5 Ergens lieg ik, maar het is een mooie leugen
Paard als bron van inspiratie
Flirten als tijdverdrijf
Kunstschilder Leo van den Ende (51) en zijn bollenschilderijen
Holland Festival niet in Den Haag
Kort geding tegen Normaal
DONDERDAG 19 APRIL 1990
LEIDEN/VOORHOUT "Tegen de natuur verlies je het
als schilder altijd. Nooit hou je dat strijklicht precies
vast. Daarom moet je enorm snel werken. Het is een
wedstrijd tussen het licht en jou. Als er een mug tegen de
olieverf aan vliegt, moet je hem er met je paletmes ra
zendsnel afwippen".
De Voorhoutse kunstschilder Leo van den Ende (51)
schildert voornamelijk landschappen. De bollenstreek
heeft daarbij zijn speciale aandacht. Op zijn doeken, die
zich onder meer bevinden in de vaste collecties van het
Teylcrs Museum in Haarlem, het Leidse Stedelijk Muse
um De Lakenhal, het Museum voor de Bollenstreek in
Lissc en in het Katwijks Museum, is nergens een spoor
van milieuvervuiling te bekennen. "Ja", zegt Van den
Ende, "ergens lieg ik. Maar ach, het is een mooie leugen".
Van den Ende kenschetst zichzelf aardig, maar het verveelt al snel. En
lachend als 'erfelijk belast'. Net als dan heb je natuurlijk ook de grap-
zijn vader Henk van den Ende is hij jes. Ik heb
kunstschilder geworden. Net als hij gezien waarop
werkt hij nog steeds in de trant
keer een doek
tijdschriftfoto
schaars geklede dame had-
de Leidsche School, die rondom de den geplakt. Met viltstift had de
eeuwwisseling is onstaan, met kunstenaar daar het woord kipfilet
schilders als Floris Verster, Chris onder geschreven, met daarbij een
van der Windt, A.C. Rosemeier en pijl naar de dijen van die vrouw. Dat
Henk van den Ende. Deze schilders is éven leuk, daar kun je even om la-
voelden zich verwant aan de Haag- chen, maar kunst is natuurlijk wat
sche School, maar erg bekend is anders",
hun werk nooit geworden.
"Ik denk dat je behoorlijk op je
hoede moet zijn voor de kunst die
tegenwoordig in de galerieën wordt
geëxposeerd. Veel van die galerieën
hebben om de twee weken 3 nieuwe
exposanten. Dat zijn er ruw geschat
dus zo'n 75 per jaar. Bij zo'n grote
VandenEnde: Ik weet met precies oogst moet er wel veel kaf onder het
l ligt, maar misschien is koren zitten. Maar die galerieën
door
Cees van Hoore
de Leidsche School gen gewoon vijfhonderd gulden per
e exposant en zonder dat ze iets hoe-
te verkopen komen ze zo aardig
minder spectaculair, minder op ef
fectbejag gericht dan dat van de
Haagsche. De 'Leidenaren' hebben uit "de kosten." 'Maarde" sftüaTie
vooral de kleine, intieme hoekjes wordt er wel door vertekend",
van de natuur vastgelegd. Bekijk je
het werk van de Haagsche School,
dan is dat wijdser, met grote wol- Van den Ende schildert bij
kenpartijen en zo. Het
sombere dreiging van de natuur die
zij hebben vastgelegd dan de
schoonheid ervan, al moet ik toege
ven dat de kleuren van de Leidsche
School soms ook niet al te vrolijk
zijn. Ik zie mijzelf als een te laat ge
boren schilder die tot deze Leidsche
B ollenschilderij en
keur buiten. Het liefst op droge,
zonnige dagen. Het zijn vooral klei
nere doeken die hij maakt. Hij
werkt met zijn schilderskist op
schoot. Als er teveel zonlicht is, ge
bruikt hij de inmiddels antieke
schildersparaplu van zijn vriend en
collega, de 102-jarige Leidse schil-
School behoort. Maar mijn doeken der ArC. Rosemeier. De laatste jaren
zijn, denk ik, toch wat frisser, wat
moderner van kleur. Ik ben meer
een kolorist".
Dë schilder heeft zo zijn beden
kingen tegen het grote aanbod van
moderne, abstracte schilderijen.
Ook van de conceptuele kunst is hij
geen liefhebber. "Je ziet aan het
werk van die jongens dat ze nooit
echt hebben leren schilderen. Het is
op het eerste gezicht misschien wel
heeft hij zich toegelegd op het schil
deren van de bollenvelden. Door
kenners wordt hij vergeleken met
de bekende bollenschilder A.L.
Koster. "Het zijn aardige mensen,
die bollenkwekers. Ik mag altijd
werken op hun larid, als ik de bollen
maar niet vertrap. Soms kijken ze
wel eens mee over mijn schouder.
Ze vinden die schilderijen wel
mooi, ja, maar als ik voor de grap
De schilder Leo van den Ende: "Als i
dag al tussen de bollen'".
wel eens vraag of ze iets willen ko
pen, zeggen ze: joh, lazer op, ik zit
de hele dag al tussen de bollen".
"Het is nog een heel werk om te
kening in die grote kleurvlakken te
krijgen. Het is niet één grote kleu-
renmassa, maar elke hyacint heeft
zijn eigen structuur. Dat is een haal
tje zus en een haaltje zo. Maar goed,
je bent bezig met de natuur en die
verdient respect. Ik stel er een eer in
voor de grap wel eens aan de bc
om geen bloemetje weg te laten, al
zie je dat in de massa misschien
niet. Soms zet ik er zo'n bollenpeller
tussen, zo'n man in een vaalblauwe
overall die de hele dag gebukt staat.
Ze werken tegenwoordig natuurlijk
veel met machines, maar ik laat het
werk nog gewoon met de hand ge
beuren. Dat spreekt mij meer aan.
En als er aan de horizon een lelijke
silo of lichtmast staat, laat ik die
zkers vraag of ze iets 1
weg. Ik kopiëer niet, ik maak een
stemmingsbeeld".
"Ik ben niet anti-techniek, zeker
niet. Ik was eens 'n stadsgezicht aan
het maken in Leiden. Mooi strijk
licht over de gracht, steenrode da
ken, prachtige gevels, kortom: een
schilderij vol weemoed. Voor één
van de huizen stond een rood Ren-
aultje. Het riep een bepaald tijds
beeld bij me op en ik vond dat het
jgen ze: 'Jóh, lazer op, ik zit de hele
(foto Wlm Dijkman)
best op het doek mocht. Een tijdje
later komt er iemand bij me langs
en die zegt: ik wil dat doek wel ko
pen, maar dan moet dat autootje
weg. Ik heb het niet gedaan. Dat
autootje staat op mijn doek prima
geparkeerd".
"Natuurlijk moet ik om aan de
kost te komen verkopen. Maar een
aantal van mijn doeken is altijd om
mij heen in het atelier. Daar lééf ik
mee, dat is zo'n vertrouwde wereld
voor me. Ik reed eens op de weg
naar Sassenheim en toen zag ik daar
opeens zo'n mooi oud huis staan
voor een bollenveld, zo'n huis met
van die groene luiken en zo'n door
gezakt dak. Verrek, dacht ik. dat
beeld herken ik. dat hebben ze van
mij gepikt. Ik had dat huis een paar
jaar daarvoor geschilderd. Mijn ei
gen schilderij was in die tyd 'echter'
geworden dan dat huis zelf. Dat is
een vreemde ervaring".
Onderschat
Er is buiten de grenzen veel waarde
ring voor het werk van Leo van den
Ende. Hij heeft tentoonstellingen
gehad in Amerika, Canada, Dene
marken, Saoedi-Arabië en in 1981
wijdde het blad China Pictoria een
volle pagina aan zijn werk. Van den
Ende. "Voor mijn soort werk komt
steeds meer belangstelling, al is er
bij mijn collega's die abstract wer
ken maar weinig waardering voor.
Maar ik kan niet anders schilderen.
Dit is mijn manier. Ik weet wel dat
ik de wereld misschien mooier
voorstel dan-ie is, dat ik een beetje
lieg in mijn werk, maar ach, het is
een mooie leugen. Ik heb er in ieder
geval veel plezier in. Die bollen
schilderijen vrolijken me op. Ik ga
vaak naar Rosemeier en mijn vader.
Voor de rest heb ik weinig contac
ten met collega's. Dat is toch alleen
maar kinnesinne. Als je wat ver
koopt, kijken ze je met scheve ogen
aan. Bij óns is dat anders. Als wij
iets hebben verkocht, dan vieren we
dat. Dan komt de jeneverfles op ta
fel".
Van den Ende schildert behalve
stadsgezichten en landschappen
ook bloemen, dieren en stillevens.
Een aantal van zijn werken is aange
kocht door musea in den lande, ook
door het Stedelijk Museum De La
kenhal. Daar hangt wel werk van
hem, maar een aparte zaal voor de
Leidsche School, waar dat werk
permanent wordt tentoongesteld, is
er niet. Van den Ende: "De Leids
che School wordt zwaar onder
schat. Als je bedenkt dat een doekje
van A. J. van Driest nu al zo'n twin
tigduizend gulden doet, dan voor
spel ik je dat er op de veilingen voor
het werk van de Leidsche School
nog behoorlijke bedragen zullen
worden neergeteld in de toekomst.
Maar we moeten natuurlijk dood
zijn voor het zo ver is".
(Behalve in de genoemde musea
is Van den Ende's werk perma
nent te zien in galerie 'Het
Grachthuisje' in Lisse).
'Jakov Bogomolov' van Maxim Gorki door
toneelgroep De Tijd. Regie: Ivo van Hove.
Decor: Jan Versweyveld. Gezien op 18 april
in de Leidse Schouwburg.
LEIDEN - Een kletsmeier, een fi
losoof of een loodgieter - wie is
toch die Jakov Bogomolov die
door de mensen in dit stuk zo
wordt genoemd?! Echt duidelijk
wordt dat niet in het naar dit per
sonage vernoemde stuk van
Maxim Gorki. Hij spreekt inder
daad erg veel, getuigt daarbij van
zijn idealistische instelling en is
op het landschap van een rijk
man op zoek naar water. Dirk
Buyse die bij het Vlaamse gezel
schap De Tijd de rol van Bogomo
lov vertolkt, probeert zijn perso
nage zo veel mogelijk geloofwaar
digheid mee te geven. Dat lukt,
want deze Bogomolov straalt een
sympathiek soort wereldvreemd
heid uit, zodat je toch naar zijn
idealistisch gepraat en begripvol
le opvattingen blijft luisteren. Of
hij trouwens slaagt of faalt, blijft
een open vraag: dit stuk is name
lijk onvoltooid gebleven.
Ook al is Bogomolov het titel-
personage, toch heeft zijn vrouw
Olga in het fragment gebleven
stuk een interessantere functie.
Bogomolov is - althans als verbaal
voorstander - de enige werker, de
rest van het op het landgoed aan
wezige gezelschap kiest voor le
digheid en doodt slechts de tijd.
Alleen flirten kan hun lethargie
doorbreken, en juist daarbij is Ol
ga de spil van het geheel. Kiest zij
voor haar man, hoewel ze zijn lief
de niet zegt te voelen? Zij aarzelt
in elk geval, als landeigenaar Boe-
kejev en de jonge Boris avances
maken, terwijl de rentmeester
haar bepraat om haar man voor
Boekejev te laten schieten. Mieke
de Groote laat de wispelturigheid
van Olga goed zien. Nina en Vera,
twee vrouwen die ook op het
landgoed verblijven, kunnen
slechts gelaten toekijken. Al met
arwordt er veel gepraat, nog meer
verzwegen en niemand komt ook
maar een stap verder.
Eigenlijk is het dus een en al
lamlendigheid. Knap van spelers
en regisseur dat dit niet overslaat
op de toeschouwers die overigens
in zeer bescheiden getale naar de
Leidse schouwburg waren geko
men. Het toneelbeeld is als een
oplopend labyrint, hetgeen type
rend is voor de doelloosheid van
het gezelschap. Zo vaag als de
plaats van handeling blijft, even
zo kiest de regisseur ook verder
voor een welhaast tijdloze, ab
stracte aanpak; met heel af en toe
een subtiel regiegrapje. Terwijl
bijvoorbeeld Olga en Bogomolov
hun relatie in alle ernst bespre
ken, drinken de overigen hoor
baar slurpend hun kopje thee.
Alle spelers suggereren in hun
spel de nodige diepgang. De tekst
krijgt dan ook alle eer, misschien
wel een beetje te veel eer - en zou
wat meer ironische afstandelijk
heid op haar plaats zijn geweest.
WIJNAND ZEILSTRA
Scène uit 'Jakov Bogomolov'.
Bogomolov straalt een sympa
thiek soort wereldvreemdheid uit.
Onderzoek naar
popmuziek in
Zuid-Holland
ROTTERDAM (GPD) - De Zuid
hollandse Popunie is in samenwer
king met de Erasmus Universiteit
Rotterdam een wetenschappelijk
onderzoek begonnen om na te gaan
op welke schaal en op welke manier
er in de provincie Zuid-Holland
popmuziek wordt gemaakt.
Doel is popmuziek in beleidsma
tig opzicht een grotere erkenning te
geven, onder meer bij het realiseren
van meer en betere oefenruimtes,
optreedmogelijkheden of opna
mefaciliteiten. Het onderzoek, dat
plaatsheeft in april en mei, richt
zich op zaken als inspiratie, reper
toire, optreden en problemen rond
management en componeren.
Het is van belang dat zoveel mo
gelijk bands hieraan meewerken.
Belangstellenden kunnen zich aan
melden bij: Martin Scheijgrond van
de Zuidhollandse Popunie, Witté de
Withstraat 45a, 3012 BM Rotterdam,
telefoonnummer (010)4,123455.
Veiling Rembrandt
NEW YORK (DPA) - Een schilderij
van Rembrandt afkomstig uit parti
culier bezit, wordt op 31 mei in New
York geveild. Het uit 1631 stam
mende schilderij 'St. Petrus in de
gevangenis' gaat volgens Christie's
10 tot 15 miljoen dollar (19 tot 28
miljoen gulden) opbrengen. Dat zou
de hoogste prijs zijn die ooit voor
een werk van deze Nederlandse
schilder is betaald.
Het huidige veilingrecord voor
een schilderij van Rembrandt da
teert van 1986. Bij Sotheby's in Lon
den wisselde toen voor 10,38 mil
joen dollar het schilderij 'Meisje
met een goudomzoomde mantel'
van eigenaar.
Voorjaarsexpositie Galleria Propitia
Voorjaarsexpositie met het werk van Mar
cello Wolf (Keramische sculpturen), Sally
Schlebaum (bronzen sculpturen) en Ibrahim
Ehrari (etsen), t/m 4 mei. Galleria Propitia,
Levendaal 119, Leiden. Open: do. van
13.00 -16.00 19.00 - 21.00 uur. Vr., za. en
zo. van 13.00 - 18.00 uur.
LEIDEN - Met het voorjaar in ge
dachten organiseerde 'Galleria
Propitia' een thematentoonstel
ling, getiteld 'Het paard in de
wei'. Naast etsen van Ibrahim
Ehrari bestaat de expositie uit ke
ramische sculptuur van Marcelle
Wolf en bronssculptuur van Sally
Schlebaum. De drie kunstenaars
hebben zich enige vrijheid geper-
miteerd wat betreft het centrale
thema, maar naast honden en
stieren zijn de paarden duidelijk
in de meerderheid.
Marcelle Wolf past in haar kera
mische figuren een speciale tech
niek toe, die de indruk wekt dat
het om massieve objecten gaat.
Zij modelleert haar sculptuur uit
één plat stuk klei tot een gedeelte
lijk gesloten vorm, waarvan de
randen bij de rug en hals van som
mige paarden uit elkaar wijken.
Passend in de context van de
tentoonstelling, maken ook enke
le centaurs, mythologische figu
ren, die half mens, half paard zijn,
deel uit van deze beelden, die ge
maakt zijn van lichte klei met een
zweem groen als van geoxydeerd
koper. De figuur van Nessos heeft
in de opvatting van Wolf niet al
leen het bovenlichaam van een
mens, maar ook de benen, terwijl
het achterste deel wel weer aan
het beeld van de klassieke cen
taur beantwoordt.
Andere keramiekstukken,
zoals 'Jacht', laten de eenheid tus
sen ruiter en paard zien en weer
andere de houding van de dieren
in beweging of juist na een val,
zoals in 'Vergaloppeerd paard'.
Dergelijke aspecten, snelheid en
beweging, drukken ook hun
stempel op het werk van Sally
Schlebaum. Zij heeft in tegenstel
ling tot Wolf een voorkeur voor
ranke paarden met lange, dunne
benen. De kleine sculpturen van
rennende windhonden sluiten
hierbij aan. Behalve sierlijkheid
bepaalt ook het evenwicht in de
houding deze werken, hetgeen re
sulteert in het verfijnde beeldje
van een Whippet die slechts met
één poot het smalle voetstuk
raakt. De wijze van uitbeelden
geeft aan dat Schlebaum zich
richt op het observeren van bewe
ging, terwijl bij Wolf in de bena
dering van beweging ook de fan
tasie een rol speelt. Ibrahim Ehra
ri tenslotte schept in zijn kleuret
sen vreemde ruimtes, waarin de
dieren gevangen zijn. De voor
stelling van in angst vluchtende
paarden en een kat die een vogel
vangt hebben een enigszins sur
realistisch karakter. Dergelijke
beelden vormen de meer verha
lende interpretatie van het thema -
van de bescheiden expositie bij
Pro Pitia.
NANCY STOOP
DEN HAAG (ANP)- De gemeente
Den Haag moet de subsidie aan het
Holland Festival na 1990 beëindi
gen. Het geld dat daarmee vrijkomt
moet worden besteed aan het Hol
land Dance festival. Dat staat in het
gisteren gepresenteerde rapport
van de commissie festivalbeleid.
Volgens de commissie onder
voorzitterschap van schouwburg
directeur H. van Westreenen is het
Haagse programma van het Hol
land Festival niet veel meer dan een
bijwagen van Amsterdam. Een dui
delijk plan om in Den Haag publiek
voor het festival te winnen ont
breekt, zo schrijft de commissie. Zij
betitelt het festival als een reeks in
cidenten, waarvan het toekomst
perspectief weinig rooskleurig is.
De gemeente beëindigde in het
begin van de jaren tachtig ook al
eens de subsidie aan het festival.
Kaartjes voor
Les Misérables
nu al in trek
AMSTERDAM (ANP) - Voor de mu
sical 'Les Misérables', die op 28 fe
bruari 1991 in het Koninklijk Thea
ter Carré in Amsterdam in première
gaat, is al bijna veertig procent van
de beschikbare plaatsen schriftelijk
gereserveerd. Van de beschikbare
135.056 plaatsbewijzen zijn er 52.549
besproken.
De inschrijving betreft de speel
periode tot en met 31 mei volgend
jaar. Mocht de musical uitverkocht
raken, dan volgt een nieuwe serie
voorstellingen, aldus een woord
voerder van Carré. Vanaf vandaag
kan ook telefonisch aan de kassa bij
Carré kan worden gereserveerd.
Het festival keerde vervolgens in
1988 terug in Den Haag. De gemeen
te stelde daar jaarlijks twee ton voor
beschikbaar. Het publiek bleef ech
ter thuis. Vorig jaar bezochten
slechts vijfduizend mensen het Hol
land Festival.
Het Holland Dance festival moet
met het extra geld een speerpunt in
het stadsimago-versterkend beleid
vormen. De commissie ziet de dans
als een van de sterkste punten van
Den Haag. Zij beveelt aan om de
mogelijkheden van een intensive
samenwerking met het Cadance
Festival te onderzoeken. In dit
laatste festival worden de ontwik
kelingen op het gebied van de dans
buiten de grote gezelschappen als
NDT en Het Nationale Ballet ge
toond.
zou de gemeente actie moeten on
dernemen om het Theaterfestival
naar Den Haag te laten verhuizen.
Dat festival vindt nu nog plaats in
Rotterdam, maar zal daar vertrek
ken.
Verder doet de commissie aanbe
velingen voor extra activiteiten in
de zomer, een belangrijk cultureel
evenement aan het begin van ieder
seizoen en meer steun voor een mi
grantenfestival. Ook moet in Den
Haag op korte termijn een uitgaans-
organisatie worden opgericht.
Het nieuwe festivalbeleid vraagt
volgens de commissie van de ge
meente een extra bedrag van
750.000 gulden per jaar. Volgens
van Westreenen een alleszins rede
lijk bedrag. Cultuur-wethouder
mw. A. van den Berg noemde in een
eerste reactie het beschikbaar stel
len van extra geld echter een moei
lijke zaak.
ARNHEM (GPD) - Oud-manager
Mick Froeling van Normaal heeft
een kort geding aangespannen te
gen zanger Ben Jolink en de hui
dige manager Martin Jansen van
deze Achterhoekse popgroep.
Froeling voelt zich in zijn goede
naam aangetast door het tweetal.
In een interview met het dagblad
De Gelderlander werd de voor
malige belangenbehartiger van
de rockgroep door Jolink en Jan
sen beticht van onfrisse praktij
ken. Hij zou zich over de rug van
Normaal verrijkt hebben en werd
door duo geen Froeling maar
Frauding genoemd.
Froeling en Normaal gingen
drie jaar geleden na hoog opgelo
pen spanningen uiteen. Sinds
dien leidt de Doetinchemse za
kenman een verhuur- annex ar
tiestenbureau. Hij begeleidt oos
telijke acts als Sandra van Reys,
No Excuse en Bertus Steigerpijp.
Op straffe van een dwangsom van
tienduizend gulden eist Froeling
vandaag voor de Arnhemse rech
ter dat Normaal ophoudt met het
'zeggen van onvriendelijke din
gen' over de voormalige manager.
Bovendien wil Froeling dat de
uitlatingen van het duo in De Gel
derlander worden gerectificeerd.
Manager Martin Jansen rea
geerde vanmorgen laconiek op
deze nieuwe episode in de al jaren
durende loopgravenoorlog.
"Kunnen we eindelijk voor de
rechter eens wat dingen uitpra
ten. Leuk dat hij ons deze kans
biedt".
