Zeeman op een woonboot
Grensverleggend en met humor
Meer samenwerking omroep en kunst
Huis Pablo
Neruda
open voor
Bijzondere krachtmeting
publiek
WOENSDAG 25 APRIL 1990
PAGINA 31
Concertgebouworkest breekt met NOS
AMSTERDAM (GPD) - Het Ko
ninklijk Concertgebouworkest
breekt komend seizoen met een wa
re traditie. Er wordt niet meer mee
gewerkt aan de radioconcerten van
de NOS op de zondagmiddag. In
plaats daarvan is gekozen voor sa
menwerking met de AVRO, die der
tig woensdagavonden met opna
men en rechtstreekse uitzendingen
vanuit Amsterdam gaat vullen. Het
ensemble breekt met de NOS, om
dat deze organisatie niet kan bieden
wat de AVRO wél biedt: steun voor
de concerten via de televisie.
Er zijn met de AVRO afspraken
gemaakt dat ook op televisie aan
dacht zal worden besteed aan de uit
voeringen, waardoor de belangste-
ling zal moeten groeien. Bovendien
ligt het in de bedoeling dat de
AVRO het komend seizoen zes con
certen, al dan niet in combinatie
met de radio, ook op televisie zal
brengen. Daarmee is het orkest te
rug bij de omroep die ooit met de
zondagmiddagconcerten vanuit
Amsterdam begon.
The post porn modernist' van Annie Sprink
le. De Kleine Komedie, Amsterdam. Nog te
zien tot en met zaterdag.
AMSTERDAM (GPD) - 'Einde
lijk een seksshow waar je met
goed fatsoen naar toe mag', moet
een belangrijk deel van Neder
land hebben gedacht. Buiten de
Kleine Komedie stonden gister
avond drommen mensen ver
geefs te wachten op een plaatsbe
wijs voor de 'Europese première'
van The post porn modernist, de
sex-artshow van voormalig por
noster, Annie Sprinkle. De zaal
had wel drie keer uitverkocht
kunnen worden. Echte kunst uit
Amerika en ook nog feministisch,
dat had Annie tenminste van te
voren gezegd. De verhouding
mannen/vrouwen was in ieder ge
val keurig half om half.
Schrijfster en ex-prostituée
Vera de Vries/Xaviera Hollander
alleen al had twintig plaatsen op
gekocht voor haar gezelschap on
der wie de aandacht trekkende,
heet geklede Fifi l'Amour. Xa-
viera had ook een paar camera
mensen meegenomen want ze
maakt een film van Annies optre
den. Filmen en fotograferen was
vrij gisteravond. Annie'vindt het
zelfs fijn wanneer ze wordt gefo
tografeerd, zei ze. Veel opgewon
den gedrag en geklik van came
ra's dus voor Annies wijd gesprei
de dijen. Wat de ster van tevoren
had beloofd, deed ze, tot en met
de toer waar Nederland halsrei
kend naar zat uit te kijken: de be
zichtiging van haar baarmoeder
via een gynaecologisch kijkappa
raat. De show met het speculum
vlak voor de pauze verenigde alle
elementen van Annies optreden
in zich: grensverleggend, deca
dent, maar toch niet zonder hu-
De ster wijdbeens en ontkleed
in een leunstoel gezeten aan de
rand van het podium en een lange
stoet van toeschouwers die aan
haar onderlichaam voorbijtrok
ken om een blik naar binnen te
werpen. 'Deep inside Annie
Sprinkle', zoals het magnum
Frits Lambrechts, stem der proletaren, kraait geen oproer meer
Enorme belangstelling voor porno-kunst Annie Sprinkle
Avant-garde performance-kunstenares Annie Sprinkle. Verder dan porno'.
opus uit haar filmcarrière is geti
teld. Koddig was het, al die tien
tallen die in haar onderlichaam
keken terwijl moeke Annie de
toeschouwer bemoedigende
woordjes toesprak. Buitenge
woon, ja, schandalig misschien,
maar een sexshow, nee. Het ging
verder dan porno. Er kwam geen
greintje erotiek aan te pas en An
nies verhaal, waarin ze ook eerlijk
verslag doet van de walging en el
lende die haar perverse leven
haar heeft gebracht, heeft een al
gemeen menselijke waarde. An
nies relaas is eerlijk en geeft, als je
al een reden moet vinden, de kans
iets aan de weet te komen over die
tienduizenden die hun brood in
de seksindustrie verdienen.
Na de pauze werd het optreden
armoedig en goedkoop. Al die
maffe, zogenaamd diepzinnige
meditaties temidden van wal
(foto ANP»
mende wierookpotten die haar
tot een 'full-body-orgasm' zouden
brengen was van peepshowni
veau. Daarmee had ze toch beter
een paar honderd meter verder
op, op de Wallen, kunnen staan.
De meerwaarde van haar optre
den die Annie in de kunstscene
van New York en Californië mo
menteel zo en vogue maakt, ont
brak volkomen.
Frits Lambrechts zingt
niet meer op 1 mei! De bard
van de rode beweging
blijkt zich op algemeen
menselijke thema's te
hebben gestort en CPN'er
is hij ook al niet meer. Het
oproer kraait nog wel,
maar zonder hem. Een
gesprek met de voormalige
stem des volks over zijn
nieuwe leven. "Ik probeer
elke dag met opgeheven
hoofd te beginnen".
door
Hans Hoffmann
ROTTERDAM "Welnee, ben je
gek? Ik zou het liefst willen dat je
het daar helemaal niet over had,
want dat vind ik zo'n onzin. Laatste
linkse zanger, laatste der Mohika
nen, hou toch op, man. Overal wor
den op dit moment in dit land liede
ren met een linkse inhoud gezongen
en trouwens, ik kan met die begrip
pen links en rechts absoluut niet uit
de voeten. Het zijn gewoon wezen
lijke zaken waar ik het over wil heb
ben, dingen die ik vanuit mijn eigen
gevoelswereld probeer weer te ge
ven. Niet links of rechts, maar men
selijk met alle grimmige, wrede, te
dere aspecten die daarbij horen".
Hij heeft het er natuurlijk wel zélf
naar gemaakt, Frits Lambrechts, en
hij moet nu niet doen alsof het rode
hemd hem niet meer past. We zien
hem nog staan bij het afscheid van
Joop den Uyl, hoekig als een
rouwende bootwerker die zijn ver
driet uitschreeuwt, en de galm van
dat hese, orgelende geluid waarmee
hij jarenlang opruiend omsprong,
klinkt duidelijk na in onze oren. En
nam hij het laatst, in een mooie co
lumn voor de VARA-radio, niet op
voor die oude, oprechte communist
die zijn leven lang droomde van de
socialistische heilstaat en nu, be
roofd van zijn dromen, verbijsterd
in zijn stacaravan naar de tv-beel-
den uit Oost-Europa kijkt?
LEIDEN - De extra advertenties,
de gratis kopjes koffie, de kor
tingsbonnen en de wervende slot
zinnen uit de Volkskrant-recen
sie: het heeft niet mogen baten,
want slechts een beperkt aantal
toeschouwers had gisteravond in
de parterre van de Leidse
Schouwburg plaats genomen. En
dat is jammer.
Van zeven uur tot vijf voor
twaalf: dat betekent vijf uur lang
(inclusief twee pauzes) in het the
ater zitten. Een dergelijke thea
termarathon met de duur van'drie
opeenvolgende voetbalwedstrij
den heeft iets van een merkwaar
dige, ja zelfs een tikkeltje snobis
tische sensatie. Het is een kracht
proef voor het uithoudingsver
mogen van spelers en toeschou
wers, die echter geheel en al de
moeite waard blijkt te zijn.
Hier was artistiek lef voor no
dig om recht te doen aan de apar
te kwaliteit van het stuk en de
aparte status daarvan in de (Ame
rikaanse) toneelliteratuur. Het
tekstboek noemt 'Strange Inter
lude' oneerbiedig een ongewone
soap-opera. Dat kan kloppen,
want sentimenten worden nogal
sterk belicht. In de tekst zit ter
verduidelijking van het soap-ope-
ra-kwarakter nog heel wat onver
taald Amerikaans-Engels. Toch is
en blijft het ongewone dat we
misschien dan wel een soap-ope
ra krijgen voorgeschoteld, maar
toch zeker één van binnen en van
buiten. Daarom duurt 'Strange
Interlude' minstens tweemaal zo
lang dan gebruikelijk. Die bin
nen- en buitenkand is de beroem
de vondst die schrijver O'Neill in
dit stuk heeft toegepast, waar
door het meer waard is dan een of
andere soap-opera. De gedachten
en heimelijke wensen van de per
sonages worden door hen steeds
bij wijze van 'terzijdes' hardop
uitgesproken.
De spanning tussen wat men
denkt en zegt, wordt op die ma
nier kenbaar gemaakt en biedt
een genuanceerder zicht op het
handelen van de personages.
Daarbij maakt de onpeilbare in
vloed van het onbewuste op die
gespannen verhouding tussen
denken en zeggen het geheel nog
eens extra interessant. 'Strange
Interlude' is dus voor alles een
kolossaal brok teksttoneel. Alle
spelers verdienen bewondering
voor hun tekstbehandeling die de
gelaagdheid van de gesprekken
van begin tot eind duidelijk
maakt.
Alles in dit stuk, dat een perio
de van meer dan 25 jaar beslaat,
draait om Nina Leeds. Vijf man
nen bepalen haar levenslot. Haar
vader heeft haar afgehouden van
'Strange Interlude' van Eugene O'Neill
een huwelijk met haar grote lief
de Gordon Shaw. Als het stuk be
gint, is Gordon door een ongeluk
om het leven gekomen. Zijn geï
dealiseerde evenbeeld zoekt Nina
tevergeefs in drie andere man
nen: in Sam, Ned en Charlie ofte
wel man, minnaar en makker. Ze
probeert zelfs in haar zoon (op
haar verzoek door Ned verwekt,
door een daarvan niets afwetende
Sam opgevoed en veelbeteke-
hend Gordon geheten) de Gordon
Shaw van vroeger te projecteren.
En ook deze Gordon zal haar ver
laten, als hij volwassen is.
Nina Leeds is de vrouw in al
haar verscheidenheid. Actrice
Katelijne Damen laat met haar
spel op indrukwekkende wijze
vele facetten daarvan zien. Plaats
van handeling is een grote kale
droefgeestige ruimte. De negen
bedrijven worden in- en uitgeleid
met melancholieke fragmenten
uit jazzconcerten die met een
heerlijk soort achterhaalde ruis
door de luidsprekers weerklin
ken. Deze combinatie met de jazz
en de vrijwel voortdurende aan
wezigheid binnen het toneel
beeld van Mickey Mouse geven
de voorstelling als geheel nog iets
extra raadselachtigs. Of deze
'Strange Interlude' korter had ge
kund, is een irrelevante vraag; de
makers zijn nu juist met overtui
gend succes deze ongewone
krachtproef aangegaan.
WIJNAND ZEILSTRA.
Jakob Beks (staand) en Katelijne Damen in 'Strange Interlude'.
Hoe zit het nu écht. Frits, v/h
laatste linkse liedjeszanger
"Ach jongen," buldert hij, de ge
kwelde kop als een ram naar voren,
"ik heb natuurlijk door mijn politie
ke stellingname in het verleden,
door mijn jarenlange lidmaatschap
van de CPN, een hele duidelijke
identiteit ontwikkeld. De mensen
hebben, en niet ten onrechte, een
bepaald beeld van je. Je zit in een
rood hok, maar als je daar eens uit
wil om naar een ander, net zo'n goed
hok te gaan, roepen ze: hup, terug in
je eigen hok. Ik ben natuurlijk in
mijn hart niets veranderd en mijn
werk wordt nog steeds bepaald
door solidariteit mét en genegen
heid voor mensen die zoeken naar
het geluk, maar dat hoeft voor mij
niet meer uitsluitend het rooie ge
luk te zijn. Liefde bijvoorbeeld is
kleurenblind, dat weet je toch. En
haat ook. En macht. Over die din
gen schrijf ik en zing ik".
Uitzichtloosheid
"Ik ben de hele wereld doorgetrok
ken, maandenlang en altijd alleen
naar Noord- en Zuid-Amerika,
Indonesië, Australië, de Stille Zuid
zee, noem maar op en een van de be
langrijkste lessen die ik tijdens die
reizen heb geleerd is dat de mens
over de hele wereld dezelfde schle
miel is. Omstandigheden, cultuur,
taal, het weer, ze zijn overal anders,
maar in wezen kampt de boer in Co
lombia met dezelfde problemen als
de man in de Albert Cuyp. Het gaat
om de essentiële pijlers, de funda
menten waarop de mens staat, en
die zijn overal ter wereld eender. In
Rotterdam loopt een man weg bij
zijn vrouw, een nieuwe wanhoop te
gemoet. In de Andes gaan de mest
iezen, de halfbloeden, weg bij de
oorspronkelijke Indiaanse bevol
king om ergens anders een thuis te
zoeken, maar het enige dat ze vin
den is de goot of een blikken krotje.
Die mensen zoek ik op en wat ik zie
is een universele uitzichtloosheid".
"Ik neem het allemaal mee. Het is
een reservoir. Daar zit het in en daar
komen mijn teksten uit. Wat ik
maak en wat ik schrijf, ik put altijd
uit die bron. Ik zal je een liefdeslied
laten horen dat ik heb geschreven.
Die vrouw heeft geen naam en zélf
ben ik ook niet de man uit dat lied,
die wanhopig, en te laat, de geschie
denis probeert terug te draaien,
maar ik heb het natuurlijk op een
andere manier allemaal wel meege
maakt".
Lambrechts staat op, stopt mom
pelend "effe kijken...ja, daar heb
ik hem...hup, daar gaat-ie" een
bandje in de geluidsinstallatie,
draait de volumeknop helemaal
open en ineens loopt de woonboot
in Zijkanaal I van het Amsterdamse
havengebied boordevol met zijn da
verende stem. "Ik tel de rimpels in
je huid," klagen de luidsprekers
keihard. "Ik streel de schelpen van
je oren. Al is jouw jeugd nu uitge
luid, ik heb je lief, ik heb je lief als
nooit tevoren."
"Mooi, hè," zegt hij als het weer
stil is. Even, want dan knalt een an
der lied over het water. Hij heeft het
geschreven voor Het Onderzoek,
een gedramatiseerde documentaire
over de Neurenbergse processen en
het gaat over pijn, wat er schort aan
menselijkheid in mensen. Lam
brechts: "ik wil tot de bodem gaan
van het bestaan. Nee, dat is te dik.
Ik bedoel: ik wil voorkomen dat ik
de essentie mis".
Den Uyl
Vroeger was er geen 1 mei of Frits
was erbij. De stem des volks zong
alle proletaren een brok in de keel.
Geen nood ging hem te hoog, maar
ook daar is de klad in gekomen. Hij
kraait allang geen oproer meer. "Ze
zijn er nog wel, de mei-bijeenkom
sten, maar ik doe er niet meer aan
mee. Straks niet, vorig jaar ook niet.
Het is heel lang geleden dat ik iets
aan die eerste mei heb gedaan, maar
wie weet gebeurt het nog eens,"
zegt hij met de wankele stelligheid
van afvallige katholieken die voor
alle zekerheid het telefoonnummer
van meneer pastoor in hun agenda,
laten staan. "De laatste keer dat ik
me, zeg maar links heb gemanifes
teerd was bij de dood van Joop den
Uyl. Er was een lied waar Joop heel
erg gek op was Voorwaarts en
niet vergeten en dat heb ik op die
zaterdagmiddag in de Nieuwe Kerk
te Amsterdam gezongen. Wij had
den elkaar diverse keren ontmoet,
met elkaar gepraat, en ik wist dat hij
me waardeerde. Den Uyl heeft me
wel eens toegefluisterd: 't is jammer
dat je niet bij óns zit. Dat lied in die
kerk heeft me heel veel gedaan. Het
was een indrukwekkende gebeurte
nis. Alle ministers waren er en ik
weet niet hoeveel vertegenwoordi
gers van socialistische partijen uit
het buitenland. Ik was bijzonder ge
spannen. Dat ben ik wel vaker,
maar dit was een uitzonderlijk emo
tionele bijeenkomst. Dat lied moest
gelijk staan; het moest uit het diepst
van mijn lijf komen en dat is denke
lijk wel gebeurd. Ik heb het nooit te
rug durven zien".
Het gesprek komt op Oost-Euro
pa "Wat daar allemaal niet gebeurt.
Vooral de ouderen hebben al die ja
ren moeten geloven dat ze het goed
hadden. Dat blijkt nu plotseling
niet waar te zijn". Frits lacht kort,
maar hevig. "Nou, dat is erg. Je zult
je levenlang een trouw communist
zijn geweest. Waar moetje naar toe?
Daar ging die column van mij voor
de Vara over, want dat is de grote
vraag voor die stakkers in Rusland
en Roemenië. Zij hebben ineens
vrijheid, maar ze weten niet wat ze
ermee moeten doen. Die cold tur
key, dat plotselinge afkicken, heb ik
mezelf bespaard door niet te wach
ten tot de Communistische Partij
van Nederland zichzelf opblies,
maar door tien jaar geleden op een
heel gewone, fatsoenlijke manier
uit de partij te stappen. ïk had me al
een tijdlang afgevraagd: hoe staat
de zaak ervoor? Is het allemaal nog
wel zinvol? Toen ik begreep dat ik
mijn eigen weg moest gaan, heb ik
mijn kaart ingeleverd."
Toekomstplannen? '"Ik heb geen
vastigheid, maar die heb ik nooit ge
had. Ik maak nu met iemand een to
neelstuk met liederen over het le
ven van Herman Heijermans en dat
hopen we volgend seizoen uit te
brengen. Verder treed ik inciden
teel op in het land, word ik gevraagd
om iets te doen op tv of radio.
Er is momenteel een soort va
cuüm, zowel op het toneel als bij de
televisie, waar men zich een beetje
zenuwachtig maakt over de com
merciële zenders, maar dat geldt
niet alleen voor mij. Veel anderen
hebben daar ook last van. Trou
wens, wat is vastigheid in het leven?
Die bestaat natuurlijk niet. Zelfs
een baan is betrekkelijk. Een inko
men heb ik altijd gehad en een pen
sioen ben ik aan het opbouwen. En
zowel op het toneel
ik ben alleen, ik heb niet zoveel
dig.Ik ben een zwerver, soms
weg, meestal dichtbij. Een
op één plek, t
woonboot."
ISLA NEGRA (IPS) - Meer dan
zestien jaar na de dood van Pablo
Neruda kunnen bewonderaars weer
iets terugzien van de beroemde Chi
leense dichter. Zijn prachtige huis
in de kustplaats Isla Negra is ver
bouwd en opengesteld als museum.
'Het huis van Isla Negra', zoals het
genoemd wordt, was voor de man
die in 1971 de Nobelprijs voor de li
teratuur won "de mooiste plek op
aarde", aldus de dichter Jaime Que-
zada, voorzitter van de Chileense
schrijversbond.
Het museumhuis, in ruim twe4
jaar ingrijpend gerestaureerd, is dej
ze week opengegaan voor het pu*
bliek.
De kleine gemeenschap Isla Nel
gra ligt aan de kust van de Still4
Oceaan op 120 kilometer van SanJ
tiago. Een zoel herfstzonnetje bet
schijnt de stenen villa waar de dich»
ter zijn onverzadigbare verzamel*
woede de vrije loop had gelaten. He|
huis herbergt 2.500 objecten, waarj
onder zestien boegbeelden die een
voor het Amerikaans continent
unieke collectie vormen, alsmedé
283 flessen in de meest grillige vor^
Neruda's laatste echtgenote, Mat
tilde Urrutia, die in 1985 overleedj
beschreef de dichter in haar me*
moires als een soort lastig kind, da\
koste wat kost de meest onwaarj
schijnlijke voorwerpen wilde sat
menbrengen in zijn omgeving. j
Reinco Campertj
in De Burcht S
LEIDEN Publiciste Jessica Dur-,
lacher, die onder andere schrijft»
voor De Volkskrant, zal morgen-?
avond in de sociëteit van de Sticht
ting De Burcht aan de Burgsteeg 14
in Leiden auteur Remco Campert
interviewen. In dit gesprek, georga
niseerd door Burcht Literair, wordt
ingegaan op het oeuvre van Cam-;
pert, die in 1967 de PC Hooftprijsj
ontving. Aanvang: 20.15 uur.
Uitgelekte notitie WVC
DEN HAAG (GPD) - Méér kunst-
produkties op radio en televisie en
een sterker en gerichter aanbod van
muziek, dans en theater in de
schouwburgen en concertzalen.
Langs die wegen wil het ministerie
van WVC "de culturele kwaliteit
van onze samenleving vergrotën".
De cultuurdeelname moet krach
tig worden gestimuleerd door geld
stromen te verleggen van de cul
tuurproducenten naar de tussen
persoon, zoals bijvoorbeeld omroe
pen en podia. Bij voorstellingen en
concerten zouden streefnormen uit
eindelijk hogere publiekscijfers
moeten opleveren.
Dat staat in een uitgelekte con
cept-notitie waarin de top van het
departement haar ambities schetst.
WVC wil een krachtig antwoord
bieden op een onderzoeksrapport
van marktonderzoeker Hans Onno
den Berg waarin de Nederlandse
kunstsector er vorig jaar bekaaid af
kwam.
Vooral in het mediabeleid streeft
de top van het ministerie belangrij
ke veranderingen na. Zo stelt de no
titie voor omroeporganisaties in de
nieuwe mediawet zendtijdconces
sies voor een periode van tien jaar te
geven. Rust zou er in Hilversum
voor moeten zorgen dat de omroe
pen niet 'het verkeerde soort con
currentie' aangaat met de commer
ciële omroep. Zo zou er vanzelf
ruimte moeten ontstaan voor meer
cultuuraanbod in de programma's.
De notitie noemt het vervolgens
een 'kleine stap' om de omroepgel-
den onder te brengen in het openba
re financieringssysteem zodat rege
ring en parlement het inhoudelijke
mediabeleid beter zouden kunnen
toetsen dan momenteel het geval is.
Daarnaast zouden omroepen
krachtig financieel moeten worden
gesteund om podiumkunstproduk-
ties uit te zenden. Omroep- en
kunstwereld zouden verder nauwer
samen moeten gaan werken. Opval
lend is ook het pleidooi voor een ac
tief gebruik van de kabel voor cultu
rele programma's.
Hoewel WVC alleen zelf het cul
tuuraanbod enigszins kan beïnvloe
den, maakt de notitie duidelijk dat
de gekozen maatregelen alleen kans
van slagen hebben als juist de distri
butie en afname van cultuuruitin
gen in positieve zin kan worden be
ïnvloed. Het ministerie wil gelden
die tot dusverre ten goede kwamen
aan stimulering van aanbod ver
schuiven naar het bevorderen van
de afname.
In het distribueren van podium
aanbod moet de actieve rol van de
circa 120 theateraccommodaties en
concertzalen dan ook worden ver
groot, zo vindt het ministerie.
Slechts een twintigtal accommoda
ties maakt volgens WVC op dit mo
ment duidelijk dat het volwaardige
professionele kunstbedrijven zijn.
De notitie stelt in scherpe be
woordingen vast dat bij schouw
burgen het noodzakelijke geduld ï^r
afgenomen om via een consequents:
en liefdevolle programmering pu£
bliek op te bouwen. Bezuiniginger^
op theaters hebben de laatste jaremj
slechts geresulteerd in besnoeiing^
op de budgetten voor programme-*
ring en publiciteit. Via een op töf^
richten afnamefonds wil WVC pre£-
mies geven aan die accommodatie^
die én een hoogwaardige program^
mering én een doelgericht pu*
blieksbeleid voeren.Om versnippe-»
ring te voorkomen zouden de gel-?
den ten goede moeten komen var>
een beperkt aantal zalen.
Wat betreftt een aantal deelsecto
ren - kamermuziek, nieuwe muziek,
oude muziek, jazz, Raad voor de
Kunst - is de notitie terughoudend.
Opvallend is de toon ten aanzien"
van de in 1983 ingezette reorganisa
tie van het orkestenbestel. Uitzon-,
deringen daargelaten hebben voor-»
al de regionale orkesten volgens dei
notitie een te grote veer gelaten. 5
