Shamir sluit
grote coalitie
niet direct uit
We willen gewoon vrij net als jullie
ANC-ballingen na dertig jaar weer terug
LENIN IN DE TAKELS
UNO Nicaragua verdeeld
over beleid Chamorro
Sovjet-filmbedrijf lokt Hollywood
ZATERDAG 28 APRIL 1990
PAGINA 7
Arafat protesteert tegen bloedbad
JERUZALEM (AP) - De nieuwe Israëlische kabinetsforma
teur en Likudpartij-leider Yitzhak Shamir is al op de eerste
dag van zijn formatiepoging op moeilijkheden gestuit. Par
lementslid Yigal Bibi van de Nationale Religieuze Partij
heeft gezegd dat hij alleen een regering zal steunen waarvan
ook de Arbeiderspartij deel uitmaakt. Shamir sloot gisteren
een coalitie met de Arbeiderspartij niet bij voorbaat uit,
maar heeft voorkeur voor een door de Likud geleide rege
ring.
Volgens Shamir zei dat er onder de
huidige omstandigheden geen reële
kansen zijn om een regering van na
tionale eenheid te vormen. Hij zal
proberen een coalitie te vormen met
drie rechtse partijen en drie ultra
orthodoxe partijen. Likud-leiders
zeggen ervan uit te gaan dat ze een
meerderheid van 65 zetels uit het
120 zetels tellende parlement, de
Knesset, achter zich kunnen krij
gen. Blijkbaar rekenen ze op de
steun van vier leden van de ultra-or
thodoxe Agudat Israel Partij, die de
Arbeiderspartij steunt.
Shamir hoopt een regering te
kunnen vormen binnen de termijn
van 21 dagen die hij van president
Herzog heeft gekregen. Herzog riep
Shamir op om snel te handelen om
dat de politieke onzekerheid het
land schade toebrengt. "De bevol
king is teneergeslagen door het uit
blijven van politieke resulaten en er
heerst een publieke en politieke
verwarring zoals zich nog nooit
sinds de stichting van de staat Israël
heeft voorgedaan".
Yitzhak Rabin, de tweede man in
de Arbeiderspartij, zei dat een door
Shamir geleide regering "extremis
tisch" zou zijn en de vredesplannen
zou kunnen torpederen. Hij riep o"p
tot e
In heel Israël waren kerken en
moskeeën gisteren gesloten uit pro
test tegen de vestiging van een
groep joden in een gebouwencom
plex in de christelijke wijk van het
oude stadsdeel van Jeruzalem. Het
protest van christenen en moslims
vond doorgang ondanks de beslis
sing van het hooggerechtshof, dat
de joden het complex uiterlijk dins
dag moet hebben ontruimd.
Christelijke leiders toonden zich
niet tevreden met de beslissing van
het hooggerechtshof. Het hoofd van
de Anglicaanse Kerk in Jeruzalem,
bisschop Samir Kafiti, noemde de
uitspraak „halfslachtig", omdat de
in Panama gevestigde onderne
ming die de panden aan de joden
heeft onderverhuurd, het gebouw
mag blijven bewaken tot een lagere
rechtbank het huurgeschil heeft op
gelost.
PLO-leider Yasir Arafat heeft bij
de Amerikaanse president George
Bush geprotesteerd tegen Israëls
gewelddadige acties in de bezette
gebieden, waar het leger donderdag
vier Palestijnen neerschoot en ten
minste 135 anderen verwondde. De
PLO heeft de Verenigde Naties ge
vraagd in te grijpen tegen wat zij de
slachtpartij in Jabalya noemt. VN-
secretaris-generaal Javier Perez de
Cuellar beschuldigde Israël ervan
ongevoelig te zijn voor de religieuze
feestdagen van moslems en christe-
Rushdie
De Britse schrijver Salman Rushdie
heeft gisteren voor de BBC-radio
gezworen dat hij niet zal wijken
voor dreigementen. Rushdie ver
brak voor het eerst de stilte rond
zijn persoon sinds de Iraanse aya
tollah Khomeini het doodvonnis
over hem velde. Hij zei verbaasd te
zijn dat de fundamentalisten die
zijn dood eisen niet voor het gerecht
zijn gesleept.
Colombia
De Colombiaanse minister van bin
nenlands bestuur Horacio Serpa
heeft gisteren gezegd dat de presi
dentsverkiezing van 27 mei volgens
plan doorgaat, ondanks de moord
op drie presidentskandidaten sinds
augustus. De linkse Union Patrioti-
ca had op uitstel aangedrongen.
Executie
In de Amerikaanse staat South Ca
rolina is gistermorgen de 35-jarige
Ronald Woomer geëlektrocuteerd
wegens viervoudige roofmoord en
verminking van een vijfde slachtof
fer in 1979.
Diefstal Renoir
Uit een galerie in Nagoy.a in Japan
is een schilderijtje van de Franse
schilder Pierre-Auguste Renoir ge
stolen. Het schilderij, van het hoofd
van een jong meisje, meet 10 bij 11,5
centimeter en is ongeveer 290.000
gulden waard.
Huddle
De reuzetelescoop Huddle heeft
gisteren zijn mechanisch oog ge
opend naar de sterrenhemel. Hier
mee wordt de hoop gevoed op nieu
we kijkjes tot in de verste hoeken
van de ruimte. Het openen van het
oog lukte pas in tweede instantie.
Een christelij
ke non knielt
voor de toe
gangsdeur van
het Heilige Graf
in de christelijke
wijk van oud-
Jeruzalem. Uit
protest tegen de
vestiging van
joodse kolonis
ten bleven in
heel Israël giste
ren kerken en
moskeeën geslo
ten. (foto AFP)
MANAGUA (AFP/AP) - Een ware
politieke stórm In Nicaragua heeft
de positie van president Violeta
Chamorro twee dagen na haar in
stallatie al aan het wankelen bracht.
Door ruzie in Chamorro's Unie van
Nationale Oppositie (UNO) is de
ontmanteling van de Contra's volle
dig stil komen te liggen.
De storm stak op na de beslissing
van de presidente om de sandinisti-
sche generaal Humberto Ortega,
broer van ex-president Daniel Orte
ga, te handhaven als hoofd van het
leger. Daarover ontstonden binnen
de uit dertien partijen bestaande
UNO-coalitie grote conflicten. De
meest onverzoenlijke tegenstan
ders, onder wie vice-president Vir-
gilio Godoy, beschuldigden de
nieuwe regering openlijk van sa
menzwering met de sandinisten en
verraad aan de kiezers die het regi
me van Ortega hebben verworpen
bij de verkiezingen op 25 februari.
Tegelijkertijd weigeren de Con
tra's categorisch hun wapens in te
leveren zolang de sandinisten het
Nicaraguaanse leger controleren.
Duizenden opstandelingen hebben
zich gehergroepeerd in de "veilig
heidszones" die onder toezicht
staan van de blauwe baretten van de
Verenigde Naties. Contra-leider Is
rael Galeano, bijgenaamd "com
mandant Franklin", bevestigde dat
geen van zijn mannen de wapens zal
inleveren zolang de "onderdruk
kende sandinistische organen" bin
nen leger en politie niet zijn ont
manteld.
De Organisatie van Amerikaanse
Staten (OAS) is begonnen voedsel
te verstrekken aan de Contra's, hoe
wel die weigeren hun wapens in te
leveren. Dit is in strijd met het vori
ge week door leiders van de Con
tra's en de Sandinisten en de rege
ring ondertekende akkoord over de
ontmanteling van de rebellen.
Vice-president Virgilo Godoy,
verontwaardigd omdat hij geen
JOHANNESBURG (GPD/AP) - Vijf
prominente leiders van het ANC
hebben gisteren na jaren van bal
lingschap in het buitenland weer
voet op Zuidafrikaanse bodem ge
zet. Alfred Nzo (secretaris-gene
raal), Thabo Mbeki (hoofd interna
tionale zaken), Joe Slovo (secreta
ris-generaal Zuidafrikaanse Com
munistische Partij), Joe Modise
(commandant Umkontho we Si-
zww, de gewapende vleugel van het
ANC) ën mevrouw Ruth Mompati
Politie in DDR
arresteert 19
rechts-extremisten
OOST-BERLIJN (AP) - De Oost-
duitse politie heeft gisteren negen
tien mensen gearresteerd bij een in
val in in drie leegstaande panden
die door rechts-extremisten waren
gekraakt. Bij de inval werden wa
pens, zendapparatuur en propagan
damateriaal van de extreem-rechtse
Westduitse Republikaner en uit de
nazi-tijd in beslag genomen.
Volgens het Oostduitse persbu
reau ADN waren de extremisten in
de lege panden in de Berlijnse wijk
Lichtenberg ondergedoken.
(hoofd vrouwenbond ANC), arri
veerden gistermiddag op het vlieg
veld van Kaapstad.
De vijf maken deel uit van de
ANC- delegatie die volgende week
onder leiding van vice-president
Nelson Mandela besprekingen zal
voeren met de Zuidafrikaanse rege
ring. Dat zal de eerste keer zijn dat
ANC en Pretoria officeel met elkaar
rond de tafel gaan zitten.
Nzo noemde tijdens een percon
ferentie de terugkeer van zijn gezel
schap "een emotionele en opwin
dende" ervaring. Maar het zou nog
"opwindender zijn geweest als
Zuid-Afrika een vreedzaam in
plaats van een door strijd ver
scheurd land" was geweest. Hij zei
dat de terugkeer te danken was aan
de 'gewapende strijd' en riep op tot
voortzetting van deze strijd.
De elf man sterke ANC-delegatie
zal van twee tot en met vier mei in
Kaapstad met vertegenwoordigers
van de Zuidafrikaanse regering on
der leiding van president Frederik
de Klerk besprekingen voeren over
de laatste struikelblokken die on
derhandelingen over een nieuw po-
litiekbestel in de weg staan. Het
ANC wil dat de noodtoestand wordt
opgeheven en alle politieke gevan
genen worden vrijgelaten. De Zuid
afrikaanse regering wil dat het ANC
David Webster, de vorig jaar mei
vermoorde anti-aparthcidsactivist
is om het leven gebracht door een
agent van de Zuidafrikaanse veilig
heidsdienst. Dit heeft een ex-agent
gisteren verklaard tijdens een hoor
zitting over de activiteiten van een
spionagedienst van de gemeente
raad van Johannesburg.
Volgens ex-agent Hannes Gouws
werd Webster vermoord door Paul
de Swart, een lid van het Civiele Sa-
menwerkingsbureau (CSB), een ul
tra geheime organisatie gericht te
gen apartheidstegenstanders. Web
ster was op het opgenblik dat hij
werd vermoord bezig met een on
derzoek naar het bestaan van
doodseskaders.
De onderlinge gevechten tussen
zwarte facties in de Zuidafrikaanse
provincie Natal hebben weer aan
zes mensen het leven gekost. De re
gering heeft gisteren gezegd dat er
meer troepen naar Natal worden ge
stuurd om de onrust in te dammen.
De politie van Natal zei gisteren dat
in het afgelopen etmaal zes zwarten
waren doodgeschoten of doodge
stoken. Een man en een vrouw wer
den door een menigte met messen
bewerkt en in brand gestoken. Een
politieagent werd in de rug gescho
ten.
Hoge militairen zeiden gisteren
dat het leger bezig is een extra pant
sereenheid in Natal te stationeren
om de gevechten tussen de zwarte
facties in te dammen. De eenheid,
een aan het front inzetbare ge
vechtsformatie, wordt onderdeel
van de 2000 militairen die in Natal
de politie assisteren.
kantoor heeft gekregen in de presi
dentiële gebouwen, verklaarde dat
onder de huidige omstandigheden
het oplaaien van de burgeroorlog
niet is uitgesloten. Volgens Godoy
hebben twee naaste medewerkers
van Chamorro, Antonio Lacayo en
Alfredo Cesar hun functies van res
pectievelijk minister en eerste se
cretaris te danken aan de steun van
sandinistische afgevaardigden ten
koste van de oorspronkelijke UNO-
kandidaten.
Roemenen betogen
voor Iliescu s Front
BUKAREST (AP) - Meer dan 10.000
Roemenen hebben gisteren in de
straten van Bukarest hun steun be
tuigd aan interim-president Ion Ilie-
scu en het Front van Nationale Red
ding. De demonstratie, een van de
grootste in Roemenie sinds de De-
cember-revolutie die dictator Nico-
lae Ceausescu ten val bracht, vorm
de een reactie op de anti-regerings-
betogingen die de afgelopen dagen
in Bukarest zijn gehouden.
Iliescu riep gisteren op het plein
voor de militaire academie in de
Roemeense hoofdstad zijn aanhan
gers op tot tolerantie en respect
voor de standpunten van de opposi
tie. Zelf zei hij over zijn politieke te
genstanders: "Zij kunnen het land
niet opnieuw opbouwen als zij er
voor kiezen op straat te kamperen
en niet werken".
Iliescu doelde op de groep de
monstranten - in omvang variërend
van 200 tot 5.000 - die de afgelopen
zes dagen 24 uur per etmaal op
straat betoogden omdat
dat Iliescu en het Front ee
linkse dictatuur willen vestigen. Na
afloop van de massademonstratie
beklemtoonde Iliescu dat Roeme
nië een politiek stelsel nodig heeft
dat "past bij zijn sociale structuur,
temperament, capaciteiten". Iliescu
heeft een voorkeur voor het Zweed
se maatschappijmodel, "maar he
laas kan dat niet naar hier worden
overgeplant", zo zei hij. „Wij heb
ben ons al eerder gebrand aan het
automatisch overplanten van bui
tenlandse modellen", aldus Iliescu.
Een militair tribunaal in Bukarest
heeft gisteren het proces tegen Ni-
colae Andruta Ceausescu, een broer
van de vroegere dictator, tot 29 mei
verdaagd wegens gebrek aan be
wijs. De openbare aanklager had
om verdaging van het proces ge
vraagd in verband met verder on
derzoek.
LOS ANGELES (AP) - De onlangs in Los Angeles gevestigde Sovjet-maat
schappij Film Service probeert filmmakers in Hollywood over te halen
naar de Sovjetunie te komen voor goedkope arbeidskrachten en originele
lokaties voor hun films. Tot nu toe verleende het bedrijf diensten de films
'Peter the Great' en 'Dark Eyes' en tv-series als 'Dallas' en 'Road to Africa".
Voor een geplande film over Tsjernobyl onder de naam 'Last Warning"
hoopt het bedrijf een kleine miljoen dollar op te strijken. Daarin figureert
John Voigt als de Amerikaanse arts Robert Gale, die direct na de ontplof
fing in de kerncentrale eerste hulp verleende aan de stralingsslachtoffers.
Volgens Joeri Spilny, een van de twee stafleden van Film Service, is het
bedrijfje betrokken bij zestig projecten. Hij erkent dat er startproblemen
zijn: "De 39 filmstudio's in ons land verkeren niet in perfecte staat en een
deel van de apparatuur is verouderd".
Film Service is een onderafdeling van Sojoezkinoservice (SKS), de
dienst die algemene logistieke steun geeft aan filmers. Het Sovjet-leger no
dig voor een gevechtsscene? SKS regelt het. Hulp nodig om door de doua
ne te komen? Ook daar brengt SKS uitkomst. Film Service is een joint ven
ture aangegaan met een Brits bedrijf dat wagens voor catering, make-up en
lichtbediening levert.
Loreta Shilanskiene: Litouwen moet doorgaan tot het einde
91
ZILINA - Een gigantische kop vaii Lenin werd gisteren weggehaald uit
het centrum van Zilina in Tsjechoslowakije. Sinds de revolutie verdwijnt
zijn beeltenis ook in dat land steeds meer uit het straatbeeld. (foto ap)
Israël verkoopt
Noorwegen lading
zwaar water terug
OSLO (AP) - Israël heeft gisteren
besloten een lading zwaar water aan
Noorwegen terug te verkopen, om
een inspectie te voorkomen waaruit
zou moeten blijken of het zware wa
ter al dan niet is gebruikt voor de
aanmaak van kernwapens. Het ak
koord ruimt een twistpunt uit de
weg dat jarenlang de betrekkingen
tussen Israël en Noorwegen ver
troebelde.
Het zware water, of deuterium-
oxide, was bedoeld als koelmiddel
voor de kernreactor waarmee Israël
onderzoek verrichtte in de zuidelij
ke woestijnstad Dimona. Het kan
echter ook gebruikt worden om ura
nium om te smeden tot het plutoni
um dat gebruikt wordt in kernwa
pens.
Het verkoopcontract van 1959 gaf
de Noren het recht tot inspectie. In
1986 eiste Oslo dat recht op, toen de
Israëlische atoomgeleerde Morde-
chai Vanunu beweerde dat in de fa
briek in Dimona 100 kernkoppen
waren gemaakt. Israël weigerde Di
mona open te stellen. Israël beweert
nu dat er van de oorspronkelijke le
vering nog 10,5 ton over is na "ver
damping en normaal gebruik".
De overeenkomst geeft Israël een
jaar de tijd om het restant terug te
verkopen aan Noorwegen. Noorwe
gen moet Israël twaalf miljoen kro
nen, ruim drie miljoen gulden, beta
len voor de 10,5 ton zwaar water die
nog over zijn van de 20 ton die Oslo
in 1959 verkocht. In 1970 werd nog
eens een ton verkocht.
Oslo heeft in maart 1989 de export
van zwaar water stopgezet, nadat
bekend werd dat ten minste drie le
veringen in landen terecht waren
gekomen die op de Noorse zwarte
lijst staan.
LEIDEN "We weten niet hoe het
zal eindigen, maar we moeten nu
doorgaan tot het einde. Als we onze
onafhankelijkheidsverklaring te
rugtrekken of in de ijskast zetten,
dan wordt het nog veel moeilijker
om onafhankelijk te worden. Mos
kou heeft dan de tijd om nog strik
tere regels voor uittreding uit de
Sovjetunie op te stellen".
Loreta Shilanskiene uit het Li
touwse Druskininkai - 16.000 inwo
ners, veel groen, veel minerale
bronnen en een bekend kuuroord
voor Sovjetburgers - is uiterst be
slist. Samen met haar man Raimun-
das is ze een week op vakantie in
Nederland, terwijl Litouwen lang
zaam maar zeker wordt gewurgd
door de economische blokkade die
Sovjetpresident Michail Gorbatsjov
heeft ingesteld als straf voor de wei
gering van de kleine Baltische repu
bliek om zijn streven naar snelle on
afhankelijkheid op te geven.
De sfeer in Litouwen is op dit mo
ment niet anders dan anders, vertelt
ze. "We wisten immers wat we kon
den verwachten. Maar de meeste Li
touwers zijn liever arm en vrij dan
rijk en gevangen binnen de Sovjetu
nie". Ze kan het bericht over de
rantsoenering van levensmiddelen
per 1 mei maar nauwelijks geloven.
Voor energie is Litouwen geheel af
hankelijk van de Sovjetunie, maar
de republiek heeft een hoogontwik
kelde agrarische industrie en is al
tijd een grote voedselexporteur
naar de rest van de Sovjetunie ge
weest. En nu zou er plotseling een
tekort zijn? "Ik zou niet weten hoe
dat kan. Misschien omdat er na de
blokkade enorm is gehamsterd.1 Ie
dereen kocht alles wat hij in de win
kels krijgen kon", aldus Loreta.
Glasnost
De onafhankelijkheidsverklaring
op 11 maart kwam voor veel men
sen snel en onverwacht. Maar het
verlangen naar een onafhankelijk
Litouwen is diepgeworteld, bena
Loreta Shilanskiene
drukt Loreta. "We droomden daar
altijd van. Alleen was het onmoge
lijk om er in het openbaar over te
praten of voor te demonstreren. De
enige demonstraties waren op 1
mei, de dag van de arbeid, en 7 no
vember, de herdenking van de Rus
sische revolutie. Dan werden men
sen verplicht de straat op te gaan
om te laten zien hoe blij ze daarmee
De glasnost van Gorbatsjov heeft
daar verandering in gebracht. Maar
dat is voor haar dan ook zo ongeveer
het enige welkome produkt uit de
Sovjetunie. "Verder geloven we dat
alles wat slecht is in Litouwen, uit
de Sovjetunie komt. Alle mensen
met het zelfde werk verdienen door
het socialistische systeem bijvoor
beeld het zelfde salaris, of ze nu
hard werken of alleen maar achter
hun bureau zitten te roken. Ook het
alcoholprobleem is van Rusland
naar Litouwen gekomen. Vroeger
waren er in Litouwen geen
dronkaards, nu zijn die er volop".
Als Litouwen onafhankelijk
wordt, gelooft ze stellig, zal de Balti
sche republiek snel de welvaart van
vóór de Tweede Wereldoorlog weer
oppikken. De Litouwers zijn altijd
een hardwerkend volk geweest,
zegt ze. Raimundas vult aan dat
voor de inlijving in 1940 door Stalin
Litouwen een bloeiende economie
had met een harde munt, de Lit, in
plaats van de boterzachte roebels
van tegenwoordig.
Fascisten
Maar Gorbatsjov is niet van plan om
Litouwen snel te laten uittreden.
Hij is vooral bang dat na Litouwen
Estland, Letland, Oekraïne en Ge
orgië snel zullen volgen, denkt Lo
reta. De media in de Sovjetunie
worden danig gemanipuleerd om
Litouwen in een kwaad daglicht te
stellen.
De Litouwse televisie heeft
één eigen, één Pools en twee Mos-
kouse kanalen. Op de laatste twee
wordt stelselmatig Litouwen zwart
gemaakt: "Ze liegen altijd. Als er
iets positiefs gebeurt, melden ze dat
nooit. Slechte dingen worden altijd
gemeld en desnoods verzinnen ze ze
zelf. Op die manier proberen ze ons
helemaal te isoleren van de rest van
de republieken In de naburge re
publieken lukt dat niet. In Wit-Rus-
land en de Oekraïne weten ze wel
wat er werkelijk gebeurt, maar ik
heb het idee dat die politiek in de
ver weg gelegen republieken wel ef
fect heeft. Onze jongens in het Sov-
jetleger worden nu stelselmatig
mishandeld, vooral door militairen
uit Kazachstan. Die denken door de
berichtgeving dat we fascisten en
kapitalisten zijn, en die moetje im
mers bestrijden".
Vrijheid
Ze is uiterst teleurgesteld over de
houding van het westen. Vooral van
de Amerikaanse president George
Bush hadden de Litouwers veel ver
wacht, maar hij liet eerder deze
week weten voorlopig geen maatre
gelen tegen Moskou te nemen. Ook
de Westeuropese landen hebben
het er bij laten zitten. Maar Litou
wen zal de strijd voortzetten, zegt
ze: "We willen gewoon vrij zijn,
zoals jullie. De meeste mensen gelo
ven niet dat er plaatsen zijn, zoals
hier in het westen, waar mensen vrij
zijn en alles kunnen kopen wat ze
willen hebben. Mijn moeder vroeg
me of ik wilde proberen hier een ta
pe-recorder voor mijn vader te ko
pen. Ze dacht ik hier misschien er
gens in een afgelegen oord iets zou
kunnen vinden. Ze kon zich niet
voorstellen dat hier hele winkels vol
met apparatuur staan waar het
moeilijk is om te kiezen".
"De bejaarde Litouwers zijn in
vrijheid geboren. Die zijn ook alle
maal heel enthousiast bij de ge
dachte dat ze als vrije mensen zijn
geboren en straks misschien als
vrije mensen kunnen sterven. En
wij zijn wel niet in vrijheid geboren,
maar we hopen toch ook dat wij en
onze kinderen in vrijheid kunnen
leven en sterven".
Hoe staan de Litouwers inmid
dels tegenover de Russen? "Wij ha
ten echt niet iedere Rus. We krijgen
veel steun van Russische afgevaar
digden uit Moskou en Leningrad,
en ook in Litouwen zelf zijn veel
Russen die onze taal spreken en ons
begrijpen. Maar er zijn er ook die na
de inlijving in 1940 in Litouwen
kwamen wonen en na 50 jaar nog
steeds onze taal niet spreken. Die
verzetten zich ook uit alle macht te
gen onze onafhankelijkheid. Die ha
ten we".
