Met superteleseoop diep heelal in
Jarige Oort bezorgde Nederlandse
sterrenkunde intematioiiale faam
''Tekort werknemers
ernstig gevaar voor
bloembollensector'
Jongerenopvanghuizen halen eind van jaar niet'
ZATERDAG 28 APRIL 1990
PAGINA 15
Postkantoren dicht
op Koninginnedag
en Bevrijdingsdag
REGIO - Op maandag 30 april, Ko
ninginnedag, en zaterdag 5 mei, Be
vrijdingsdag, zullen de postkanto
ren in deze regio gesloten zijn.
Op Koninginnedag zal evenmin
post worden bezorgd. De buslich
ting op zondagavond 29 april komt
dan ook te vervallen. De eerste bus
lichting van dat weekeinde vindt
plaats in de avond van maandag 30
april. Op dinsdag 1 mei wordt de
postbestelling uitgevoerd als nor
maal op maandag.
Ook op Bevrijdingsdag zal geen
post bezorgd worden. Wel worden
op die dag expresse-zendingen be
zorgd. Rouwcirculaires die vrijdag
4 mei zijn aangeboden krijgen vol
gens de PTT extra aandacht.
Symposium AZL over
bestrij dingsmiddelen
LEIDEN De Wetenschapswinkel
van de rijksuniversiteit Leiden
houdt op 17 mei een symposium
over de gezondheidseffecten van
bestrijdingsmiddelen. Het sympo
sium, 'Gezondheid in Nevelen',
houdt rechtstreeks verband met het
onlangs gehouden onderzoek naar
het gebruik van de bestrijdingsmid
delen in de bollenteelt.
In de ochtenduren spreekt J.H.
Koeman, voorzitter van de Pro
grammacommissie Toxicologisch
Onderzoek over het beleid van toe
lating van bestrijdingsmiddelen,
brengt een bloembollenteler zijn
praktijkervaringen voor het voet
licht en belicht kaderlid W.N.M.
Wijnands over de (on)mogelijkheid
van gezond gebruiken van chemi
sche middelen. E.J. Brouwer van
het Nederlands Instituut voor Ar
beidsomstandigheden zal een nade
re toelichting op het onderzoek on
der bollentelers geven. De middag
uren worden gebruikt voor reacties
van de zijde van de industrie, over
heid, tuindersorganisaties en voe
dingsbond. De dag wordt besloten
met een forumdiscussie.
Het symposium wordt gehouden
in de aula van het Academisch Zie
kenhuis Leiden en begint óm 9.30
Lezers Schrijvei
Honclepoep
In uw blad heb ik gelezen dat hon
den jaarlijks 10.000 kilo poep in de
duinen bij Meijendel achterlaten. Ik
vind zo knap dat men dat kan bere
kenen. Zou men ook kunnen bere
kenen hoeveel poep fazanten, konij
nen, paarden en, neemt u mij niet
kwalijk, mensen in de duinen ach
terlaten en hoe schadelijk dit voor
het milieu is?
Het is bekend dat gaaien en kraaien
graag hondepoep tot zich nemen en
daardoor zo doorvoed raken dat zij
menig vogeltje en vogeleitje met
rust laten.
Zijn wij niet wat erg negatief bezig?
Vijfentwintig procent van de Ne
derlandse huishoudens is in het ge
lukkige bezit van een hond. Wat zou
het fijn zijn als die mensen hier en
daar terreinen hadden, waar zij vrij
en blij hun honden mogen uitlaten,
zonder zich schuldig te voelen.
Ook honden hebben, evenals ande
re dieren, recht op een waardig be
staan. Laten we de bazen opvoeden,
poep ruimen waar nodig is, geen
overlast bezorgen en ieder zijn ei
gen liefhebberij gunnen.
J. Labruyere-Derks
Geversstraat 54
Oegstgeest
Leidse astronomen mogen 100 uur per jaar van Hubble gebruik maken
LEIDEN - De Nederlandse ster
renwachten zijn succesvol ge
weest in de felle internationale
strijd om waarnemingstijd op
de Hubble-telescoop die deze
week met een Space-shuttle
buiten de dampkring is ge
bracht. Een kwart van de Eu
ropese waarnemingstijd is toe
bedeeld aan Nederlandse we
tenschappers en het grootste
deel daarvan -100 uur het eerste
jaar - is toegekend aan de Leid
se Sterrewacht.
door
Annemiek Ruygrok
De zon weer-
kaatst in de
Hubble-tele
scoop. Op de
achtergrond de
de aarde. De
tronoviische be
dragen gekost,
maar hij zal de
komende jaren.
wachtingdan
ook voor een
spectaculaire
doorbraak in de
ontdekking van
het heelal kun-
De Leidse astronoom prof. G.K.
Miley ziet aldus zijn lobby in Bal-
timore met resultaat bekroond. Vier
jaar lang heeft hij daar onderzoek
verricht en adviezen gegeven en dat
heeft hem geen windeieren gelegd.
"Het is een groot voordeel als je de
mensen daar kent. Het eerste jaar
krijgen de instrumentbouwers die
aan de telescoop hebben gewerkt
ook een deel van de waarnemings
tijd. Dat wórdt in de loop der jaren
afgebouwd ten behoeve van de as
tronomen. Leiden heeft ook een
beetje tijd van de instrumentbou
wers gekregen".
Vooral de Amerikanen wilden
koste wat kost veel waarnemings
tijd zien te veroveren. Overheid en
bedrijfsleven zijn bereid om voor
elk uur onderzoek 7000 dollar óp ta
fel te leggen.. Een lucratieve zaak
dus voor de Amerikaanse weten
schappers, waar Europese onder-
LEIDEN - Hij is onbetwist een
van de grootste sterrenkundi
gen van deze eeuw, zeggen zijn
collega's. Hij ontving diverse
prijzen en bezorgde de Neder
landse astronomie internatio
nale faam: prof. dr. Jan Hendrik
Oort. Vandaag wordt hij 90 jaar
en de Leidse universiteit viert
de verjaardag van één van zijn
beroemdste geleerden met pas
sende trots.
Hoewel de emeritus hoogle
raar van de Leidse sterren
wacht nog steeds is te vinden is
in studiezalen en bibliotheken,
leent zijn leeftijd zich niet meer
voor grootse recepties die bij
andere verjaardagen gewoon
waren. Toch zat Oort op de
voorste rij tijdens de eerste
Oort-lezing die gisteren ter zij
ner ere plaats had.
Bijgewoond door rector-
magnificus J. Beenakker en
voorzitter C. Oomen van het
college van bestuur van de uni
versiteit, familieleden en colle
ga's van Oort, viel één van zijn
voormalige leerlingen prof. Lo-
dewijk Woltjer de eer te beurt
deze eerste Oort-lezing te mo
gen houden. Woltjer, nu verbon
den aan de ESO (de Europese
organisatie voor sterrenkunde),
nam de aanwezigen mee op een
tocht door het heelal waarbij de
resultaten van Oorts werk re
gelmatig zijn pad kruisten.
De Oort-lezing is een initia
tief van het J. H. Oortfonds dat
de ontwikkeling van de sterren
kunde wil stimuleren. Daartoe
wordt jaarlijks voor enkele we
ken een gastdocent uitgenodigd
die colleges zal geven aan de
Leidse Sterrenwacht. Het Oort
fonds wordt financieel vooral
gevoed door de prijzen die de
professor ontving.
Zo werd Oort in '84 in Milaan
onderscheiden met de Balzan-
prijs voor zijn baanbrekende
werk bij de ont wikkeling van de
radio-sterrenkunde. Het was
het jaar dat Oorts theorie dat de
Melkweg een roterende schijf
was die rond een kern draaide
door de satelliet IRAS beves
tigd. Oort zelf was overigens
niet onder de indruk, hij wist
het al: "Voor mij was het geen
ontdekking waar ik even stil
van werd". De omvang van het
geldbedrag dat hij ontving,
340.000 gulden, ontlokte meer
verbazing. "Een enigszins ver
bijsterende prijs", vond Oort.
Nevel
Oort is voortdurend bezig het
heelal in kaart te brengen. Dat
onderzoek kreeg werkelijk
vorm met de komst van de ra
diotelescoop waarmee de on
derzoekers door de talloze stof
wolken konden kijken die grote
delen van de melkweg aan het
oog onttrekken. Woltjer memo
reerde gistermiddag Oorts on
schatbare inbreng in de ontwik
keling van de radiotelcscopie:
de bouw van de radiotelescoop
in Dwingeloo en de veertien te
lescopen op rij bij Westerbork.
Ook was Oort een stuwende
kracht achter de Europese Zui
delijke Sterrenwacht in Chili
waar op de bijna 4000 meter ho
ge berg La Silla één van 's we
relds grootste en best toegerus
te sterrenwachten verrees.
De naam Oort wordt vooral in
verband gebracht met de Oort-
nevel, een wolk van kometen
die rond ons zonnestelsel zwerft
en van waaruit met een zekere
regelmaat kometen in de rich
ting van de zon vallen. Juist de
ze dagen is zo'n komeet, de ko
meet van Austin, aan de Ooste
lijke hemel zichtbaar. De wolk
van Oort maakte de professor
ook buiten wetenschappelijke
kring beroemd maar zelf be
schouwde hij het als niet meer
dan een uitstapje in zijn levens
werk.
De Leidse professor Miley: "We zitten wat het heelal betreft in het baby-stadu
"Het zal voor het eerst zijn dat we
zonder trillingen van de dampkring
in het heelal kunnen doordringen.
Hoe een en ander in zijn werk zal
gaan is nog niet duidelijk. Eerst
moeten we zien hoe efficiënt de
waarnemingen zullen zijn", zegt
Miley voorzichtig.
De 'Hubble' is eenderde van het
jaar te gebruiken. De rest is hij uit
het zicht. Het komt erop neer dat
Amerikanen en Europeanen 2400
tot 3000 uur per jaar van de tele
scoop gebruik kunnen maken. "En
vooral in het begin zal er veel tijd
verloren gaan, omdat je te maken
krijgt met onbekende grootheden.
Telkens zullen we de omvang van
nog niet verkende hemellichamen
moeten toetsen aan de omvang van
reeds bekende planeten". Boven
dien moet de Hubble bens in de vijf
jaar van zijn geplande vijftienjarig
functioneren een servicebeurt on
dergaan. "En die is heel wat duur
der dan de servicebeurt aan een au
to. Gelukkig neemt NASA dat voor
zijn rekening".
Hoe alles in een waarnemings
schema wordt ingepast is een inge
wikkelde, volgens Miley haast bu
reaucratische zaak. "Dat moet ook
wel. Er kan immers een heleboel
fout gaan. De telescoop mag zo wei
nig mogelijk bewegen, dus moet het
gebruik zo efficiënt mogelijk wor
den ingedeeld. Alles wordt in Bal-
timore gecoördineerd. Zij sturen
onze instructies naar de telescoop.
Vervolgens komen de gegevens
naar het instituut daar en de waar
nemingen worden naar de astrono
men gestuurd. Wij krijgen dus een
soort videoband die we op onze
computers kunnen bekijken en ver
der bestuderen".
Big bang
Een van de onderzoeken waarmee
Miley zich de komende jaren zal be
zighouden is het verkennen van de
verste melkwegstelsels. De laatste
paar jaar is er al een techniek ont
wikkeld om die te kunnen vinden.
En met de 'Hubble' zullen Miley en
zijn medewerkers nog dieper en
exacter in die geheimzinnige stel
sels kunnen doordringen. "Het is
zoeken naar een speld in een hooi
berg. Er zijn zoveel miljarden objec
ten in het heelal. Wat is een melk
wegstelsel en wat niet? Wij hebben
een manier gevonden om die te vin
den. Op het ogenblik hebben wij het
record van het verste melkwegstel
sel. Dat is 15 miljard lichtjaren gele
den ontstaan".
HILLEGOM - De samenwerkende
werkgeversorganisaties in het
bloembollenbedrijf zijn sterk ge
kant tegen het plan van de overheid
het Polen bijna onmogelijk te ma
ken om in Nederland tijdelijk legaal
werk te vinden. Volgens hen wordt
het voortbestaan van deze bedrijfs
tak zelfs sterk bedreigd, zo blijkt uit
een brief die zij deze week publice-
"De overheid vergeet dat de
bloembollensector een bijdrage zou
kunnen leveren aan de materiële
ontwikkeling in Polen. Het Poolse
ministerie van arbeid heeft de Ne
derlandse regering verzocht het
werken van Polen in de bloembol
lensector te legaliseren. In Deri
Haag blijft men ondanks dat afwij
zend. Sociale vernieuwing of non-
sensbeleid?"
Volgens de werkgevers is er in de
bloembollensector van eind juni tot
en met december een groot tekort
aan arbeidskrachten. Pogingen om
te komen tot banenpools zijn tot nu
toe niet gelukt. Voor het komende
seizoen is er een plan om langdurig
.werklozen met een extra bonus
naar het bloembollenwerk te lok
ken.
De laatste jaren was het mogelijk
om onder voorwaarden niet EG-in-
gezetenen als Polen te werk te stel
len. De regering in Den Haag wil
daaraan nu een einde maken. Zeer
tegen de zin van de werkgevers in
deze sector.
Leiden draait goed dank zij enorme inzet van vrijwilligers
DEN HAAG/LEIDEN - Jonge
renopvanghuizen zullen het ein
de van het jaar niet halen. Dat
denkt althans het Landelijk Over
leg Jongeren Opvanghuizen (LO-
JOH). Het opvanghuis in Haar
lem moet op 1 mei zijn deuren
sluiten, onlangs gebeurde hetzelf
de in Amsterdam. Het Leidse op
vanghuis heeft, in elk geval dit
jaar, nog voldoende financiële
draagkracht.
Een groep jongeren heeft op
het Binnenhof aandacht ge
vraagd voor de problemen van
opvanghuizen. Leden van de
Tweede Kamer spraken met ver
tegenwoordigers van het LOJOH.
De jongerenopvanghuizen wor
den volgens de LOJOH-delegatie
teveel aan het lijntje gehouden.
Met de huidige subsidies kunnen
de huizen niet toe, maar het mi
nisterie van WVC wil pas over het
optrekken van de bedragen be
slissen als verschillende onder
zoeken naar de toestand in de hui
zen zijn afgerond. Volgens het
LOJOH kan dat wel 1992 worden
en dat is voor sommige huizen te
laat.
De opvanghuizen krijgen over
het algemeen slechts enkele tien
duizenden guldens subsidie.
Eindhoven moet het bij voor
beeld doen met 23.000 gulden per
jaar, Haarlem 75.000 gulden en
Den Haag 90.000 gulden. Deze be
dragen worden over het alge
meen aangevuld met subsidies
uit fondsen en van kerkelijke in
stellingen.
De Leidse stichting Crisisop
vang, ontstaan uit een fusie van
het meidenopvanghuis en het
wegloophuis, heeft voor dit jaar
80.000 gulden beschikbaar. Daar
kan de stichting van rondkomen,
maar volgens een bestuurslid al
leen dank zij de enorme inzet van
vrijwilligers.
"We hebben genoeg geld om te
draaien. Van paniek is echt geen
sprake. Een andere kwestie is na
tuurlijk dat met de huidige subsi
die, absoluut geen betaalde
kracht kan worden aangesteld.
Als je alleen maar op vrijwilligers
draait, is de continuïteit niet. ge
waarborgd. Meer geld zou meer
zekerheid geven", aldus een be
stuurslid van de stichting Crisis
opvang.
Per jaar maken ongeveer 1000
tot 2000 jongeren in Nederland
gebruik van zo'n huis. Zij kunnen
daar variërend van één nacht tot
drie a vier maanden overnachten.
Dat melkwegstelsel staat zover
weg dat het licht ervan, dat ons nu
bereikt, vertrokken is toen het heel
al nog maar een tiende van zijn hui
dige leeftijd had.
Betekent dit dat de wetenschap
nu zover in het heelal is doorgedron
gen dat we achter het mysterie van
de 'big bang', het ontstaan van het
heelal, kimnen komen?
"Je moet het vergelijken met het
ontstaan van een mens. Als ik een
baby bekijk, kan ik zien hoe een
mens ontstaat. We zijn nu wat het
heelal betreft in het 'baby-stadium'.
Maar als je bedenkt dat de ontwik
keling van een mens juist in die eer
ste baby-jaren plaats heeft, terwijl
latere ontwikkelingen heel lang
zaam gaan, kun je wel bedenken dat
het nog heel lang kan duren voordat
we de geheimen van het ontstaan
van het heelal kunnen doorgron
den".
Overigens is de straling van de
'big bang' wel waar te nemen. In de
tijd van het ontstaan van het heelal
zijn er zulke ongelooflijk krachtige
explosies geweest dat de straling
daarvan nu nog te zien valt. De oer
knal als achtergrondstraling. Tus
sen dat tijdstip en de verst waar te
nemen objecten gaapt een groot
zwart gat.
"Toen de oerknal er was, vormde
het heelal een uniform geheel. Wij
vragen ons dus af wanneer de ster
renstelsels zijn gevormd. We zitten
met onze waarnemingen nu in een
tijd dat de meeste sterrenstelsels
begonnen zijn".
Miley is ervan overtuigd dat dank
zij de Hubble de astronomen op on
verwachte ontdekkingen zullen
stuiten. "Er zijn natuurlijk ver
wachtingen gewekt. De Hubble is
een enorme stap voorwaarts. We
kunnen heleboel nieuwe dingen on
derzoeken en dat zullen belangrij
ke, fundamentele zaken zijn. Maar
wat we zullen ontdekken? Als ik dat
wist hoefden we niet verder te gaan
met ons onderzoek".
Alle 1600 Zuidliollandse scholen
krijgen materiaal waterproject
DEN HAAG Alle leerlingen van de 1600 basisscholen in Zuid-Holland
.krijgen vanaf juni van dit jaar een 'waterproject' voorgeschoteld. Het Zuid-
hollands Overleg Natuur- en Educatieve Diensten (ZON) heeft een school
project 'Water op rapport' ontworpen. Het pakket bestaat uit lesmateriaal
voor alle groepen en behandelt de rol van het water in relatie tot natuur en
milieu.
Tijdens het project doen de leerlingen diverse waarnemingen. Voor de
allerkleinste wordt er dichtbij de school een 'Kikkerpad' uitgezet. De mid
denbouw krijgt een veldpakketje om planten en dieren te determineren en
de oudste leerlingen gaan natuurkundige en scheikundige waarnemingen
verrichten. 'Water op rapport' is uitgewerkt in een projectboek, veldproe
ven, poster en spel.
Het project kost ruim 80.000 gulden, onder meer door de aanstelling van
een deeltijd-projectleider. De scholen betalen zelf een deel van de kosten,
daarnaast subsidiëren provincie, waterschappen en het ministerie Van
VROM.
- Door de directie van de Neder-
landsche Tramwegmaatschap
pij is voor hare werklieden de
normale werkdag van acht uren
ingevoerd, maar..,., met verla
ging van de loonen. Ofschoon zij
het eerst gewenscht hadden, zijn
nu tenslotte de meeste van de
werklieden weinig met deze re
geling ingenomen. Toch heeft de
directie besloten den maatregel
vol te houden.
- Verleden Zondag zou Clairac,
in Lot-en Garonne, de heer Cas-
soura opstijgen met een lucht
ballon. Zekere landbouwer Le-
brère genaamd, die met anderen
den ballon hielp vasthouden, ge
raakte met zijn been in de tou
wen verward en werd meegeno
men. Na eenige oogenblikken tot
ontzetting der toeschouwers met
het hoofd omlaag gehangen te
hebben, wist hij zich op te rich
ten en in het schuitje te klaute-
Vijftig jaar geleden:
Restaurant 'In den Vergulden
Turk' te Leiden deelt mee dat re
serveeringen voor het jubileum
menu op 1 Mei a.s. wegens het
groote aantal deelnemers niet
meer kunnen worden aangeno
men. Op Donderdag 2, Vrijdag 3
en Zondag 5 Mei zijn nog enkele
tafels beschikbaar. Ook dan
speelt het Orchestre Rumaine:
Gregor Serban.
Op last van den procureur-ge
neraal bij het Haagsche Ge
rechtshof heeft de Leidsche poli
tie een bezoek gebracht aan he
gebouw van het 'Nationale Dag
blad' aan de Kaiserstraat al
hier. Een auto met exemplaren
van dit N.S.B.-orgaan werd na
een kort onderzoek vrijgegeven.
Later in de middag werd huis
zoeking verricht in het Kring
huis der N.S.B. a an de Nieuw-
straat en bij verschillende col
porteurs. Hier werd een hon
derdtal nummers van ,Volk en
Vaderland' in beslag genomen.
