De vader van het kunsthart Het dubbelleven van een schoolbegeleider Utrechter Dolf Hautvast in Zwitserland opgepakt met koffer (vals) geld Prof. dr. Willem Kolff: 'Er sterven onnodig veel hartpatiënten' ZATERDAG 21 APRIL 1990 Prof. dr. Willem Kolff (79) is de vader van het kunsthart. Kolff, ook bedenker van de nierdialyse, woont en werkf al jaren in Amerika waar hij zich bezighoudt met het ontwikkelen van kunstorganen. Afgelopen week was hij even terug in Leiden om de Federaprijs (oorkonde en geldbedrag) in ontvangst te nemen. Maar niet in alle opzichten voelt hij zich erkend. In de VS laten ze volgens hem het geld liever naar defensie vloeien dat het te besteden aan zijn levenswerk. "Het kunsthart komt er daardoor helaas niet aan te pas. Elk jaar sterven er alleen al in de Verenigde Staten onnodig veel mensen. Ik hoop van harte dat ze hier in Nederland verstandiger zullen zijn". door Jan Westerlaken De Amerikaanse markt voor kunsthar ten is groot, maar de afzet gering. Pro'fr dr. Willem Kolff, de vader van het kunst hart, is de eerste om dat eerlijk toe te ge ven. In meerderheid willen de medici er in Amerika niet aan, ondanks het feit dat het kunstorgaan het bloed goed rond stuwt, er geen sprake is van onaangena me gevoelens en pijn in de borst en de menselijke gevoelens (liefde, haat, hu mor) bewaard blijven. Tandarts Barney Clark leefde er als eerste mens 112 dagen mee. Hij bezweek aan complicaties, die overigens niets met het kunsthart te ma ken hadden. De Zweed Leif Stenberg noemde zich 'de gelukkigste man in Eu ropa', dank zij zijn kunsthart. Jaarlijks overlijden in Nederland ruim 2000 hartpatiënten. Was er bij hen een kunsthart geïmplanteerd, dan hadden ze wellicht het tijdstip gehaald waarop een donorhart beschikbaar zou zijn geko men. De realiteit is, dat er maar 133 hart- donors per jaar zijn. In de Verenigde Sta ten liggen de cijfers aanzienlijk hoger: van de 35.000 Amerikanen die acuut een nieuw hart nodig hebben, sterven er 33.000, omdat er maar 2000 donorharten worden aangeboden. Overbruggen De toepassing van het kunsthart werd naar de achtergrond verdrongen, omdat er nieuwe geneesmiddelen op de markt kwamen die de acceptatie van een do norhart verbeterden. Prof. Kolff: "Alle chirurgen gingen meer in dié richting denken, waardoor het kunsthart wat uit beeld verdween. Het werd gebruikt om een periode te overbruggen tot er een ge schikt donorhart was. Alleen die patiën ten, die op het punt stonden te overlij den, kwamen er voor in aanmerking. Wat de chirurgen met name in Amerika ver gaten, was dat er niet meer dan 2000 do norharten per jaar beschikbaar waren. Maar er waren 35.000 Amerikanen, ook Dolf Hautvast (43), schoolbegeleider op het Utrechtse Schooladviescentrum, beseft heel goed dat hij veel uit te leggen heeft. Twee maanden heeft hij vastgezeten in een van de zwaarst beveiligde gevangenissen van Zwitserland, vlak buiten Genève. Opgepakt bij een Zwitserse bank met een koffer met anderhalf miljoen dollar, waarvan drie ton vals bleek te zijn. Gisteren kwam hij op borgtocht vrij, maar hoe was hij daar verzeild geraakt?. door Bert van den Hoed Wat doet een Utrechtse onderwijsdes kundige in Genève met een koffer dol lars? Van wie was dat geld afkomstig en voor wie was het bestemd? Behalve schoolbegeleider is Hautvast ook voor zitter van de Stichting Filipijnen Kan toor Nationaal Democratisch Front, een organisatie die zegt informatie te willen verspreiden over de verzetsbeweging in de Filipijnen. Zijn de herhaaldelijk ge- uitte beschuldigingen vanuit Manila dat deze stichting vanuit Utrecht de commu nistische rebellen financieel steunt dan toch terecht? De Utrechtse advocaat mr. Tomlow liet deze week verontwaardigd weten dat zijn cliënt Hautvast niets te maken heeft met communistische rebellen op de Fili pijnen, maar slechts de vertrapping van mensenrechten onder het regime Aquino aan de kaak wil stellen. "Mijn cliënt is een nette Nederlander met een nette baan die woont in een nette wijk"; zei Tomlow. Maar waarom heeft een nette Neder lander gecombineerde bankrekeningen in Zwitserland, van waaruit hij allerlei onduidelijke financiële transacties ver richt? En was niet kort geleden vanuit Manila de beschuldiging verspreid dat communistische rebellen zijn betrokken bij de vervalsing van geld en andere mis dadige praktijken in Westeuropa om de gewapende opstand op de Filipijnen fi nancieel te ondersteunen? Dubbelleven Vals geld, wapenleveranties, guerrilla bewegingen. Het zijn begrippen die niet passen bij de zachtmoedige Dolf Haut vast. Net een uur terug uit Zwitserland zegt hij: "Ik ben er behandeld als een zware crimineel. Wie in Zwitserland wordt beschuldigd van het in omloop brengen van vals geld maakt zich schul dig aan een van de zwaarst denkbare misdrijven. Er staat 10 tot 15 jaar gevan genisstraf op. Bovendien moet je daar je eigen onschuld bewijzen. En dat was ge zien de aard van mijn werkzaamheden zeer moeilijk omdat ik in volstrekte ano nimiteit onder volstrekte geheimhou ding dat werk doe". En dan volgt het verhaal waarvan ook Dolf Hautvast beseft dat het tal van vra gen zal open laten. Al negen jaar leidt de Utrechter een dubbelleven, waarin hij fungeerde als contact-persoon tussen geldgevers (zoals politieke partijen, vak bonden, kerken, mensenrechtenorgani saties enz.) en organisaties of projecten in de Derde Wereld. Al die jaren zorgt hij er als anonieme tussenpersoon voor dat geld, beschikbaar gesteld door donor-or ganisaties over de hele wereld,'op de plek van bestemming komt. Dolf Hautvast was op 22 februari in Geneve om anderhalf miljoen dollar via zijn Zwitserse rekening over te maken naar drie projecten in de Derde Wereld. Over welke drie projecten het gaat en wie de opdrachtgever was, wil Hautvast geen enkele mededeling doen. "Anonimiteit is in dit werk een kernge geven", zegt hij. "De geldgever wil onder geen beding dat bekend wordt dat hij of zij een organisatie of project financieel ondersteunt. Dat kan tal van redenen hebben. Het kan bijvoorbeeld de geldge ver in conflict brengen met de regering ter plaatse of een zusterorganisatie een politieke partij bij voorbeeld in moei lijkheden brengen. Of, wat ik eigenlijk belangrijker vind: een gift kan veilig heidsproblemen veroorzaken voor de ontvangende organisatie. Of erger nog, het kan mensen direct in gevaar bren gen. Om die redenen gaat het om strikt vertrouwelijke regelingen". Dolf Hauvast is niet bereid ook maar één voorbeeld te geven van de talrijke trans acties die hij in de afgelopen negen jaar voor zijn rekening nam. Voor de veilig heid van vooral de ontvanger is absolute geheimhouding geboden, herhaalt hij nog eens. "Er is een aantal mensen dat kan rekenen op het vertrouwen van de basisorganisaties in ontwikkelingslan den en dat als intermediair optreedt. Dat zijn eenlingen, net als ik, van wie de orga nisaties weten dat ze een betrouwbaar tussenpersoon zijn". "Het gaat in bijna alle gevallen om pro gramma's en organisaties die actief zijn op emancipatorisch terrein of aan de kant staan van de oppositie. Vandaar alle omzichtigheid. Het is heel simpel. Een organisatie kan geld krijgen voor een programma, maar kan dit niet openlijk en rechtstreeks doen en schakelt daar voor een intermediar in. Veel organisa- Dolf Hautvast: "Ik kan niet meer vertellen, omdat ik daarmee mensen in ge vaar zou brengen". (foto gpd> ties kennen elkaar, er zijn over de hele wereld contacten. Via elkaar weten ze dat ik iemand ben die kan worden ge vraagd dat geld in ontvangst te nemen en door te sluizen". Volgens Hautvast betreft het welis waar anoniem uitgevoerde, maar niette min volstrekt controleerbare en legale transacties. "Er wordt altijd volledige verantwoording afgelegd over de trans actie. De donors geven dat geld niet zo maar. Zij stellen het beschikbaar voor een concreet programma. En zij kunnen altijd natrekken dat het geld van A naar B is overgemaakt". "De bankrekeningen in Zwisterland gebruikte ik om van daaruit anoniem geld te storten naar projecten. Het klinkt misschien gek, maar in feite maakte ik daarbij gebruik van hetzelfde bankge heim dat boeven als Ceausescu en Mar cos in staat stelde hun geld te witten. Al leen sta ik precies aan de andere kant". Vraag Welke zekerheid heeft Hautvast dat hij met zyn transacties niet toch gewapende verzetsorganisaties ondersteunt? "Heel strikt genomen kun je er nooit helemaal zeker van zijn dat het niet gebeurt. Maar nogmaals, dat geld wordt gegeven voor heel concrete humanitaire doeleinden. Je weet uit verslagen en rapporten, ook van andere ondersteunende organisa ties, of en hoe het wordt uitgevoerd". Maar is het niet vreemd dat de voorzit ter van de Stichting Filipijnen Kantoor in Zwitserland in de weer is met moeilijk controleerbare financiële transacties? Juist vanwege de beschuldigingen uit Manila dat vanuit Utrecht het gewapend verzet financieel wordt ondersteund? Hautvast: "Het werk als intermediair voor de Derde Wereld-organisaties staat volstrekt los van de Stichting. Dat heeft helemaal niets met elkaar te maken. Na mijn arrestatie heeft Interpol een onder zoek gedaan naar mij, ook in de Filipij- "Natuurlijk grijpt de militaire voor lichtingsdienst van de Filipijnen dat on derzoek aan om opnieuw met die be schuldigingen te komen. Maar dat is al voor de vierde keer. Eerst waren het de kerken die het gewapend verzet zouden steunen. Toen de Nederlandse Fondsen organisaties, daarna de mensen die op de aanplakbiljetten voorkwamen. En nu ik. Naar die beschuldigingen is al uitge breid onderzoek gedaan door het Minis terie van buitenlandse zaken. Daaruit is gebleken dat ze loos zijn, er is geen spoor van bewijs". Raadsman Tomlow verwijst in dit ver band naar de uitkomsten van het onder zoek dat de Zwitserse rechter van in structie de afgelopen acht weken heeft uitgevoerd en waarbij Interpol en de CIA zijn ingeschakeld. Tomlow: "De naam Hautvast is de hele wereld over gegaan en op geen enkele manier is gebleken dat hij betrokken is of geweest is bij malver saties". "Getuigen-deskundigen hebben vast gesteld dat het technisch onmogelijk is dat hij zelf de valse dollarbiljetten tussen het geld heeft gestopt. De biljetten waren op zo'n manier gewikkeld dat dit niet mogelijk was. Dolf heeft het geld ontvan gen van een intermediair die hij niet ken de. Ook dat verhaal is door de rechter be krachtigd. Bovendien is gebleken dat Dolf op geen enkele manier is betrokken bij enige illegale activiteiten in de Filipij- Vrij "Ik ben volkomen vrij te beslissen of ik een transactie uitvoer", benadrukt Haut vast. Dat is voor mij een principieel gege ven. Ik ben pacifist, heb dienst gewei gerd en mijn diensttijd als vrijwilliger doorgebracht op de Filipijnen. Ik heb nooit te maken gehad met wapens. Het moet legaal blijven en controleerbaar, anders breng ik anderen in gevaar. Als ik ooit ook maar één keer was benaderd voor een valse transactie, dan had ik de samenwerking voor eeuwig opgezegd". Al negen jaar lang gaat Dolf Hautvast geregeld met koffertjes met geld naar Geneve. Over hoe dat allemaal precies in zijn werk ging wil Hautvast niets kwijt. Ook niet over de hoeveelheden geld die door zijn handen gingen. Wel zegt hij: "Ik heb al die jaren zonder één incident dit werk kunnen doen. Ik stond goed be kend bij de bank, was een belangrijke klant. Uit de getuigenverhoren bleek dat het ook voor het bankpersoneel een gro te schok was toen bleek dat tien procent van het geld vals was. Door de politie werd ik onmiddellijk als een zware cri mineel behandeld, alles werd me afgeno men en ik kwam in een isoleercel terecht waarin ik twaalf dagen heb gezeten. Je bent alle oriëntatie kwijt, hebt geen en kel besef meer van tijd. Een verschrik king". Na twaalf dagen werd hij overgebracht naar een cel met andere gevangenen. Dolf Hautvast was toen vrijwel perma nent met Zwitsere precisie verhoord. "De eerste dagen denk je vooral aan je verantwoordelijkheden op je werk en aan je gezin. Op een gegeven moment ben ik in paniek geraakt toen ik besefte wat er boven mijn hoofd hing. Je weet datje part noch deel hebt aan de situatie en toch ben je niet in staatje onschuld te bewijzen. Ik kon mijn getuigen niet op roepen; dat is de clou van het werk dat ik had gedaan. Een nachtmerrie". Dan emotioneel: "Die geheimhouding is niet zomaar voor de grap. In de afgelo pen drie jaar zijn vijf van mijn vrienden om het leven gekomen in Derde Wereld landen, alleen maar vanwege hun actieve betrokkenheid bij vakbondswerk of landbouwcoöperaties. Daar worden mensen voor doodgeschoten. Het gaat om leven en dood. Om die reden kunnen de Derde Wereldorganisaties ook nooit hun nek voor me uitsteken en was ik bang onschuldig te woren veroordeeld". De plotselinge vrijlating op basis van het onderzoek van de Zwitserse rechter kwam uiteindelijk toch nog als verras sing. "Ik had me er al op ingesteld dat het minstens een halfjaar zou duren voordat alles duidelijk zou zijn. Ik ben op borg tocht vrijgelaten, zoals dat gebruikelijk is met buitenlanders in Zwitserland. Want ik moet beschikbaar blijven voor ,getuigenverklaringen". "De rechter werd helemaal gek van mij. Het is me wel honderd keer ge vraagd: noem de organisaties en u kunt gaan. Maar ik mocht en kon het niet ver tellen. Uiteindelijk heeft de rechter dat geaccepteerd. Ik denk ook omdat kwam vast te staan dat ik helemaal geen geld heb en alleen mijn inkomen geniet als schoolbegeleider. Ze moesten er even $an wennen dat ze geen valsemunter voor zich hadden, maar iemand die werkte voor de Derde Wereld". Uit het onderzoek van de Zwitserse justitie kwam naar voren dat het valse geld of is ingevoegd op de Amerikaanse bank waarvan het afkomstig was, ofwel onderweg tussen Amerika en Genève. Hautvast: "Maar dit geval staat niet op zichzelf. Er zijn indicaties dat in meer ge vallen vanuit Amerika vals geld naar de Derde Wereld is gegaan". Argwaan Het is voor Hautvast duidelijk dat dit het einde betekent van zijn werkzaamheden als 'Derde Wereld-geldloper'. Zijn anoni miteit is immers doorbroken. "Niemand wist hiervan", zegt hij. "Alleen een zeer beperkt aantal intimi was globaal op de hoogte. Ik snap best dat er argwaan ont staat als ik dit verhaal vertel. Maar ik kan niet meer zeggen, omdat ik daarmee mensen in gevaar zou brengen" nu nog, die direct moesten worden ge opereerd, omdat hun hart het elke mi nuut kon begeven. Het kunsthart is een goed, zij het tijdelijk, alternatief. Helaas wordt het niet op zo'n grote schaal toege past. Kortom, elk jaar sterven er in de Verenigde Staten onnodig veel mensen. Meer dan 30.000. Met een kunsthart zou den zij voorlopig in leven kunnen wor den gehouden tot dat hart van een donor Maar Amerika lijkt er vooralsnog wei nig voor te voelen om de toepassing van het kunsthart te stimuleren. Prof. Kolff heeft daar wel een verklaring voor. De Verenigde Staten, zegt hij, trekken .gi gantische bedragen uit om een zo sterk mogelijk leger op de been te houden. Geld voor andere zaken, zoals het 'pus hen' van het kunsthart, is er niet. Daar komt nog eens bij dat het enige commer ciële hart dat in Amerika op de markt was, verboden is. De fabrikant die het maakte, verstrekte onvoldoende infor matie aan de 'Food and Drug Admini stration', een controlerend orgaan in de VS. Vernieuwd Het kunsthart waarop Kolff het patent heeft, bestaat uit twee stukjes: een linker en een rechter gedeelte, die op hun beurt weer worden gescheiden door een dun vlies. Op die manier worden de boezems (waarin het bloed vanuit het lichaam te rug stroomt) en de kamers (zij persen het bloed weer het lichaam in) gevormd. Het kunsthart ziet eruit als een doorzichtig stukje plastic waaruit wat slangetjes ste ken, de 'aderen'. Buiten het lichaam wordt het 'orgaan' op gang gehouden. Met lucht of mechanisch. De maximale capaciteit van het kunsthart is zeven liter bloed per minuut. Een hoeveelheid die voldoende is om een volwassene naar be horen te laten functioneren. Op dit moment lopen er, wereldwijd gezien, "ongeveer twintig mensen rond met een kunsthart. De meesten van hen in Parijs. Allemaal wachten zij op een ge schikte donor om uiteindelijk een ruil- hart ingeplant te krijgen. Klinisch gezien zou het kunsthart zo kunnen worden ingevoerd, stelt Kolff. Alleen, het gebeurt (nog) niet. "By de ontwikkeling van de kunstnier heb ik .veel stèun van de Nierstichting gehad. Steun die ik nu krijg van de Nederlandse Hartstichting. De Amerikaanse hartclub geeft die maar mondjesmaat. De Hart stichting stuurt studenten naar Amerika om mij te assisteren bij het maken van het kunsthart. Dat heeft er mede toe ge leid dat we een hele nieuwe manier heb ben ontwikkeld: vacuümvorming. De hartkleppen, die voorkomen dat het bloed bij het uitpompen naar het hart te rug stroomt, lekken niet of nauwelijks. De mechanische kleppen die de chirur Prof. dr. Willem Kolff: "Ik hoop dat men in Nederland verstandiger met kunstharten omgaat dan in de Verenigde Staten". (foto Ellen Martens) gen erin zetten, lekken toch altijd nog in zes tot tien procent van alle ingrepen. Het mooie van deze kunsthartjes is dat ze mooi kunnen worden ingebracht op de plaats van het weggenomen zieke hart". Merkwaardig Het doet op z'n minst merkwaardig aan dat Amerika op dit terrein een achter stand dreigt op te lopen. Oostenrijk en Duitsland beschikken inmiddels over gebruiksklare kunstharten. Omdat het in de Verenigde Staten niet lijkt te lukken, probeert prof. Kolff de universiteiten van Groningen en Twente er nu toe aan te sporen om aan een kunsthart te gaan werken. Duur is het kunsthart niet. Kolff zegt dat het voor een billijke prijs kan worden vervaardigd in zijn Amerikaanse labora torium. "Het deel dat in de borstholte moet, kan ik voor driehonderd dollar produceren. Maar daar komt nog eens een bedrag van dertienduizend dollar bij om dat hart te kunnen laten kloppen. Hoe het ook zij, in Amerika komt het kunsthart er niet aan te pas. Er gaat te veel naar defensie en de controlerende instanties zijn legio. Ik hoop van harte dat men in Nederland verstandiger is dan in de VS". Eén van de meest merkwaardige za ken die prof. Kolff is opgevallen, is dat als iemand aan hartzwakte dreigt te ster ven, hij naar lucht hapt. Diens longen vol vocht zitten, de nieren niet meer werken en de lever onder die omstandigheden zwaar te lijden heeft. "Wordt bij zo'n pa tiënt een kunsthart ingeplant, dan zie je die bijverschijnselen binnen twee tot drie dagen verdwijnen. Al die zwakke en beroerde toestanden verbeteren. Het is werkelijk wonderlijk hoe snel iemand dan beter wordt. Bovendien wordt het li chaam conditioneel beter. Zo'n patiënt kan de ingreep voor een harttransplanta tie beter verwerken dan iemand bij wie het doodzieke hart eruit wordt gehaald en direct wordt vervangen door een transplantaat". Afstoten Een ander voordeel van het kunsthart is dat het lichaam van de ontvanger dit niet afstoot. Het kunsthart is geen vreemd ei wit, zegt prof. Kolff. Het lichaam rea geert pas als er vreemde eiwitten, zoals een donorhart, in terecht komen. Het moment van fabricage van een kunsthart dat zonder aandrijving buiten het lichaam op gang kan worden gehou den, lijkt aanstaande. "Daar wordt in elk geval aan gewerkt", vertelt prof. Kolff. "Om een kunstmatig gevormd hart kan een spier worden gewikkeld die zich door middel van prikkels kan sa mentrekken en ontspannen. Experimen ten in deze vorm hebben aangetoond dat een spier uit de rug hiervoor kan worden gebruikt. Na een week of drie gaat die spier zich als een soort hartspier gedra gen". "Bedenk wel", waarschuwt prof. Kolff, "dat deze methode slechts als een soort hulppomp kan worden aangewend en niet als een totaal hart. In Parijs is wel i eens een kunsthart ingeplant dat door middel van een spier uit het eigen li-; chaam werd aangedreven". Hij zegt ooit eens een contract te heb ben gehad om te werken aan de totstand koming van een anatomisch hart dat voor twintig jaar energie bevatte. Het is i nooit tot de voltooiing ervan gekomen.1 "Omdat", zo is de uitleg van de oud-; hoogleraar, "de mensen bang zijn voor; kernenergie. Ik denk dat er niemand on- der de dekens durft te kruipen met een hart dat op deze manier wordt aangedre- Kolff durft een voorspelling aan, die nu nogal boud klinkt: in het jaar 2004 zal de eerste marathonloper worden gedis- kwalificeerd met een kunsthart. Een ge woon hart heeft een limiet, legt hij uit,1 een kunsthart niet. Dat blijft kloppen. Normaal leven Mensen met een kunsthart kunnen een normaal leven leiden, benadrukt prof. Kolff. Zelfs met een aandrijfsysteem bui- ten het lichaam. "Het wordt allerwegen geaccepteerd dat we iemand die zijn nek gebroken heeft niet dood laten gaan. Ie dereen vindt dat gewoon en er is nie mand die eraan denkt om de uitkering van die persoon stop te zetten en hem of haar maar dood te laten gaan. Het hart is het symbool van de liefde, het leven en de woonplaats van de ziel. Maar ook als het symbool voor mensen, om te aan vaarden dat het leven waarde heeft als je je eigen hart niet meer hebt. Alleen wil de medische wereld niet aan die gedach te. Weet je wat met een kunsthart tot de mogelijkheden behoort? Je kunt het in de borstholte plaatsen en het eigen zieke hart laten genezen. Mocht genezing uit blijven, dan kun je dat zieke hart er als nog uithalen of het kunsthart als het ei gen hart zelf de bloedcirculatie op gang laten houden. En het kunsthart kun je zelfs bij een donorhart handhaven tot het lichaam het transplantaat heeft geaccep teerd". Het kunsthart kost een schijntje als daar het bedrag van een operatieve in greep met alles wat erbij hoort wordt uit geschakeld. "In het laatste geval praatje over opkalefateren en intensive care van de patiënt hetgeen duizenden guldens vergt. Je moet er wel tegenover stellen wat de kosten zijn als je het niet doet. Dan krijg je het verhaal dat er in Neder land meer dan tweeduizend mensen zijn die door middel van een kunsthart of een transplantaat in leven kunnen worden gehouden. Maar je kunt van een landje als Nederland natuurlijk niet verwach ten dat er zoveel transplantaten beschik baar komen".

Historische Kranten, Erfgoed Leiden en Omstreken

Leidsch Dagblad | 1990 | | pagina 33