'Fascinerend, zo'n
las-apparaat met
'n vrouw er achter'
Kamp Vught herrezen in vorm monument
Relatie zusterkerk
moeizame kwestie
VUGHT (ANP) - "Laten voelen hoe
beïnvloedbaar we allemaal zijn".
Volgens mr. D. Reitsma, oud-burge
meester en voorzitter van de Stich
ting Nationaal Monument Kamp
Vught, is dat het voornaamste doel
van de grootscheepse uitbreiding
van nationaal monument Kamp
Vught. De uitbreiding, die zes ton
kostte, werd ontworpen door de ar
chitect Cees Breuker.
Tot nog toe was alleen de fusilla
deplaats nationaal monument. Het
gedenkteken daar werd al in 1947
onthuld door prinses Juliana. Haar
dochter opende vandaag het uitge
breide monument, waarvoor de eer
ste ideeën al in 1979 ontstonden. Be
halve de fusilladeplaats maken van
het vernieuwde monument deel uit:
een gedeeltelijk herbouwde barak,
een in graniet uitgevoerde maquet
te van het kamp, een bezinnings-
ruimte, een videoruimte en het
authentieke crematorium.
Het kamp is vanaf morgen (19
april) open voor publiek. De bezoe
kers kunnen via twee informatie
lijnen van tekstborden en foto's ont
dekken hoe bepaalde regimes
plachten en nog steeds plegen te
werken. De lijnen slingeren door
het hele monument. De ene toont de
propaganda en indoctrinatie, de an
dere de terreur.
De tekstborden geven niet alleen
de feitelijke geschiedenis weer,
maar tonen ook de uitwerking er
van. Zo vertelt één van de eerste
Hitler-volgelingen, Lüdecke, al in
1930 over zijn idool: "Hij leek mij
een tweede Luther" (propaganda,
indoctrinatie). Daar tegenover zijn
dagboekfragmenten van gevange
nen van Vught te lezen (terreur) en
zijn alle nazi-kampen van Europa
op een 'kaart der schande' te zien.
De (pers-)foto's gaan niet over de
tweede wereldoorlog, maar zijn
vanaf 1978 genomen in Argentinië,
Chili, Cambodja, Noord-Ierland en
Roemenië.
Het monument is te vinden op
één van de hoeken van het oor
spronkelijke kamp, daar waar het
ertoe behorende crematorium staat.
De ingang is vlakbij die van de
jeugdgevangenis Nieuw Vosseveld,
die het vroegere kamp samen met
de Molukkers en een kazerne in ge
bruik heeft.
Wachttorens
De bezoeker van het monument
komt binnen door de volgens Reits
ma originele houten poort, die deel
Het oude crematorium met op de voorgrond de maquette van het
uitmaakt van de grotendeels
authentieke omheining, waarachter
nog steeds dezelfde gracht loopt en
twee herbouwde wachttorens
staan.
Even naar rechts is de gedeelte
lijk herbouwde barak. In zo'n barak
werden 240 gevangenen gepropt, al
thans "officieel". Het vloeropper
vlak is op ware grootte, maar slechts
gedeeltelijk bebouwd. De granieten
en dus onverwoestbare maquette
(schaal 1:28) staat er op, in de open
lucht. "Wie deze maquette heeft ge
zien, weet voor eens en voor altijd
hoé een SS-kamp eruit zag. Die wa
ren overal gelijk opgezet. Overigens
viel kamp Vught als enige in Neder
land rechtstreeks onder het SS-
Wirtschafts- en Verwaltungshaup-
tamt", aldus Reitsma.
In het opgetrokken deel van de
barak zijn de bezinningsruimte en
de videoruimte ondergebracht. In
dit gedeelte hangen de eerder ge
noemde dagboekfragmenten, de
'kaart der schande' en de persfoto's.
Op video vertellen oud-gevangenen
op indringende wijze hun verhaal.
In het achterste gedeelte van het
opgebouwde stuk barak is een
slaapzaal heringericht: 240 op el
kaar geperste 'kippenhokken' die
fungeerden als bed, vaak voor één,
maar soms ook voor meerdere ge
vangenen. De houten stellage werd
gebouwd door de leerlingen van de
LTS van Vught.
Beschonken
Vanaf de slaapzaal in dit van glazen
wanden voorziene barakgedeelte is
het maar een paar stappen naar het -
nu ook voorgoed opengestelde- cre
matorium. Hoeveel doden er in
Vught zijn gevallen, door ziekten en
terechtstellingen, is nooit helemaal
vastgesteld. Zeker is volgens Reits
ma dat de fusillades geschiedden
ken waren. Het lukte ze vaak niet
eens om de slachtoffers in één keer
dood te schieten, waardoor de te
rechtstellingen nogal eens op lang
durige slachtpartijen neerkwamen.
De lijken werden soms half be
graven. Crematie, in het door de on
toerekeningsvatbare Joep de Lij
kenpikker beheerde crematorium,
was echter het aangewezen middel.
De drie authentieke ovens zijn er
nog: de brancards steken eruit. Het
zijn twee vaste ovens en één zoge
noemde veldoven.
In het crematorium huisde ook de
'kamparts', die van beroep eigenlijk
kapper was. Hij maakte in elk geval
sectierapporten op. De originele
snijtafel staat er nog. Kennelijk be
waarde de 'arts' graag lichaamsde
len, want die werden na de oorlog in
flessen met sterk water aangetrof-
Verder zijn in het crematorium het
hok te zien waar de kistgalg stond
en de kamer waar de lijken, volgens
Reitsma soms 'aan haken aan het
plafond, werden opgeslagen. Noch
van de flessen met lichaamsdelen,
noch van die haken is iets te zien:
"Het mocht geen griezelkabinet
worden", aldus Reitsma.
In het crematorium is ook een re
plica van de cel (nr. 115) te zien waar
zich in januari 1944 'het bunkerdra
ma' afspeelde. De 74 vrouwen die
zich hadden verzet tegen hun bara
kleidster werden in één cel van 12
bij 2 meter gestopt. Veertien uur
- blijven. Toen de vol-
deur open ging, ble-
gestorven. Zuurstofge
brek, waanzin en door de lichaams
warmte vrijgekomen salpeterzuur
waren de oorzaken.
Buiten het crematorium vormen
de twee asputten en de laatste tekst
borden het slot van de rondgang
langs en door het monument. De be
zoekers kunnen dan, lopend of met
de auto, de fusilladeplaats bezoe
ken.
Giften
De toegang tot het monument is
gratis. De kosten voor de uitbrei
ding werden bijeëngebracht door
giften van particulieren en bedrij
ven. Onder die bedrijven was Phi
lips, voor wie de gevangenen van
kamp Vught destijds onder meer
knijpkatten moesten vervaardigen.
Verder kwam er geld binnen van
WVC, de Algemene Loterij Neder
land (ALN) en de Stichting Fond
senwerving Militaire en Oorlogs
slachtoffers (SFMO), het Prins
Bernhard Fonds en de meeste Ne
derlandse gemeenten. Sommige ge
meenten deden echter niet mee:
"Ze zeiden: waarom? Van ons zijn
daar geen mensen gestorven...", al
dus Reitsma.
Om de exploitatie te kunnen be
kostigen wordt er wel een boekje
verkocht over het monument en de
geschiedenis van het kamp. Dat is
overigens niet het enige werkje dat
uitkomt. De Stichting Archieven
1940 - 1945 komt met het boek
'Kamp Vught, januari 1943 - sep
tember 1944'. Het is het sober ge
schreven boek van de in 1956 over
leden ex-gevangene Jan van de
Mortel. Van de Mortel wilde dat zijn
verhaal pas 25 jaar na zijn dood in de
openbaarheid zou komen. Het boek
beleeft nu pas zijn eerste druk. Ko
ningin Beatrix kreeg vandaag het
eerste exemplaar aangeboden.
Vrijgemaakte synode vandaag begonnen
LEEUWARDEN De relatie met de Christelijke Gerefor
meerde Kerken, is voor een buitenstaander een van de interes
sante zaken die op de agenda staan van de synode van de Gere
formeerde Kerken (vrijgemaakt), die vanmorgen in Leeuwar
den is begonnen. De synode vindt eens in de driejaar plaats en
duurt wekenlang.
In de wijze waarop hun synode
vergadert, tonen de vrijgemaak-
ten dat ze erg gesteld zijn op tradi
tionele gereformeerde patronen.
In de 150 jaar die er verstreken
zijn sinds de Afscheiding, is er bij
de vrijgemaakten weinig veran
derd in de kerkopbouw.
De vrouw in het ambt is on
denkbaar en de presbyteriaal-sy-
nodale structuur wordt bij de vrij
gemaakten strenger gehandhaafd
dan in welke andere kerk ook.
Dat betekent dat wordt uitgegaan
van de plaatselijke autonomie
van de gemeenten. Via kerke-
raad, classis (regionaal kerkver
band) en particuliere synode (pro
vinciaal) belanden zaken betref
fende het hele kerkverband uit
eindelijk op de tafel bij de genera
le synode.
Ds. P. Schelling, predikant van
de Leeuwarder gemeente, vertelt
dat zijn gemeente zes jaar geleden
het aanbod deed om een van de
komende synodezittingen gast
vrijheid te bieden. Een gemeente
haalt zich daar heel wat mee op de
hals, want anders dan bij de 'ge
wone' gereformeerden komt de
synodale organisatie voor hon
derd procent voor rekening van
de 'samenroepende gemeente'.
Een landelijk dienstencentrum
kennen de vrijgemaakten niet.
Is er nooit over gedacht om net
als de hervormden en gerefor
meerden op een centrale plek in
het land te gaan vergaderen, en
dan korter en vaker? Ds. Schel
ling: "Zo af en toe duikt die dis
gang van zaken. Het grote voor
deel is datje de synodeleden vrij
maakt van hun normale werk-
'Conclaaf
"Er kan vrij en zonder invloeden
van buitenaf worden vergaderd.
iets van een conclaaf,
n de oude kerk gebrui-
en in roomse kring nog
;t. Je staat samen
en je weet datje niet
aar kunt voordat het
kan gebeuren dat er
>et worden op één
commissie die er nog niet uit is".
De synode telt 36 leden: predi
kanten en ouderlingen, uit negen
regionale ressorten. Het synode
lidmaatschap betekent voor de
betrokkenen een behoorlijke
hoeveelheid werk. De predikan
ten staken al hun andere werk
zaamheden, op het voorgaan in
kerkdiensten na. Schelling
noemt een zwak punt van deze sy
node-opzet: "De ouderlingen zijn
over het algemeen mensen die ge
pensioneerd zijn of vutters. Voor
gemeenteleden met een baan is
het haast niet te doen".
De agenda van de synode van
Leeuwarden ziet er weliswaar in
drukwekkend uit, maar belooft
weinig het soort spektakel dat in
'Lunteren' (bij de 'gewone' gere
formeerden) of 'Doorn' (de her
vormden) nog wel eens wil voor
komen. Het grootste deel van het
werk bestaat volgens Schelling
uit 'voortgangszaken'.
De contacten met de christe-
lijk-gereformeerden vormen
daarop een uitzondering. De ge
sprekken die in 1987 weer opgang
kwamen na jaren van windstilte,
werden door de afgevaardigden
van beide kerkgenootschappen
positief beoordeeld, doch de
christelijk-gereformeerde synode
sprak vorig jaar uit dat het ge
sprek moet blijven voortduren,
omdat de verschillen nog te groot
zijn.
Ds. Schelling over de 'zuster
kerk': "Onze klacht is dat zij niet
aangeven of de verschillen tussen
beide kerken punten van belijden
aangaan of op een ander vlak lig
gen. Wij vinden dat het laatste het
geval is. Wat ons betreft zijn er al
leen klimaatverschillen met de
christelijk-gereformeerden en die
kunnen geleidelijk aan verdwij
nen wanneer we eenmaal zaken
gaan doen".
Frisse wind
"Als het aan ons ligt zouden we al
in 1992 tot een soort 'staat van
hereniging' kunnen besluiten,
net als bij Samen op Weg van her
vormden en gereformeerden.
Precies honderd jaar na het ont
staan van de Christelijke Gerefor
meerde Kerken, dus mooier kan
het niet. Daarom hoopten we dat
de synode van Groningen een
frisse wind zou laten waaien. In
werkelijkheid gebeurde er wei
nig. Het heeft nog het meest weg
van een kaartspel. De deputaten
(deskundigen) en de synode do
ken achter elkaar weg".
Het probleem met de Christelij
ke Gereformeerde Kerken is dat
ze intern in drie vleugels uiteen
vallen. Schelling verwacht dat de
synode van Leeuwarden niet veel
anders te doen staat dan een op
roep tot de zusterkerk te richten
om de gesprekken voort te zetten,
bij voorkeur via een speciaal de-
putaatschap.
De Gereformeerde Kerken
(vrijgemaakt) vormen met hun
114.000 leden het derde protes
tantse kerkgenootschap in groot
te.
Portemonnee
van dominees
reden tot zorg
LEIDEN Volgens het jaarver
slag van de Bond voor Nederland
se Predikanten (BNP) zijn veel
hervormde do
hun financiële
mige gevallen is
van een noodsituatie".
De BNP-voorzitter, ds. L. de
Liefde, meent dat veel dominees
niet goed in staat zijn om een slui
tend huishoudboekje bij te hou
den. Het zijn met name de jonge
predikanten die in
dank
dieschulden o
Precies
leerde ds. B J. G.
zitter van de Gen
dikantenverei
laatbare achteruitgang" in het sa
laris van een dominee. Predikan
ten zitten met een hoge ziektekos
tenvergoeding, terwijl zij ook zelf
de vut voor honderd procent
moeten betalen, aldus Roolvink,
die van mening was dat dominees
zakelijker moeten worden.
Volgens het BNP komt het
vooral aan op goede voorlichting
de predikanten.
Kathedraal Lvov. Het conflict
om de St. Joris Kathedraal in de
Oekrainse stad Lvov sleept zich
voort. Het besluit van de gemeen
te Lvov dat de kathedraal door de
Russisch-Orthodoxe Kerk moet
worden teruggeven aan de Oek-
rains-Katholieke Kerk, wordt
door Moskou niet erkend. De
overheid vindt dat eerst de uit
komsten moeten worden afge
wacht van het vier-partijenover-
leg over legalisering van de Oek-
rains-Katholieke Kerk, de kerk
die in 1946 werd gedwongen op te
gaan in de Russisch-Orthodoxe
Kerk en daarmee nagenoeg al
haar bezittingen kwijtraakte. Aan
dit overleg nemen deel de Oek
rainse orthodoxen, het Moskouse
patriarchiaat, de Oekrainse ka
tholieken en het Vaticaan, waar
mee de Oekrains-Katholieke
Kerk verbonden is.
Vakantie Klub. Het christelijk-
gereformeerd en hervormd
jeugdwerk in Leiden organiseren
morgen en vrijdag weer een Va
kantie Bijbel Klub. Kinderen van
vier tot twaalf jaar worden beide
dagen van tien uur tot half twaalf
verwacht in gebouw 'Irene'
(Driftstraat 49a).
Manenschijn. Prof. dr. G. Ma-
nenschijn, hoogleraar ethiek aan
de Theologische Universiteit in
Kampen, spreekt morgenavond
in de Scheppingskerk in Leider
dorp over 'De mens is met de
schepping verbonden'. Aanvang
acht uur.
Moker. Moker besteedt mor
genavond (aanvang zeven uur)
o.a. aandacht aan een paasvoet-
tocht voor jongeren. Ontvangst
via FM 105.7 of kabel FM 88.1.
Kindermiddag. De baptisten
gemeente in Leiderdorp organi
seert vrijdag vanaf twee uur weer
een kindermiddag in het wijkge-
Zijlkwartier (Van der
it 19). Kinderen vanaf
welkom.
Beroepingswerk
Kerk: beroepen te Has-
dr. P. Vermeer Kesteren; te
iep J. den Dikken Olde-
issluis P. J. H. J. Overduin
pen te Kal
burg-Zuid C. J. Meeuse Rotterdam-
Zuid; bedankt voor Sprang-Capelle
i.c.m. dovenzorg R. Boogaard Leider
dorp.
Remonstrantse Broederschap: be
noemd te Dokkum tot pastoraal mede
werker/voorganger J. F. Klijnsma
Zwolle.
Vrije Evangelische Gemeenten: aan
genomen als predikant in algemene
dienst ten bate van zending en evange
lisatie H. G. Dekker Den Haag.
PAGINA 2
i.wiwwhmi',, -.-3 REPORTAGE i
Op zoek naar vrouwen in mannenberoep
AMSTERDAM - Journaliste Emma Brunt zwierf twee maanden lang op
afgelegen industrieterreinen. Ze was op zoek naar vrouwen in mannenbe
roepen. Voordat ze aan deze missie begon maakte de schrijfster romanti
sche voorstellingen van hetgeen haar te wachten stond. Ze zag zichzelf
hangen aan de touwladder van een helicopter die haar naar een boorplat-
form bracht. Beneden haar, tussen een groepje mannen, bevond zich de
vrouw die zij zou interviewen: lieslaarzen tot haar heupen, kletsnat geel
oliegoed en een wapperende bos haar vanonder een vuile zuidwester.
drag. Een meisje dat voor het eerst
dOOr de produktie-afdeling van Volvo
Harino Moafiac passeert, wordt nagefloten of aan-
Odrine INeeijeS gekeken met veelbetekende blik-
ken. Een man bekende tegen een
Brunt belandde echter niet op de vrouwelijke gezagvoerder bij
exotische nlekken uit haar droom. Transavia dat hij eigenlyk wel t
exotische plekken uit haar droom.
Haar opdrachtgever, het ministerie
van sociale zaken en werkgelegen
heid, wilde portretten van vrouwen
in 'gewone' mannenberoepen, tech
nische met name. Daar staan werk
gevers immers om arbeidskrachten j
te springen. Genoeg ruimte voor
vrouwen dus. Haar boek moest het
slot zijn van de voorlichtingscam- °ru"\ aoor n«
pagne 'Vrouwen gezocht «oor drachtgever, het m.nistene
nenwerk',
met een vrouw achter het stuur.
De werkende vrouwen halen
slechts hun schouders op. 'Het zijn
flauwe grapjes'.
'Vrouwen gezocht voor mannen
werk' lijkt op de successtory van
tien geslaagde uitzonderingen. Met
de opvallende positieve toon lijkt
Brunt beïnvloed door haar op-
ciale zaken en werkgelegenheid.
SS""- met klem,Volgens haar is het boek
ter bij Philips en dook in de lasbox wel degelijk representatief. Ze koos
- - - - - - - tien willekeurige bedrijven, zowel
er rumanusun oudere herintreedsters als jonge
het allerminst.
Emma Brunt:
Als je kiest voor
een topfunctie
bij Fokker, moet
je ergens
doorheen.
Vrouwen
moeten niet van
kraakporselein
zijn. Mannen
krijgen het ook
niet op een
presenteer
blaadje
aangereikt.
(foto GPD)
oprecht,
En dan een
i'n machine een
iten staal bewerkt
;nd. Ik kreeg er zelf
r woord, fen dat hun voorgangsters sterren
waren. Die hebben de weg vrijge-
maakt. Als je kiest voor een top-
Glunderend functie bij Fokker, moet je ergens
doorheen. Vrouwen moeten niet
van kraakporselein zijn. Mannen
krijgen het ook niet op een presen-
Het boek 'Vrouwen gezocht voor
wordt
ï-voorzitter K.
FNV en aan J.
r sociale zaken
lX2teSt£2ï£. Geen manwijven
i het werk leuk. Talent of b:
interesse
variërend in hoge en lage functies.
Brunt is zichtbaar onder de in
druk van haar mis
vertelt ze over de
ontmoette. "Het zijn geen zeurpie
ten. Gewoon tien vitale, leuke mei-
den. Vol energie en ondernemings- teerbWdje aangereikt. Ais
lust. Een vrouw die besluit om in de mannelijke docterandus zich
iakstraat bij Volvo te werken, heeft dient wordt hij ook belachelijk
al een hele s
goede moed en zal zich niet door de weet'
hun belangrijkste drijfveer. De deel, mijmert ze, "sommigen v
wiskunde. De
zelle race-fietsen mc
klein meisje al gek
mende fiets.
die nu bij Ga- met lang haar e
Brunts strooptocht langs vitale
vrouwen in mannenberoepen sluit
aan bij haar eigen carrière. Als 34-ja-
rige journaliste begon ze bij de
Haagse Post tussen i
lega's. Ze schreef
kritische artikelen
wenbeweging. Als de HP-jour
te een vrouwenbijeenkomst
de, ging dat een enkele keer zelfs i
ablousjes. Je paard met luid gejoel
Brunt was weer in de zaal. De v
welijke journaliste spaarde
'zusters' immers niet. In haar v
als hebt echt geen grote schouderpartij
glim- nodig om achter de computer bij
Philips te werken".
Vrouwen in mannenberoepen len boycotte ze het zuster:
ifoiton moeten beter zijn dan de gemiddel- want dat was haar 'te klef.
ïniimueiten de werknemer, zo blijkt uit het
Ongewenste intimiteiten op de boek. Kneuzen overleven het niet.
werkvloer? Daar hebben de vrou- Een bijzondere inzet is bijna een
wen nauwelijks last van. Ooit is één vereiste. Toch laat de komende ge-
collega op een van de tien bedrijven neratie vrouwen zich hierdoor niet
ontslagen vanwege ongewenst ge- intimideren, meent Brunt: "Ze bof-
Verraders
Het was ongeveer halverwege de ja
ren zeventig, een tijd waarin vrou
wen zich volledig afsloten van de
mannenwereld. Vrouwei
taald werk verrichtten w
zien als verraders. Manr
rig wat ik deed" vertelt Brunt. "Als
medium en dan ook nog ironisch
schrijven over de vrouwenbewe
ging? Dat kon niet door de beugel".
Vrouwelijke collega's smeekten
haar ergens anders over te schrijven
dan over de vrouwenbeweging.
Brunt voelde zich juist geroepen
hierover te publiceren. Ze maakte
deel uit van de groep en vond dat
vrouwen zich te 'klagerig' opstel
den. Zij verafschuwde vrouwen die
in het vrouwenhuis eikaars wonden
Haar credo luidde dat econo-
ligheid de enige re-
bevrijding van de
later ziet Brunt
voor pleitte:
die niet bij
Dat doet haar
zij jarenlang
moed in sprak niet van
zelfsprekend het onderspit te del-
De arbeidsvoorwaarden zijn
weliswaar nog niet in de puntjes ge
regeld, want kinderopvang is voor
de tien bedrijven nog "compleet
Brunt realiseert de zware
moeder en werk-
Anderzijds meent Brunt
wen ook keuzes moeten
maken.
"Een betaalde baan, helpen op de
schoolbibliotheek en zoonlief per
soonlijk naar zwemles brengen, is
onmogelijk. Ook in het huishouden
moet je makkelijk zijn. Ik heb in
middels geleerd om me niet te sto
ren als er vijf dagen een afwas staat,
de ramen al drie maanden vuil zijn
en zo nu en dan een diepvries pizza
eet,", zucht de schrijfster die zich
zelf chaotisch maar wel flexibel
noemt.
Gewoon leuk
haar zoektocht
ïannenwerk, ge-
het feit dat
technisch
omdat ze
vinden. "Het is
Ze worden gee
zonodig door te drin
gen in een mannenberoep. Neem
die vrouw bij Gazelle. Zij gaat ge
woon uit haar bol als ze een perfect
gelakte race-fiets ziet. Dat vind ik
prachtig. Het is een motivatie die
deugt".
deze ti
beroep
