie met de Sovjetunie (Pavel
Kogan). "De film is het resultaat van
een ongekend doorzettingsvermo
gen en energie maar getuigt vooral
van artistiek en maatschappelijk
bewust film maken. Lily van den
Bergh heeft een nieuwe weg inge
slagen met deze avondvullende do
cumentaire voor een algemeen,
breed publiek", zo staat in het jury
rapport. De jury zegt verder dat de
twee regisseurs elkaar ondanks
taalbarrières, een andere culturele
achtergrond en filmische aanpak
hebben kunnen vinden in één con
cept en één cinematografische
In de documentaire over het con
centratiekamp Sobibor wordt voor
al gewezen op het .joodse verzet. Het
leven van vijf overlevenden staat
erin centraal. De film gaat op 18 mei
in het Amsterdamse Kriterion in
première.
Popmuziek zelden in onderwijs
UTRECHT (ANP) - Het is eerder
uitzondering dan regel dat popmu
ziek in het onderwijs wordt onder
wezen. Deze muziek is echter niet
meer weg te denken uit de dagelijk
se ervaringswereld. Over hoe pop
en onderwijs samen kunnen gaan
wordt op 21 en 22 mei in Utrecht een
congres gehouden.
Vijftien deskundigen zullen ver
tellen over de theorieën en metho
des die inmiddels ^ijn ontwikkeld
voor de integratie van pop en onder
wijs. Het programma'vermeldt voor
de lezingen onder meer John Shep
herd, professor muziekwetenschap-
Vanaf de dag waarop de tweeling
broer van Anthipholus van Ephese
in Ephese verschijnt, begint de ver
warring. De leerlingen van de Loui
se de Coligny Scholengemeenschap
brachten gisteravond de voorstel
ling 'Klucht der vergissingen' van
William Shakespeare. Links Adria-
na de vrouw van Antipholus van
Ephese gespeeld door Deirdre Swen.
Rechts zit Adeline Gogélein, als zus
van Adriana. Morgenavond wordt
de voorstelling weer gebracht.
VENETIË (AP) - De vooraanstaan
de Italiaanse avant-gardistische
componist Luigi Nono is dinsdag
op 66-jarige leeftijd in zijn woon
plaats Venetië overleden. Hij was al
geruime tijd ziek. Nono, die steeds
op zoek was naar nieuwe composi
tietechnieken, boekte zijn eerste
successen in West-Duitsland en
maakte vervolgens naam in Italië en
de rest van Europa. Zijn beroemde
werk 'II canto sospeso', gecompo
neerd in 1955, was gebaseerd op af
scheidsbrieven van ter dood veroor
deelde Europese verzetsmensen.
De laatste jaren was hij zich gaan in
teresseren voor elektronische en
computergestuurde muziek.
pen is aan de Carlton Universiteit
van Ottawa, Canada. De Amerikaan
William Barlow, die over het ont
staan van de blues-cultuur in de
Verenigde Staten publiceerde. En
de Britse popwetenschapper en
journalist Simon Frith, die momen
teel in Glasgow het John'Logie
Baird Centre leidt.
Uit ons land komen Paul Rutten
van de Katholieke Universiteit in
Nijmegen, Karei Smit van het Lan
delijk Ondersteuningsinstituut
voor Kunstzinnige Vorming
(LOKV) en de muziekdocenten Gé
Reinders en Henk van Rossum.
Op c
LEIDEN - Liefde. Een mens kan
niet zonder, maar ook de kunst
zou zonder het thema liefde gro
tendeels haar bestaan verliezen.
De vreugdevolle uitputtingsslag
is ook voor danseres Désirée Del-
auney en beelend Boris Gerrets
de inspiratiebron geweest in de
voorstelling 'lei, Maintenant ou
Jamais'. Beiden maakten jaren
lang deel uit van het inmiddels ter
ziele gegane danstheatergezel
schap Cloud Chamber. Het han
delsmerk van Cloud Chamber
had altijd bestaan uit een totaal
theater waarin op ongewone
speelplekken als een manege, de
verbeelding en de fantasie voorop
stonden. Beweging, muziek, film
en theater werden op een associa
tieve en vaak surrealistische wij
ze ineengesmeed.
Dit verleden komt in 'lei, Main
tenant ou Jamais', duidelijk terug
ook al is de opzet in een gewoon
theater uiteraard een stuk een
voudiger. De eerste helft van de
voorstelling wordt zelfs uitslui-.
tend opgevuld door een film die
het duo in het Italiaanse doden
stad Pompei opnam. Voordat
daar 's ochtends de busladingen
toeristen gedropt worden, regi
streerde cameraman Rogier Stof
fers de uitgestelde ontmoeting
navolgbare wijze brengt hij Pom
pei als een reeks poëtische stille
vens in beeld. De fresco's, de zui
len, de ochtendnevel en het
adembenemend lichtspel geven
de verinnelijking van het liefdes
paar weer. Heel langzaam ont
moeten ze elkaar en als ze elkaar
aan het eind van de film gevon
den hebben, begint het theater en
de 'Aufforderung zum Tanz'.
Om de beurt lopen ze naar de
cassetterecorder voor een mu
ziekje. De voorkeur van haar gaat
uit naar de esoterische jaren zes
tig bewegingen en muziek terwijl
hij blijkbaar voor wat vrolijkere
revuenummers valt. Dat zij als
een zelfgenoegzaam lijdende Ma
ria danst, deert hem niet want hij
is op zoek naar zuivere liefde
zoals hij ons door de microfoon
meedeelt. Sfeer is belangrijker
dan handeling want ze nemen te
veel tijd voor het spel van aan
trekken en afstoten. Dat het the
atrale gedeelte elke avond geïm
proviseerd wordt is daar wellicht
debet aan.
Toch zijn het juist de atmosfeer,
de aandacht voor het detail en het
kabbelende tempo dat de voor
stelling zo bijzonder maakt. Wie
gevoelig is voor de Tarkovski-
achtige filmbeelden, brengt het
zitvlees voor het theatrale mini
malisme graag op.
INGRID
VAN FRANKENHUYZEN
'Alleen', solovoorstelling van Luk Wijns. Ge
zien op 9 mei in de Leidse Schouwburg.
LEIDEN - De Vlaamse cabare
tier-acteur Luk Wijns geniet in
Nederland nog geen echte naams
bekendheid. Dat zal ongetwijfeld
één van de oorzaken zijn dat niet
meer dan veertig mensen gister
avond naar de Leidsche Schouw
burg waren gekomen. In een zaal
met ruim vijfhonderd stoelen is
dit aantal erg weinig. Echt inspi
rerend kan zoiets natuurlijk niet
zijn. Toch heeft Luk Wijns zich er
als een echte professional niet
door laten beïnvloeden. Vol over
gave stortte hij zich op zijn bijna
twee uur durende verhaal.
Wijns is typisch een cabaretier
met een uitgebreide theaterscho
ling achter zich. Of je kunt het
ook omkeren: hij is de acteur die
een uitstapje naar de wereld van
de kleinkunst maakt. In het door
hem vertelde verhaal acteert hij
op de eerste plaats - de belangrijk
ste personages worden al spelend
voorgesteld en de verschillende
situaties met behulp van gekke
stemgeluiden en veel mimiek in
de verbeelding van de toeschou
wers opgeroepen. Zijn werk en
zijn bij tijd en wijle nadrukkelijke
speelstijl doen denken aan de op
tredens van zijn landgenoot Jan
Decleir.
Het verhaal gaat over Herman
de Meulder, een boerenjongen
die een lichamelijke handicap
heeft opgelopen en daarom vaak
op school wordt gepest. Zijn de
biele, supersterke broertje Hugo
biedt hem hulp. Daaraan komt
een einde, als Hugo letterlijk ont
ploft. Gewend namelijk om alles
wat los en vast zit op te eten, slikt
hij op een keer een handgranaat
door. Op deze manier combineert
Luk Wijns min of meer alledaagse
gebeurtenissen uit het leven van
een boerenfamilie met fantasie
elementen. Een enkele onderbre
king of opmerking terzijde moet
het geheel dan nog een cabare
tesk karakter geven. Het ge
schetste tijdsbeeld is vrij onbe
paald, maar lijkt op dat van de ja
ren vijftig. Voor Hollandse oren is
daarbij het Vlaamse vocabulaire
een attractie apart.
'Alleen' wordt door Luk Wijns
onmiskenbaar knap gespeeld.
Desondanks laat het geheel een
beetje kale indruk achter. Daar
aan is het geringe aantal bezoe
kers mede debet, maar eveneens
de aard van de voorstelling zelf.
Het is de zoveelste solo-voorstel
ling die we in de Nederlandse the
aters kunnen zien. Ook al dwingt
het staaltje acteertechniek dat hij
ten beste geeft, respect af, toch
krijgt het nadrukkelijk tonen van
die acteerkunstjes op den duur
iets opdringerigs en is de voor
stelling als zodanig te mager voor
een avondvullend programma.
WIJNAND ZEILSTRA
ARNHEM - 'De droom van de engel' is één van de ruim driehonderd gra
fische kunstwerken, sculpturen en tekeningen van de hand van de surrea
listische kunstenaar Salvador Dali. De kunstwerken zijn vanaf 19 mei tot
en met 22 juli te zien in het Arnhemse Musis Sacrum.
Ongeveer twintig jaar geleden werd de laatste Dali-tentoonstelling in
Nederland gehouden in het Rotterdamse museum Boymans-Van Beunin-
gen.
De werken die over enkele weken in Arnhem te zien zijn, worden uitge
leend door de Stratton Foundation die een deel van de nalatenschap van de
in januari 1989 overleden Dali beheert. De verzameling was eerder te zien
in Barcelona, Rome, Bari en Venetië en trok meer dan 600.000 bezoekers.
HAARLEM (GPD) - Een vrij ern
stige vorm van misleiding. Dat
noemde prof. dr. E. van de Wete
ring, hoogleraar kunstgeschiedenis
van de Universiteit van Amster
dam, gisteren in Haarlem de golf
van onthullingen in de media over
de vraag of alle schilderijen van
Frans Hals werkelijk van de hand
van de meester-zelf zijn.
De hoogleraar hield een speciaal
voor de gelegenheid geschreven in
leiding tijdens de internationale
persconferentie voorafgaand aan de
grote Frans Halstentoonstelling.
Van de Wetering zit met zijn uit
spraak op de lijn die het Frans Hals
museum zelf in februari naar buiten
bracht.
De uitspraak van Van de Wete
ring is interessant omdat de staf van
het museum het internationale on
derzoek naar de 'echtheid' van Hals'
schilderijen leidt. Bij twijfels aan de
eigenhandigheid van kunstwerken
van beroemde meesters gaat het
niet om vervalsingen, zo zei Van de
Wetering.
Letterlijk zei de professor: "Het
zijn geen, met malafide intenties ge
produceerde, latere imitaties die al
dan niet van een valse signatuur
voorzien, op de markt zijn gebracht
als werken van de meester zelf'. Bij
de schilderijen die nu ter discussie
staan gaat het wél veelal om werken
die onder supervisie van Hals zijn
vervaardigd".
Van de Wetering vindt toch dat
het zin heeft om uit te zoeken of het
om een werk van de meester, dan
wel van zijn atelier gaat. Uit bron
nen blijkt volgens hem dat kunst
liefhebbers en -kopers daar in de
tijd van Hals ook waren. Bovendien
mag Hals dan wel de creatieve mo
tor van zijn atelier geweest zijn, toch
"heeft zijn ontwikkeling als kunste
naar veruit het meeste kunsthistori
sche belang".
Atelierprodukten kunnen vol
gende de kunsthistoricus Van de
Wetering misschien wel even mooi
zijn als het werk van de meester.
Het blijven evenwel uit de tweede
hand komende afspiegelingen van
de artistieke opvattingen van de
meester.
